Chương 5

Bọn mèo lỉnh vào trong khoảng không gian tranh tối tranh sáng để tìm trong khu bếp cái hộp cá ngừ Perdu đã dọn sẵn cho chúng.

“Xin chào?” ông Perdu gọi ra. “Tôi có thể giúp gì không?”

“Tôi không định tìm sách,” Max Jordan đáp, giọng khản đặc.

Cậu tác giả ăn khách ngần ngừ bước tới, hai tay giữ hai quả dưa lưới. Cái bịt tai không lúc nào vắng mặt đang ép chặt vào đầu cậu.

“Ba người bọn cậu đứng đó đã lâu chưa, hả cậu Jordan?” Perdu hỏi bằng một vẻ nghiêm nghị cường điệu.

Jordan gật đầu, sắc đỏ xấu hổ trên khuôn mặt lan ra đến tận đường chân tóc đen nhánh.

“Tôi đến đúng lúc ông đang từ chối bán cuốn tiểu thuyết của tôi cho khách hàng,” cậu ta đáp, không mấy vui vẻ.

Chết thật. Thật không đúng lúc tí nào.

“Ông nghĩ nó tệ đến thế sao?”

“Không,” Perdu vội vã đáp. Chỉ một thoáng ngắc ngứ thôi cũng sẽ khiến Jordan nghĩ câu trả lời là có. Không cần phải giáng cho cậu ta một đòn như vậy. Quan trọng hơn, Perdu thực lòng nghĩ đó không phải một cuốn sách tệ.

“Thế tại sao ông lại nói tôi không hợp với cô ta.”

“Cậu…”

“Cứ gọi tôi là Max.”

Như thế có nghĩa cậu nhóc này cũng có thể gọi mình bằng tên riêng.

Người cuối cùng gọi mình như thế, bằng cái giọng ấm nóng như sô cô la, chính là___.

“Thôi tạm thời tôi sẽ vẫn cứ gọi cậu là cậu Jordan. Nếu cậu không phiền thì, thưa cậu Jordan. Cậu thấy đó, tôi bán sách như bán thuốc. Có những cuốn hợp với cả triệu người, số khác lại chỉ hợp với độ trăm người. Thậm chí có những thứ thuốc - à, xin lỗi, những cuốn sách - viết ra chỉ để cho một người đọc.”

“Chúa ơi. Một người đọc? Một người duy nhất? Sau biết bao công sức viết lách như thế?”

“Dĩ nhiên rồi - ấy là nếu nó cứu được cuộc đời người đó! Người khách kia hiện giờ không cần đến cuốn Đêm. Cô ấy sẽ không chịu nổi nó. Các tác dụng phụ là quá tai hại.”

Jordan ngẫm nghĩ. Cậu ta nhìn quanh cả ngàn cuốn sách bày trên con thuyền - trên những giá sách, trên những cái ghế, và chất cao thành chồng dưới sàn nhà.

“Nhưng làm thế nào ông biết được vấn đề của một người là gì và sẽ có tác dụng phụ nào?”

Chậc, làm sao ông có thể giải thích cho Jordan rằng chính ông cũng không biết làm sao ông lại biết?

Perdu sử dụng tai, mắt và bản năng. Từ một cuộc nói chuyện duy nhất, ông có thể nhìn ra được mỗi tâm hồn đang thiếu thốn cái gì. Ở một mức độ nhất định, ông có thể đọc được, từ tư thế, chuyển động và cử chỉ của một cơ thể, cái gì đang đè nặng lên nó. Và cuối cùng, ông có cái mà cha ông gọi là khả năng thấu cảm. “Con có thể nghe và nhìn xuyên qua vỏ bọc ngụy trang của hầu hết mọi người. Và đằng sau nó con có thể nhìn thấy tất tật những gì họ lo lắng hay mơ ước cũng như những gì họ thiếu.”

Mỗi người đều có một thiên khiếu và thiên khiếu của ông là khả năng thấu cảm.

Một trong những vị khách quen, bác sĩ tâm lý Eric Lanson, người có phòng khám ở gần Điện Élysée và thường chữa trị cho các quan chức chính phủ, từng một lần tự thú rằng ông ta ghen tị với thiên khiếu của Perdu, ghen với cái “khả năng quan trắc tâm thần có thể xem xét tâm hồn con người còn chính xác hơn cả một bác sĩ tâm lý mắc chứng ù tai sau ba mươi năm lắng nghe người bệnh”.

Cứ đến chiều thứ Sáu là Lanson lại ghé qua Hiệu thuốc văn chương. Chết mê bộ sách huyền ảo Dungeons & Dragons, ông ta sẽ thử phân tích tâm lý các nhân vật trong bộ sách hòng làm Perdu phải mỉm cười. Lanson cũng nhắc đến các chính trị gia cùng các trợ lý hành chính luôn căng thẳng đầu óc của họ với ông Perdu bằng những “đơn thuốc” mà ông ta viện đến các thuật ngữ văn chương để mô tả chứng bệnh loạn thần kinh họ mắc phải: “mang tinh thần Kafka với một chút Pynchon,” “kiểu Sherlock, hoàn toàn phi lý” hay “một ví dụ hoàn hảo cho hội chứng Potter-dưới-gầm-cầu-thang*.”

Có một thử thách Perdu tự đặt ra cho mình ấy là dẫn đường cho những người (đa phần là đàn ông) ngày ngày phải tiếp xúc với lòng tham, với sự lạm dụng quyền lực và với cái bản chất dã tràng của công việc văn phòng vào thế giới sách vở. Thật thỏa mãn làm sao khi một trong những người gọi-dạ-bảo-vâng khổ sở ấy từ bỏ cái công việc đã tước đoạt đến tận cùng sự độc đáo của họ! Và thường thì một cuốn sách luôn góp phần vào công cuộc giải phóng này.

“Cậu thấy đấy, Jordan,” Perdu nói, dùng đến một cách thức tiếp cận khác, “một cuốn sách vừa là bác sĩ vừa là thuốc chữa bệnh. Nó đưa ra chẩn đoán bệnh đồng thời lại cung cấp cả liệu trình điều trị. Đúng sách đúng bệnh: đó là cách mà tôi bán sách.”

“Tôi hiểu rồi. Cuốn tiểu thuyết của tôi là nha sĩ trong khi người phụ nữ kia lại cần bác sĩ phụ khoa.”

“Chậc… không phải thế.”

“Không ư?”

“Sách còn hơn cả bác sĩ, dĩ nhiên rồi. Có cuốn thì là một người bạn đời đầy âu yếm; có cuốn thì cho ta một cú bạt tai; cuốn khác thì như một người bạn ủ ta trong khăn ấm khi ta rơi vào những nỗi buồn mùa thu. Và có cuốn… chậc, có cuốn thì như cây kẹo bông màu hồng làm đầu óc ta chộn rộn lên trong vòng ba giây và để lại một khoảng trống hạnh phúc. Như một cuộc tình bỏng cháy ngắn ngủi.”

“Thế hóa ra cuốn Đêm lại là một trong những cuộc tình một đêm của văn chương? Một ả điếm?”

Chết tiệt thật. Một quy định lâu đời của người bán sách: không bao giờ được nói với tác giả về tác phẩm của người khác.

“Không. Sách giống như người, và người cũng giống như sách. Tôi sẽ cho anh biết tôi làm thế nào. Đầu tiên tôi tự hỏi mình: Anh ta hay cô ta có phải nhân vật chính trong đời họ không? Động cơ của cô ta là gì? Hay cô ta chỉ là nhân vật phụ trong câu chuyện cuộc đời cô ta? Cô ta có đang trong quá trình xóa sổ mình khỏi câu chuyện, vì chồng, sự nghiệp, con cái hay công việc của cô ta đang choán sạch toàn bộ câu chuyện?”

Max Jordan tròn mắt.

“Tôi có khoảng ba mươi nghìn câu chuyện trong đầu, cũng không nhiều lắm, cậu biết đấy, xét đến việc riêng ở Pháp đã có hơn một triệu đầu sách. Tôi tập hợp được tám nghìn cuốn hữu dụng nhất ở đây, dùng tạm như một bộ sơ cứu, nhưng tôi cũng lên cả những phác đồ điều trị. Tôi pha chế một thứ thuốc làm bằng ngôn từ: một cuốn sách dạy nấu ăn với những công thức đọc lên như một ngày Chủ nhật gia đình kỳ diệu. Một cuốn tiểu thuyết mà nhân vật chính giống hệt người đọc; những bài thơ để làm trào ra những giọt nước mắt mà nếu nuốt vào trong thì chẳng khác nào thuốc độc. Tôi lắng nghe bằng…”

Perdu chỉ vào vùng tùng thái dương của mình.

“Tôi cũng lắng nghe cả cái này nữa.” Ông xoa xoa gáy. “Và cái này.” Giờ thì ông chỉ vào nơi nhân trung. “Nếu nó nhói lên ở đây…”

“Làm sao lại có thể như thế được…”

“Được chứ sao không.” Ông có thể làm thế với khoảng 99,99 phần trăm người ông gặp.

Tuy nhiên có một vài người Perdu không thể thấu cảm được.

Ví dụ như chính ông.

Nhưng mà lúc này cậu Jordan đây không cần biết đến điều đó.

Trong khi Perdu đang thuyết phục Jordan, một ý nghĩ nguy hiểm đã bất chợt dạt vào tâm trí ông.

Ước gì mình có một đứa con trai. Với___. Ước gì mình đã có mọi thứ với cô ấy.

Perdu thở dốc.

Thứ gì đó đã bị trật khớp kể từ khi ông mở cửa căn phòng cấm. Lớp kính chống đạn của ông đã bị rạn - một vài đường rạn mỏng như sợi tóc - và mọi thứ sẽ vỡ tan thành trăm mảnh nếu ông không chấn chỉnh lại bản thân.

“Trông ông có vẻ như… bị thiếu không khí trầm trọng,” Perdu nghe thấy Max Jordan nói. “Tôi hỏi thế không phải vì muốn xúc phạm ông. Tôi chỉ muốn biết người ta phản ứng thế nào khi ông nói, ‘Tôi sẽ không bán cho cô cuốn này - cô không hợp với nó.’”

“Những trường hợp như thế ư? Họ ra về luôn. Thế còn cậu? Bản thảo kế tiếp thế nào rồi, cậu Jordan?”

Cậu nhà văn trẻ ngồi phịch xuống, hai tay ôm hai quả dưa lưới, lọt thỏm trong cái ghế bành bao quanh là những chồng sách.

“Chưa có gì cả. Một dòng cũng không.”

“Ôi. Thế khi nào cậu phải giao bản thảo?”

“Sáu tháng trước.”

“Ôi. Thế nhà xuất bản nói thế nào?”

“Họ không hề biết tôi đang ở đâu. Không ai biết cả. Không ai được biết. Tôi không chịu nổi nữa. Tôi không viết được nữa.”

“Ôi.”

Jordan gục người về phía trước, tì trán vào hai quả dưa lưới.

“Ông sẽ làm thế nào khi không thể tiếp tục được nữa, ông Perdu?” cậu ta rầu rĩ hỏi.

“Tôi ư? Tôi không làm gì cả.”

Gần như không gì cả.

Tôi đi dạo đêm quanh Paris cho đến khi mệt lử. Tôi lau động cơ của Lulu, thân tàu với cửa sổ, đảm bảo nó vẫn hoạt động, để mắt đến từng con ốc, dù đã hai thập niên rồi nó chẳng đi đâu cả.

Tôi đọc sách - hai mươi cuốn cùng lúc. Ở đủ mọi nơi: trong nhà vệ sinh, trong bếp, trong các quán cà phê, dưới tàu điện ngầm. Tôi xếp những bức xếp hình choán sạch cả sàn phòng khách, xếp xong thì phá đi rồi lại xếp lại từ đầu. Tôi nuôi ăn hai con mèo hoang. Tôi sắp xếp đồ ăn theo thứ tự alphabet. Đôi khi tôi dùng thuốc ngủ. Tôi làm một liều Rilke để thức dậy. Tôi không đọc những cuốn sách mà phụ nữ như kiểu___sẽ đột ngột hiện ra. Tôi dần dần hóa đá. Tôi tiếp tục sống. Ngày nào cũng như ngày nào. Đó là cách duy nhất tôi có thể sống sót. Nhưng không kể đến nó thì không, tôi không làm gì cả.

Perdu cố kiềm mình lại. Cậu nhóc muốn được giúp đỡ, cậu ta không muốn biết Perdu cảm thấy thế nào. Vậy thì giúp cậu ta đi.

Ông chủ tiệm sách đi lấy kho báu cất trong cái két sắt nhỏ kiểu cũ đằng sau quầy tính tiền.

Nắng phương Nam của Sanary.

Cuốn sách duy nhất Sanary từng viết - đúng hơn là dưới cái tên đó. “Sanary” - đặt theo tên thị trấn trước đây dành cho các nhà văn lưu vong đến nương náu, Sanary-sur-Mer, ở vùng biển phía Nam của Provence - một bút danh không thể giải mã.

Biên tập viên của ông ấy - hay bà ấy, Duprés, sống trong viện dưỡng lão ở Île-de-France, vui vẻ sống chung với căn bệnh Alzheimer. Trong những lần Perdu tới đó, cụ già Duprés đã kể cho ông nghe khoảng vài tá phiên bản về nhân thân của Sanary và làm thế nào mà bản thảo đó đến được tay ông cụ.

Thế nên Perdu vẫn tiếp tục tìm kiếm.

Trong hai thập kỷ qua ông đã phân tích nhịp điệu trong ngôn ngữ của tác giả, lựa chọn ngôn từ với ngữ điệu câu, rồi so sánh phong cách và chủ đề với các tác giả khác. Ông đã nhắm được mười một cái tên khả dĩ: bảy tác giả nữ, bốn tác giả nam.

Ông rất muốn được cảm ơn một người trong bọn họ, vì Nắng phương Nam của Sanary là thứ duy nhất có thể đâm xuyên qua ông mà không gây đau đớn gì. Đọc Nắng phương Nam giống như một liều vi lượng đồng căn hạnh phúc. Nó là thứ dầu xức duy nhất có thể xoa dịu nỗi đau của Perdu - một dòng suối mát lạnh, êm đềm chảy qua rẻo đất đã cháy trụi là tâm hồn ông.

Đó không phải là tiểu thuyết theo nghĩa truyền thống, mà là một truyện ngắn kể về muôn loại tình yêu, đầy ắp những từ ngữ lạ kỳ do tác giả sáng tạo ra và thấm đẫm tính nhân văn. Nỗi u sầu được dùng để miêu tả cảm giác khi ta không thể sống cho trọn vẹn mỗi ngày, không thể đón nhận mỗi ngày như là chính nó, tức là độc nhất, quý giá, không thể lặp lại; lời than van ấy mới đồng vọng với ông làm sao.

Ông đưa cho Jordan cuốn Nắng phương Nam cuối cùng của mình.

“Đọc cuốn sách này đi. Ba trang mỗi ngày trước bữa sáng, nằm đọc. Nó phải là thứ đầu tiên cậu thu vào trí óc mỗi ngày. Chỉ trong vòng vài tuần cậu sẽ không còn thấy khổ sở như vậy nữa - cậu sẽ không còn cần phải trả giá cho thành công của mình bằng việc đánh mất cảm hứng viết nữa.”

Max giơ hai bàn tay ra, vẫn đang bê hai quả dưa lưới, và ném cho ông cái nhìn hãi hùng qua khoảng giữa hai quả dưa. Cậu ta không đừng được mà thốt lên: “Làm sao ông biết được hay vậy? Tôi không thể chịu đựng nổi chỗ tiền đó, và thành công đang thiêu đốt tôi! Tôi ước gì những chuyện này chưa từng xảy ra. Cứ giỏi cái gì là sẽ bị ghét bỏ - hoặc không được yêu thương.”

“Max Jordan, nếu tôi là bố cậu, tôi sẽ tét đít cậu vì nói ra những lời ngu ngốc như vậy. Cuốn sách của cậu ra đời là điều tuyệt vời, nó xứng đáng với thành công đó, xứng đáng đến từng phần trăm những nỗ lực nhọc nhằn của cậu.”

Gương mặt Jordan đột nhiên bừng lên với một niềm vui bẽn lẽn, tự hào.

Gì chứ? Mình vừa nói cái gì thế? “Nếu tôi là bố cậu”?

Max Jordan nghiêm trang chìa ra cho Perdu hai quả dưa lưới. Chúng thơm nức. Một mùi hương nguy hiểm. Nó giống như một mùa hè với_­__.

“Ông ăn trưa với tôi nhé?” cậu nhà văn hỏi.

Cậu chàng suốt ngày trùm bịt tai này quả đã khiến ông phát bực, nhưng cũng rất lâu rồi ông không dùng chung bữa với bất kỳ ai.

Và___hẳn sẽ thích chàng trai này.

Khi hai người họ đang xắt những miếng dưa lưới cuối cùng, họ nghe tiếng giày cao gót vang lên trên ván cầu.

Người phụ nữ lúc sáng hiện ra ở cửa gian bếp. Đôi mắt cô đỏ hoe vì khóc, nhưng giờ chúng đang sáng bừng lên.

“Được rồi,” cô nói. “Hãy bán cho tôi những cuốn sách sẽ tử tế với tôi. Tôi sẽ thây kệ cái lũ đàn ông vô tâm ấy.”

Max há hốc mồm kinh ngạc.