CĂN BỆNH CHÓNG MẶT

“Lương tâm,” ông Lacina nói, “bây giờ người ta không nói thế nữa; bây giờ ta gọi nó là những hình dung bị đè nén, nó cũng như bị đấm hay là nện ấy. Tôi không biết có ai trong các ông biết cái vụ về ông chủ nhà máy Gierke hay không. Đấy là một người giàu có và sang trọng, cao lớn như cái cột; người ta nói rằng ông ấy góa vợ, nhưng ngoài ra chẳng ai biết gì về ông ấy, một người tính tình kín đáo. Hồi trên bốn mươi tuổi ông ấy yêu một cô rất xinh mười bảy tuổi và cô này đẹp tuyệt vời, đẹp tới mức mà người ta phải nín thở; cái sắc đẹp thực thụ làm cho trái tim anh thót lại với sự tiếc nuối và sự mềm lòng hay gì đó nữa. Và Gierke lấy cô gái nhỏ bé ấy vì ông ta là Gierke to lớn và giàu có. Họ đi nghỉ tuần trăng mật ở Italia và ở đó xảy ra một việc thế này. Ở Venezia họ leo lên tháp cao và khi Gierke nhìn xuống dưới - nghe nói cảnh nhìn xuống rất đẹp - thì bỗng nhiên mặt ông ta xám ngoét đi, ông ta quay lại nhìn người vợ xinh đẹp của mình và ngã xuống như bị đốn ngã. Từ đấy ông ta càng kín đáo hơn thế nào ấy, làm việc nặng nhọc hơn để trông như không có gì xảy ra, nhưng ông ta có đôi mắt bất an và tuyệt vọng. Các ông biết không, cô vợ trẻ của ông ta rất sợ hãi và đưa ông ta về nhà; họ có một ngôi nhà rất đẹp trong khu nhà vườn của thành phố, ở đây bắt đầu xảy ra những hành động kỳ quặc của Gierke: ông ta đi từ cửa sổ này đến cửa sổ khác để xem đã đóng kỹ chưa và khi chưa ngồi yên ông ta đã đứng dậy và đi đến cửa sổ để đóng nó lại. Ngay cả ban đêm ông ta cũng thức dậy và ám ảnh cả nhà. Với tất cả mọi câu hỏi ông ta chỉ lẩm bẩm rằng ông ta bị chóng mặt khủng khiếp và muốn đóng các cửa sổ để khỏi bị rơi xuống. Thế là vợ ông ta cho làm lưới bảo vệ tất cả các cửa sổ để ông ta hết sợ hãi. Việc này làm cho tình hình tốt lên được mấy ngày. Gierke bình tĩnh lại một chút, nhưng sau đó lại chạy từ cửa sổ này đến cửa sổ kia và lắc lắc các tấm lưới xem có chắc không. Sau đó họ làm thêm khung thép cửa sổ và sống trong đó như bị đóng khung. Bằng cách này Gierke yên tâm hơn, nhưng sau đó lại thấy ông ta bị chóng mặt trên cầu thang; họ phải dắt và đỡ ông ta khi lên xuống, lúc ấy ông ta đẫm mồ hôi và phải ngồi nghỉ giữa cầu thang và nấc lên nức nở, ông ta rất sợ hãi.

“Tất nhiên là họ gọi các bác sĩ mà họ có thể gọi đến cho ông ta. Và như thường lệ người thì nói là chóng mặt do làm việc quá sức, người thứ hai nói đây là một dạng rối loạn tai trong, người thứ ba nói là do bị bệnh táo bón còn người thứ tư thì nói là căn bệnh này là do thiếu máu não. Tôi đã quan sát và thấy rằng hễ ai trở thành chuyên gia tài giỏi thì trong người ấy xuất hiện quan điểm thông qua một quy trình nội tại nào đó. Một chuyên gia nói: Vâng thưa đồng nghiệp, theo quan điểm của tôi thì tất nhiên như thế và như thế. Người thứ hai thì cự lại: Vâng thưa đồng nghiệp, theo quan điểm của tôi việc này ngược lại. Tôi nghĩ rằng nên bỏ quan điểm sang một bên như mũ và gậy, khi chúng ta thả một người có quan điểm vào đâu thì ở đó người ấy sẽ gây ra hư hại nào đó hoặc ít ra anh ta cũng không đồng ý với những người khác. Nhưng tôi kể tiếp về ông Gierke ấy, thế là mỗi tháng một chuyên gia tuyệt giỏi đã hành hạ và chữa bệnh cho ông ta bằng một phương pháp hoàn toàn khác; cái ông Gierke người to lớn như quả núi và chịu đựng tốt, nhưng ông ta không thể đứng dậy từ chiếc ghế bành của mình vì bị chóng mặt mỗi khi nhìn xuống đất và vì thế ông ta chỉ nhìn thấy bóng tối, im lặng và bất động, đôi khi toàn thân ông ta bỗng nhiên run lên: cái này xảy ra lúc ông ta khóc.

“Bấy giờ có một bác sĩ mới, bác sĩ thần kinh, tên là phó giáo sư Spitz, người bắt đầu làm được những điều kỳ lạ. Bác sĩ Spitz được bố trí để chữa căn bệnh hình dung bị đè nén. Ông ta nói rằng hầu như mỗi người đều có trong vô thức những hình dung khủng khiếp hay những hồi tưởng hoặc ham muốn bị đè nén vì sợ hãi, và những hình dung bị đè nén này gây ra những nỗi đắng cay, những xáo trộn và những căn bệnh thần kinh. Và khi người bác sĩ giỏi biết xử lý và lôi những cái hình dung bị đè nén ra ánh sáng của Thượng đế thì bệnh nhân sẽ nhẹ bệnh và sẽ khỏe trở lại. Người lương y ngành phân tâm học như vậy phải được sự tin tưởng hoàn toàn của bệnh nhân, lôi ra tất cả các thứ mà bệnh nhân nhớ từ thời còn bé và tất cả những cái như thế. Sau cùng ông ta nói: Thế đấy người yêu quý ạ, trước đây nhiều năm anh đã làm cái này cái kia, thông thường là những cái rất đáng xấu hổ và cái ấy đã đè nén vô thức của anh, cái này chúng tôi gọi là chấn thương tâm lý; bây giờ nó ra ngoài rồi, một, hai, phép mầu ơi, biến! Rồi bạn khỏe trở lại, phép lạ là như thế.

“Tôi nói với các ông nhé, ông bác sĩ Spitz đã thực sự làm nên các phép mầu. Các ông khó có thể tin những người giàu họ có những hình dung bị đè nén như thế nào đâu. Những người nghèo thường không có căn bệnh này. Tóm lại ông Spitz có nhiều khách hàng tuyệt hảo. Khi ở chỗ ông Gierke tất cả các khả năng y tế đã được thay nhau đem ra ứng dụng và không hiệu quả nên người ta mời bác sĩ Spitz và ông này tuyên bố rằng căn bệnh chóng mặt có nguồn gốc từ thần kinh và ông ta, ông Hugo Spitz đảm bảo rằng sẽ chữa cho bệnh nhân khỏi căn bệnh này. Được. Nhưng Gierke, trời ạ, ông ta không nói nhiều, mặc cho phó giáo sư Spitz hỏi bất cứ điều gì bác sĩ muốn, ông ta chỉ trả lời nửa vời, sau đó nín lặng và cuối cùng thì ông ta đuổi bác sĩ đi. Bác sĩ Spitz tuyệt vọng, nhưng các ông ạ, chữa cho một bệnh nhân tầm như thế là cả một vấn đề danh dự. Thêm vào đó cô Irma rất xinh đẹp và bất hạnh. Thế là bác sĩ Spitz bập sâu vào. Mình phải tìm ra cái hình dung bị đè nén của Gierke, ông ta gầm lên, hoặc là mình sẽ bỏ nghề chữa bệnh và sẽ đi bán lụa cho nhà Loble.

“Thế rồi bác sĩ dùng phương pháp phân tích tâm lý mới. Trước hết ông ta tìm các bà cô, các bà chị họ, chị em dâu và những người họ hàng cao tuổi mọi thế hệ và mọi thứ bậc mà Gierke có trên thế giới; sau đó ông ta cố gắng lấy được niềm tin của họ và ông ta phải nhẫn nại nghe họ kể. Những người họ hàng rất nhiệt tình vì bác sĩ Spitz là người rất đáng mến và chu đáo, nhưng bác sĩ Spitz thì bắt đầu rất cẩn trọng. Ông ta đã liên hệ với một văn phòng rất đáng tin cậy đã gửi hai người tin cậy lên đường đi đâu đó. Khi hai người này trở về, bác sĩ đã trả tiền cho các công việc vất vả mà họ đã làm, sau đó ông đến gặp ngay ông Gierke. Gierke ngồi trong nửa bóng tối trên ghế bành và hầu như đã không còn đủ sức động đậy.

“Thưa ông, bác sĩ Spitz nói, tôi sẽ không làm phiền ông; ông sẽ không phải trả lời tôi bằng lời. Tôi sẽ không hỏi gì ông. Tôi chỉ muốn tiêu diệt cái nguồn gốc đã tạo ra căn bệnh chóng mặt của ông thôi. Ông đã đè nén nó vào vô thức và cái hình dung bị đè nén ấy mạnh đến mức gây ra tổn thương nặng...

“Tôi không gọi ông đến đây, bác sĩ ạ, Gierke ngắt lời ông với giọng khàn khàn và với tay về phía cái chuông.

“Tôi biết, bác sĩ Spitz nói, nhưng ông hãy khoan một lát nào. Khi lần đầu ông bị chóng mặt trên tháp ở Venezia, ông hãy nhớ, ông ạ, ông hãy cố nhớ ông cảm thấy cái gì.

“Gierke ngồi cứng đờ, ngón tay đặt lên cái chuông.

“Ông đã cảm thấy, bác sĩ Spitz tiếp tục, ông đã cảm thấy cực kỳ muốn đẩy người vợ rất xinh đẹp của ông từ trên tháp chuông xuống dưới. Nhưng ông yêu cô ấy vô cùng nên đã xảy ra tranh đấu trong con người ông và nó đã bật thành một cú choáng về tâm lý; ông đã bị ngất xỉu vì chóng mặt...

“Im lặng, chỉ có cái tay đặt trên chiếc chuông đã xệ xuống. Từ phút đó, bác sĩ Spitz nói, căn bệnh chóng mặt đã phát triển trong ông, cái nỗi sợ từ vực sâu; từ phút đó ông đóng các cửa sổ và không dám nhìn xuống chỗ sâu nữa, vì trong ông luôn luôn có hình dung là ông có thể đẩy cô Irma xuống dưới...

“Gierke gục xuống khác thường trên ghế bành.

“Vâng, bác sĩ Spitz tiếp tục, nhưng ông ạ, bây giờ là câu hỏi, cái cảm giác ấy có từ đâu? Ông Gierke ạ, ông đã có vợ cách đây mười tám năm. Ông Gierke, bà vợ đầu của ông đã chết trong một chuyến đi chơi núi Alpes. Bà ấy đã rơi xuống khi leo lên đỉnh Hohe Wand và ông đã thừa kế tài sản của bà ấy.

“Lúc ấy nghe thấy Gierke khò khè thở gấp.

“Gierke, bác sĩ gọi to lên, ông đã giết người vợ đầu của ông. Ông đã đẩy bà ấy xuống vực và do đó, ông nghe không, vì thế ông có cái hình dung là ông sẽ phải giết cả người vợ thứ hai y như thế, người mà ông yêu, cho nên ông sợ những vực sâu, vì thế ông mắc chứng chóng mặt.

“Bác sĩ ơi, người trên ghế bành hú lên, bác sĩ ơi, tôi phải làm gì với việc này?

“Phó giáo sư Spitz bỗng buồn ghê gớm. Ông ạ, bác sĩ nói, nếu tôi là người duy tâm, tôi sẽ khuyên ông: ông hãy chịu hình phạt để Thượng đế xá tội cho ông. Nhưng chúng tôi là bác sĩ, chúng tôi không tin vào Thượng đế. Cái mà ông phải làm, ông sẽ phải tự làm lấy, nhưng về mặt chữa bệnh thì ông đã được cứu thoát. Đứng dậy đi ông Gierke!

“Gierke đứng dậy, mặt trắng bệch như vôi.

“Thế nào rồi, bác sĩ Spitz nói, ông còn thấy đầu quay cuồng không?

“Gierke lắc đầu.

“Ông thấy chưa, phó giáo sư Spitz thở dài. Bây giờ thì tất cả các hậu quả còn lại sẽ hết. Cái bệnh chóng mặt là từ hình dung bị đè nén; bây giờ chúng ta đã tống khứ nó đi rồi, sẽ tốt thôi. Ông có thể nhìn ra ngoài từ cửa sổ được không? Tốt lắm! Cứ như là tất cả đã bật ra ngoài từ trong người ông, đúng không? Không còn dấu hiệu gì của chóng mặt nữa, đúng không? Ông Gierke ạ, ông là trường hợp đẹp nhất mà tôi đã trải qua! Bác sĩ Spitz vỗ tay hân hoan: Khỏe lại tuyệt hảo! Tôi được phép gọi cô Irma không? Không! À vậy, ông muốn tự mình làm cho cô ấy bất ngờ. Trời ạ, cô ấy sẽ rất vui khi nhìn thấy ông đi lại! Ông thấy không, ông ạ, khoa học đã làm được những điều lạ lùng như thế nào! Người bác sĩ sung sướng trước thành tích này và có thể huyên thiên cả hai giờ đồng hồ, nhưng ông ta thấy rằng Gierke cần được tĩnh tại, vì ông đã kê cho ông ta thuốc brom gì đó và chia tay.

“Tôi sẽ tiễn ông, bác sĩ ạ, Gierke lịch lãm nói và đưa bác sĩ đến tận cầu thang. Đặc biệt thật, không còn dấu hiệu nào của chóng mặt...

“Tuyệt vời, phó giáo sư Spitz hô lên hân hoan; thế là ông thấy khỏe nhé, đúng không?

“Hoàn toàn khỏe, Gierke nói nhỏ và nhìn theo bác sĩ xuống dưới. Và khi cánh cổng bên ngoài đóng lại sau lưng bác sĩ thì người ta nghe thấy tiếng rơi đánh huỵch một cái rất nặng. Sau một lát người ta tìm thấy thi thể của Gierke dưới chân cầu thang. Ông ta đã chết, bị mấy chỗ gãy khi đập phải thành cầu thang lúc rơi xuống.

“Khi người ta báo tin này cho bác sĩ Spitz, ông huýt sáo và nhìn rất lạ về phía trước mặt. Sau đó ông cầm lấy quyển sách, nơi ông ghi chép về các bệnh nhân của mình. Và ở chỗ có tên của Gierke ông ghi thêm ngày tháng và một từ: suicidium. Để ông biết, ông Taussig ạ, từ này có nghĩa là tự tử.”