Chương 13
Alexandra đang ở bên bàn trong bếp đắm mình vào những nghi thức nấu nướng. Jean Louise rón rén đi qua nhưng không xong.
“Vào xem này.”
Alexandra bước lui khỏi bàn làm lộ ra mấy cái đĩa thủy tinh chạm khắc chất ba tầng bánh sandwich mỏng. “Bữa ăn của Atticus đó hả?”
“Không, hôm nay bố cháu sẽ cố ăn dưới phố. Cháu biết bố cháu ghét chen chúc với một đám phụ nữ mà.”
Ôi Môsê thần thánh vua của dân Do Thái. Buổi chiêu đãi cà phê.
“Cháu cưng, sao cháu không chuẩn bị phòng khách đi. Họ sẽ tới đây trong vòng một tiếng nữa đấy.”
“Bác mời ai vậy?”
Bà Alexandra kể ra một danh sách khách mời ngớ ngẩn đến độ Jean Louise thở dài nặng nề. Một nửa trong số đó trẻ hơn cô, một nửa thì già hơn, họ không có chung trải nghiệm nào theo như cô nhớ được, ngoại trừ một vị mà cô từng cãi cọ đều đặn suốt thời tiểu học. “Mọi người trong lớp của cháu đâu cả rồi?” cô hỏi.
“Ở đâu đó, bác nghĩ vậy.”
À phải. Ở đâu đó, tại Old Sarum và những chỗ sâu hơn trong rừng. Cô tự hỏi hồi này họ ra sao.
“Sáng nay đi thăm ai đó hả?” Alexandra hỏi.
“Đi thăm Cal.”
Con dao của bà Alexandra kêu lẻng kẻng trên bàn. “Jean Louise!”
“Vậy thì có chuyện quái gì đây?” Đây sẽ là hiệp đấu cuối cùng của mình với bác, nên xin Chúa giúp con. Hễ dính tới bác ấy là con chưa từng làm được bất cứ điều gì đúng trong đời.
“Bình tĩnh nào, thưa cô.” Giọng bác Alexandra lạnh tanh. “Jean Louise, không ai ở Maycomb này đi thăm bọn da đen nữa, tuyệt đối không sau những chuyện họ gây ra cho chúng ta. Ngoài thói lười biếng bây giờ đôi khi chúng còn nhìn ta với sự xấc láo ra mặt, còn chuyện trông cậy vào chúng hả, thôi hẳn rồi.
“Bọn NAACP đã về tới đây và nhồi nhét đủ thứ độc hại cho họ tới lúc thứ đó chảy ra đằng lỗ tai họ. Chỉ nhờ có một cảnh sát trưởng mạnh tay mà cho đến nay mình chưa gặp rắc rối tệ hại nào. Cháu không nhận ra chuyện gì đang diễn ra đâu. Chúng ta đã đối xử tốt với họ, chúng ta đã bảo lãnh họ khỏi nhà giam và thoát khỏi nợ nần từ biết bao lâu nay, chúng ta tạo ra việc làm cho họ khi không có việc làm, chúng ta đã khuyến khích họ vươn lên, họ đã được khai hóa, nhưng than ôi - lớp vỏ văn minh ấy mỏng đến nỗi một dúm những tên da đen miền Bắc kiêu ngạo cũng có thể làm tan nát một trăm năm tiến bộ trong vòng năm năm…
“Không cháu ạ, sau lời cảm ơn họ dành cho chúng ta vì đã chăm sóc họ, bây giờ không một ai ở Maycomb cảm thấy muốn giúp họ khi họ gặp rắc rối nữa. Họ chỉ làm được một việc là cắn vào bàn tay đã cho họ ăn. Không thưa các vị, không có gì nữa đâu - bây giờ họ tự đi mà xoay xở lấy.”
Cô đã ngủ mười hai tiếng, và hai vai cô đau nhức vì mệt mỏi.
“Bà Sarah của nhà Mary Webster đã có thẻ NAACP bao năm nay rồi - đầu bếp của mọi nhà khác ở thị trấn này cũng vậy. Khi Calpurnia nghỉ việc bác đơn giản là chẳng buồn nghĩ tới việc tìm người khác, chẳng cần vì chỉ có Atticus với bác. Ngày nay khiến một tay mọi đen vui vẻ cũng giống như phục vụ một ông vua vậy…”
Bà bác được phong thánh của mình đang ăn nói giống như ông Grady O’Hanlon, người đã bỏ công ăn việc làm để dành trọn thời gian cho việc duy trì tình trạng phân cách.
“… cháu phải làm đủ mọi việc vặt cho họ cho đến khi cháu tự hỏi ai đang hầu hạ ai đây. Thật sự là chẳng đáng với những rắc rối, hồi này… cháu đi đâu vậy?”
“Đi chuẩn bị phòng khách.”
Cô thả mình xuống một cái ghế bành nệm dày và ngẫm nghĩ xem mọi duyên cớ đã khiến cô tội nghiệp đến thế nào. Bác mình là một kẻ xa lạ thù địch, Calpurnia của mình không muốn dính líu gì tới mình. Hank thì đã phát điên, và Atticus - có điều gì không ổn với mình, vấn đề là ở chính mình. Phải là như vậy vì tất cả những người đó không thể đổi thay như vậy.
Tại sao họ không thấy sởn gai ốc chứ? Làm sao họ lại có thể tận tình tin vào mọi thứ họ nghe được trong nhà thờ và rồi nói những điều họ nói và lắng nghe những điều họ nghe mà không mửa ra chứ? Mình nghĩ mình là người Thiên Chúa giáo nhưng không phải. Mình là cái gì khác và mình không biết là gì. Mọi điều mà mình từng cho là đúng hoặc sai đều do những người đó dạy mình - chính những người đó, đúng là những người đó. Vậy vấn đề là ở chính mình, không phải ở họ. Điều gì đó đã xảy ra với mình.
Tất cả bọn họ đang cố nói với mình theo một kiểu kỳ quặc, lặp đi lặp lại rằng mọi chuyện là do dân da đen… nhưng cái đó chẳng phải là do dân da đen, không khác nào mình chẳng thể bay, và Chúa biết, bay giờ mình chỉ muốn bay ngay ra khỏi cửa.
“Cháu chưa dọn xong phòng khách hả?” Alexandra đang đứng trước mặt cô.
Jean Louise đứng dậy và dọn phòng khách.
Những kẻ buôn chuyện đến vào lúc mười rưỡi, đúng giờ đã định. Jean Louise đứng ở bậc thềm trước nhà và chào đón từng người một khi họ bước vào. Họ mang găng và đội nón, và sặc sụa mùi tinh dầu, nước hoa, nước thơm, và phấn tắm. Kiểu trang điểm của họ hẳn phải khiến một thợ vẽ Ai Cập phải xấu hổ, và áo quần của họ - nhất là giày - dứt khoát là đã được mua ở Montgomery hoặc Mobile. Jean Louise nhận ra những A. Nachman, Gayfer’s, Levy’s, Hammel’s, ở mọi phía của phòng khách.
Hồi này họ nói chuyện gì? Jean Louise đã mất khả năng lắng nghe, nhưng cô hiện đã phục hồi được. Nhóm Mới Kết Hôn huyên thuyên khoái chí về những Bob với Michael của họ, về chuyện họ đã cưới Bob với Michael được bốn tháng và Bob và Michael mỗi người đã tăng mười ký. Jean Louise bóp nghẹt nỗi cám dỗ muốn khai sáng cho những cô khách trẻ về các lý do lâm sàng cho việc những người yêu dấu của họ tăng cân mau lẹ, và cô hướng chú ý sang Giới Tã Lót, hội này khiến cô khốn khổ quá sức chịu đựng:
Khi Jerry được hai tháng tuổi cháu nhìn lên tôi và nói… thật sự phải rèn đi tè từ lúc… nó được rửa tội nó túm lấy tóc mục sư Stone và ông Stone… bắt đầu đái dầm. Tôi cai cho con bé chuyện đó cùng lúc cắt thói quen mút tay của nó, với… cái sơ mi len dễ thương kinh khủng, cực kỳ dễ thương không thể tả nổi: nó có một con voi nhỏ màu đỏ và dòng chữ ‘Crimson Tide’ chạy ngang trước ngực… và chúng tôi phải chi năm đô la để nhổ nó ra...
Nhóm Khinh Kỵ Binh ngồi ở phía trái cô: ở độ tuổi ngoài ba mươi, họ dành phần lớn thời gian rảnh cho Câu lạc bộ Thư ký, chơi bài bridge, và tranh đua nhau về đề tài thiết bị điện gia dụng:
John nói… Calvin nói chính là… thận, nhưng Allen giải thoát tôi khỏi những món chiên rán… khi tôi bị mắc kẹt trong cái dây khóa kéo đó tôi muốn mình chưa từng… tự hỏi cái quái gì trên đời này khiến bà ấy nghĩ mình có thể bình yên thoát khỏi vụ đó… tội nghiệp, nếu tôi ở vào địa vị bà ấy tôi sẽ chọn… điều trị sốc, bà ấy phải chịu cái đấy đấy. Họ bảo bà ấy… đá thảm cuộn lại mỗi tối thứ Bảy khi đến giờ có Lawrence Welk… và cười, tôi nghĩ mình chết đi được! Anh ta ở đó, trong… bộ váy cưới cũ của tôi, và mấy chị biết đó, tôi vẫn còn mặc được.
Jean Louise nhìn vào ba nhân vật Muôn Đời Hy Vọng ở bên phải cô. Họ là những thiếu nữ Maycomb vui vẻ với tính cách tuyệt vời nhưng chưa bao giờ đạt tiêu chuẩn. Họ bị những bạn cùng lứa đã kết hôn lên lớp, họ bị mọi người thấy hơi hơi tội nghiệp, và bị đưa ra để hẹn hò với bất cứ anh đàn ông dư thừa lạc đường nào ngẫu nhiên thăm viếng bạn bè của họ. Jean Louise nhìn một cô trong nhóm với vẻ thích thú cay độc: hồi Jean Louise lên mười, cô đã cố gắng lần duy nhất để nhập vào một đám đông, và một ngày cô hỏi Saeah Finley:
“Mình ghé thăm bạn chiều nay được không?”
“Không.” Sarah đáp, “Mẹ mình bảo bạn thô lỗ lắm.”
Bây giờ cả hai ta đều cô đơn, vì những lý do hoàn toàn khác nhau, nhưng cảm giác vẫn vậy phải không?
Nhóm Muôn Đời Hy Vọng nói chuyện lặng lẽ với nhau:
….ngày dài nhất tôi từng trải qua… phía sau tòa nhà ngân hàng… một ngôi nhà mới trên con đường cạnh bên… Trường đào tạo mục sư, cộng hết cả lại là bạn dành bốn giờ mỗi Chủ nhật trong nhà thờ… nhiều lần tôi đã bảo ông Fred là tôi thích món cà chua theo cách... nóng nực. Tôi bảo họ nếu họ không mắc điều hòa cái phòng đó tôi sẽ… buông vụ này luôn. Ai mà muốn chơi trò như thế?
Jean Louise lao đầu vào cuộc đụng độ. “Vẫn còn ở ngân hàng hả, Sarah?”
“Nhờ Chúa vẫn còn. Sẽ ở đó tới lúc tôi gục ngã xuống.”
Hừm. “À, tình hình ra sao với cô Jean, cô ấy họ gì nhỉ? Bạn biết mà, cô ấy là bạn thời trung học của bạn đó?” Sarah với Jean-Họ-Gì-Đó từng có lúc không tách dời nhau.
“Ồ nó hả, nó cưới một anh chàng cực kỳ dị thường hồi chiến tranh và giờ nó phát âm erờ đến nỗi cậu không đời nào nhận ra luôn”
“Ồ vậy sao? Bây giờ cô ấy sống ở đâu?”
“Mobile. Nó lên Washington hồi chiến tranh và nhiễm cái giọng ghê tởm đó. Mọi người nghĩ rằng nó làm bộ làm tịch quá tệ, nhưng chẳng ai đủ gan để nói cho nó biết nên nó cứ làm vậy. Còn nhớ kiểu nó thường bước đi với cái đầu hất lên, giống thế này này? Nó vẫn còn làm vậy.”
“Vậy sao?”
“Ừ hử.”
Bác mình cũng có ích chứ, khổ thân bác, Jean Louise nghĩ khi nhìn thấy bà Alexandra ra dấu. Cô xuống bếp và bưng lên một khay xếp khăn cốc tai. Khi chuyền khăn dọc theo hàng người ngồi, Jean Louise cảm thấy như đang lướt theo các phím của một cây đàn dương cầm cổ khổng lồ:
Cả đời tôi chưa bao giờ… thấy bức tranh tuyệt trần đó… với ông già Healy… nằm trên bệ lò sưởi ngay trước mắt tôi bao lâu nay… rồi? Mới khoảng mười một giờ, mình nghĩ vậy… cô ta sẽ kết thúc bằng một vụ ly dị thôi. Rốt cuộc, cái kiểu anh ta… xoa bóp lưng tôi mỗi giờ trong suốt tháng thứ chín… chắc cậu chết luôn mất. Nếu như cậu thấy được nó… ban đêm cứ năm phút lại xì. Tôi dừng ngay… với mọi đứa trong lớp chúng tôi ngoại trừ cái con kinh khủng ở Old Sarum đó. Nó sẽ nhận ra có gì khác… ẩn ý, nhưng cậu biết chính xác ý anh ta muốn gì.
Lần ngược lại thang âm với bánh sandwich:
Ông Talbert nhìn tôi và nói… nó không thể học cách ngồi bô… đầy đậu mỗi tối thứ Năm. Đó là một trong những trò của miền Bắc mà thằng đó học được trong thời… qua đẳng cầu hồn hả? Không, cưng ơi, mình nói Warren cầu hôn… với tay thu gom rác. Tôi chỉ làm được có thế sau khi cô ấy vượt qua… đồng lúa. Tôi không kềm được, nó khiến tôi cảm thấy thật lớn lao… A men! Mình sẽ rất sung sướng khi vụ đó kết thúc… cái kiểu anh ta đối xử với cô ấy… từng đống từng đống tã, và anh ta bảo sao mà tôi mệt thế? Rốt cuộc, anh ta đã… trong hồ sơ bao lâu nay, nó nằm ở đó đó.
Alexandra bước ngay sau cô, bịt tiếng những phím đàn bằng cà phê cho đến khi chúng giảm xuống thành tiếng ậm ừ nhỏ nhẹ. Jean Louise kết luận rằng nhóm Khinh Kỵ Binh có vẻ hợp với cô nhất, và cô kéo một cái ghế đôn bọc nệm tới ngồi chung với họ. Cô cắt Hester Sinclair khỏi nhóm, “Bill thế nào?”
“Khỏe. Mỗi ngày lại khó sống với anh ấy hơn. Vụ ông già Healy sáng nay thật quá tệ nhỉ?”
“Chắc chắn rồi.”
Hester nói, “Cái thằng đó chẳng phải liên quan gì đó với nhà bà sao?”
“Có đấy. Nó là cháu nội của Calpurnia nhà tôi.”
“Ôi trời, hồi sau này tôi không biết được đứa nào ra đứa nào, cả lớp trẻ đó. Chắc người ta sẽ xử nó tội sát nhân hả?”
“Ngộ sát, tôi nghĩ vậy.”
“Ồ.” Hester thất vọng. “Phải, tôi độ chừng thế là đúng. Nó đâu có cố ý.”
“Không, nó đâu có cố ý.”
Hester cười. “Và tôi cứ tưởng mình sẽ có chút chuyện sôi nổi.”
Tóc Jean Louise dựng đứng. Mình đoán mình đã mất hẳn máu hài hước, có lẽ chuyện nó là vậy. Mình ngày càng giống chú Edgar.
Hester đang nói, “… không có vụ xử ngon lành nào ở quanh đây mười năm nay. Ý tôi là một vụ xử mọi đen ngon lành đó. Chẳng có gì ngoài chuyện quậy phá với say xỉn.”
“Bà có thích tới tòa không?”
“Thích chứ. Vụ ly dị ly kỳ nhất mùa xuân rồi mà bà từng thấy. Mấy đứa ngốc ở Old Sarum. Quan tòa Taylor qua đời cũng là chuyện hay - bà biết ông ấy ghét mấy chuyện thế này cỡ nào mà, luôn yêu cầu các bà rời phòng xử. Quan tòa mới này không quan tâm. Thế…”
“Xin lỗi, Hester. Cháu cần thêm chút cà phê.”
Alexandra đang bưng cái bình cà phê bạc nặng nề. Jean Louise nhìn bà rót. Bà không làm sớt ra ngoài một giọt. Nếu Hank với mình - Hank.
Cô liếc dọc phòng khách dài, trần thấp và hai hàng phụ nữ, những phụ nữ mà cả đời cô chỉ biết qua loa, và cô không thể nói chuyện với họ năm phút mà không hết chuyện chết cứng. Mình chẳng nghĩ ra bất cứ chuyện gì để nói với họ. Họ nói không ngừng về những việc họ làm, và mình không biết làm những chuyện ấy thế nào. Nếu chúng mình lấy nhau - nếu mình lấy bất cứ ai ở thị trấn này - những người này sẽ là bạn mình, và mình không nghĩ được điều gì để nói với họ. Mình sẽ là Jean Louise Miệng Hến. Mình chắc không thể tổ chức ra một vụ kiểu này một mình, mà hãy nhìn bác mình vui hưởng vụ này kìa. Mình sẽ bị đi nhà thờ tới chết, hội họp chơi bài tới chết, bị mời điểm sách trong Câu lạc bộ Thư ký, bị chờ đợi trở thành một phần tử của cộng đồng. Việc trở thành thành viên của cái hôn lễ này đòi hỏi rất nhiều thứ mà mình không có. [57]
“… một chuyện buồn kinh khủng,” Alexandra nói, “nhưng đó là kiểu của họ và họ không thể tránh đi được. Calpurnia là người tốt nhất trong bọn họ. Tay Zeebo của bà ta, gã bợm đó vẫn còn ở trên cây, nhưng mấy đứa biết đó, bà Calpurnia bắt hắn cưới từng cô vợ của hắn một. Năm cô, tôi nhớ vậy, nhưng Calpurnia bắt hắn làm lễ cưới từng cô một. Đó là kiểu ngoan đạo Thiên Chúa giáo của họ.”
Hester nói, “Bác không thể biết cái gì diễn ra trong đầu họ. Sophie nhà cháu cũng vậy, có bữa cháu hỏi nó, ‘Sophie,’ cháu nói, ‘năm nay Giáng sinh đến vào thứ mấy?’ Sophie gãi mớ tóc xù của nó, ‘Cô Hester, tôi nghĩ năm nay nó đến vào ngày hăm lăm.’ Buồn cười quá, cháu nghĩ mình chết mất. Cháu muốn biết ngày nào trong tuần, chứ đâu phải ngày nào trong năm. Ngô-ốc!”
Hài hước, hài hước, hài hước, mình đã mất máu hài hước. Mình ngày càng giống tờ New York Post.
“… nhưng bà biết họ vẫn còn làm thế. Chặn lại chỉ khiến họ làm ngấm ngầm thôi. Bill bảo anh ấy sẽ không ngạc nhiên nếu có một vụ nổi loạn Nat Turner khác, chúng ta đang ngồi trên một thùng thuốc nổ và tốt hơn chúng ta phải sẵn sàng,” Hester nói.
“Ỡm, à - Hester này, dĩ nhiên tôi không rõ lắm về chuyện đó, nhưng tôi nghĩ rằng dân chúng Montgomery dành phần lớn thời gian gặp gỡ cho việc cầu nguyện ở nhà thờ,” Jean Louise nói.
“Ồ cưng ơi, bà không biết họ làm thế chỉ để có được sự đồng tình ở miền Đông hả? Đó là mánh khóe xưa nhất của loài người. Bà biết là hoàng đế Bill [58] cầu nguyện với Chúa hằng đêm mà.”
Một bài thơ phi lý vang lên trong trí nhớ Jean Louise. Cô đã đọc nó ở đâu nhỉ?
Nhờ ơn Chúa, Augusta yêu dấu
Bọn ta lại có một vụ bùng nổ ghê người
Mười ngàn tên Pháp bị tiễn về cõi dưới
Hãy ngợi ca Chúa người ban mọi ân sủng. [59]
Cô tự hỏi Hester lấy đâu ra thông tin trên. Cô không thể tưởng tượng được cảnh Hester Sinclair từng đọc được bất cứ gì ngoài tờ Good Housekeeping trừ phi bị ép buộc dữ dội. Ai đó đã nói cho cô ta biết. Ai vậy?
“Hồi này cũng đọc lịch sử hả, Hester?”
“Cái gì? Ồ, tôi chỉ nói những gì Bill nhà tôi nói thôi. Bill, anh ấy đọc dữ lắm. Anh ấy nói bọn mọi đen đang điều hành các thứ ở phía Bắc đang cố gắng làm giống Gandhi đã làm, mà bà biết vụ đó là gì mà.”
“E rằng tôi không biết. Vụ gì vậy?”
“Chủ nghĩa cộng sản.”
“À, tôi tưởng người cộng sản đều nhắm tới lật đổ bằng bạo động và các thứ kiểu đó.”
Hester lắc đầu. “Bà ở đâu bấy lâu nay, Jean Louise? Họ dùng mọi phương tiện có sẵn để tự giúp mình. Họ giống y như dân Công giáo. Bà biết dân Công giáo len lỏi xuống tận những chỗ đó và gần như biến thành dân bản địa để thuyết phục cải giáo. Ô trời, họ sẽ nói thánh Phaolô cũng là dân da đen như họ nếu việc đó cải đạo được một người da đen. Bill nói - anh ấy từng tham chiến ở miệt đó, bà biết mà - Bill nói anh ấy còn không phân tách được đâu là tục tin ma thuật còn đâu là Công giáo La Mã ở một số những đảo đó, rằng anh ấy sẽ không ngạc nhiên nếu thấy một thầy phù thủy đeo cổ áo tu sĩ. Cung cách của dân cộng sản cũng giống vậy. Họ sẽ làm mọi chuyện, bất kể là chuyện gì, để nắm quyền kiểm soát đất nước này. Họ ở khắp nơi quanh bà, bà không phân biệt ra ai thuộc bọn đó và ai không. Ôi, thậm chí ngay tại hạt Maycomb…”
Jean Louise bật cười, “Ồ, Hester, người cộng sản muốn cái gì với hạt Maycomb?”
“Tôi không biết, nhưng tôi biết có một tổ ngay dọc con đường trên miệt Tuscaloosa, và nếu không nhờ mấy đứa đó thì bọn mọi đen sẽ đến lớp với những đứa còn lại.”
“Tôi không theo kịp ý bà, Hester.”
“Bộ bà không đọc được chuyện mấy giáo sư đồng bóng nêu những câu hỏi đó tại cái - cái Hội nghị Anh giáo sao? Ôi trời, họ chắc nhận con nhỏ đó vào luôn rồi. [60] Nếu không vì có đám hội nam sinh viên…”
“Ôi chà, Hester. Tôi không đọc được bài báo của bà rồi. Tờ tôi đọc nói rằng đám đông bạo động xuất phát từ nhà máy vỏ xe…”
“Bà đọc tờ nào, tờ Worker hả?”
Bà mê đắm với chính mình rồi. Bà sẽ nói bất cứ câu nào hiện ra trong đầu bà, nhưng điều tôi không hiểu được là những thứ đã thực sự hiện ra với bà. Tôi muốn bửa cái đầu bà ra, nhét một dữ kiện vào trong, và theo dõi nó tìm đường qua các ngõ ngách bộ não của bà cho đến khi nó thoát khỏi miệng bà. Bọn mình đều ra đời ở đây, mình học cùng trường, mình được dạy bảo những thứ giống nhau. Tôi tự hỏi bà đã thấy và nghe được những gì.
“… mọi người đều biết NAACP tận tụy với việc lật đổ miền Nam…”
Được hình thành trong ngờ vực, và tận tụy với tuyên bố rằng mọi người sinh ra đều xấu xa. [61]
“… họ chẳng ngại gì mà không tuyên bố rằng họ muốn xóa bỏ giống da đen, và họ sẽ làm trong bốn thế hệ, Bill nói, nếu họ bắt đầu với thế hệ này…”
Tôi hy vọng thế giới sẽ chẳng lưu ý mấy mà cũng không ghi nhớ dài lâu những điều bà nói ở đây. [62]
“… và bất cứ ai nghĩ khác đi thì hoặc là cộng sản hoặc cũng coi như là cộng sản. Đề kháng thụ động, con khỉ mốc…”
Trong dòng lịch sử của con người khi một dân tộc thấy cần phải giải tán những mối dây chính trị đã nối kết mình với nhóm khác thì họ là cộng sản.
“… họ luôn muốn cưới người có màu da sáng hơn họ một nấc, họ muốn lai tạp chủng tộc này…”
Jean Louise ngắt ngang. “Hester, cho tôi hỏi bà chút. Tôi đã về nhà từ hôm thứ Bảy đến nay, và từ thứ Bảy tôi đã nghe rất nhiều câu chuyện về việc lai tạp chủng tộc này, khiến tôi tự hỏi bộ nó không phải một cụm từ đáng tiếc sao, và có phải nó đáng bị loại bỏ khỏi phương ngữ miền Nam ngày nay không. Cần có hai chủng tộc thì mới lai tạp được một chủng tộc - nếu đó là từ ngữ đúng - và khi người da trắng chúng ta gào la về chuyện lai tạp, bộ không phải đó là một cách phản ánh về chúng ta như một chủng tộc sao? Thông điệp tôi nhận được từ chuyện này là, nếu nó được trở thành hợp pháp thì sẽ có cuộc đổ xô hàng loạt đi cưới người da đen. Nếu tôi là một học giả, mà tôi không được như thế, tôi có thể nói rằng câu chuyện như thế có một ý nghĩa tâm lý sâu xa không hẳn là đáng trọng với người nói như thế đâu. Khá nhất thì nó cho thấy một sự ngờ vực đáng ngại đối với chủng tộc của chính mình.”
Hester nhìn Jean Louise. “Tôi không chắc mình hiểu được bà nói gì,” cô ta nói.
“Tôi cũng không chắc ý mình muốn nói gì nữa,” Jean Louise nói, “ngoại trừ chuyện tóc tôi xoăn lại trên đầu mỗi khi tôi nghe câu chuyện như vậy. Tôi nghĩ đấy là do tôi không thường nghe điều đó khi được nuôi lớn lên.”
Hester sửng cồ lên, “Bộ bà đang ám chỉ…”
“Xin lỗi,” Jean Louise nói. “Tôi không có ý đó. Tôi thành thực xin lỗi bà.”
“Jean Louise, khi tôi nói điều đó tôi không nói đến chúng ta.”
“Vậy bà nói về ai?”
“Tôi đang nói về thứ - bà biết đó, dân trắng rác rưởi. Đám người nuôi bao đàn bà da đen và loại đó.”
Jean Louise mỉm cười. “Lạ thật. Một trăm năm trước các ông quý tộc nuôi phụ nữ da đen, ngày nay lại là bọn rác trắng.”
“Hồi đó là họ sở hữu mấy bà đó, ngốc ạ. Không, đám rác trắng là thứ mà NAACP nhắm tới. Họ muốn bọn mọi đen kết hôn với tầng lớp đó và cứ thế cho đến khi mẫu hình xã hội tan rã.”
Mẫu hình xã hội. Những tấm mền in mẫu Nhẫn Cưới Kép. Bà ấy chắc chắn không ghét nhà mình đâu, và bố Atticus không thể thích được kiểu ăn nói này. Tôi xin lỗi, điều đó không thể được. Từ hôm qua mình cảm thấy như đang bị nhồi nhét vào đáy của một thứ sâu, sâu hút “SAO, NEW YORK THẾ NÀO?”
New York, New York ư? Mình sẽ nói cho bạn nghe New York thế nào. New York có hết mọi câu trả lời. Người ta đi đến Hiệp hội Do Thái cho Thanh niên, Liên minh Anh ngữ, Trung tâm Hòa nhạc Carnegie, Trường Nghiên cứu Xã hội, và tìm thấy câu trả lời. Thành phố sống bằng các khẩu hiệu, chủ nghĩa, và những câu trả lời chắc chắn mau lẹ. New York đang nói với mình ngay lúc này: nhà ngươi, Jean Louise Finch, hiện thời không phản ứng theo những học thuyết của bọn ta về mẫu người như ngươi, do đó ngươi không tồn tại. Những đầu óc giỏi giang nhất của đất nước này đã nói cho bọn ta biết ngươi là ai. Ngươi không thoát được đâu, và bọn ta không kết tội ngươi vì chuyện đó, nhưng bọn ta yêu cầu ngươi cư xử theo các quy tắc mà những người hiểu biết đã định ra cho cách hành xử của ngươi, và đừng cố trở nên thứ gì khác.
Cô trả lời: làm ơn tin tôi, những chuyện xảy ra cho gia đình tôi không phải là điều các người nghĩ. Tôi chỉ có thể nói thế này - rằng mọi thứ tôi biết được về sự tử tế của con người tôi đều học được ở đây. Tôi chẳng học được gì ở các người ngoại trừ cách trở nên ngờ vực. Tôi không biết lòng căm thù là gì cho đến khi tôi sống giữa các người và thấy các người căm thù hằng ngày. Người ta thậm chí phải thông qua những đạo luật để ngăn không cho các người căm thù. Tôi khinh bỉ những câu trả lời mau lẹ của các người, những khẩu hiệu của các người dưới đường xe điện ngầm, và trên hết tôi khinh bỉ việc các người thiếu cung cách lịch thiệp: chừng nào còn tồn tại các người sẽ chẳng bao giờ có được điều đó.
Người đàn ông vốn không bất nhã được với một con sóc đất đã ngồi trong tòa án ủng hộ mưu đồ của những con người nhỏ mọn đầu óc lôi thôi. Nhiều lần cô đã thấy ông trong cửa hàng tạp phẩm đứng xếp hàng chờ tới lượt mình đàng sau những người da đen và những loại người chỉ có Chúa biết là gì. Cô từng thấy ông Fred nhướng mắt nhìn bố cô, và ông lắc đầu đáp lại. Ông là loại người theo bản năng luôn chờ đến lượt của mình; ông có cung cách lịch thiệp.
Xem đó cô em, chúng ta đều biết các dữ kiện: nhà ngươi đã sống hết hăm mốt năm đầu đời ở Xứ sở luật lynch, tại một hạt với hai phần ba dân số là dân da đen làm nông nghiệp. Nên thôi đừng đóng kịch nữa.
Các người sẽ không tin tôi, nhưng tôi sẽ nói với các người: trong đời tôi cho đến hôm nay tôi chưa từng nghe ai trong gia đình nói cụm từ “mọi đen”. Tôi chưa bao giờ học cách suy nghĩ về Bọn Mọi Đen. Khi tôi lớn lên, và tôi đã lớn lên với những người da đen, họ là Calpurnia, Zeebo người thu gom rác, Tom người chăm sóc sân vườn, và những cái tên khác. Có hàng trăm người da đen quanh tôi, họ là nhân công trên đồng ruộng, họ hái bông vải, họ làm đường, họ cưa cây để làm nhà cho chúng tôi. Họ nghèo, họ bệnh tật và dơ bẩn, một số còn lười biếng và kém cỏi, nhưng trong đời tôi chưa bao giờ bị cái ý tưởng rằng mình phải coi thường một ai, phải sợ một ai, phải thô lỗ với một ai, hoặc nghĩ rằng mình có thể đối xử tệ ai đó mà chẳng bị sao cả.
Họ không bước vào thế giới của tôi như một giống dân, tôi cũng không bước vào thế giới của họ: khi đi săn tôi không xâm nhập đất đai của người da đen, không phải bởi vì đó là đất của người da đen, mà bởi vì tôi được dạy bảo đừng xâm nhập đất đai của bất kỳ ai. Tôi được dạy đừng bao giờ lợi dụng những ai ít may mắn hơn mình, cho dù họ kém may mắn về trí tuệ, tiền của, hay địa vị xã hội; điều đó đúng với bất cứ ai, không chỉ riêng người da đen. Tôi được dạy để hiểu rằng điều ngược lại là đáng khinh bỉ. Tôi được nuôi dạy lớn lên theo kiểu đó, bởi một phụ nữ da đen và một người đàn ông da trắng.
Bạn hẳn đã sống qua điều đó. Nếu có ai nói với bạn, “Đây là sự thật”, và bạn tin người đó, rồi bạn khám phá ra điều ông ta nói không phải là sự thật, bạn thất vọng và bạn làm mọi cách để đảm bảo rằng bạn không bị ông ta qua mặt nữa.
Nhưng một người vốn sống theo sự thật - và bạn đã tin vào những điều ông ta sống theo - ông ta không chỉ khiến bạn trở nên cảnh giác khi ông ta phụ lòng bạn, ông ta còn khiến bạn trắng tay. Tôi nghĩ đó là lý do tôi gần như phát điên lên…
“New York hả? Nó sẽ vẫn luôn ở đó.” Jean Louise quay sang người vừa hỏi cô, một thiếu nữ trẻ với cái mũ nhỏ, khuôn mặt nhỏ, và những cái răng nhọn nhỏ. Cô ấy là Claudine McDowell.
“Fletcher với tôi lên miệt trên hồi mùa xuân rồi và tụi tôi suốt ngày tìm cách liên lạc với bạn.”
Tôi chắc hai bạn đã làm thế. “Hai bạn thích thú với nó không? Không, đừng nói, để tôi nói với bạn: bạn có một thời gian cực vui nhưng bạn không mơ tưởng chuyện sống ở đó.”
Claudine cười lộ ra những cái răng chuột. “Hoàn toàn đúng luôn! Sao bạn đoán ra được vậy?”
“Tôi là bà đồng mà. Có đi thăm thú các nơi không?”
“Chúa ơi có chứ. Tụi tôi đến khu Latinh, hộp đêm Copacabana, và xem vở The Pajama Game. Đó là vở diễn đầu tiên tụi tôi được xem và tụi tôi thất vọng liền vì nó. Bộ nhạc kịch nào cũng giống vậy sao?”
“Phần lớn. Các bạn có lên tới nóc của thứ-bạn-biết-là-gì-rồi-đấy?” [63]
“Không, nhưng tụi tôi có đi qua khu Radio City. Bạn biết đó, người ta có thể sống trong chỗ đó. Chúng tôi xem một chương trình biểu diễn ở Thính phòng Radio City, và Jean Louise ơi, có một con ngựa bước ra trên sân khấu.”
Jean Louise nói cô không ngạc nhiên.
“Fletcher với tôi thật rất sung sướng khi trở về nhà. Tôi không hiểu bạn sống ở đó thế nào. Fletcher trong hai tuần ở đó đã tiêu nhiều tiền hơn tụi tôi tiêu trong sáu tháng ở đây. Fletcher nói anh ấy không hiểu được lý do quái quỷ nào mà người ta lại sống ở chỗ đó trong khi họ có thể có một ngôi nhà có sân ở đây với chi phí thấp hơn nhiều.”
Tôi có thể nói với bạn. Ở New York bạn chỉ thuộc về chính mình. Bạn có thể chìa tay ra và ôm cả Manhattan trơng tình trạng đơn độc dịu dàng, hoặc có thể xuống địa ngục nếu muốn.
“Ồ,” Jean Louise nói, “phải vất vả lắm mới quen được. Tôi cũng ghét nó suốt hai năm. Nó khiến tôi khiếp sợ hằng ngày cho đến một sáng kia có người lấn vào tôi trên xe buýt và tôi lấn lại. Sau khi lấn lại tôi nhận ra mình đã trở thành một phần của thành phố ấy.”
“Chen lấn, họ là vậy. Ở trên đó người ta không có cung cách lịch thiệp,” Claudine nói.
“Họ có cung cách của họ đấy, Claudine à. Chỉ là chúng khác với cung cách của chúng ta thôi. Người lấn tôi trên xe buýt cũng chờ đợi bị lấn lại. Mà người ta chấp nhận rằng tôi sẽ làm thế; đấy chỉ là một cuộc chơi. Bạn sẽ không tìm được người nào tốt hơn người ở New York đâu.”
Claudine chu môi ra. “Ồ, tôi không muốn dính líu tới những dân Ý với Puerto Rico đâu. Có bữa trong tiệm tạp phẩm tôi nhìn quanh và thấy có một bà da đen ngồi dùng bữa ngay cạnh tôi, ngay cạnh bên tôi. Dĩ nhiên tôi biết bà ta được quyền làm thế, nhưng vẫn làm tôi sốc như thường.”
“Bà ấy có làm gì hại bạn không?”
“Chắc là không. Tôi đứng dậy thật nhanh và bỏ đi liền.”
“Bạn biết đó,” Jean Louise nói nhẹ nhàng, “trên đó người ta đi lại sinh hoạt thoải mái, đủ mọi loại người.”
Claudine so vai. “Tôi không hiểu sao bạn sống được trên đó với họ.”
“Bạn không nhận thấy họ. Bạn làm việc với họ, ăn bên cạnh và cùng với họ, đi xe buýt với họ, và bạn không nhận thấy họ trừ phi bạn muốn. Tôi không biết có một ông da đen mập bự ngồi cạnh tôi nãy giờ trên xe buýt cho đến khi tôi đứng dậy để xuống xe. Bạn không để ý, thế thôi.”
“Ồ, tôi thì chắc chắn sẽ để ý. Bạn chắc là mù hay gì gì đó rồi.”
Mù, mình là vậy. Mình chưa bao giờ mở mắt ra Mình chưa bao giờ nghĩ tới chuyện nhìn vào bụng dạ người khác, mình chỉ nhìn vào mặt họ. Mù hoàn toàn… Ông Stone. Hôm qua trong nhà thờ mục sư Stone đã đặt người canh gác. Ông ấy đáng ra phải cấp cho mình một người chứ. Mình cần một người canh gác để dẫn mình đi và báo cáo những điều ông ta nhìn thấy khi qua mỗi giờ. Mình cần một người canh gác để cho mình biết đây là điều người ta nói nhưng đây mới là điều họ muốn nói, để vạch một đường ranh ở giữa và nói đây là công lý này và kia là công lý kia và giúp mình hiểu có gì khác biệt. Mình cần một người canh gác bước tới và tuyên bố với tất cả bọn họ rằng hai mươi sáu năm là một trò đùa ác quá dài với bất kỳ ai, bất kể nó vui nhộn đến đâu.