CÁI CHẾT CỦA NAM TƯỚC GANDARA

“Các ông nghe nhé,” anh Mešín nói, “rõ ràng là cảnh sát đã tóm được kẻ giết người, cảnh sát ở Liverpool ấy, đấy là một vụ phạm tội chuyên nghiệp và thường thì các tội phạm ấy đều bị điều tra. Trong trường hợp như vậy người ta tóm hết những tên mất dạy đang ở ngoài tù. Bây giờ, gã đàn ông ơi, mày hãy nói đi, mày có bằng chứng vô tội nào. Và khi tên này không có bằng chứng vô tội thì nhất định là hắn ta rồi. Cảnh sát không muốn xử lý các vụ còn có các tham số chưa được biết đến; tôi có thể nói, họ định đưa ra các tham số họ đã biết hoặc đã quen. Hễ tóm được ai thì họ đo đạc, lấy dấu vân tay và từ đó hễ có chuyện là người của bên họ luôn luôn quay lại với người này với một niềm tin. Nếu người này làm bất cứ cái gì thì họ lại đến với người này như tìm đến người quen giống như ta đến chỗ thợ cắt tóc hay đi mua báo ở quầy báo quen biết. Khó hơn là khi tội ác do người không chuyên nghiệp hay người mới làm gây ra, thí dụ như các ông và tôi thì cảnh sát khó khăn lắm mới tìm được thủ phạm.

“Tôi có một người họ hàng làm ở bên cảnh sát. Ông là thành viên hội đồng, tên là Pitr, chú của vợ tôi. Ông Pitr nói, khi xảy ra cướp thì thủ phạm khả năng cao sẽ là kẻ cướp chuyên nghiệp; còn khi xảy ra giết người thì thủ phạm thường là người trong gia đình. Ông ấy có những quan điểm ổn định như vậy, cái ông Pitr; ông ấy khẳng định là người ta ít khi giết người lạ, vì việc này không đơn giản, giữa những người quen thì dễ tìm ra cơ hội hơn, còn khi ở trong một nhà thì dễ như trở bàn tay. Khi ông ấy xử lý vụ giết người nào đó thì ông ấy sẽ hỏi, ai có thể làm được việc này dễ dàng nhất rồi ông ấy đi tìm người ấy. Cháu biết chứ, Menšík ơi, ông ấy nói, chú không có bất kỳ sức tưởng tượng hay mưu khôn nào. Bất cứ ai bên chỗ chú đều có thể làm chứng, rằng chú là tên ngốc nhất trong phòng cảnh sát. Cháu biết không, chú cũng ngu ngốc như tên giết người và điều chú nghĩ đến cũng trần tục, tầm thường và ngu ngốc như động cơ, kế hoạch và hành động của hắn ta; và chú nói với cháu rằng nhờ đó chú đa phần tìm ra hắn.

“Tôi không biết ai trong các ông còn nhớ vụ giết Nam tước Gandara, một người ngoại quốc. Ông ta là một kẻ phiêu lưu bí ẩn, tóc đen như quạ và ông ta đẹp như quỷ Lucifer; ông ta sống trong một biệt thự gần Grebovka và những gì đã xảy ra ở đó thì không thể nói hết được. Rồi một lần gần sáng người ta nghe thấy hai tiếng súng ngắn, tiếp theo là báo động và sau đó người ta tìm thấy Nam tước bị bắn trong vườn của biệt thự. Túi đeo trên ngực ông ta bị mất, nhưng trên đó không để lại dấu vết đáng kể; tóm lại đây là một vụ bí ẩn nhất hạng. Thế là chú tôi, ông Pitr nhận vụ này vì ông đang không có vụ nào, nhưng sếp của ông đã nói trước với ông, đồng nghiệp ạ, vụ này dù không nằm trong các vụ thông thường của anh, nhưng anh hãy chứng tỏ rằng anh chưa đến tuổi về hưu. Chú Pitr ậm ừ rằng ông ấy sẽ xem rồi lập tức đến hiện trường. Tất nhiên là ông không tìm thấy gì. Ông mắng bọn thám tử rồi quay về, ngồi vào bàn hút điếu thuốc gypsovka. Ai đã nhìn thấy ông ấy trong khói thuốc khét lẹt đều có thể nghĩ là ông đang suy tính về vụ của mình, nhưng thế là nhầm; chú Pitr không suy tính vì về mặt nguyên tắc thì chú ấy phản đối mọi suy tính. Kẻ giết người không suy tính, ông nói, kẻ ấy hoặc tấn công hoặc không tấn công.

“Những người khác trong phòng cảnh sát thương hại chú Pitr; họ tự nhủ, thật đáng tiếc là người ta lại giao cái vụ ‘đẹp’ này cho Pitr. Pitr là người điều tra những vụ như vụ các bà già bị cháu họ hay người tình của cô hầu giết hại. Một đồng nghiệp của chú - một cảnh sát trưởng trẻ tuổi tên là Mejzlík đến chỗ chú rồi ngồi xuống bên bàn và nói: Thế nào rồi ông hội đồng, có gì mới với vụ Gandara không? Có thể là ông ta có cháu họ, chú Pitr nói. Ông hội đồng ạ, doctor Mejzlík nói với ý muốn giúp chú, vụ này sẽ khác đấy. Tôi xin nói với ông là Nam tước Gandara là gián điệp quốc tế loại to; ai mà biết được ở đây có những việc gì lạ, tôi không chấp nhận việc ông ta mất cái túi. Nếu ở vị trí của ông tôi sẽ tập trung vào thông tin này...

“Chú Pitr lắc đầu. Đồng nghiệp ạ, ông nói, mỗi chúng ta đều có phương pháp của mình; đầu tiên ta phải điều tra xem ông ta có họ hàng gì không, những người có thể thừa kế tài sản của ông ta.

“Việc thứ hai, doctor Mejzlík nói, ai cũng biết là Nam tước Gandara là con bạc to; ông hội đồng ạ, ông không đến những chỗ ăn chơi, ông chỉ chơi domino ở nhà Menšík nên không có người quen trong mảng này; nếu ông muốn tôi sẽ hỏi giúp ông ai đã đánh bạc với ông ta trong những ngày cuối cùng, ông biết chứ, có thể ở đây có những món mà người ta gọi là khoản nợ danh dự.

“Chú Pitr suy ngẫm. Anh nghe này, cái này không phải là mảng của tôi; tôi chưa bao giờ làm các vụ ở tầng cao của xã hội. Với tuổi đã cao tôi sẽ không bắt đầu mảng này. Anh cứ kệ cái khoản nợ danh dự đấy vì tôi chưa có vụ nào như thế trong đời. Nếu không phải là vụ giết người trong gia đình thì đấy sẽ là vụ giết người cướp của và vụ này cũng phải có kẻ nào trong đám người nhà gây ra, điều này thường hay xảy ra. Có thể là con nấu bếp có đứa cháu họ.

“Hay là tên lái xe của Gandara, anh Mejzlík xen vào, hắn ta có thể bắn chú mình. Chú Pitr lắc đầu. Bọn lái xe, ông nói, thời tôi còn trẻ thì chưa có; tôi không nhớ có lái xe nào đã giết người cướp của. Bọn lái xe hay uống rượu bia và ăn cắp xăng, chứ giết người thì tôi chưa thấy vụ nào. Anh Mejzlík này, tôi sẽ đi theo kinh nghiệm của mình. Bao giờ anh ngần nấy tuổi như tôi...

“Doctor Mejzlík như ngồi trên đống gai. Ông hội đồng ạ, anh ta nói nhanh, ở đây hãy còn một khả năng nữa. Nam tước Gandara có quan hệ với một cô đã có chồng, trời ạ, một người đẹp bậc nhất Praha. Có thể là vụ giết người do ghen tuông.

“Chuyện này có thể, chú Pitr đồng ý. Tôi đã điều tra năm vụ giết người như vậy. Chồng phu nhân ấy làm nghề gì?

“Ông này là thương gia bán buôn, có công ty lớn.

“Chú Pitr lại suy nghĩ. Thế thì sẽ không đi đến đâu đâu. Tôi vẫn chưa có vụ nào mà thương gia lớn bắn chết ai. Các vụ lừa đảo thì họ thường làm nhưng giết người vì ghen lại là việc của tầng lớp khác. Không đâu, đồng nghiệp ạ.

“Ông hội đồng ạ, doctor Mejzlík tiếp tục, ông biết tay Nam tước Gandara sống bằng nghề gì không? Nghề tống tiền. Tay này biết rất nhiều việc về... ừ về hội của những người cực giàu. Cái này nên tính, ai đó có thể muốn, e hèm, dọn dẹp ông ta.

“Anh thấy đấy, chú Pitr nói, tôi đã từng có một vụ như vậy, nhưng chúng tôi không chứng minh được điều này và đây là một vụ đáng xấu hổ. Sao anh lại nghĩ thế, tôi sẽ không thò tay vào lửa với vụ như vậy nữa. Tôi chỉ quan tâm vụ giết người cướp của thông thường; tôi không thích các vụ ly kỳ hay các scandal bí ẩn. Khi còn trẻ như anh tôi cũng đã nghĩ rằng sẽ có lần tôi sẽ điều tra một vụ tội phạm nổi tiếng; cái này là tham vọng. Anh thanh niên ạ, nhưng cái này sẽ qua đi với năm tháng; sau đó người ta thấy toàn xảy ra những vụ thông thường.

“Nam tước Gandara không phải là vụ thông thường, doctor Mejzlík cự lại. Ông ạ, tôi biết tay này: một tên lừa đảo, tóc đen như Tsigan, tên hư đốn đẹp trai nhất mà tôi thấy từ trước đến nay. Một tên đàn ông bí ẩn. Một con quỷ. Một kẻ gian lận. Một nam tước rởm. Ông nghe này, người như vậy sẽ không chết bình thường và ngay cả bị giết một cách bình thường cũng không. Ở đây có cái gì đó hơn thế, có cái gì rất bí ẩn.

“Thế thì vụ này họ không nên giao cho tôi, chú Pitr gầm lên chán nản. Tôi không có cái đầu để làm những cái bí ẩn. Tôi thèm vào những cái bí ẩn. Tôi thích các vụ giết người thông thường và rõ ràng, như vụ giết bà bán quầy báo. Anh ạ, tôi sẽ không học các phương pháp mới đâu. Khi họ giao cho tôi, tôi sẽ làm theo kiểu của mình và đây sẽ là vụ giết người cướp của. Nếu họ giao cho anh, đây sẽ là vụ tội phạm bất ngờ, một tiểu thuyết tình ái hay tội phạm chính trị. Anh có thẩm mỹ thơ mộng, anh Mejzlík ạ; với đề tài này anh sẽ xử lý thành một vụ tuyệt vời. Tiếc rằng họ không giao vụ này cho anh.

“Ông nghe nhé, doctor Mejzlík buột miệng, ông sẽ không phản đối, nếu tôi... làm riêng... vụ này thôi? Ông biết đấy, tôi có rất nhiều người quen biết về tay Gandara. Tất nhiên là các thông tin tôi sẽ chuyển cho ông, doctor Mejzlík nói nhanh. Vụ này vẫn cứ là của ông, ông tính sao?

“Chú Pitr cáu kỉnh thở hắt ra. Tôi xin chân thành cảm ơn, ông nói, nhưng không được đâu. Đồng nghiệp ạ, anh có kiểu khác với tôi; kết quả của anh sẽ khác xa với kết quả của tôi. Cái này không thể trộn lẫn được. Tôi phải làm gì với bọn gián điệp, với bọn cờ bạc, với các quý bà và các doanh nhân cơ chứ? Anh bạn ạ, cái này không phải của tôi. Nếu tôi phải xử lý, kết quả sẽ là một vụ thông thường và bẩn thỉu... Mỗi người làm cái mà mình biết.

“Lúc ấy có người gõ cửa và một thám tử bước vào. Thưa ông hội đồng, anh ta báo cáo, chúng tôi đã phát hiện là người coi biệt thự của Gandara có đứa cháu họ. Thằng này hai mươi tuổi, không có việc làm và cư trú ở Vršovice, số nhà 1451. Thằng này thường ở chỗ người coi nhà, và cô hầu ở nhà ấy cũng có người yêu, một người lính; nhưng anh này đang tham gia diễn tập.

“Tốt, chú Pitr nói. Anh hãy đến tìm thằng cháu họ của người coi nhà, hãy kiểm tra nó và dẫn nó đến đây.

“Sau hai giờ chú Pitr đã cầm trên tay cái túi của Gandara mà người ta tìm được trong giường nằm của gã thanh niên ấy; đêm ấy họ bắt được nó đang đi chơi bời và sáng hôm sau nó đã thú nhận rằng nó đã bắn ông Gandara để cướp của ông ta cái túi; trong túi là năm mươi nghìn koruna.

“Menšík ạ, cháu thấy đấy, chú Pitr nói với tôi sau đó, đây là một vụ giống như cái vụ giết bà lão ở phố Křemencova; bà này cũng bị thằng cháu họ của người coi nhà giết. Nhưng thật quỷ quái, cháu ạ, đôi khi chú cứ nghĩ nếu vụ này người ta giao cho Mejzlík thì không biết anh ta sẽ xử lý đề bài thế nào? Nhưng chú thì không ảo tưởng. Thế đấy.”