Chương 6

Perdu xắn hai ống tay áo sơ mi trắng lên, kiểm tra cái cà vạt đen đã thẳng thớm chưa, rút ra cặp kính đọc sách dạo gần đây ông bắt đầu phải đeo và bằng một cử chỉ lịch duyệt, hộ tống vị khách hàng bước vào trung tâm thế giới văn chương của ông: một cái ghế bành bằng da bên dưới có ghế gác chân đặt đằng trước ô cửa sổ kính to bản nhìn ra tháp Eiffel. Ở đấy, dĩ nhiên rồi, cũng có cả bàn con để đặt túi xách tay - Lirabelle đã tặng nó cho con thuyền sách. Và kế bên là cây đàn piano cũ mà mỗi năm ông lên dây đàn hai lần dù không thể tự mình chơi nó.

Perdu hỏi vị khách tên Anna một vài câu hỏi. Nghề nghiệp, thói quen buổi sáng, con vật yêu thích ngày nhỏ, những cơn ác mộng gặp phải trong mấy năm qua, tên các cuốn sách đọc gần đây… và liệu mẹ cô có can thiệp vào cách ăn mặc của cô hay không.

Những câu hỏi riêng tư, nhưng không quá riêng tư. Ông phải hỏi những câu này rồi giữ im lặng tuyệt đối. Im lặng lắng nghe là điều kiện tiên quyết để đọc vị toàn diện một tâm hồn.

Anna làm việc trong ngành quảng cáo truyền hình, cô bảo ông.

“Tại một đơn vị quảng cáo mà đàn ông ai cũng thuộc loại quá đát và luôn xem phụ nữ chẳng khác gì một cái máy pha cà phê kiêm ghế xô pha.” Cô đặt ba lần chuông báo thức mỗi sáng để kéo bản thân ra khỏi một giấc ngủ cực kỳ sâu rồi tắm nước nóng để giữ ấm cơ thể chuẩn bị cho một ngày lạnh lẽo sắp đến.

Khi còn là trẻ con, thứ cô thích là loài cu li chậm chạp, một giống khỉ nhỏ lười đến mức khiến người ta phát cáu, mũi thì lúc nào cũng ươn ướt.

Ngày bé, Anna thích mặc nhất là cái quần đùi quai đeo màu đỏ và khiến mẹ cô phát hãi. Cô thường nằm mơ thấy mình chìm nghỉm dưới bãi cát lún trước mặt những người đàn ông có vai vế, trên người chỉ mặc mỗi áo lót. Và tất cả bọn họ, không thiếu một ai, đang giằng xé áo cô, nhưng chẳng ai kéo cô ra khỏi hố cát.

“Chưa có ai từng giúp đỡ tôi,” cô lặp lại với mình, giọng nhỏ và cay đắng. Cô nhìn sang Perdu bằng đôi mắt lấp lánh.

“Sao?” cô nói. “Tôi ngốc lắm phải không?”

“Cũng không đến mức ấy,” ông đáp.

Lần cuối Anna thực sự đọc một cái gì đấy là khi cô đi học. Cuốn Mù lòa của José Saramago. Nó khiến cô hoang mang.

“Cũng không có gì khó hiểu,” Perdu nói. “Đó không phải sách dành cho người mới bước vào đời. Nó dành cho những ai đã đi qua được nửa đời người. Những người tự hỏi nửa đầu cuộc đời mình đã biến mất vào cái chỗ chết tiệt nào rồi. Những người từ trước tới giờ vẫn cắm mặt vào đôi chân hăm hở lao đi mà không buồn nhìn vào cái đích mình đang mải miết và khôn ngoan chạy tới, rồi thình lình họ ngước lên và thấy hoang mang. Chỉ những ai mù lòa mới cần đến thiên truyện ngụ ngôn của Saramago. Còn cô, Anna, cô không mù.”

Sau cuốn sách của Saramago, Anna ngừng đọc; thay vào đó cô làm việc. Quá nhiều công việc, kéo dài trong một thời gian quá lâu, cảm giác kiệt quệ cứ tích tụ ngày một nhiều. Cho đến bây giờ, Anna chưa một lần thành công trong việc mời đàn ông vào vai cho các quảng cáo sản phẩm lau dọn nhà cửa hay tã bỉm.

“Quảng cáo là thành trì cuối cùng của chế độ gia trưởng,” cô nói với Perdu và cậu chàng Jordan đang say mê lắng nghe. “Thậm chí còn hơn cả quân đội. Thế giới chỉ hiện diện với đúng bản chất của mình khi nó xuất hiện trước mặt công chúng.”

Sau khi kết thúc màn xưng tội, cô ngả lưng ra sau. “Sao?” Câu hỏi hiện ra trên mặt cô. “Tôi còn cứu được không? Đừng giấu giếm sự thật.”

Những câu trả lời của cô không ảnh hưởng đến lựa chọn Perdu đã có sẵn trong đầu. Ông chỉ muốn làm quen với giọng nói của Anna, độ cao của giọng và lối nói của cô.

Perdu lượm lấy những từ nổi bật lên trên dòng chảy những diễn đạt thông thường. Những từ ngữ rực sáng chính là những từ hé lộ cách mà người phụ nữ này nhìn, ngửi và cảm nhận. Điều gì thực sự quan trọng với cô, điều gì làm cô bận tâm và ngay lúc này cô đang cảm thấy ra sao. Điều cô muốn che giấu bên dưới màn sương mù ngôn từ. Những đau đớn và thiết tha.

Perdu nhặt nhạnh các từ đó. Anna thường nói: “Chuyện đó không nằm trong kế hoạch” và “Tôi đã không tính đến chuyện ấy.” Cô kể về “vô số” những nỗ lực và “một chuỗi những ác mộng.” Cô sống trong một thế giới của những phép toán, một cỗ máy tinh vi thiết lập trật tự cho cái phi lý và cá nhân. Cô không cho phép bản thân nghe theo trực giác và xem cái không thể là có thể.

Nhưng đó mới chỉ là một phần những gì Perdu nghe được và ghi chép lại. Phần thứ hai: đâu là thứ làm cho tâm hồn cô hạnh phúc. Ông biết những thứ mà một người yêu thích sẽ để lại dấu ấn lên ngôn ngữ của người đó.

Bà Bernard, chủ nhân ngôi nhà số 27, chuyển dịch tình yêu vải vóc sang nhà cửa và con người; “Ứng xử chẳng khác nào một cái áo sơ mi polyester nhàu nhĩ” là một trong những cách diễn đạt ưa thích của bà. Còn cô nhạc công piano, Clara Violette, lại hay sử dụng các thuật ngữ âm nhạc: “Trong dàn nhạc cuộc đời mẹ nó, cô bé con nhà Goldenberg chỉ như tay đàn thứ yếu mà thôi.” Goldenberg, người bán hàng tạp hóa, nhìn thế giới thông qua mùi vị, ông dùng từ “thối rữa” để tả về một người và dùng từ “chín nẫu” để gọi việc thăng chức. Cô con gái út nhà họ, Brigitte, “tay đàn thứ yếu”, yêu nhất là biển - một cái nam châm hút những tâm hồn nhạy cảm. Cô bé con mười bốn tuổi ấy, một mỹ nhân chín sớm, đã so sánh Max Jordan với “cảnh biển nhìn từ Cassis, thâm sâu và xa cách.” “Tay đàn thứ yếu” đang yêu cậu nhà văn trẻ nọ, dĩ nhiên rồi. Cho đến rất gần đây Brigitte vẫn còn muốn làm con trai. Giờ thì con bé chỉ muốn làm đàn bà.

Perdu tự nhủ sẽ sớm lấy cho Brigitte một cuốn sách có thể làm ốc đảo nương náu cho con bé trong đại dương mối tình đầu.

“Cô có hay nói xin lỗi không?” giờ thì Perdu đặt câu hỏi cho Anna. Phụ nữ thường cảm thấy tội lỗi nhiều hơn cần thiết.

“Xin lỗi theo kiểu: ‘Xin lỗi, tôi vẫn chưa nói xong điều định nói’ hay ‘Xin lỗi vì đã yêu anh và chỉ khiến anh đau đầu’?”

“Cả hai. Bất cứ lời thỉnh cầu tha thứ nào. Có thể cô đã quen cảm thấy tội lỗi vì tất cả những gì làm nên con người cô. Thường thì không phải là ta đẽo gọt nên từ ngữ mà là từ ngữ đẽo gọt nên ta.”

“Ông là một ông chủ tiệm sách vui tính đấy, ông biết chứ?”

“Có, tôi biết điều đó, cô Anna ạ.”

Ông Perdu nhờ Jordan ra lấy cho ông một tá đầu sách từ Thư viện Cảm xúc.

“Của cô đây, bạn thân mến. Tiểu thuyết là cho sức mạnh ý chí, sách phi hư cấu là để suy ngẫm lại đời mình, còn thơ ca là dành cho lòng tự tôn.” Những cuốn sách về mơ mộng, về cái chết, về tình yêu, về cuộc sống khi làm một nữ nghệ sĩ. Ông rải dưới chân cô những bản ballad thần bí, những câu chuyện xưa cũ trần trụi về vực thẳm và sụp đổ, về tai ương và phản bội. Chẳng mấy mà Anna đã bị vây quanh bởi những chồng sách, giống như một phụ nữ đi mua giày bị vây quanh bởi từng chồng hộp đựng giày.

Perdu muốn Anna có cảm giác mình đang ở trong một chiếc tổ. Ông muốn cô cảm nhận được muôn vàn những khả năng mà sách bày ra trước mắt ta. Chúng luôn là đủ cho ta. Chúng sẽ không bao giờ ngừng yêu thương độc giả của chúng. Chúng là điểm neo trong một thế giới mà ngoài chúng ra tất thảy đều là bất khả đoán. Trong cuộc sống. Trong tình yêu. Sau cái chết.

Khi Lindgren lao vào lòng Anna bằng một cú nhảy táo tợn rồi nằm ườn ra, duỗi từng bàn chân, lớn giọng kêu rừ rừ, cô trưởng phòng quảng cáo chết chìm trong công việc, khốn khổ vì tình yêu, lương tâm thì bị gặm nhấm ngả người ra sau ghế. Đôi vai đang căng lên chùng lại, hai ngón cái tách ra khỏi nắm đấm đang siết chặt. Khuôn mặt cô giãn ra.

Cô đọc.

Ông Perdu quan sát những từ ngữ cô đọc đẽo gọt nên con người cô từ bên trong. Ông nhận thấy Anna đang khám phá bên trong mình một cỗ máy thẩm âm phản ứng lại với ngôn từ. Cô giống như một cây vĩ cầm đang học cách tự kéo cây vĩ.

Nhận ra niềm vui đang nhen lên bên trong Anna, ông thấy ngực mình như thắt lại.

Chẳng lẽ thực sự không có cuốn sách nào có thể dạy mình chơi bản nhạc đời?