Chương 47

Quận công Janusz và quận chúa cùng với một bộ phận cung đình đến Czersk [211] để đánh cá mùa xuân, vì họ thích phong cảnh nơi đó vô cùng và coi đấy là trò giải trí vui nhất. Tuy nhiên, chàng Séc được hiệp sĩ Mikołaj xứ Dlugolas cho biết nhiều tin quan trọng, liên quan đến những việc riêng và đến chiến tranh. Chàng được biết là hiệp sĩ Maćko rõ ràng đã bỏ ý định đi thẳng tới Żmudź vượt qua “hàng rào Phổ”, bởi vì cách đây vài ngày ông đã ở Warszawa, gặp cả quận công lẫn quận chúa. Lão hiệp sĩ Mikołaj đã khẳng định tất cả các tin tức về chiến tranh mà Hlava nghe được ở thành Szczytno. Toàn bộ dân chúng vùng Żmudź, muôn người như một, đều đã đứng lên chống lại quân Đức, còn đại quận công Witold không những không giúp Giáo đoàn chống lại cư dân Żmudź bất hạnh, mà còn cung cấp cho dân xứ ấy thêm tiền nong, người ngựa và ngũ cốc, không nói gì đến chiến tranh với Giáo đoàn và đánh lừa chúng bằng các hiệp ước.

Trong khi đó cả ông lẫn bọn Thánh chiến đều cử các điệp sứ đến gặp Giáo hoàng, đức vua và những thủ lĩnh Ki-tô giáo khác, cáo buộc nhau đã không giữ lời, đã không trung thành và phản bội. Nhà thông thái Mikołaj xứ Rzeniewo - người biết cách tháo gỡ những sợi chỉ rối rắm mà bọn Thánh chiến xảo quyệt đan cài - đã mang đi những lá thư của đại quận công, là minh chứng hùng hồn cho những nỗi đau khổ vô bờ mà đất nước Litva và Żmudź đã phải chịu dựng. Trong khi đó mối quan hệ giữa Litva và Ba Lan được thắt chặt tại Wilno, khiến tim bọn Thánh chiến thót cả lại, bởi dễ thấy trước rằng vua Jagiełło - vị thống lĩnh tối cao của tất cả các vùng đất thuộc quyền đại quận công Witold - sẽ đứng về phía đại quận công trong trường hợp có chiến tranh. Bá tước Jan Sayn, lãnh binh vùng Grudziądz và bá tước Schwartzburg của vùng Gdańsk, được lệnh đại thống lĩnh đến gặp đức vua, mang theo câu hỏi về những gì Giáo đoàn có thể trông đợi từ đức vua. Đức vua không nói gì, dù chúng đã mang đến cho người bao tặng vật: những con chim cắt và các thức đựng quý giá. Vì vậy, người ta đe dọa chiến tranh, nhưng không thật thế, bởi vì chúng biết rằng trong lòng cả đại thống lĩnh lẫn hội đồng thánh giáo đều e sợ thế lực khủng khiếp của Jagiełło và mong muốn được trì hoãn ngày của sự thịnh nộ cùng thảm bại.

Mọi hiệp ước đều bị rứt đứt như tơ nhện mỏng manh, nhất là các hòa ước với Witold. Vào buổi tối, khi Hlava đến, lại có những tin tức mới toanh từ Warszawa. Ngài Bronisz xứ Ciasnoci, cận thần của quận công Janusz, vừa đến, trước đó ông đã báo cho quận công các tin tức về Litva; đi cùng với ông là hai quận công có thế lực của Litva với các bức thư từ đại quận công Witold và từ cư dân Żmudź. Những tin tức đầy đe dọa. Giáo đoàn Thánh chiến đang sửa soạn chiến tranh. Chúng củng cố thành trì, nghiền trộn thuốc súng, đẽo đạn đá, kéo hàng đoàn lính bộ và hiệp sĩ đến vùng biên ải, còn những toán kỵ binh nhẹ và bộ binh bắt đầu tiến công vùng biên giới của Litva và Żmudź từ phía Ragneta, Gotteswerder và các tiền đồn biên giới khác. Trong miền rừng rậm, trên các cánh đồng và làng quê đã vang động những tiếng kêu gọi thời chiến, và ban đêm cháy sáng ánh lửa hiệu rực rỡ bên trên biển cây rừng tối thẫm. Rốt cuộc đại quận công Witold cũng đã công khai chăm lo bảo trợ cho xứ Żmudź, ông phái tới đó những vị quan chức, và cử hiệp sĩ nổi tiếng về lòng can trường Skirwoiłło đứng đầu lực lượng dân binh. Hiệp sĩ đã tấn công vào đất Phổ, đã đốt, đã phá và hủy hoại sạch sành sanh. Đích thân đại quận công dẫn quân luồn vào đất Żmudź, cung cấp lương thảo cho một số thành trì, triệt hạ một số thành khác, chẳng hạn như Kowno, để không trở thành chỗ tựa cho quân Thánh chiến; và chẳng còn là điều bí mật với bất kỳ ai là khi mùa đông đến, khi các vùng đất ngập nước và đầm lầy đông cứng lại, hoặc thậm chí sớm hơn nếu mùa hè đủ khô ráo, thì sẽ bắt đầu một cuộc chiến tranh lớn, bao trọn mọi vùng đất Żmudź, Litva, Phổ; và nếu đức vua ra tay để giúp Witold, thì sẽ đến một ngày mà cái làn sóng Đức hoặc sẽ tràn lên chiếm lấy nửa kia của thế giới, hoặc bị chặn lại, rút lui nhiều thế kỷ trở về hang ổ mà chúng đã chiếm trước đây.

Nhưng điều đó vẫn chưa xảy ra. Trong khi đó thế giới chỉ vang tiếng rên la và khóc than đòi công lý. Tại lâu đài của Giáo hoàng, và tại những vương quốc phương Tây khác, người ta đọc thư của các quốc gia bất hạnh ở Kraków và Praha. Người ta mang đến cho quận công Janusz một bức thư ngỏ của giới quý tộc Nga và Litva - những người cùng đến với hiệp sĩ Bronisz xứ Ciasnoci. Vì vậy, nhiều người dân xứ Mazury bất giác sờ vào chuôi đoản gươm đeo bên mình, lòng thầm cân nhắc xem có nên tự nguyện gia nhập dưới cờ hiệu của đại quận công Witold hay không. Người ta biết rằng vị đại quận công rất chuộng giới quý tộc Ba Lan dạn dày chinh chiến, cũng như những cư dân Litva và Żmudź, tuy đã bị tơi tả trong chiến tranh nhưng lại có nhiều kinh nghiệm và được vũ trang tốt hơn. Một số người cũng bị thôi thúc bởi lòng thù hận đối với kẻ thù cũ của dân tộc Ba Lan cổ, và số khác là bởi lòng thương hại. “Các người hãy nghe, hãy nghe đi!” Những cư dân Żmudź kêu cầu các vị vua chúa, các quận công và tất thảy các dân tộc khác. “Chúng tôi vốn là người tự do và dân tộc có huyết thống thanh cao, thế mà bọn Giáo đoàn Thánh chiến muốn biến chúng tôi thành nô lệ! Chúng không tìm kiếm linh hồn của chúng tôi, mà thèm khát đất đai và của cải. Sự bần hàn đã khiến chúng tôi phải đến mức đi ăn mày, lang thang cơ nhỡ, hoặc trở thành kẻ cắp! Sao chúng có thể dùng nước phép để rửa tội cho chúng tôi, một khi tay chúng còn không sạch! Chúng tôi muốn được rửa tội, nhưng không phải bằng máu và bằng gươm, chúng tôi muốn niềm tin, nhưng là niềm tin mà những bậc quân vương khả kính, như Jagiełło và Witold, đã dạy cho chúng tôi. Xin hãy nghe và hãy cứu chúng tôi, bởi vì chúng tôi đang chết đi! Giáo đoàn không muốn rửa tội cho chúng tôi, mà để muốn tước đoạt tự do của chúng tôi hơn; chúng không cử linh mục, mà cử đao phủ tới đây. Chúng cướp sạch đõ ong, cướp hết đàn gia súc, cướp sạch hoa lợi của đất; chúng tôi không được đánh cá, không được săn thú rừng! Chúng tôi cầu xin! Xin hãy lắng nghe, bởi vì ở đây chúng tôi đang phải cúi gập cái cổ tự do xưa kia để làm những việc nặng nhọc, xây dựng thành quách ban đêm, con em chúng tôi bị bắt làm con tin, vợ và con gái chúng tôi bị làm nhục trước mặt chồng và cha. Chúng tôi không thể nói mà chỉ còn biết rên! Gia đình chúng tôi bị thiêu cháy, đàn ông bị bắt sang Phổ, những người con vĩ đại như Korkuc, Wassygin, Swolk và Sągajla bị giết chết; chúng uống máu chúng tôi như những con sói đói khát thèm thuồng. Ôi, xin hãy lắng nghe! Chúng tôi là người, đâu phải con vật, vì thế chúng tôi kêu cầu Đức Thánh Cha thiêng liêng cho chúng con được rửa tội bởi các giám mục Ba Lan, bởi bằng cả tấm lòng chúng con muốn được rửa tội, nhưng bằng thứ nước rửa tội đầy ân phước, chứ không phải bằng máu tươi của sự hủy diệt.

Những cư dân Żmudź đã kêu cầu như thế, và khi những lời khiếu nại của họ được triều đình Mazowsze nghe thấy, thì mấy hiệp sĩ và triều thần liền được phái đi để giúp họ, biết rằng cũng không cần phải xin phép quận công Janusz, bởi quận chúa là em gái ruột của đại quận công Witold. Cơn phẫn nộ cũng lan truyền trong những con tim, khi người ta được ông Bronisz và các kiều dân miền đông bắc cho biết nhiều thanh niên quý tộc người xứ Żmudź bị bắt làm con tin ở Phổ, đã tự sát vì không thể chịu nổi những nhục mạ và sự dã man của bọn hiệp sĩ Thánh chiến gây cho họ.

Hlava rất vui mừng trước mong muốn ấy của các hiệp sĩ vùng Mazowsze, vì chàng nghĩ rằng càng có nhiều người từ Ba Lan kéo tới giúp đại quận công Witold, thì chiến tranh sẽ càng nóng thêm lên, càng chắc chắn là sẽ có thể làm được gì đó chống bọn Thánh chiến. Chàng càng thích vì sẽ mau được gặp mặt Zbyszko, người mà chàng rất gắn bó; gặp vị hiệp sĩ lớn tuổi Maćko, người mà chàng rất thích khi được cùng đồng hành, vì đi với ông là sẽ đến những vùng đất hoang vu mới mẻ, những thành đô chưa từng biết, giới hiệp sĩ và quân đội trước đó chàng chưa từng gặp; và cuối cùng là được gặp đại quận công Witold, người mà tiếng tăm khi đó đã vang động khắp thế giới.

Và nghĩ thế, chàng quyết định sẽ lên đường bước vào một hành trình “vĩ đại và cấp bách”, không ngừng nghỉ ở đâu trừ việc cho ngựa nghỉ lấy sức.

Những cư dân vùng đông bắc đã cùng ông Bronisz xứ Ciasnoci đến đây và những cư dân Litva khác có mặt trong cung quận chúa, biết rõ đường đi và những chướng ngại phải vượt qua, đã dẫn đường cho chàng cùng những hiệp sĩ tự nguyện của vùng Mazowsze, từ trang ấp này tới trang ấp khác, từ tòa thành này đến tòa thành khác, băng qua vùng rừng rậm hoang dã mênh mông, bao trùm phần lớn lãnh thổ Mazowsze, Litva và Żmudź.