CHƯƠNG 3 LOẠI TRỪ ĐỐI THỦ
Sự giành giật giữa Trôtxki và Stalin. Quan điểm mới - Vì sao họ lại hận thù nhau - Là cuộc đấu tranh tư tưởng hay là đấu tranh giữa người với người - Vì sao Stalin lại giành được thắng lợi.
Ngày 24 tháng 8 năm 1940, có một đoạn tin rất ngắn được đăng trên báo "Sự thật" với nội dung sau: "Luân đôn, tin ngày 22 tháng 8 (Thông tấn xã Tass). Theo đài phát Luân đôn ngày hôm nay đưa tin Trôtxki đã bị một người thân tín ám sát, bị bắn vỡ sọ, chết tại một bệnh viện ở Mêhicô".
Đồng thời Thông tấn xã Tass cũng đăng tải thông tin này, trên báo "Sự thật" còn có, thêm lời bình luận của Ban biên tập. Rất dễ nhận thấy là bài bình luận này đã viết ngay sau khi nhận được tin tức của đài phát thanh Luân đôn. Bất kể như thế nào thì rất nhiều độc giả cũng đều cho là như vậy. Ngay đến nhà báo sau khi xem bài bình luận cũng cảm thấy khâm phục những người làm việc ở báo "Sự thật" chỉ trong một thời gian ngắn như vậy mà có thể viết được những tài liệu đó - đây không phải là một việc đơn giản. Để hiểu rõ tin vắn này, được phát trên đài, bản thân các biên tập viên biết rất rõ những tài liệu như thế này phải qua cấp nào duyệt mới được phát.
Bài viết "Cái chết của gián điệp quốc tế” được đăng trên báo "Sự thật" đã được ra đời như thế nào? Lịch sử chưa có lời giải đáp. Có người đoán rằng nó được xuất phát từ văn phòng của cấp cao nhất. Chúng tôi xin chuyển đến các bạn nội dung sơ lược của bài viết này.
"Điện báo đưa tin Trôtxki đã chết. Báo chí Mỹ viết, đã có kẻ mấy năm nay sống ở Mêhicô ám sát Trôtxki. Hung thủ là R.Mortan Vanzênaise, kẻ đã từng theo đuôi Trôtxki và là nhân viên của ông ta. Trôtxki đã bị nhân dân lao động toàn thế giới phỉ báng và nhục mạ, nhiều năm đã phản bội lại giai cấp công nhân và đội tiền phong của nó - phản bội lại sự nghiệp của Đảng Bônsêvích, đã chui xuống nấm mồ. Giai cấp thống trị của chủ nghĩa tư bản nhà nước mất đi một tên nô bộc trung thành. Tình báo nước ngoài mất đi một tên gián điệp sừng sỏ trong nhiều năm, mất đi một người tổ chức và một kẻ giết người bất chấp mọi thủ đoạn với mục đích phản lại cách mạng.
Con đường phản trắc của Trôtxki đã trượt rất dài, trên vũ đài chính trị, ông ta luôn chơi trò hai mặt. Bởi vậy cho nên ngay từ năm 1911, Lênin đã sớm đặt cho ông ta biệt hiệu là kẻ "ngụy quân tử", cái biệt hiệu chính xác này đã suốt đời bám lấy ông ta".
Bài viết còn liệt kê hàng loạt những việc được coi là nghiệp chướng của Lép Đaviđôvich Trôtxki. Từ năm 1903, tại Đại hội lần thứ 2 của Công Đảng xã hội dân chủ Nga, ông ta đã tích cực ủng hộ cho quan điểm của Mantôp và những lãnh tụ Mensêvích khác. Tháng 6 năm 1917, sau khi vào Đảng Bônsêvích, mùa xuân năm 1918, Trôtxki đã cấu kết cùng một nhóm người gọi là "phái tả" trong Đảng Cộng sản và những người cánh tả trong Đảng cách mạng xã hội, vạch ra những âm mưu hiểm độc để chống đối Lênin, rồi mưu toan lật đổ và tiêu diệt những lãnh tụ của giai cấp vô sản như Lênin, Stalin và Sveclôp. Trôtxki vốn dĩ là một tên gian tế chuyên tổ chức những tên hung thủ giết người, là kẻ âm mưu và mạo hiểm; ông ta luôn là người đứng trong bóng tối. Âm mưu mà ông ta định thực hiện, may mắn đã không hoàn thành được, nhưng ông ta đã phát huy được tác dụng lãnh đạo trong các tội ác của mình. Hai mươi năm sau, vào tháng 5 năm 1938 trong khi xét xử âm mưu "Liên minh phái hữu của Trôtxki chống Liên Xô" đã bị vạch trần.
Trong những năm nội chiến, vào thời điểm mà nhà nước Xô Viết đang phải chiến đấu để chống lại bọn Bạch vệ và một đội quân hùng hậu của bọn can thiệp nước ngoài tấn công nước Nga, thì những hành động phản trắc và nhu nhược của Trôtxki đã làm tổn hại đến sức chiến đấu của Hồng quân Liên Xô.
Trong lần xét xử "Liên minh phái hữu của Trôtxki" chống Liên Xô, toàn bộ con đường phản bội của Trôtxki đã được phơi bày trước toàn thể nhân dân thế giới. Theo những bị cáo đã bị xét xử trong vụ này, một chiến hữu thân cận nhất của Trôtxki đã thú nhận: Họ đã làm gián điệp cho tình báo nước ngoài, ngay từ đầu những năm 1921, từ đó trở đi, họ chính thức trở thành gián điệp quốc tế. Dưới sự lãnh đạo của Trôtxki, họ đã cung cấp nhiều tin tức tình báo cho các cơ quan tham mưu và các cơ quan tình báo của Anh, Pháp, Đức, Nhật.
Năm 1929 Chính phủ Liên Xô đã trục xuất tên phản bội Trôtxki phản cách mạng khỏi nước Nga. Khi bị trục xuất, một số tập đoàn tư bản chủ nghĩa của một số nước ở châu Âu, châu Mỹ đã ôm hắn vào lòng. Đây không phải là ngẫu nhiên, mà mọi sự đã rõ ràng, từ tất lâu Trôtxki đã phục vụ cho những kẻ bóc lột giai cấp công nhân.
Trôtxki đã tự giam mình vào cái chuồng đã được thiết kế sẵn. Sự sa đoạ của Trôtxki đã vượt quá giới hạn cho phép; ông ta giết hại cả những kẻ ủng hộ ông ta; Những người bị ông ta trừ khử chính là một số phần tử đã được ông ta huấn luyện. Ông ta dạy cho chúng biết ám sát, biết phản bội, đối xử tàn bạo với giai cấp công nhân và Nhà nước Xô Viết. Trôtxki là hung thủ tổ chức ra nhiều vụ giết người: Kirốp, Quibixép, Maxim Goocki đều đã trở thành vật hy sinh của Trôtxki. Con người bỉ ổi đó đã có một kết cục thật đáng thương. Trên trán ông ta, Thượng đế đã nhìn thấy hàng chữ gián điệp quốc tế, hung thủ giết người.
Cơ quan báo chí của Trung ương Đảng đã có phản ứng như thế trong việc đưa tin về cái chết của người bạn chiến đấu thân thiết nhất của Lênin, nguyên ủy viên Bộ chính trị, nguyên ủy viên Nhân dân hải lục quân.
Được sự giúp đỡ của Tạp chí "Cờ", Trôtxki đã đăng một số nhật ký trong những năm hoạt động cuối đời của mình. Vì thế, độc giả mới biết được, Trôtxki đã để lại bản di chúc viết vào ngày 27 tháng 2 năm 1940 tại một thị trấn nhỏ ở Mêhicô, đây là những gì còn lại của kẻ lưu vong này.
Bản di chúc viết xong trước khi Trôtxki chết mấy tháng. Xem ra, có vẻ như Trôtxki biết trước được điều này. Cái chết của Trôtxki đã làm cho đối thủ chiến thắng ông ta tại Điện Kremli phản ứng như thế. Trong di chúc của Trôtxki có đoạn "Trong này, tôi không cần phải phản bác lại những lời phỉ báng hèn hạ của Stalin và những người do ông ta đại diện. Trong con người cách mạng của tôi không hề mắc phải một vết đen nào. Từ trước đến nay, tôi chưa hề trực tiếp hay gián tiếp có thoả thuận bí mật gì đối với kẻ thù, cũng chưa bao giờ đàm phán với kẻ thù của giai cấp công nhân. Đã có hàng triệu kẻ thù của Stalin phải chết, nhưng họ chẳng biết mình đã mắc phải tội danh gì. Lớp người của cuộc cách mạng mới đang khôi phục lại danh dự chính trị của họ và họ đang bàn việc khen thưởng đối với những người đã bị Kremli bức hại".
Trôtxki viết tiếp: "Trong cuộc đời 43 năm hoạt động chính trị, trước sau tôi luôn là một người cách mạng, trong đó có 42 năm đấu tranh dưới ngọn cờ chủ nghĩa Mác. Giả dụ bây giờ được bắt đầu lại từ đầu, tôi đương nhiên sẽ cố gắng tránh những sai lầm này hoặc sai lầm khác, nhưng phương hướng của tôi, thì sẽ không bao giờ thay đổi. Tôi nguyện sẽ là một người cách mạng vô sản, là con người theo chủ nghĩa Mác, đi theo con đường duy vật biện chứng và là một con người vô thần, chết đi cũng không thỏa hiệp. Bây giờ so với thời thanh niên của tôi, lòng tin của tôi đối với tương lai của Chủ nghĩa Cộng sản không những tha thiết mà ngày càng kiên định hơn".
Ngày 3 tháng 3 năm 1940, Trôtxki bổ sung: "Cho dù tôi có chết trong tình huống nào, thì lòng tin vào tương lai của chủ nghĩa Cộng sản của tôi cũng không dao động".
Thật là ngoài sự dự đoán của mọi người, lẽ nào lại không phải là như vậy? Nói về thời học sinh phổ thông trung học và đại học của Trôtxki, thì hoàn toàn khác với những điều mà người ta cứ nhồi nhét cho chúng tôi.
Luận điểm của Trôtxki là: Không thể xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở một quốc gia, điều này được coi là cơ sở của Trôtxki chống Nhà nước Liên Xô.
Ở trong nước, cách đây không lâu, tên của Trôtxki còn xuất hiện trong nhiều ca khúc. Trong nhiều cơ quan Đảng và Nhà nước, tượng của Trôtxki còn được dựng bên cạnh tượng của Lênin. Nhưng cho đến nay, cũng cùng trong quốc gia này, tên của Trôtxki đã bị mọi người thóa mạ.
Vậy thì Lép Đaviđôvich Trôtxki là người thế nào?
Ông ta là thiên sứ chăng? Không phải, Trôtxki không phải là thiên sứ. Ông ta được gọi với rất nhiều tên gọi khác nhau như: "Con quỷ của cách mạng", "Người Hà Lan lâm thời" của cách mạng. Những ông già ở Pêtrôgrát còn nhớ, những người công nhân đã công kênh ông ta vào hội trường như thế nào, hội trường của đoàn "Nghệ thuật hiện đại". Học thức của Trôtxki rất uyên bác. Là người rất có tài về chính trị, đặc biệt là tài hùng biện. Cách mạng đã tạo nên cơ hội cho Trôtxki. Cùng với căn bệnh ngày càng trầm trọng của Lênin, các nước phương Tây đã nhận định, Trốtxki chính là người kế tục cương vị cao nhất của Đảng và Nhà nước Liên Xô. Rồi đột nhiên, Trôtxki bị mất hết chức vụ, ông bị khai trừ ra khỏi Đảng, bị lưu đầy đến Alamutu, rồi bị trục xuất khỏi nước Nga, cuối cùng chết thảm thương tại Mêhicô xa xôi.
Trong suốt một thời gian dài, chúng ta tránh nói đến cuộc đời của Trôtxki, mà chỉ tập trung vào nghiên cứu những hành vi làm gián điệp và ý đồ phản trắc của Trôtxki. Nhưng ở phương Tây có nhiều cuốn sách nói về Trôtxki, bản thân Trôtxki cũng viết rất nhiều. D.A. Wolkogenop đã khuấy động sự trầm lặng bằng cách ông ta viết một cuốn truyện ký về sự nghiệp chính trị của một nhân vật cách mạng có chất chứa đầy rẫy những bi kịch và mâu thuẫn nội tại.
Gần đây, nhất là vào tháng 8 năm 1995 tức là 55 năm sau ngày Trôtxki bị ám sát, báo chí đã đăng một số bài, trong chừng mực nào đó, đã có tác dụng bổ sung thêm những thông tin bị thiếu hụt mà trước đây bị cấm đoán.
Trôtxki và Stalin là hai người cùng tuổi (cùng cầm tinh một con vật) đều sinh vào năm 1879. Trôtxki lớn hơn đối thủ của mình 2 tháng. Cha của Trôtxki là một địa chủ người Do Thái, họ có một trang trại. Em gái Trôtxki - Ôliga. Cô cũng giống như anh mình, sau này trở thành nữ chiến sỹ cách mạng và sau đó đã kết hôn với Camênhép.
Năm 18 tuổi, Lep Bronstan đã tham gia vào phong trào xã hội dân chủ. Năm 19 tuổi, Lép Bronstan bắt, bị tù 2 năm ở các nhà tù Nicôlaiép, Kônsư, Ôđetsa, sau đó bị đi đầy ở Sibêri.
Tại Mátxcơva, Trôtxki bị giam cùng trại với các loại tội phạm. Trôtxki đã kết hôn với một phụ nữ hơn ông 7 tuổi. Đôi vợ chồng này đã cùng nhau đi đầy ở thành phố Ieccút.
Năm 1902, Trôtxki cùng vợ và hai con gái (đứa nhỏ mới 4 tháng tuổi) làm hộ chiếu giả, từ Sibêri trốn ra nước ngoài. Cái tên Bronstan khi đi đày không còn nữa, mà chỉ còn Trôtxki của tự do.
Vậy cái tên giả này đã phát sinh như thế nào? "Tôi tự điền tên, tuổi vào các cột mục trong hộ chiếu, tôi dùng tên người tù ở nhà tù Ođetsa".
Đây là lời thừa nhận của kẻ trốn tù tinh ranh.
Trôtxki đi qua Viên rồi đến Luân đôn. Lúc đó Trôtxki chưa biết tiếng Anh.
"Tôi đã đến Luân đôn mùa thu năm 1902, vì không biết tiếng Anh, nên phải dùng tay ra hiệu để thuê một chiếc xe ngựa và đưa cho người đánh xe một tờ giấy trong đó có địa chỉ. Đây là nơi ở của Vlađimia Ilích Lênin". Một năm sau, trong Đại hội lần thứ hai của Công Đảng Dân chủ Xã hội Nga, với danh nghĩa là đại biểu của Liên minh Dân chủ xã hội Sibêri, tham dự hội nghị là một kiều dân mới tới. Tại đây, do sự khác biệt về quan điểm với Lênin về ngay điều 1 của bản Điều lệ Đảng viên, Trôtxki đã trở thành một người Mensêvích.
Năm 1904, Trôtxki thoát ly khỏi phái Mensêvích cùng với Aléchxander Panus đề ra lý luận: Cách mạng không ngừng, nhưng Trôtxki tuyệt nhiên không tham gia vào Đảng Bônsêvích. Trôtxki luôn cao ngạo, tự coi mình là người của Đảng Dân chủ Xã hội "Độc lập".
Lập trường này khiến cho tài năng hùng biện kiệt xuất của Trôtxki được thể hiện rất rõ.
Trong các sách giáo khoa lịch sử lâu nay né tránh một sự thực là: Năm 1905 Trôtxki từng lãnh đạo Xô Viết đại biểu công nhân Sanh Pêtécbua. Khi cuộc cách mạng nước Nga vừa bùng nổ, Trôtxki trở về Sanh Pêtécbua để xây dựng các chiến lũy trên đường phố. Trôtxki đã từng lãnh đạo Xô Viết Sanh Pêtécbua trong 2 tuần. Những người cách mạng ở đây đều biết tên của Trôtxki. Nhưng cuộc cách mạng Nga lần thứ nhất bị thất bại, Xô Viết cũng bị giải thể, Trôtxki bị bắt. Ông ta lại một lần nữa lên đường đi Sibêri quen thuộc của mình. Nhưng chưa kịp đến địa điểm đi đầy, Trôtxki đã trốn thoát và một lần nữa Trôtxki lại đến Luân đôn.
Năm 1907, Trôtxki tham dự Đại hội đại biểu lần thứ 5 (tức Đại hội đại biểu Công Đảng Dân chủ Xã hội Nga). Đúng lúc Stalin cũng đến dự Đại hội. Nhưng Trôtxki chẳng hề chú ý tới con người mà sau này trở thành đối thủ cạnh tranh chủ yếu của mình. Trôtxki lại một lần nữa không tham gia vào đội ngũ của những người Bônsêvích. Nhưng ông ta cũng chẳng tham gia đội ngũ của những người Mensêvích. Camênhép có ý thử cho người dân chủ Xã hội "độc lập" này tham gia vào đội ngũ của những người Bônsêvích của Lênin, nhưng rồi kế hoạch của Camênhép đã không thành. Con người lắm tài nhiều tật này đã không đồng ý. Bản thân Lênin rất biết đến tài năng chính luận của Trôtxki. Thế nhưng vì Camênhép muốn lôi kéo Trôtxki về phía Lênin khiến ông ta tức giận. Trôtxki đã dùng ngòi bút sắc bén của mình để phản đối Lênin, Trôtxki gọi Lênin là: "kẻ bóc lột và đẩy phong trào công nhân Nga vào tình trạng lạc hậu". Thậm chí còn gọi Lênin là "tên độc tài dự khuyết".
Về cuộc sống của Trôtxki ở nước ngoài trước cách mạng tháng 10, có thể kể vắn tắt như sau: Khi đại chiến thế giới lần thứ nhất nổ ra, Trôtxki cũng giống như Lênin, ông ta cũng tham dự Hội nghị Simécvande. Các đại biểu đã phát biểu cương lĩnh chống chiến tranh. Năm 1916, Trôtxki bị coi là "kẻ cổ động nguy hiểm", do đó đã bị trục xuất từ Pháp sang Tây Ban Nha. Sau khi bị bắt ở Mađrít thì bị trục xuất, gia đình dắt nhau sang New York. Tuy con thuyền chính trị của Trôtxki gặp phải rất nhiều sóng gió, nguy hiểm, nhưng chính trong những năm đó, ông đã có dịp lại kết hôn lần thứ hai. Trôtxki đã cưới một nữ chiến sỹ cách mạng, bà Natalia Sietova. Bà sinh cho Trôtxki hai đứa con trai, đó là vào tháng 1 năm 1917.
Tháng 2 năm 1917, cuộc cách mạng dân chủ tư sản bùng nổ ở nước Nga, Kêrenxki được đứng đầu Chính phủ lâm thời, chế độ Sa hoàng bị lật đổ, Trôtxki lập tức trở về nước. Nhưng tại Canađa, ông lại bị bắt. Xô Viết Pêtrôgrát lúc này đang gia tăng áp lực đối với Chính phủ lâm thời, buộc Chính phủ Lâm thời phải can thiệp giải thoát cho Trôtxki. Đầu tháng 5, ông được trả tự do, trở về Sanh Pêtécbua. Trôtxki đã về chậm hơn so với Lênin một tháng. Rất nhiều người đã mang cờ đến chào đón đoàn tàu trở về của Trôtxki. Nhiều nhà báo đã viết, mọi người đến hoan hô, chào đón khi thấy Trôtxki xuất hiện. Giống như năm 1905, Trôtxki lại lãnh đạo Xô Viết Sanh Pêtécbua.
Đến nay, khi chúng ta truy đến cùng chân tướng của sự việc, mọi người ngày càng bàn tán nhiều đến vai trò thực sự của Trôtxki trong cuộc võ trang khởi nghĩa tháng 10 ở Pêtrôgrát. Về mặt này có nhiều kiểu bình luận khác nhau, đương nhiên không thể tìm thấy một đáp án chính xác trong các tài liệu lịch sử của nước ta.
Vì trên thực tế, trong nhiều tác phẩm nổi tiếng đã xuất bản trước đây, trong đó có "Lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô”, "Bách Khoa toàn thư”, "Cuộc cách mạng Tháng Mười Xã hội chủ nghĩa vĩ đại” và nhiều tác phẩm nổi tiếng khác, tên tuổi của Trôtxki không thấy được nhắc đến nhiều; hoặc có nhắc đến cũng chỉ qua loa. Các nhà sử học phương Tây luôn có xu hướng muốn khuyếch trương vai trò của Trôtxki. Ví dụ như chúng ta không thể tin ngay cách nói khẳng định của Cácmen, một trong những tác giả viết về Trôtxki, mà coi đó đều là thật cả. Ông này nói rằng, trên thực tế, Trôtxki dựa vào các cơ quan, báo chí của Đảng để đề cao chức Chủ tịch Xô Viết Pêtrôgrát được bầu một cách hợp pháp nhằm thực hiện đảo chính. Căn cứ quan điểm của nhà văn này là: Trong khi Lênin phải hoạt động bí mật, còn Trôtxki thì hoạt động công khai, và có quyền lực rất lớn.
Mọi người đều biết rằng, người lãnh đạo công tác chuẩn bị và thực hành khởi nghĩa vũ trang chính là Lênin. Hàng ngày Người đều viết văn kiện và sách báo, gửi cho Ban chấp hành Trung ương và cho Ban văn kiện ở Sanh Pêtécbua. Tôi nghĩ, chúng ta cũng không cần thiết phải hoài nghi và tranh luận làm gì.
Còn bàn về vai trò của Trôtxki lại là một việc khác. Ở đây chỉ cần nêu một ví dụ để chứng tỏ mọi vấn đề đã rõ ràng. Đó là bài đăng trên báo "Sự thật" nhân kỷ niệm tròn 1 năm Cách mạng Tháng Mười.
Đầu những năm 30, các tạp chí có đăng bài viết này, sau đó Stalin ra lệnh bãi bỏ và cấm không được đăng nữa. Trong bài này viết: "Lênin, người đứng đầu Ban chấp hành Trung ương Đảng luôn luôn cổ vũ phong trào cách mạng và là người tổ chức thực tế của toàn bộ cuộc khởi nghĩa, còn dưới sự lãnh đạo trực tiếp của đồng chí Trôtxki, Chủ tịch Xô Viết Sanh Pêtécbua có thể nói một cách chắc chắn rằng, Đảng nên đem tất cả những công lao và thành tích mà ủy ban cách mạng quân sự đã giành được chuyển cho chính quyền Xô Viết, mà người đầu tiên có công lớn là Trôtxki".
Dưới bài viết có chữ ký của Stalin. Bài đăng trên báo còn có một phần do Stalin viết.
Vậy vấn đề là ở chỗ nào, mọi người đại để không trách Lép Đaviđôvích thiếu sự lô gích và trí tuệ. Ông ta thành thạo với việc trả thù đối thủ của mình ở Điện Kremli xa xôi, đúng vậy, Trôtxki đã dùng thủ đoạn công kích cay độc. Nhưng trong đó cũng bao gồm cả những lời chế giễu, khinh thường nhạo báng, và moi móc.
Năm 1922, Dân ủy bộ Giáo dục đã cho xuất bản cuốn sách "Trong 5 năm" gồm 15 bài trong đó có 1 bài nói về xây dựng Hồng quân, và một bài với tiêu đề: "Hai năm ở Ucraina ". Những bài viết này không nói gì đến vai trò của Stalin. Trong năm 1922 còn xuất bản 2 cuốn gồm những tư liệu về cuộc nội chiến và về lịch sử Hồng quân. Lúc này mọi người cảm thấy không hài lòng với cuốn sách mang khuynh hướng này. Trong cuốn sách không hề nhắc đến vai trò của Stalin. Năm 1923, Ban chấp hành Trung ương xuất bản cuốn sách với tiêu đề "Văn hóa Xô Viết” dài 400 trang. Trong phần quân đội có đăng nhiều ảnh của những người xây dựng Hồng quân, nhưng cũng không thấy có hình ảnh của Stalin. Trong đó có một chương “Lực lượng cách mạng tháng 10 trong 7 năm sơ khai" cũng không hề thấy đả động đến Stalin. Trong cuốn sách có kèm theo hình ảnh của Trôtxki, Buxiôngni, Bulaokhen, Vôrôsilốp; còn nói đến Antônốp - Aphusêdencô, Bubônốp, Tơbiancô, Diêcơrốp, Tukhasiepxki, Ubôrêvích và những người khác.
Sau này, hầu hết trong số những người được nhắc đến trong này đều bị coi là "Kẻ thù của nhân dân" và đều bị xử bắn. Trong bài diễn văn nhân kỷ niệm 9 năm ngày thành lập Hồng quân tên của Stalin cũng không hề được nhắc tới.
Ngày 2 tháng 11 năm 1927, tại hội nghị đại biểu Đảng vùng Krasnôpnesrenskhơ, Vôrôsilốp đã phát biểu về vấn đề Hồng quân. Trong lời phát biểu của Vôrôsilốp, ngay đến việc ám chỉ Stalin là người tổ chức Hồng quân cũng không có, trong đầu Vôrôsilốp không có ý nghĩ rằng Stalin là người tổ chức Hồng quân. Mãi đến 3 năm sau đó Vôrôsilốp mới rất cẩn trọng mà chỉ ra rằng, Stalin là người tổ chức Hồng quân.
Tuy nhiên con người của Điện Kremli này cũng không vội say sưa trong chiến thắng, mà luôn phải cảnh giác với những kẻ chiến bại, kẻ thù nguy hiểm vẫn còn nhiều bài phát biểu.
Trôtxki hồi tưởng lại, lúc đó Stalin chỉ là một thành viên của bộ tư lệnh Bônsêvích. Thậm chí ông ta còn không nổi bật như những người khác.
Trôtxki buồn rầu nói rằng: "Trong một tình thế có đông đảo quần chúng diễu hành thị uy, rồi có xung đột lớn xảy ra, ông ta về mặt chính trị có thể miễn cưỡng đứng được. Nhưng trong hội nghị của Bộ tư lệnh Bônsêvích, Stalin cũng chẳng làm cho ai chú ý tới mình, Stalin tư duy chậm chạp, luôn không theo kịp với nhịp độ thay đổi. Không chỉ Zinôviép và Camênhép mà cả những người trẻ tuổi như Svéclốp, thậm chí Sôcôlinicốp khi thảo luận họ có đóng góp lớn hơn Stalin.
Suốt năm 1917, Stalin chỉ đóng vai quan sát thôi. Ý đồ cuối cùng của các nhà sử học bồi bút muốn khoác lên cho Stalin vai trò của người lãnh đạo cuộc cách mạng tháng 10 là một sự ngụy tạo xấu xa đối với lịch sử".
Sau khi Trôtxki bị trục xuất, các loại sách báo đã thực sự bắt đầu phát huy vai trò của Stalin. Sau khi đã có sự "thanh lọc" lớn, Stalin được đưa vào trong sách giáo khoa, trong các bộ phim, tranh ảnh... Như mọi người đều biết, trong các thứ bừa bãi, loạn xạ ấy đã từng mấy lần được đưa lên làm tác phẩm nghệ thuật. Nhưng cho đến nay không ai có thể biết được rằng Stalin đã họp ở đâu, vào lúc nào và để làm cái gì, đã lệnh cho ai. Tại làm sao lúc quan trọng nhất lại không thấy bóng ông ta, tại sao từ trước đến nay không ai nói đến cái Trung ương này.
Tại sao Stalin lại có thể hợp pháp hóa vai trò lãnh đạo của mình đối với cách mạng tháng 10, mà cần phải nhấn mạnh vai trò lãnh đạo của Stalin đối với Trung ương Đảng. Chẳng có loại hồ sơ nào, chứng cứ nào nhắc đến việc này. Trung ương đã bố trí Svéclốp là hàng số một chứ không phải Stalin. Nói cho cùng thì đây cũng chỉ là chi tiết.
Nhưng có thể thấy rằng: "Cho dù có ngụy tạo đến đâu đi chăng nữa thì cuối cùng cũng phải lộ ra".
Có lẽ là Stalin, không muốn đi tìm sự nổi danh cho mình chăng? Trôtxki đã tự hỏi rồi lại tự trả lời: Không đúng. Ngược lại Stalin luôn ráo riết đi tìm sự nổi danh cho mình, nhưng Stalin luôn không đạt được điều này. Điều này đã làm cho Stalin rất đau khổ. Ông đã phải đi tìm con đường vu hồi để tiến. Lúc đó một người muốn nổi tiếng thì phải đi vào với quần chúng, cũng có thể chỉ dùng một ngòi bút, hay dùng cái miệng khéo nói của mình hoặc giả sáng tạo ra lý luận. Nhưng đối với Stalin, những điều này, Stalin còn lâu mới có. Phương pháp thích hợp nhất đối với Stalin là, muốn được nổi danh thì phải xây dựng một cơ quan, và cơ quan này sẽ trở thành bộ máy thổi ông ta thành một lãnh tụ nổi tiếng.
Theo cách nhìn của Trôtxki thì Stalin không phải là một nhà tư tưởng, cũng chẳng phải là một nhà văn và cũng chưa bao giờ là một nhà diễn thuyết. Trong buổi lễ diễu hành nhân ngày quốc khánh tại lăng Lênin ở quảng trường Đỏ, khi quần chúng còn chưa thể thấy Stalin đứng tách ra với những nhà lãnh đạo khác ở trên lễ đài thì Stalin đã nắm được chính quyền rồi. Trôtxki vẫn chứng minh Stalin chẳng phải là một nhà lý luận: Khi Lênin còn sống, Người đã không chấp nhận Stalin vào ban khởi thảo cương lĩnh Đảng.
Điều này sẽ làm nảy sinh một vấn đề: Nếu Stalin có nhiều khuyết điểm, thất thố sai lầm như vậy, thì tại làm sao không một ai dám công khai vạch mặt Stalin trước toàn thể thế giới văn minh? Thì đó chẳng phải là đáng chê trách hay sao? Thật đáng tiếc các chứng cứ lịch sử không chứng thực điều này. Ngược lại đánh giá của các tài liệu lịch sử của Liên Xô và nước ngoài là giống nhau.
Trong khi thừa nhận Trôtxki là một trong những người xây dựng Hồng quân, thì đồng thời những tài liệu lịch sử này của Hồng quân được xây dựng bằng phương pháp tàn khốc và nghiêm khắc một cách công khai, đó là 2 cách đánh giá giống nhau.
Trong những tài liệu này đã tuyệt nhiên không hề giấu giếm phương pháp huấn luyện nghiêm khắc đối với Hồng quân của Trôtxki là hoàn toàn thống nhất. Tác giả Cácmen đã chứng minh rằng "chính Trôtxki là người bật đèn xanh cho sự tàn khốc của cuộc nội chiến. Mọi hình phạt cho đến mức tử hình đều được giải thích là vì lợi ích của cách mạng. Trôtxki và những tư tưởng vĩ đại của ông ta đã hòa làm một, hình thành một con người mặt sắt vô tình; "vô tình, tàn khốc" là câu cửa miệng của Trôtxki. Trôtxki đã xử tử tướng hải quân Xiasthơnây vì tội lãn công. Ông này là một người Bônsêvích, đã khắc phục nhiều khó khăn để cứu được hạm đội Ban Tích, đưa hạm đội này về cửa sông Nêva. Trong giới hải quân, ông là người rất có uy tín, nhưng việc ông tỏ thái độ cứng rắn với chính quyền mới đã làm cho ông bị hoàn tàn cô lập vì thế Trôtxki rất phẫn nộ với Xiasthơnây, nên Trôtxki đã làm mọi cách để Xiathơnây phải quy phục, và khiến cho những người khác phải run sợ. Trong khi xét xử, Trôtxki đã trực tiếp tuyên bố Xiathơnây là một tên tội phạm nguy hiểm cần phải bắn bỏ không thương tiếc... Trôtxki còn áp dụng các biện pháp dã man khác là bắt giữ con tin, căn cứ vào mệnh lệnh của Trôtxki đã có một danh sách những người thân của các sĩ quan ở ngoài mặt trận".
Tháng 8 năm 1919, Trôtxki đã cho ra một bản quy định cho các nhân viên. Có thể căn cứ vào 3 điều trong đó để thấy được tính chất của bản quy tắc đó. Điều thứ tư: "Cần phải bắt tay ngay vào việc thành lập phòng đặc biệt trừng trị những kẻ gây trở ngại cho việc xây dựng quân đội". Điều thứ 6 "Mỗi một Ủy viên chính trị cần phải biết đích xác gia cảnh của một người chỉ huy... Điều này có 2 nguyên nhân: Một là khi người chỉ huy bị hy sinh trong chiến đấu, tiện cho việc giúp đỡ gia đình họ. Thứ 2 là, khi chỉ huy có ý định phản bội, thì lập tức phải bắt giữ các thành viên trong gia đình...". Điều 8: "Phòng đặc biệt phải phối hợp chặt chẽ với phòng chính trị và Tribunan... để nhanh chóng trừng phạt tội phạm". (Tribunan là một loại tòa án thời kỳ đầu chính quyền Xô Viết để xét xử những tội phạm phản cách mạng và những tội phạm khác.)
Trôtxki đã tự mình chấp hành mọi quy tắc. Trong một số văn kiện lịch sử của chúng ta có miêu tả sự tàn khốc của Trôtxki như sau: Một trung đoàn, khi chưa có lệnh đã tự động rút khỏi phòng tuyến, Trôtxki biết được ông đã hạ lệnh xét bắn luôn viên chỉ huy. Tuy nhiên, Trôtxki cảm thấy như thế vẫn chưa đủ, ông ta ra lệnh cho cả Trung đoàn đứng thành hàng ngang, cứ 10 người ông ta lấy ra một người hành quyết ngay trước mắt mọi chiến sỹ khác.
Ngay trong thời kỳ chiến tranh, cũng như thời kỳ hậu chiến, giữa các vị chỉ huy và trong quân đội đã lưu truyền rất nhiều chuyện về Trôtxki. Có một đoàn tầu hỏa rất nặng, cần phải có 3 đầu máy mới kéo nổi, đây là một hình ảnh ấu trĩ của một số chỉ huy cơ động đặc biệt. Trôtxki chưa từng đi lính, Trôtxki không có khát vọng trở thành Nguyên soái. Trôtxki trở thành ủy viên hải lục quân chỉ là ủy viên nhân dân mà thôi, chứ không phải là tư lệnh quân đội. Đúng là Trôtxki chủ trương, trong các ủy viên quân sự Cách mạng cần có chức vụ Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang. Khi đó người đảm nhiệm chức vụ này là Yo.Yo. Wacaikits, sau này là Camênhép. Hai người đều là thượng tá của quân đội cũ.
Trừ việc tạm thời đến Mátxcơva trong một thời gian ngắn ra, Trôtxki đã đảm nhận chức vụ Chủ tịch ủy ban quân sự trong thời gian hai năm rưỡi. Chính những ngày nắm quyền trên cương vị này, Trôtxki đã tự chuốc lấy không ít kẻ thù. Đoàn xe bọc thép của Trôtxki đã đi qua nhiều nơi khó khăn nhất, người ta có hai tâm trạng muốn đoàn xe đến và sợ đoàn xe đến.
Họ chờ đợi vì, Trôtxki có quyền lực lớn trong tay, ông ta luôn ra tay giúp đỡ bộ đội mỗi khi gặp khó khăn. Điều này toàn quân kể cả các tướng soái ai cũng biết. Thuốc men, hàng hóa dự bị được đưa đến nơi cần thiết nhất. Còn nguyên nhân của sự sợ hãi đó là: Ai cũng biết tính khí ngang ngược của Trôtxki. Trôtxki luôn tỏ ra không khách sáo ngay cả với chỉ huy và chính trị viên có thể giao cho tòa án xét xử và cách chức họ. May mà trên xe luôn luôn có những chuyên gia quân sự và cán bộ chính trị để Trôtxki kịp thời trám vào những chỗ trống ở ngoài mặt trận. Để phân rõ địch ta, các nhân viên trong đoàn xe đều mặc áo da và trên tay có đeo phù hiệu, những nhân viên cảnh vệ và nhân viên công tác có phương thức đeo phù hiệu theo quy định sẵn. Trên các phù hiệu này có dòng chữ: "Chủ tịch ủy ban quân sự cách mạng Trôtxki". Phù hiệu này do Nhà máy in tiền bạc làm. Trên các phù hiệu đều co đánh số hiệu và được phát cho từng người một. Nếu ai đánh mất phù hiệu, thì phải bị khử ngay.
Trong đoàn xe của Trôtxki gồm có văn phòng, thư viện, y tế, đài vô tuyến, điện báo, có đội ô tô riêng, thậm chí còn có cả xưởng in riêng. Tại xưởng in có tờ báo "Trên đường”. Báo này không chỉ phát cho Bộ Tư lệnh Tập đoàn quân, Sư đoàn hay Lữ đoàn mà còn phát đến tận tay các chiến sĩ Hồng quân ở các ga. Những bài đăng trên báo này được các báo địa phương đăng lại và phát cho nông dân dọc hai bên đường tàu. Nhà máy in này còn in cả những mệnh lệnh lớn như lời hiệu triệu hô hào của Trôtxki. Những mệnh lệnh trấn áp tàn khốc những người Côzắc ở vùng Weishkaya, Miculinshkaya, Yelanshkaya cũng được xuất phát từ đây. Những người Côzắc ở vùng này đã chống lại ủy ban cách mạng địa phương một cách quyết liệt. Còn ủy ban cách mạng lại máy móc chấp hành những chỉ thị không chín muồi của Phương diện quân miền Nam. Vị ủy viên hải lục quân này đã nổi cơn thịnh nộ đối với những tên đầu sỏ hư hỏng không tuân lời này với lời lẽ cứng rắn, mạnh mẽ. Trôtxki nói rằng: "Phải nghiền nát những tên phản bội xấu xa này và đào huyệt chôn chúng! Đối với chúng thì giết không cần hỏi tội! Đối với các cư dân Côzắc này nếu ai dám chống lại thì quyết không được nương tay.”
Trong tâm linh của Trôtxki, những tội ác không thể gột rửa được, không chỉ là những cuộc giết chóc đẫm máu ở sông Đông, tội của ông ta không chỉ là cưỡng bức Tư lệnh Tập đoàn quân kỵ binh số 2. F Mirônôp, khiến cho ông này bị chết trong nhà ngục Butenski năm 1921. Bàn về Trôtxki, D.Vônkôgơnôp đã viết: "Đối với Trôtxki, lý tưởng cuộc cách mạng tháng 10 là một bộ phận của cách mạng thế giới, là mục tiêu cao nhất. Để thực hiện được mục tiêu này, ông ta cho rằng tinh thần đặt lên trên tất cả những cái gì cao quý khác, kể cả đối với sinh mạng". Một trong những phương pháp để tiến hành chỉnh đốn quân đội là luôn dùng đến thủ đoạn bạo lực và khủng bố. Theo như báo cáo của Vôrônhépsư ta thấy: "Công tác tòa án quân sự dã chiến đã được triển khai, người bị bắt đợt đầu là những binh lính đào ngũ, các tổ chức Xô Viết, đại biểu của công nông binh, ủy ban dân nghèo và các chủ gia đình phải chịu trách nhiệm về việc cho những kẻ đào ngũ ẩn náu. Việc xử oan đối với những kẻ đào ngũ đầu tiên này đã phát huy tác dụng. Việc duy trì hình thức này là rất cần thiết".
Nói một cách thực sự cầu thị, đối với những bài báo được đăng trên các báo trung ương giống như các báo cáo không phát hiện ra được những văn kiện có tính chất ngăn chặn hay chỉ trích. Từ đó có thể thấy được rằng việc xử tử bừa bãi những kẻ đào ngũ, đã được rất nhiều ủy viên Trung ương biết, thậm chí vấn đề này cũng đã được bộc lộ tại Đại hội đại biểu lần 8 của Đảng Cộng sản Nga. Nhưng phái “quân sự đối lập" chống Trôtxki lại không giành được sự ủng hộ của Đại hội. Bản thân Trôtxki đã dùng nhiều cách khác nhau để cường điệu rằng, việc ông thực thi những chính sách hà khắc là đã được sự đồng ý của trung ương. Nhưng điều đó không có nghĩa là, trong khi đảm nhiệm chức vụ Chủ tịch ủy ban quân sự cách mạng, Trôtxki không phạm phải những sai lầm to tát nào, mà còn nhiều sai lầm là đằng khác, trong đó có sai lầm về việc xác định ưu thế chiến lược trong hành động của quân đội, xác định phương hướng đột kích chủ yếu. Còn không cần phải nói đến những sai lầm về cách làm cụ thể của ông ta nữa, thể hiện cụ thể ở chỗ là ông ta đã xử tử nhiều vị chỉ huy trung thành của cách mạng, rồi dùng những thủ đoạn khủng bố để đối phó với nông dân...
Tất cả những việc này đã được Lênin dự liệu trước. Quan hệ tốt, xấu giữa Trôtxki và Stalin là một nhân tố quan trọng gây nên sự chia rẽ trong Ban chấp hành Trung ương. Trong Di chúc, Người đã chỉ ra cách để tránh bị chia rẽ. Nhưng bản Di chúc đó đã bị giấu biệt đi mất, vậy là sau khi Lênin mất, Trôtxki và Stalin đã bắt đầu cuộc chiến giành quyền lực.
Hàng chục năm nay, người ta nói đi nói lại với chúng tôi, đây là cuộc đấu tranh tư tưởng. Như vậy, Trôtxki là người của phái cực tả theo quan điểm kiên trì cực đoan quá khích, người đã từng biến đất nước thành một trại lính cực lớn để đấu tranh với nhau, ở đó mọi người phải sống, phải chiến đấu, công tác theo kỷ luật của quân đội. Ông ta còn đấu tranh vì sự nghiệp siêu công nghiệp hóa của đất nước, xây dựng một đội quân lao động lớn dưới sự lãnh đạo của mình, thông qua bộ máy quan liêu.
Còn Stalin thì ngược lại, ông là người kế thừa những kế hoạch xây dựng chủ nghĩa xã hội của Lênin.
Đến nay, mọi việc đã hoàn toàn rõ ràng, đây không phải chỉ là cuộc đấu tranh tư tưởng, mà là một cuộc đấu tranh giữa người với người. Mục tiêu của cuộc đấu tranh chỉ có một giành lấy chính quyền. Tư tưởng này đã phát huy tác dụng dẫn dắt bổ trợ. Việc tranh giành quyền lực giữa các lãnh tụ không còn là lạ nữa. Nhưng mãi đến tận gần đây, sau những năm 70, sự việc mới được làm sáng tỏ. Trôtxki thuộc vào nhóm người phản đối Stalin - nhóm người đấu tranh vì sự nghiệp công nghiệp hóa, kinh tế có kế hoạch, tranh thủ đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế, tập thể hóa nông nghiệp, phản đối việc dựa dẫm vào phú nông. Đúng vậy, trước tình hình của đất nước, những khái niệm chín muồi trên đây là có liên quan đến kế hoạch 5 năm của Stalin, tất cả đều được sản sinh từ trong đội ngũ những người thuộc phái phản đối. Vào thời kỳ trước tháng 2 năm 1923, phái của Stalin nhận định rằng, cần phải dựa vào những người nông dân trung thực, không bắt họ phải hy sinh vì lợi ích của công nghiệp hóa. Kinh tế có kế hoạch đã từng bị chế nhạo là: sự chi phối của lãnh tụ chứ không phải là kế hoạch. Năm 1927, trong cuộc đấu tranh chống Trôtxki, Stalin đã nhận được sự ủng hộ từ Môlôtốp, Vôrôxilốp và một số người khác. Stalin nói, chúng ta cần gì xây dựng những công trình quốc gia trên sông Đơnhiép, chẳng khác nào người nông dân cần một cái máy ghi âm mà không phải là con bò sữa. Thật khó mà tin được rằng, từ năm 1923, phái phản đối lại yêu cầu làm kế hoạch 5 năm và tự mình đặt ra là một bộ phận cấu thành của kế hoạch đó. Điều mà mọi người đều biết đó chính là kế hoạch 5 năm lần thứ nhất của Stalin!
Sau khi đã trục xuất Trôtxki, Stalin đã hoàn toàn nắm được quyền chủ động thực thi kế hoạch của phái Trôtxki, việc tiến hành cưỡng ép tập thể hóa để "đội quân lao động" được giám sát chặt chẽ xây dựng nhà máy, thành phố, biến đất nước trở thành một trại lính của một đội quân có kỷ luật nghiêm khắc. Nếu sau này sự việc phát triển chứng minh rằng bản thân Stalin trên thực tế cũng chỉ là phần tử Trôtxki. Như vậy, người ta sẽ hỏi rằng: Trong giữa thập kỷ 20 họ tranh cãi không ngừng về việc gì vậy?
Ngay từ thời nội chiến, sự xung đột, va chạm của Trôtxki và Stalin đã xảy ra nhiều lần. Sau khi Lênin mất, sự xung đột, va chạm này trở nên công khai, thù địch nhau, vậy ai là người đầu tiên gây sự? Ai là người quyết tâm đẩy sự căng thẳng trong quan hệ giữa họ ngày càng dâng cao? Các tư liệu của chính giới không thấy đề cập đến vấn đề này. Thần thoại của cái gọi là đấu tranh tư tưởng vẫn chiếm vị trí chủ đạo. Trước mắt, những động cơ cá nhân, hãy tạm chưa truy xét. Tuy nhiên, thời gian gần đây trên báo chí đã đăng nhiều bài viết phá tan sự yên lặng và đạp đổ những giáo điều cũ kỹ.
Giáo sư B.Sirôtkin lần đầu tiên đã mạnh dạn giải thích động cơ âm thầm trong mối quan hệ đối địch không thể điều hòa giữa hai vị lãnh tụ. Việc hai vị lãnh tu, đối địch với nhau chỉ mang lại cho quốc gia những tai họa không thể lường hết mà thôi. Bài viết của Giáo sư có tiêu đề "Phần tử Trôtxki là hạng người thế nào", đó là một lần thử nghiệm hữu ích độc đáo, ông thử đưa ra những đầu mối về quan hệ lẫn nhau của những chi tiết đan xen giữa Stalin và Trôtxki trong những năm giữa thập kỷ 20. Giáo sư nhấn mạnh rằng, đây chỉ là quan điểm của riêng cá nhân giáo sư. Bài viết này có ý nghĩa hơn các bài của chính giới. Vì nếu không làm sáng tỏ chân tướng của các sự việc bên trong Điện Kremli sau khi Lênin mất, thì thật khó lý giải về động cơ mưu sát tại biệt thự ở một thị trấn nhỏ của Mêhicô 10 năm sau đó.
Toàn bộ sự thật đều được bắt đầu từ người hầu như không có tội. Năm 1924, lúc xuất bản tập 3 của tuyển tập Trôtxki, cuốn sách này có tựa đề "1917", tức là năm xảy ra cách mạng tháng 10. Nội dung cuốn sách không có gì đặc biệt. Nhưng cuốn sách đã vấp phải sự phản ứng mạnh mẽ. Ngày 26 tháng 11 năm 1924, trên tờ "Sự thật" lập tức có đăng tải 2 bài: Một bài của Camênhép với tựa đề "Chủ nghĩa Lênin hay chủ nghĩa Trôtxki", một bài khác của Stalin với tựa đề "Chủ nghĩa Trôtxki hay là chủ nghĩa Lênin". Tiếp sau 2 bài trên còn có nhiều bài báo khác của các tác giả Bukharin Zinôviép và Crúpxkaya... được đăng trên tờ "Sự thật" đã kịch liệt phê phán cuốn sách. Mũi nhọn của những bài phê phán này không chỉ nhằm vào riêng cuốn sách "1917", mà nó còn nhằm vào lời tựa của cuốn sách của Trôtxki với tiêu đề là: "Bài học của cách mạng Tháng Mười". Thái độ của các tác giả này đối với các cuốn sách là như thế nào, từ các tiêu đề của bài viết để phản bác lại phía địch có thể thấy rõ được. Bài viết của Bukharin có tên gọi: "Không nên viết về lịch sử cách mạng Tháng Mười như vậy" còn bài viết của Zinôviép có tiêu đề: "Chủ nghĩa Bônsêvích hay là chủ nghĩa Trôtxki", còn bài viết của Cúpxkaya có tiêu đề: Bàn về "Bài học từ cách mạng Tháng Mười".
Để chứng minh công tác phát triển đảng viên mới, nhân dịp kỷ niệm Lênin, Lep Đavinôvích đã hứa với mọi người như thế nào, ngày 09 tháng 12 năm 1924, tờ "Sự thật" có đăng bức thư của Trôtxki gửi cho Gikhơychơ đề ngày 01 tháng 4 năm 1913, lúc đó Trôtxki đang là một người phản đối Lênin. Trong thư có đoạn viết: "Hiện tại toàn bộ hệ thống chủ nghĩa Lênin đang chứa đầy nhân tố nguy hiểm dẫn đến tự tan rã. Những người công nhân trong một số nhà máy và những người vô sản không biết chữ", sau khi xem đoạn văn này đều giật mình kinh hãi. Từ những tin tức mà Đại hội 14 truyền ra, những người này đã bị hù dọa, và bức thư đã được tìm thấy trong kho lưu trữ, khiến cho nhiều người chưa được rèn rũa bản lĩnh chính trị cảm thấy hoang mang do dự. Họ nhận định rằng, những điều được gọi là "Người sáng lập ra cách mạng tháng Mười" và "Người anh hùng của cuộc nội chiến" là những lời tự bạch trong cuốn sách của Trôtxki. Trôtxki là một món hàng có giá trị của Mensêvích, là phần tử luôn ngầm chống đối Lênin. Thì ra uy tín của ông ta trong Đảng đã được thổi phồng lên như vậy?
"Cuộc bút chiến" giữa Stalin và Trôtxki đã diễn ra hơn 2 tháng liền. Tháng 01 năm 1925, tại hội nghị toàn thể Trung ương, chủ nghĩa Trôtxki đã bị khiển trách, mọi người nói rằng đây là phiên bản của tinh thần phái dân chủ xã hội ở châu Âu. Hầu hết mọi người trong hội nghị đã nhất trí thông qua quyết nghị này, những ý kiến phản đối chỉ có hai người: X.Racopski và Pytacôp, Zinôviép và Camênhép còn yêu cầu khai trừ Trôtxki ra khỏi Bộ chính trị. Stalin lại đề xuất một ý kiến khác - bãi miễn chức vụ Chủ tịch ủy ban cách mạng nước cộng hòa, và đại đa số đại biểu dự hội nghị đã bỏ phiếu tán thành kiến nghị của Stalin.
Ngày 20 tháng 01 năm 1925, trên báo "Sự thật" có đăng bức thư của Trôtxki nói về việc ông ta bị cưỡng bức từ chức. Bức thư này căn cứ vào nội dung phong phú trong bức thư phản bác tháng 11 năm 1924 với tiêu đề "Sự bất đồng giữa chúng tôi". Nhưng, bức thư đó là để chống trả lại sự trách cứ đối với ông ta. Vào thời điểm đó bức thư không được công bố, nó được lưu giữ trong kho lưu trữ tới 64 năm sau, cho đến mãi năm 1988 nó mới được phát hiện. Năm 1989 Giáo sư B.Sirôtkin lần đầu tiên cho đăng bức thư trên các báo chí Liên Xô, nhưng nội dung cũng bị cắt xén đi nhiều. Khi tuyên bố từ chức Chủ tịch ủy ban quân sự cách mạng, Trôtxki bác bỏ việc gán cho ông ta mọi loại tội danh, nhưng ông ta nói là sẵn sàng chịu mọi hình thức kỷ luật của Đảng.
B.Sirôtkin viết rằng: "Nguyên nhân thực sự của việc tước bỏ danh hiệu "Người sáng lập ra cách mạng tháng Mười" và "Anh hùng của cuộc nội chiến”, bất kể là lúc đó hay sau đó một thời gian ngắn (sau sự xét xử lẫn lộn trắng đen của những năm 30, lúc đó Trôtxki đã thành "hung thủ” "gián điệp" và "phần tử khủng bố”) cũng không được tuyên bố cho Đảng và nhân dân biết. Trên thực tế thì lúc đó đã xảy ra việc gì vậy? Theo những điều mà chúng ta được biết hiện nay thì Vlađimia I lích đã tha thứ cho hành vi "phi chủ nghĩa Bônsêvích" trước cách mạng tháng Mười của Trôtxki. Tưởng rằng sự việc chẳng có gì phức tạp, vì quá trình tranh luận giữa Trôtxki với Gikhơychơ đã kết thúc từ trước, khi ông gửi thư cho với Gikhơychơ. Nhưng vì sao mà Trôtxki và những đối thủ tranh luận khác lại không nghĩ đến bản Di chúc của Lênin.
Có thể trả lời đầy đủ các vấn đề này, khi sự việc nảy sinh ra hay không, trong một chừng mực nào đó có thể trả lời rằng, nó được đề cập đến trong văn kiện của Đảng, đó là căn cứ vào đề nghị của Camênhép. Ngày 21 tháng 11 năm 1924, Ban chấp hành thành ủy Mátxcơua đã thông qua quyết nghị với nội dung như sau: cuốn "Bài học của cách mạng tháng Mười" của đồng chí Trôtxki là một hành động vi phạm thô bạo nghĩa vụ đảng viên, đã được thông qua tại Đại hội 13 và cũng là một tác phẩm xấu làm ảnh hưởng đến sự đoàn kết trong Đảng...”
Nếu như nói việc phát hành tác phẩm này của Trôtxki là hành vi vi phạm nghĩa vụ đảng viên, thế thì việc không công bố bản Di chúc của Lênin là hành vi gì vậy?
Giáo sư B.Sirôtkin thuộc Học viện Ngoại giao viết: Trong tác phẩm "Bài học của cách mạng tháng Mười", Trôtxki một lần nữa miêu tả lại đêm trước của cuộc khởi nghĩa vũ trang tháng Mười, hành vi phản bội giai cấp của Zinôviép và Camênhép (trong bức thư đăng trên tờ “Đời sống mới" họ đã tiết lộ kế hoạch của Đảng Bônsêvích). "Điều này chủ yếu ám chỉ di huấn của Lênin có đoạn chỉ ra: "Việc phản bội giai cấp của Zinôviép và Camênhép trước cách mạng tháng Mười đương nhiên không phải là ngẫu nhiên..."
Đúng vậy trong di huấn của Lênin còn chỉ ra tiếp "Đối với hành vi phản bội này, việc truy cứu tội của hai người như vậy là quá nhẹ, giống như việc truy cứu trách nhiệm của việc phi Bônsêvích của Trôtxki trước đây".
Tuy nhiên hình ảnh Trôtxki "con quỷ cách mạng" đã dần phai mờ và người ta cũng đã quên rồi. Nhưng các đối thủ chính trị của ông vẫn không buông tha con bài "phi chủ nghĩa Bônsêvích của Trôtxki" để tiến hành trả thù ông. So sánh giữa hành vi phi chủ nghĩa Bônsêvích của Trôtxki trước cách mạng tháng Mười và tội của Zinôviép và Camênhép tiết lộ "tiểu tiết" của kế hoạch Bônsêvích, thì không hiểu rằng tội của Trôtxki sẽ nặng hơn bao nhiêu lần.
Ngoài ra, Trôtxki cũng ngầm đồng ý rằng di chúc bí mật của Lênin đã được “tiết lộ ra" và lưu truyền ở nước ngoài, cùng với Giôn - Ridơ, một phóng viên Mỹ có quan hệ mật thiết với Trôtxki, thì ngay từ những năm 1925, Mars Ixthơman đã xuất bản cuốn sách có tiêu đề "Nước Nga sau cái chết của Lênin", cuốn sách này đã đưa ra một cách nguyên văn bản Di chúc tương đối chuẩn xác, và còn đăng cả bức thư của Crúpxkaya trước đây - sau khi Lênin mất được một năm, Crúpxkiaya đã viết bức thư đó cho Trôtxki, trong thư có đoạn viết: "Thái độ của V.I.Lênin đối với anh... đến chết cũng không thay đổi".
Cái hay của sự việc ở chỗ bản di chúc của Lênin là "bí mật của Đảng" cho dù Trôtxki hay đối thủ của Trôtxki thì đều không thể trực tiếp dẫn lời trong Di chúc của Lênin. Việc biện luận xung quanh bài viết "Bài học của cách mạng tháng Mười", từ đầu chí cuối đều được tiến hành theo kiểu nguyên tắc "râu ông nọ cắm cằm bà kia".
Một số người lấy danh nghĩa Bộ chính trị để doạ khai trừ Trôtxki, một lần nữa ép ông ta phải nhận là có sai lầm, ngày 01 tháng 9 năm 1925, trong bài viết "Bônsêvích" ông ta phải tự mình công khai tuyên bố cắt đứt quan hệ với phóng viên riêng là Mars Ixthơman, và hơn thế nữa những điều mà tác giả này đã viết về Di chúc của Lênin chỉ là "những lời giả tạo".
Sau khi Zinôviép và Camênhép giúp Stalin một lần nữa tái chức Tổng Bí thư thì cả ba người đều cảm thấy mình đã có được một chỗ dựa chắc chắn: Bởi vì, giữa họ đã thông qua một quyết nghị không cho phép sao chép Di chúc của Lênin, cả ba người đều theo đuổi lợi ích của cá nhân mình. Đột nhiên Trôtxki lại phá vỡ "thỏa thuận" của họ, gây ra một cuộc tranh luận trong Đảng.
Không, Lép Đavinôvích quyết chẳng phải là một chú cừu non, tuyệt nhiên không phải là một chú cừu non dễ bảo. Ai cũng nghĩ rằng chính Trôtxki đã làm cho kẻ thù của mình phải chịu những đòn đầu tiên là vạch trần âm mưu quỷ kế của họ.
Nếu quy đến cùng thì nguyên nhân gây nên sự đối đầu giữa họ là do những yếu tố khách quan tạo thành, và điều này dường như có vẻ ngược lại chân tướng của sự thật. Theo lời của Bachanốp chứng minh rằng, Trôtxki là người thuộc loại cuồng tín. Trôtxki tin tưởng vào chủ nghĩa Mác. Sau này ông ta nói ông ta hoàn toàn tin tưởng vào Lênin và chủ nghĩa Mác. Sự tin tưởng sâu sắc đó là không thay đổi... Ông ta cúi đầu trước Đảng và ông ta cũng có nhận định rằng Đảng chính là vũ khí hoàn hảo nhất của cách mạng thế giới, nhưng từ trước tới nay ông ta không hề từ bỏ quan điểm tư tưởng của mình, cho đến tận lúc hấp hối, ông cũng không nghi ngờ, quan điểm của mình...
Tuy nhiên, ba năm sau thắng lợi của cách mạng tháng Mười, Lênin vẫn nói rằng, cách mạng Xã hội chủ nghĩa không thể chỉ thực hiện ở một quốc gia, nhưng cuối cùng Lênin cũng không thể không nhận ra là quan điểm về Xã hội chủ nghĩa của mình cần phải có những điều chỉnh căn bản. Giống như việc cắt bỏ chữ "thế giới" trong khẩu hiệu "cách mạng xã hội chủ nghĩa thế giới muôn năm" tháng 4 năm 1917 khi diễn thuyết ở một ga xe lửa ở Phần Lan. Sau này, người ta đã cắt bỏ mấy chữ đó trong các bài diễn thuyết của Lênin. Lênin rất giỏi phát hiện những mâu thuẫn giữa học thuyết và hiện thực khách quan, Lênin đã từng nghiên cứu từ đầu đến cuối những lý luận của chủ nghĩa Mác bàn về cách mạng thế giới, đề ra được kế hoạch mới về con đường đi lên Chủ nghĩa xã hội - Đó chính là chính sách kinh tế mới, thế nhưng đến ngay cả những người bạn thân cận nhất của Người cũng cảm thấy rất khó hiểu về những kế hoạch mới này. Trôtxki vẫn là người ủng hộ cách mạng thế giới đến cùng.
Đầu năm 1919, ông đã viết một bản báo cáo bí mật gửi Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Nga (b), trong báo cáo có viết: Ở phương Tây, những sự kiện lớn rất có thể sẽ không phát sinh nhanh chóng, do vậy ở đây thời gian chuẩn bị cho cách mạng cần phải là một thời gian dài. Không còn nghi ngờ gì nữa, lực lượng của Hồng quân chấp hành chính sách giữ gìn hòa bình ở châu Á là cực kỳ quan trọng, nhưng chưa thể so sánh được với châu Âu. Hiện nay con đường tới Ấn Độ so với con đường đến Hungari Xô Viết có thể thông thoáng hơn, nhưng cần một đội quân phát huy được vai trò to lớn hơn ở châu Âu, lực lượng này có thể phá vỡ trạng thái cân bằng của quan hệ thực dân không ổn định ở châu Á và trực tiếp thúc đẩy các cuộc khởi nghĩa vũ trang của quần chúng để đảm bảo thắng lợi cho các dân tộc bị thực dân áp bức ở châu Á.
Trôtxki không hoài nghi tính đúng đắn của tiến trình vu hồi này, nó giống như muốn đi đến Luân đôn hay Paris thì có thể vòng vèo một số thành phố của Apganixtan, Bănglađét...Ông còn hưng phấn một cách bất bình thường mà thông báo rằng: "Trong một vài tháng trước đây, tôi đã từng đưa ra kiến nghị xây dựng một đội kỵ binh (từ 3 trên 4 vạn chiến sỹ) và có ý định phái họ đến làm nhiệm vụ ở Ấn Độ".
Sau khi Trôtxki đăng phần văn kiện bí mật đó trên báo "Giáo sư", các độc giả phải giật mình kinh hãi. Biện pháp xử lý đối với việc này là, hoặc là dìm nó đi, hoặc là lựa chọn những tin tức, có khuynh hướng để đăng báo rồi dùng biện pháp khẳng định một cách tuyệt đối hoặc thủ đoạn tầm chương trích cú để thay thế cho phương pháp phân tích mà lý giải những việc đã qua. Những người bị gò bó bởi phương pháp tư tưởng này đang tỉnh ra. Họ đã mở ra một chân trời mới cho mình. Có lẽ Trôtxki đã từng hy vọng như thế. Nhưng kế hoạch mạo hiểm đưa quân sang Ấn Độ của Trôtxki lúc đó đã không được sự ủng hộ của Ban chấp hành Trung ương. Để dấy lên ngọn lửa cách mạng thế giới, cho dù gặp phải bất kỳ khó khăn gì cũng không làm giảm nhiệt tình cách mạng của Trôtxki cho đến lúc chết ông ta vẫn ôm ấp lòng tin huyễn hoặc là cách mạng thế giới tất nhiên sẽ tới. Năm 1938, ông thậm chí còn thành lập Quốc tế thứ tư - Chuẩn bị tiến hành thành lập quốc tế của cách mạng thế giới. Nhưng ông đã bị trục xuất sau sự việc này.
Trước ngày khai mạc Đại hội 15, Trôtxki đã bị khai trừ Đảng tịch, và đến tháng 01 năm 1928 ông bị đi đày ở Alamutu. Nơi Trôtxki bị đi đày ở cách Mátxcơva 4000 km, cách ga tàu hỏa gần nhất là 250 km và cách biên giới Trung Quốc khoảng 250 km. Tuy vậy, ông vẫn không ngừng tiến hành các hoạt động chính trị. Nhưng bắt đầu từ cuối tháng 10 năm 1928, đối với Trôtxki cùng vợ và con, mọi nguồn sách báo, thư từ từ bên ngoài đã hoàn toàn bị cắt đứt. Trôtxki nhận được bức thư của người con gái đang ốm ở một bệnh viện Mátxcơva gửi tới. Bức thư đến được tay Trôtxki phải đi mất 73 ngày đường, khi đó, con gái ông đã bị khai trừ Đảng tịch và bị đuổi việc. Khi người cha hồi âm lại cho con gái thì cô ta đã chết. Bức thư của người con gái thứ hai ốm yếu cũng mất 43 ngày và cũng giống như chị mình, bị khai trừ Đảng tịch và cũng bị đuổi việc.
Vào trung tuần tháng 12 năm 1928, Cục Bảo vệ an ninh chính trị quốc gia đã phái một đại biểu toàn quyền mang theo một văn kiện từ Mátxcơva đến cho Trôtxki yêu cầu ông ta dừng ngay việc lãnh đạo phái đối lập. Nếu như ông không chấp hành, thì sẽ đặt vấn đề thay đổi chỗ ở của Trôtxki. Trôtxki đã gửi thư trả lời cho Ban chấp hành Trung ương và Ban chấp hành quốc tế Cộng sản bảo ông từ bỏ những hoạt động chính trị, có nghĩa là bảo ông từ bỏ cuộc đấu tranh vì lợi ích của giai cấp v