CHƯƠNG IV - (2) Quan hệ giữa tôi và các các tướng hệ Phụng Thiên

Ngày mùng 5 tháng 8, 7 giờ sáng dậy. Tiêu Bính Viêm bắt mạch. 8 giờ, Trịnh Hiếu Tế nói về “Thông giám”. 9 giờ, tản bộ trong vườn, tiếp kiến Khang Hữu Vi. Hơn 10 giờ Khang cáo từ ra, Trương Hiến và Trương Khánh Sưởng đến, giữ lại ăn sáng, ban cho mỗi người một tờ chữ thọ, cùng chụp ảnh trong vườn. Trương Hiếm là tướng mạnh của Lý Cảnh Lâm, Trương Khánh Sưởng là hiệu tướng của Tôn Truyền Phương. 12 giờ họ cáo từ ra về. Tiếp kiến Tế Hú, một lát liền đi, nghỉ ăn quả, uống trà. Nữ sĩ Anh Giênnơ tới cùng trò chuyện (45). Nữ họa sĩ do hoàng hậu gọi cũng tới. Xong vào phòng ngủ nghỉ.

Đạp xe vận động trong vườn. Gần tối đi xe ô tô ra khỏi trang viên đến nơi nhà mới mua, một lúc quay về. Hơn 8 giờ ăn cơm tối. Nghỉ và tiếp kiến bác sĩ Kết Bảo Xuyên. 11 giờ đi ngủ.

Ngày mồng 6 tháng 8: hơn 8 giờ dậy. 10 giờ triệu kiến Viên Lệ Chuẩn. 11 giờ ăn sáng và gặp Kết. Bảo Xuyên. 12 giờ tiếp kiến Khang Hữu Vi đến 1 giờ chiều Khang cáo từ. Thầy Trần đến gặp. 3 giờ nghỉ ngơi. Lỗ quân Quân trưởng Tất Thứ Đăng cùng anh rể Lữ trưởng Thường Chi Anh đến thăm. Một lát cáo từ. Lát sau Ngô Trung Tài đến, giao khi xuống phía Nam hỏi thăm Ngô Bội Phu. 6 giờ Tất Dụ Chương đến thăm. 6 giờ hơn cáo từ. Tản bộ trong vườn, một lát Vinh Nguyên tới. Nói chuyện một chút, vào nhà nghỉ ngơi”.

Đây là một trang nhật ký năm 1927. Có thể thấy rõ khi đó sinh hoạt ngày tháng của tôi và những nhân vật tôi tiếp kiến. Từ năm 1926 đến 1928, những người như Tất Thứ Đăng, Trương Tôn Xương... là khách thường xuyên của Trương Viên. Ngoài họ ra, tôi còn đã tiếp kiến Trương Học Lương, Chử Ngọc Hầu, Từ Nguyên Toàn, Lý Cảnh Lâm... là các tướng lĩnh hệ Phụng Thiên. Người đầu tiên gặp tôi là Lý Cảnh Lâm. Khi tôi tới Thiên Tân, đúng vào lúc quân hệ Phụng Thiên chiến thắng Ngô Bội Phu chiếm lĩnh Thiên Tân. Đốc ban Trực hệ Phụng Thiên Lý Cảnh Lâm lập tức với danh nghĩa quan địa phương đến thăm tôi, tỏ ý bảo hộ tôi. Mặc dù ông ta cũng như bất cứ ông tướng Trung Quốc nào, chính lệnh quân pháp của họ cũng không thể vào “tô giới” được. Trong 7 năm ở Thiên Tân, tôi đã lôi kéo một số quân phiệt mà tôi muốn lôi kéo, họ đến gây cho tôi ít nhiều ảo tưởng. Ngô Bội Phu đã từng giu thủ xưng bề tôi, Trương Tác Lâm đã rạp đầu trước tôi, Đoàn Kỳ Thụy chủ động xin tôi tiếp kiến. Trong số đó, gây nhiều ảo tưởng cho tôi nhất cũng là những người tôi tốn sức lôi kéo nhất, thời gian dài nhất là đám tướng lĩnh hệ Phụng Thiên. Điều đó bắt đầu từ khi Trương Tác Lâm rạp đầu trước tôi.

Tháng 6 năm tôi đến Thiên Tân, một hôm Vinh Nguyên rất phấn khởi nói với tôi: Trương Tác Lâm cử Diêm Trạch Phổ, thân tín của mình gửi cho tôi 10 vạn đồng và nói rằng Trương Tác Lâm muốn gặp tôi ở hành quán của ông ta. Trần Bảo Thám biết việc này lập tức tỏ ý phản đối cho rằng hoàng thượng đến nhà tướng lĩnh Quốc Dân Đảng mà nơi đến lại ngoài tô giới là điều hoàn toàn không nên. Tôi cũng nghĩ không nên hạ mình như thế và mạo hiểm như thế nên đã cự tuyệt. Không ngờ đêm hôm sau, Vinh Nguyên bỗng nhiên đưa Diêm Trạch Phổ tới nói Trương Tác Lâm đang đợi tôi tại nơi ông ta ở đồng thời nói: trong địa giới Trung Quốc quyết không có gì nguy hiểm. Bản thân Trương Tác Lâm không tiện vào tô giới, do đó mời tôi đi một chuyến. Qua Vinh Nguyên ra sức tuyên truyền về lòng trung thành của Trương Tác Lâm, thêm vào việc tôi nhớ lại sự quan tâm của ông ta cách đó không lâu, khi tôi còn trong cung, lại nghe nói: ngoài Trương Huân (hai họ Trương là thông gia) Trương Tác Lâm là người rất có cảm tình với triều Thanh. Vì vậy tôi không nói với ai khác, lên xe ra đi.

Đó là một đêm đầu mùa hạ, lần đầu tiên tôi ra khỏi tô giới Nhật bản, đến “hành quán” của Trương Tác Lâm ở hoa viên nhà họ Tào. Ngoài cửa hoa viên có đội nghi trượng rất kỳ quái - mặc lễ phục màu xám, tay cầm đao, súng, kiếm, kích thời cổ dại và súng trường hiện đại, xếp hàng từ ngoài vào trong cửa lớn. Xe ô tô đi qua hàng ngũ đó tiến vào trong vườn.

Tôi xuống xe được người dẫn vào đại sảnh rực rỡ ánh đèn. Lúc đó, một người nhỏ bé, mặc quần áo dân sự, để chòm râu chữ bát tiến đến. Tôi nhận ra ngay là Trương Tác Lâm. Tôi do dự không biết dùng nghi thức gì với ông ta, đây là lần đầu tiên tôi ra ngoài hội kiến một nhân vật cỡ lớn của Quốc Dân Đảng mà Vinh Nguyên lại không sắp đặt trước cho tôi - điều bất ngờ là ông ta không chút do dự, tiến đến trước tôi quỳ trên sàn gạch rạp đầu nói: “Kính chào Hoàng thượng”.

“Kính chào Thượng tướng quân”, tôi vội vàng nâng ông ta dậy, cùng tiến vào phòng khách. Lòng tôi rất vui mừng và ít nhiều - tuy nhiên đã không giống như tâm lý một hoàng thượng - có chút cảm kích về hành động của ông ta vừa rồi. Đương nhiên, tôi càng phấn khởi là nhân vật hết sức quan trọng này xem ra không quên cũ.

Trong phòng khách bày bàn ghế gỗ cứng, sô pha kiểu châu Âu, bình phong thuỷ tinh, rất ngắn nắp lịch sự. Chúng tôi ngồi xuống cạnh một chiếc bàn tròn đối diện. Trương Tác Lâm hút hết điếu thuốc này đến điếu thuốc khác bắt đầu nói. Ông ta cứ mở miệng là chửi mắng thậm tệ Phùng Ngọc Tường “bức rời cung”, nói Phùng Ngọc Tường làm như thế để lấy những của báu trong cung, còn ông ta hết sức chú ý giữ gìn tài sản quý và văn hóa cổ. Do nguyên cớ đó, ông ta không những đã chú ý giữ gìn cung điện ở Phụng Thiên rất tốt mà lần này còn mang được bốn kho toàn thư của Bắc Kinh đi, giữ gìn chu đáo. Ông ta còn nói với giọng lấy làm lạ rằng, sau khi ông ta mang quân tới Bắc Kinh tôi không nên chạy vào sứ quán Nhật bản vì ông ta đã có lực lượng để bảo vệ tôi. Ông ta hỏi về đời sống của tôi sau khi ra khỏi cung, bảo tôi thiếu thứ gì cứ bảo ông ta.

Tôi nói, tình cảm sâu sắc của thượng tướng quân đối với tôi, tôi hoàn toàn biết rõ. Khi đó, do quân của Phùng Ngọc Tường còn ở đó, thật sự bất đắc dĩ mới vào sứ quán Nhật Bản. Tôi lại nói thêm, từ lâu tôi đã biết tôn miếu, lăng tẩm và cung điện ở Phụng Thiên được bảo vệ rất tốt. Tôi rất hiểu tấm lòng của Trương thượng tướng quân.

- Hoàng thượng nếu vui lòng đến Phụng Thiên của chúng tôi, ở trong cung điện, có tôi ở đó việc gì cũng xong.

- Trương thượng tướng quân thật quá tốt…

Tuy nhiên vị thượng tướng họ Trương này cũng không nói tiếp kiểu nói đó nữa mà chuyển sang nói về mặt sinh hoạt của tôi: “Sau này thiếu thứ gì xin viết thư cho tôi.”

Tôi thiếu cái gì? Thiếu cái ngai vàng. Song tối hôm đó, tôi không có cách nói rõ ra, đó là việc hiển nhiên.

Khi chúng tôi nói chuyện, không ai có mặt. Cùng với chúng tôi, chỉ có ruồi nhặng trong nhà. Tôi lập tức nhận ra, ban đêm vẫn có ruồi nhặng bay, hiện tượng này không có trong tô giới.

Sau đó, có một phó quan tiến đến nói: “Dương tham mưu trưởng xin gặp” (Dương Đình). Trương Tác Lâm xua tay nói: “ Không vội gì đợi một chút hãy nói”. Tôi vội đứng dậy nói: “Thượng tướng quân rất bận, tôi xin cáo từ”. Ông ta vội nói: “Không bận, không bận gì”. Lúc đó hình như có khuôn mặt một người đàn bà thoáng sau tấm bình phong (sau đó nghe nói là vợ thứ năm của Trương Tác Lâm), tôi cảm thấy ông ta thật sự bận, lại cáo từ. Lúc đó ông ta không ngăn lại nữa.

Mỗi lần tôi đi ra ngoài, cảnh sát thường phục Nhật Bản ở Trương Viên đều nhất định bám theo, lần đó cũng không loại trừ. Tôi không biết Trương Tác Lâm có nhìn thấy một người Nhật bản mặc âu phục đứng cạnh xe ô tô hay không, lúc tiễn tôi lên xe, ông nói to với tôi: “Nếu bọn nhóc Nhật Bản bắt nạt Hoàng thượng, Hoàng thượng cử bảo tôi, tôi có thể trị bọn chúng”.

Xe ô tô lại chạy qua đội nghi trượng kỳ quái ra khỏi Hoa viên nhà họ Tào, quay về khu tô giới. Bảy hôm sau, tổng lãnh sự Nhật Bản Arido Hachino cảnh cáo tôi:

“Nếu bệ hạ còn tự mình đi ra địa giới Trung Quốc, Chính phủ Nhật Bản không thể đảm bảo an toàn cho bệ hạ”.

Tuy rằng Trương Tác Lâm nói rằng ông ta có thể trị bọn nhóc Nhật Bản, tuy rằng lãnh sự Nhật Bản đưa ra lời phản đối như vậy, trong khi đó, bất cứ ai cũng đều biết về quan hệ giữa người Nhật và Trương Tác Lâm. Nếu như không phải là người Nhật cung cấp súng đạn cho Trương Tác Lâm, Trương Tác Lâm vị tất đã có nhiều quân như vậy. Cho nên, do cuộc hội kiến này đã tăng thêm hy vọng cho tôi, tôi không bị ảnh hưởng về lời phản đối càng không nói đến sự phản đối của phái Trần Bảo Thám.

Hy vọng phục tích của tôi càng được những sự việc sau này khích lệ. Đó là thái độ của nội các Tanaka lên cầm quyền năm 1927 thể hiện qua lời tâu nổi tiếng của Tanaka.(46)

Lời tâu Tanaka mãi đến 1929 mới bị vạch ra tuy thực ra nội dung của nó đã được tiết lộ từ năm 1927. Ở đây, tôi dẫn một đoạn trình bày (47) của “Bản án phán xét của tòa án quân sự quốc tế Viễn Đông” đối với tình hình khi đó:

“Chính sách tích cực” mà thủ tướng Tanaka Giichi đề xướng là lấy cớ hợp tác với nhà đương cục Mãn Châu đặc biệt là Trương Tác Lâm, Tổng tư lệnh quân biên phòng Đông Bắc, thủ trưởng Hành chính Nhiệt Hà để mở rộng và phát triển quyền lợi đặc biệt mà Nhật Bản cho rằng đã giành được ở Mãn Châu. Thủ tướng Tanaka còn tuyên bố: mặc dù Nhật Bản tôn trọng chủ quyền của Trung Quốc đối với Mãn Châu và bằng mọi cách thực hành “chính sách mở cửa” đối với Trung Quốc. Song Nhật Bản có đầy đủ quyết tâm tuyệt đối không cho phép xẩy ra quấy rối sự bình yên và quyền lợi lớn lao của Nhật Bản ở nơi này. Nội các Tanaka nhấn mạnh việc sẽ coi Mãn Châu hoàn toàn khác với các nơi khác ở Trung Quốc, đồng thời tuyên bố nếu như khi cuộc rối loạn từ các nơi ở Trung Quốc lan đến Mãn Châu và Mông Cổ, Nhật bản sẽ dùng vũ lực bảo vệ quyền lợi của mình ở nơi đó.

Trương Tác Lâm rạp đầu trước tôi. Sau khi được nội các Tanaka ủng hộ trở thành lãnh tụ của các hệ quân ở phía Bắc, làm Tổng tư lệnh An quốc quân, sau đó lại làm Đại nguyên soái quân chính phủ. Khi quân đội của Tưởng Giới Thạch lên phía Bắc, quân đội Nhật Bản “bảo hộ” quyền lợi khu vực Mãn - Mông đã tràn tới Tế Nam cách Mãn - Mông mấy nghìn kilômét, gây nên vụ “thảm án Tế Nam” kinh người. Viên tư lệnh quân đội Nhật Bản Yasuji Okamura còn ra một bản cảnh cáo Tưởng Giới Thạch. Để tỏ ý quan tâm đã với tôi, Viên tham mưu quân đội Nhật bản đóng ở Thiên Tân còn sao gửi cho tôi một bản. Để lấy lòng chủ nghĩa đế quốc vừa mới giết hại công nhân, học sinh và những người cộng sản, sau khi xem bản bố cáo, Tưởng Giới Thạch đã ngoan ngoãn rút quân khỏi Tế Nam đồng thời cấm chỉ dân chúng có những hành động chống Nhật.

Cùng lúc này, tiếp xúc giữa tôi và các tướng lĩnh hệ Phụng Thiên cũng tăng lên.

Những cuộc qua lại thù tạc công khai bắt đầu từ sau khi tôi gặp Trương Tác Lâm. Trương Văn Trị, đại quản gia của cha tôi có khá nhiều anh em kết nghĩa trong đám tướng lĩnh hệ Phụng Thiên. Khi đó lại móc nối với Trương Tôn Xương trở thành một trong những người dẫn tiến các tướng lĩnh quân Phụng. Lý Sĩ Khuê, nguyên đội trưởng đội quân nhạc quân bảo vệ thành nội khi đó cũng trở thành nhân vật quân Phụng. Chử Ngọc Hầu và Tất Thứ Đăng cũng do ông ta dần tiến. Hồ Nhược Ngu còn đưa Trương Học Lương đến với tôi. Những tướng lĩnh đó đến Trương Viên cũng đã có chỗ khác so với việc vào Tử Cấm Thành trước kia. Họ không dùng thỉnh an cúi đầu, chỉ vái tôi một vái hoặc bắt tay, sau đó cùng ngồi cùng đứng. Tôi viết thư cho họ cũng không quá xưng cái vai hoàng đế. Sự qua lại thân, sơ giữa tôi và các tướng lĩnh quân Phụng quyết định ở thái độ của họ đối với phục tích. Tất Thứ Đăng là người khiến tôi có cảm tình sớm nhất, vì nhiệt tâm của ông ta đối với sự nghiệp tương lai của tôi, nào là “lòng người nhớ cũ”, “tương lai chỉ có đế chế mới cứu được Trung Quốc, hiện nay là đàn rắn không đầu”, nói không khác gì lời các di thiếu, di lão. Ông ta là một quân trưởng của Trương Tôn Xương, kiêm tư lệnh hạm đội Bột Hải đã từng mời tôi tới tham quan hạm đội của ông ta, sau đó khi nghe tin ông ta bị Chử Ngọc Hầu bắn chết tôi rất thương cảm. Sau khi ông ta chết, hy vọng của tôi lại chuyển sang Trương Tôn Xương. Trương Tôn Xương tự Hiệu Khôn người huyện Dịch tỉnh Sơn Đông. Khi tôi gặp ở Thiên Tân ông ta đã hơn 40 tuổi, mới nhìn là một người đàn ông vạm vỡ, mặt bự thịt, nếu nhìn kỹ sẽ có thể thấy trên da mặt tai tái của người đàn ông vạm vỡ này có màu xám xanh trúng độc thuốc phiện. Năm 15, 16 tuổi, hắn đến Doanh Khẩu làm người hầu sòng bạc. Suốt ngày giao du với bọn lưu manh trộm cắp ở đó, ở Quan Đông đã từng làm một tiểu đầu mục thổ phỉ, sau đó lại lưu lạc đến Vlapostok của Sa hoàng, làm đầu mục gác cửa cho Tổng hội Hoa thượng. Do tháo vát lanh lợi lại khéo giao thiệp đưa đón, có thể hợp tác chặt chẽ với hiến binh Sa hoàng hắn đã trở thành thủ lĩnh của xã hội lưu manh ở Vlapostok trở thành một tên trùm bao các quán gái điếm, bao sòng bạc, tiệm hút thuốc phiện.

Sau khởi nghĩa Vũ Xương, quân cách mạng phía Nam cử người đến biên giới Trung - Nga tranh thủ Lưu Đàn Tử, đầu mục thổ phỉ địa phương đi theo cách mạng. Hai bên đàm phán thành công, tổ chức bộ hạ của Lưu thành một trung đoàn kỵ binh do Lưu làm trung đoàn trưởng. Trương Tôn Xương là người giới thiệu giữa hai bên cùng về Thượng Hải, chưa rõ làm thế nào bản thân trở thành trung đoàn trưởng quân cách mạng. Lưu Đàn Tử trái lại thành một tiểu đoàn trưởng cấp dưới của hắn. Cuộc “cách mạng lần thứ hai” nổ ra. Trương Tôn Xương chạy sang bọn phản cách mạng, có công tàn sát quân cách mạng được Phùng Quốc Chương dùng làm tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn bảo vệ của Phùng. Sau đó, do những vận động liên tiếp, lại chiếm được vị trí Sư trưởng Sư đoàn 11. Không lâu do bại trận ở Giang Tô, An Huy, hắn chạy lên phía Bắc theo Trương Tác Lâm làm Lữ đoàn trưởng. Từ đó về sau, dựa vào thế quân Phụng. Từ ngày quân Phụng tiến vào trung nguyên, dần dần leo cao, từ Sư trưởng, Quân trưởng đến Đốc ban quân vụ Sơn Đông, Tổng tư lệnh tiễu phỉ cho đến Tư lệnh liên quân Trực - Lỗ, trở thành một thứ hoàng đế chiếm cứ một vùng. Do bản tính lưu manh, báo chí phía Nam đã đặt cho hắn một biệt hiệu “Tướng thịt chó”. Sau đó thấy hắn cứ bại trận là bỏ chạy lại đặt cho một biệt hiệu “Tướng cẳng dài”.

Ngày mùng 2 tháng 4 năm 1928, do Tưởng Giới Thạch và Trương Học Lương kẹp đánh, Trương Tôn Xương bại trận ở Loan Hà chạy đến Lữ Đại. Sau đó lại chạy đến cơ quan của Nhật Bản được vài người Nhật che chở. Năm 1932, lấy danh nghĩa về nhà tảo mộ, ông ta về đến Sơn Đông, ngầm vận động bộ hạ của Lưu Trân Niên phản biến, lấy đội ngũ phản biến làm cơ sở lại dựng cờ gióng trống chiếm lấy địa bàn của Hàn Phục Cừ chủ tịch tỉnh Sơn Đông, khôi phục sự thống trị đối với Sơn Đông. Ngày 3/9/1932, ông ta bị một người tên là Trịnh Kể Thành bắn chết tại chỗ ở ga xe lửa Tế Nam. Hung thủ đó tự thú nói là để trả thù cho chú (chú ông ta bị Trương Tôn Xương bắn chết là Trịnh Kim Thanh, Quân trưởng, bộ hạ của Phùng Ngọc Tường). Thực ra, đây là do Hàn Phục Cừ, chủ tịch tỉnh Sơn Đông sai ám sát. Nghe nói, sau khi bị bắn chết, xác của Trương nằm ở ngoài trời. Bí thư trưởng của ông ta chi tiền mà không thuê được người mang thi thể Trương đi. Chủ hiệu quan tài cũng không muốn bán quan tài cho hắn. Tên ác bá mà mọi người đều nói đáng giết ấy lại là khách quen thuộc của Trương Viên, là nhân vật mà tôi gửi gắm hy vọng lớn.

Khi tôi ở Bắc Phủ, Trương Tôn Xương đã hóa trang đến thăm tôi, bày tỏ sự quan tâm đối với tôi. Sau khi tôi đến Thiên Tân, mỗi khi ông ta đến Thiên Tân đều đến thăm tôi; mỗi lần đến đều vào đêm khuya vì ban ngày ông ta ngủ, buổi tối hút nhiều thuốc phiện, tinh thần no đủ, bắt đầu nói là núi Nam, biển Bắc thao thao bất tuyệt.

Năm 1926, Trương Tôn Xương và Ngô Bội Phu liên hợp đánh Phùng Ngọc Tường, kịch chiến với quân đội của Phùng ở Nam Khẩu. Sau khi quân Phùng rút lui, chiếm lĩnh Nam Khẩu trước tiên là đội ngũ Trương Tôn Xương. Vừa nghe được tin đó, tôi tự viết ngay cho Trương Tôn Xương một bức nửa là thư, nửa là dụ:

Gửi:

Hiệu Khôn Đốc ban mạnh khỏe.

Lâu chưa được tin, rất lấy làm nhớ. Việc quân Nam Khẩu lần này đã kết thúc, công diệt đỏ 10 phần đã hoàn thành 8, 9. Với binh 10 vạn, tướng quân chuyển chiến Trực - Lỗ đập tan kẻ địch mạnh, lúc mùa hạ nóng nực, gian hiểm vô cùng, kiên trì trừng phạt quân giặc, chỉ trong mấy ngày, đánh thẳng sào huyệt giặc lập công lao vĩ đại, cứu nguy Trung Quốc, diệt cộng sản đã thành. Nay quân đỏ tuy đã chạy xa song gốc rễ chưa nhổ, sợ sẽ là mối lo về sau vẫn mang tâm trừ kẻ ác, một sớm dẹp yên, thật may cho Trung Quốc, thật may cho nhân dân.

Nay cử Tố Ngọc Sơn tặng tướng quân một đôi lọ bạc làm kỷ niệm lần công phá Nam Khẩu này, mong thu nhận.

Hán Khanh, Phương Chấn, Uẩn Sơn (48) đều gửi lời thăm.

Ngày 13 tháng bảy năm Bính Dần

Tôi nhận được tin thắng lợi của Trương Tôn Xương cũng không chậm hơn tin tức đăng trên báo chí vì tôi có công tác tình báo của mình. Có một số người thu lượm tin tức cho tôi, có người dịch báo chí nước ngoài cho tôi. Căn cứ tin tức báo chí trong, ngoài nước và những tin tình báo của tôi, biết thắng lợi và thanh thế của Trương Tôn Xương khiến lòng tôi như hoa nở. Tôi hy vọng Trương Tôn Xương giành được thắng lợi toàn diện sẽ đặt cơ sở phục tích cho tôi. Song vị “tướng thịt chó” này trong lúc cất cánh bay cao thì không bao giờ muốn nói rõ ràng những việc nó, hầu như chỉ khi nào biến thành “ông tướng cẳng dài” mới lại nghĩ tới việc đó.

Năm 1928, Tưởng Giới Thạch, Phùng Ngọc Tường, Diêm Tích Sơn tuyên bố hợp tác, quay lại địa bàn phía Bắc, theo tuyến đường Tân Phố, vòng qua người Nhật Bản giúp đỡ Trương Tôn Xương, thôn tính căn cứ Sơn Đông của Trương Tôn Xương. Quân Trương Tôn Xương thất bại như núi lở, chạy thẳng ra Sơn Hải Quan, quân đội của Trương Tôn Xương bị vây chặt ở tuyến Lữ Đài, Nhạc Châu, bị tấn công phía trước phía sau ngày đêm nguy ngập. Ngày hôm đó, Kim Trác, tham mưu trưởng của ông ta đến tìm tôi, mang tới một bức thư của ông ta, nói huyênh hoang rằng ông ta còn nhiều quân, súng ống, đại bác, khôi phục Kinh - Tân không phải việc khó. Tiếp đó lại nói: ông ta đang huấn luyện quân đội, mỗi tháng cần 250 vạn đồng, ông ta “cầu xin sáng suốt ban cho”... Đảm đương nhiệm vụ liên lạc, Kim Trác nói đi nói lại rằng Trương Tôn Xương sắp thắng lợi, chỉ đợi sự chi viện của tôi. Lúc đó, Trần Bảo Thám, Hồ Từ Viện nghe nói tôi lại sẽ chi tiền đều đến khuyên ngăn tôi. Kết quả tôi chỉ viết một bức thư có tính chất động viên. Không lâu, Trương Tôn Xương hoàn toàn sụp đổ, chạy sang Nhật Bản. Ông ta càng cách xa tôi, càng có người ở giữa chúng tôi tự động chuyển thư, chuyển lời. Thư của Trương Tôn Xương càng ngày càng thể hiện ông ta mất sự trung thành với nhà Thanh, song lại có chung một đặc điểm là xin tiền tôi. Những người đưa thư ngoài Kim Trác đã nói ở trên (sau này làm vũ quan tùy tùng của tôi ở Ngụy Mãn) còn có Tạ Giới Thạch sau là Bộ trưởng Ngoại giao Ngụy Mãn, Vương Kế Hùng, tri huyện Đức Châu, Chu Diện, Cục trưởng đường Tân Phố, Lưu Tương Nghiệp, cháu ngoại Trần Bảo Thám và Từ Quan Chính tự xưng là thư ký của Trương. Họ đưa tới tôi các loại tin tức về Trương Tôn Xương. Tôi cũng không nhớ là đã đưa họ mang đi bao nhiêu tiền.

Qua Trần Bảo Thám, Hồ Từ Viện can ngăn, tôi cũng không gửi thư đi nữa. Song, đồng thời tôi cũng không thể quên tình nghĩa đối với hệ Phụng Thiên. Tuy nhiên khi đó Trương Tác Lâm đã chết. Cái chết của Trương Tác Lâm (49) ai cũng đều biết là do người Nhật mưu sát. Về sau tôi nghe nói, người Nhật mưu sát Trương vì Trương ngày càng không vâng lời, muốn vứt bỏ Nhật Bản kết duyên mới với Mỹ. Do đó, người Nhật nói ông ta là người “quên ơn bội nghĩa, không đáng là bè bạn”. Ông ta bị hại trong lúc đó khiến tôi chú ý tấm gương đó. Song sau đó tôi chẳng để ý những lời của các di lão vì tôi tự cho rằng mình là người khác với Trương Tác Lâm. Người như thế ngoài ông ta có thể tìm người khác. Còn tôi là hoàng đế, là người Trung Quốc, người Nhật khó tìm được người thứ hai. Khi đó những người bên cạnh tôi có một luận điểm như sau: “người Quan Đông căm thù người Nhật đến tận xương tủy, Nhật Bản cấm Quan Đông thỏa hiệp vời quân đảng (chỉ Trương Học Lương và Quốc Dân đảng) đủ sức giành lấy nhưng người Nhật dù chiếm Quan Đông cũng không thể tự cai trị được, nếu không phải là Hoàng thượng trị vì thì mọi việc đều khó”. Tôi tin tưởng sâu sắc rằng người Nhật thừa nhận điều này. “Tôi muốn mượn sức người Nhật ắt trước hết phải được lòng người Quan Đông”, đó là sách lược theo thời thế. Vì vậy, tôi tìm kiếm những đầu mục cũ của Trương Tác Lâm từ hệ Phụng Thiên sử dụng cho việc phục tích của tôi. Có một di lão tên là Thương Diễn Doanh, người Quảng Dông, trước đã làm tới Hàn lâm, khi đó là người nổi tiếng biết chữ Phạn ở Đông Bắc, khi đó ra giúp tôi hoạt động với các tướng lĩnh hệ Phụng Thiên. Do Trương Học Lương đã rõ ràng tỏ ý hợp tác với Tưởng Giới Thạch cho nên những hoạt động của Thương Diễn Doanh rất kín đáo. Nói một cách đơn giản, những hoạt động cuối cùng nay cũng chẳng có kết quả gì.

Chú thích:

(45) Giênnơ: giáo viên tiếng Anh của Uyển Dung.

(46) “Lời tâu của Tanaka” là lời tâu bí mật của Tanaka lên Nhật hoàng nói: “Người của ta nếu như muốn chinh phục Trung Quốc, cần trước hết chinh phục Mãn - Mông. Người của ta nếu như có thể chinh phục Trung Quốc thì các nước châu Á khác và các nước Nam Thái Bình Dương đều sẽ sợ ta, đầu hàng ta.. Khi người của ta chi phối được toàn bộ tài nguyên của Trung Quốc, người của ta sẽ có thể tiến lên chinh phục Ấn Độ, Nam Dương quần đảo, các nước nhỏ khác ở châu Á cho đến châu Âu”. Lại nói: “Bước thứ nhất chinh phục Đài Loan, nước thứ hai chinh phục Triều Tiên hiện đều đã thực hiện. Duy bước thứ ba: tiêu diệt Mãn Mông cũng như chinh phục toàn lãnh thổ Trung Quốc thì chưa hoàn thành” - Nguyên chú.

(47) Năm 1948 công bố bản án phán xét này.

(48) Tố Ngọc Sơn là nguyên trung đoàn trưởng quân cấm vệ. Hán Khanh là Trương Học Lương, Phương Chấn là Lý Cảnh Lâm, Uẩn Sơn là Chử Ngọc Hầu.

(49) Về diễn biến và nguyên nhân cuộc mưu sát, một chiến phạm Nhật Bản tham gia cuộc mưu sát đã cung khai: 5h30 ngày 4/6/1928, Trương Tác Lâm đi xe lửa có toa bọc sắt đến ga Hoàng Cô Đông bị Okamoto đại úy Nhật Bản nổ mìn. Trương và toa xe bị nổ tan.