BI HÙNG CA VỀ JURAJ ČUP

“Ðiều này, các ông ạ, thực sự hay xảy ra,” đại úy cảnh sát Havelka nói, “rõ ràng là đôi khi bọn tội phạm cũng có ý thức và quy củ.” Tôi có thể kể cho các ông nhiều vụ, nhưng vụ lạ nhất là vụ với tên Juraj Čup. Vụ này xảy ra khi tôi làm việc ở bên cảnh sát tại Jasina, miền Podkarpatsko*.

(*) Miền này thuộc về Tiệp Khắc cũ cho đến năm 1938 khi Tiệp Khắc bị Đức chiếm. Sau Đại chiến Thế giới thứ hai miền này bị cắt cho Ukraina (thuộc Liên Xô cũ).

“Có một lần vào đêm tháng Một chúng tôi ngồi trong quán của ông Do Thái già; ở đó có ông huyện đội trưởng, một ông thanh tra đường sắt nào đó và một nữ danh nhân nổi tiếng, và tất nhiên là có dân Tsigan. Các ông nghe nhé, cái dân Tsigan này, tôi không biết là dân tộc gì, nhưng tôi nghĩ họ là con cháu của Kham*. Khi họ chơi nhạc vào tai người ta, càng gần thì nhạc càng nhỏ, đúng là bọn chuột cống chết tiệt, hễ chúng chơi ảo thuật vào tai người ta, tu...tu...tu thì chúng lôi linh hồn người ta ra khỏi cơ thể. Tôi nói với các ông nhé, âm nhạc của chúng là một thứ tội lỗi huyền bí và khủng khiếp. Khi chúng lại gần tôi, tôi phát khóc lên, tôi rú lên như con hươu, tôi cầm lưỡi lê đâm vào bàn, tôi đập vỡ cốc, tôi hát và đập đầu vào tường, tôi muốn giết ai hoặc yêu ai đó. Trời ạ, người ta làm những việc như thế khi bọn Tsigan nó chài người ta. Và khi tôi đang hân hoan nhất thì ông chủ quán người Do Thái đến và nói rằng bên ngoài, trước quán bia có một người Rusín* nhỏ bé đến tìm tôi.

(*) Theo Kinh Thánh - Cựu Ước: Kham là con trai thứ hai của Noe - tổ tiên của Harnit, một trong những người sống sót sau trận hồng thủy. Con trai của ông là Canaan, người bị Noe nguyền rủa và bắt làm nô lệ cho các anh em của mình.

(*) Dân tộc sống ở miền Zakarpaty.

“Ông bảo nó cứ đợi đấy hay ngày mai nó hãy đến, tôi quát; tôi đang khóc cho tuổi trẻ và đang chôn vùi các giấc mơ của mình; ta yêu một phu nhân, một phu nhân tuyệt đẹp và vĩ đại... hãy chơi cho ta đi, đồ Tsigan trộm cắp, hãy chơi cho ta nỗi đau từ tâm hồn... tóm lại là tôi nói những câu như thế; các ông biết đấy, nó đi với cái âm nhạc ấy, cả nỗi đau và cái việc uống say khủng khiếp. Sau khoảng một giờ chủ quán lại đến và nói rằng cái cậu người Rusín nhỏ bé ấy vẫn đợi bên ngoài trên băng tuyết giá lạnh. Nhưng tôi vẫn chưa khóc xong cái tuổi trẻ và chưa dìm chết nỗi đau của mình trong rượu Tokai Aszu*, tôi chỉ phẩy tay như Thành Cát Tư Hãn và nói rằng tôi không quan tâm gì hết, các người cứ chơi đi, lũ Tsigan kia; và sau đó có chuyện gì thì tôi cũng chẳng nhớ rõ nữa. Nhưng buổi sáng khi tôi ra khỏi quán, trời giá lạnh đến mức tuyết rơi lạo xạo và tiếng vang như chuông, nhưng trước quán rượu cái thằng Rusín nhỏ bé ấy vẫn đứng đấy, chân đi đôi giày mỏng màu trắng, mặc quần trắng và áo da cừu trắng. Khi nhìn thấy tôi nó cúi rạp mình và nói cái gì đó giọng khàn khàn.

(*) Một loại rượu vang của Hungaria.

“Mày muốn gì hả, thằng chăn cừu kia, tôi nói; nếu mày muốn làm phiền thì tao sẽ cho cái tát.

“Thưa ông lớn, thằng Rusín nhỏ bé ấy nói, ông trưởng thôn Volova Lehota bảo tôi đến đây. Maryna Matejová đã bị giết chết.

“Tôi tỉnh ra được một chút; Volova Lehota là một thôn nhỏ, đúng hơn là một xóm nhỏ trong núi với mười ba ngôi nhà, cách đây khoảng ba mươi kilômét, tóm lại là vào mùa đông thì đây là một chỗ hẻo lánh. Trời ạ, tôi hét lên, ai đã giết cô ta?

“Tôi đã giết, thưa ông lớn, thằng Rusín ấy khiêm nhường nói. Tên tôi là Juraj Čup, con trai của Dimitr Čup.

“Mày đến đây để thú tội à? tôi nói với nó.

“Trưởng thôn ra lệnh, Juraj Čup nói giọng chán nản. Juraj, ông ấy ra lệnh, mày phải đến báo với cảnh sát là mày đã giết Maryna Matejová.

“Tại sao mày lại giết cô ta? tôi quát lên.

“Trời phạt, Juraj nói, cứ như đó là chuyện đương nhiên. Thượng đế đã ra lệnh: ngươi hãy giết Marina Matejová, chị ruột của ngươi, cái đồ bị ma ám ấy.

“Trời đánh mày đi, tôi nói, nhưng mày làm thế nào đi được từ Volova Lehota đến đây?

“Trời giúp tôi, Juraj Čup ngoan đạo nói. Thượng đế đã bảo vệ tôi khỏi chết trong bão tuyết. Thượng đế vinh quang muôn năm.

“Các ông nghe nhé, nếu các ông biết thế nào là bão tuyết ở Karpaty; nếu các ông biết nó như thế nào, khi mà trên mặt đất là hai mét tuyết; nếu các ông biết cái con người nhỏ thó và yếu đuối ấy, thằng Juraj Čup ấy, đã đợi sáu giờ đồng hồ trong băng tuyết giá lạnh trước quán rượu để khai báo là nó đã giết con chiên không ngoan đạo rượu là Maryna Matejová thì tôi không biết các ông sẽ làm gì. Nhưng tôi làm dấu thánh và Juraj cũng thế, sau đó tôi bắt nó. Sau đó tôi rửa mặt bằng tuyết, chốt bàn trượt tuyết cùng với một cảnh sát, tên anh ta là Kroupa, và chúng tôi lao lên phía núi, lên Volova Lehota. Nếu có vị tướng cảnh sát nào đấy dừng tôi lại và nói: Havelka, đồ ngốc ơi, anh đừng có đi đâu cả, vì rõ ràng trong tuyết dày như thế này anh có thể mất mạng, thì tôi sẽ chào ông ấy và nói: Báo cáo tướng quân, Thượng đế đã ra lệnh và tôi sẽ đi. Kroupa cũng sẽ đi vì anh ta là người Žižkov, tôi chưa thấy người Žižkov nào không thích mua vui khi có bất cứ trò gì quá đà và nhảm nhí. Thế là chúng tôi đi.

“Tôi sẽ không kể về đường đi của chúng tôi; tôi chỉ nói là Kroupa khóc lóc như một em bé vì sợ hãi và vì mệt và chúng tôi đã hai mươi lần nói: Thế là xong đời, thế là chúng mình nằm lại chỗ này, rằng chúng tôi đã vượt qua ba mươi kilômét mất mười một giờ, từ đêm hôm trước đến đêm hôm sau; tôi chỉ nói thế thôi, để các ông biết tình hình là thế nào. Trời ạ, người cảnh sát có thể trạng của một con ngựa, nhưng khi anh ta ngã xuống tuyết và khóc lóc rằng không thể đi được nữa thì phải thế nào chứ, cái này không thể tả được. Tôi bước đi như trong mơ và chỉ tự nhủ, con đường này do thằng Juraj Čup đã mở ra, cái thằng người nhỏ bé như con dao và còn đợi trong băng giá thêm sáu giờ đồng hồ vì trưởng thôn đã ra lệnh cho nó. Juraj Čup đi đôi giày mỏng và ướt rượt, Juraj Čup trong bão tuyết, Juraj Čup được trời giúp. Các ông nghe này, nếu hòn đá rơi ngược lên trời thay vì rơi xuống đất thì các ông sẽ nói đây là điều lạ lùng, nhưng không ai nói thế với cái chuyến đi của Juraj Čup, đứa đã đi đến đây để tự thú như vậy; đây là một hiện tượng lớn và sức mạnh khủng khiếp, hơn cả hòn đá rơi ngược lên trời. Khoan nào, để tôi nói nhé; tôi nói: nếu ai muốn nhìn thấy điều kỳ lạ, người ấy phải nhìn vào con người, đừng nhìn vào đá.

“Thế rồi khi chúng tôi đến Volova Lehota, chúng tôi lê lết như những cái bóng, gần như chết rồi. Chúng tôi đấm cửa nhà trưởng thôn, tất cả mọi người còn đang ngủ; sau đó trưởng thôn, một người to lớn cằm bạnh, cầm súng đi ra. Khi thấy chúng tôi, ông ấy quỳ xuống và tháo bàn trượt tuyết cho chúng tôi, nhưng không nói một lời. Khi tôi nhớ lại, cứ như thể tôi nhìn thấy những bức tranh long trọng được đơn giản hóa kỳ lạ: ông trưởng thôn lặng thinh dẫn chúng tôi vào một nhà, trên ghế là hai ngọn nến đang cháy; một phụ nữ mặc đồ đen đang quỳ trước thập tự và trên giường là thi thể của Maryna Matejová trong áo sơ mi trắng, cổ bị chém đến tận xương sống cổ; nhát chém thật khủng khiếp nhưng sạch đến kỳ lạ, y như người đồ tể xẻ con lợn; mặt cô ta trắng bệch như không phải mặt người, trắng như những người đã bị mất máu đến giọt cuối cùng.

“Sau đó trưởng thôn dẫn chúng tôi về nhà, nhưng trong phòng của ông ta đã có mười một người đàn ông mặc áo lông cừu đang đợi, tôi không biết các ông có biết áo lông cừu nó hôi như thế nào không: nặng mùi và cổ lỗ. Trưởng thôn mời chúng tôi ngồi, ông ta đằng hắng, nghiêng mình rồi nói: Nhân danh Thượng đế, chúng tôi xin khóc cho cái chết của con chiên của Ngài, Maryna Matejová. Xin Thượng đế xá tội cho nó!

“Amen, mười một người đàn ông nói và làm dấu thánh.

“Và trưởng thôn bắt đầu: Cách đây hai hôm ông nghe thấy có ai đó cào cái gì, cào nhè nhẹ từ bên ngoài vào cửa. Ông ta nghĩ đấy là con cáo; ông ta cầm súng và ra mở cửa. Trên ngưỡng cửa là một phụ nữ đang nằm. Ông nâng cô ta dậy thì đầu cô ta bị lật ra phía sau. Đấy là Maryna Matejová đã bị cắt cổ. Vì cổ họng đã bị chém đứt, cô ta không nói được.

“Trưởng thôn đem Maryna vào phòng và đặt cô ta lên giường, sau đó ông ta sai các cậu bé chăn cừu đi đánh thức và gọi tất cả đàn ông ở Volova Lehota đến nhà ông ta. Khi họ đã đông đủ thì ông ta quay sang nhìn Maryna và nói: Maryna Matejová, trước khi chết cô hãy để lại chứng cớ về người giết cô. Maryna Matejová tôi có giết cô không?

“Maryna không lắc đầu được, chỉ nhắm mắt.

“Maryna, có phải cái anh đang ở đây này, hàng xóm của cô, Vlaho, con của Vasyl?

“Maryna chỉ nhắm nghiền đôi mắt oán hận của mình.

“Maryna Matejová, có phải ông Kohout có mặt ở đây, còn gọi là Vaňka? Có phải anh này Martin Dudáš hàng xóm nhà cô? Maryna, có phải người này, Baran còn được gọi là Šandor? Maryna, có phải người đang đứng đây, Andrej Vorobec? Maryna, có phải Klimko Bezuchý đang đứng trước mặt cô? Maryna, có phải người đàn ông này, Štĕpán Bobot? Maryna, có phải người giết cô là Tat’ka, thợ rừng, con của Myhal Tat’ka? Maryna…

“Lúc ấy cửa mở ra và Juraj Čup, em trai của Maryna bước vào. Maryna run lên, mắt mở trừng trừng.

“Maryna, trưởng thôn tiếp tục, ai đã giết cô? Có phải người này Fodor, tên là Terentík?

“Nhưng Maryna không trả lời nữa. Các vị hãy cầu nguyện đi, Juraj Čup nói và tất cả đàn ông quỳ xuống. Cuối cùng thì trưởng thôn đứng dậy và nói: Hãy cho đám đàn bà vào đây!

“Chưa được, ông già Dudáš nói. Hỡi con chiên đã mất của Chúa, Maryna Matejová, nhân danh Chúa, con hãy ra hiệu: có phải thằng Duro chăn cừu giết con không?

“Im lặng.

“Maryna Matejová, có phải thằng chăn cừu Tóth Ivan, con của Ivan giết con không?

“Không ai thở.

“Maryna Matejová, nhân danh Chúa, như vậy em ruột con, Juraj Čup đã giết con?

“Tôi đã giết chị ấy, Juraj Čup nói. Thượng đế đã ra lệnh cho tôi, con hãy giết Maryna, đứa bị quỷ ám.

“Vuốt mắt cô ấy lại, trưởng thôn ra lệnh. Juraj, bây giờ mày hãy đi đến Jasina và khai với cảnh sát. Mày hãy nói: tôi đã giết Maryna Matejová. Cho đến lúc đó mày không được ngồi xuống, không được ăn gì! Đi đi, Juraj! Lập tức ông ta mở cửa và cho đám đàn bà vào, để họ khóc lóc bên thi thể.

“Các ông nghe nhé, tôi không rõ do mùi những cái áo lông cừu hay do mệt mỏi, hay do những cái tôi đã nhìn và nghe thấy, ở đấy có một cái đẹp hay là sự trang nghiêm kỳ lạ, nhưng tôi phải ra ngoài, ra chỗ lạnh giá, vì đầu tôi quay cuồng. Tôi thề, trong người tôi có cái gì dâng lên như muốn tôi đứng dậy và nói: Hỡi những người con của Chúa! Chúng tôi sẽ xử thằng Juraj Čup theo luật của thế tục, nhưng trong các vị là luật của trời. Và tôi muốn cúi rạp mình trước họ, nhưng điều này không hợp với cảnh sát, vì thế tôi ra ngoài lâu để tự trách mình cho đến lúc tôi tìm lại được cái hồn cảnh sát của mình. Các ông biết không, cái nghề cảnh sát nó là nghề thô ráp. Sáng dậy tôi lục lọi và tìm thấy trong nhà thằng Juraj Čup những tờ đô la, những đồng tiền mà Maryna nhận được từ chồng cô ta gửi về từ Mỹ. Tất nhiên tôi phải làm báo cáo và các luật sư chuyển vụ này thành vụ giết người cướp của, Juraj Čup bị treo cổ nhưng không ai có thể thuyết phục tôi là nó đã đi qua chặng đường ấy chỉ bằng sức của con người. Tôi biết rõ thế nào là sức của con người. Và tôi nghĩ rằng tôi biết, dù chỉ một chút thôi, về sự phán xét của Thượng đế.”