CHƯƠNG VII - (2) Không dứt được gánh

Trong cuộc sống câu lưu 5 năm ở Liên Xô, tôi trước sau không dứt được gánh. Sau đó chúng tôi chuyển đến Sở thu dung Khabarovsk. Nơi này tuy không có nhân viên phục vụ, tôi vẫn có người phục dịch như trước. Người nhà tôi gấp chăn cho tôi, dọn dẹp nhà cửa, bưng cơm và giặt quần áo. Họ không dám công khai gọi tôi là “hoàng thượng” nên đổi gọi là “bề trên”. Mỗi sáng sớm, họ vào phòng tôi, theo lệ thỉnh an tôi.

Khi mới tới ngoại ô Khabarovsk, có một hôm tôi muốn đi tản bộ từ trên gác xuống. Một đại thần trước đây ngồi trên ghế ở tầng trệt nhìn thấy tôi nét mặt không hề thay đổi. Tôi trong bụng rất tức giận, từ đó không muốn xuống gác nữa. Hàng ngày ngồi ở lỳ trên gác, phần lớn thời gian dành cho tụng kinh. Tuy nhiên, nói chung các ngụy đại thần phần lớn vẫn giữ sự kính trọng đối với tôi. Nói ví dụ: trong năm năm ở Liên Xô, mỗi tết âm lịch, mọi người làm bánh chẻo (sủi cảo) (64) để ăn bát đầu tiên bao giờ cũng giành mời tôi.

Tôi tự mình không làm gì, còn không muốn người nhà tôi làm giúp người khác. Có lần ăn cơm, em trai và em gái tôi giúp mọi người dọn bàn bị tôi ngăn cấm. Người nhà tôi làm sao có thể hầu hạ người khác!

Từ 1947 đến 1948, người nhà tôi một dạo được chuyển đến một sở thu dung ở thành phố khác. Đây là lần đầu tiên tôi cách rời người nhà cảm thấy rất không thuận tiện. Nhà đương cục Liên Xô rất chiếu cố tôi, cho phép tôi ăn cơm một mình. Song ai bưng cơm cho tôi, may mà bố vợ tôi tự giác nhận trách nhiệm, ông không chỉ bưng cơm cho tôi, đến giặt quần áo cũng thay giúp tôi.

Để đám “ký sinh trùng” chúng tôi làm ít lao động nhẹ, Sở thu dung tìm cho chúng tôi một số mảnh đất trong khu nhà để chúng tôi trồng rau. Tôi và người nhà tôi được chia một mảnh nhỏ, trồng đậu, cà chua, rau cải... Đương nhiên tôi thường nghĩ điều đó rút cục không thuận lợi bằng mua ở quầy hàng.

Để chúng tôi học tập, Sở thu dung phát cho chúng tôi một số sách Trung văn và có một thời gian bảo em trai, em gái và em rể tôi theo sách nói về “vấn đề chủ nghĩa Lê Nin”, “Lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô”. Người nói chẳng hiểu gì, người nghe lờ mờ lơ mơ, tâm trạng bản thân tôi chỉ là nhàm chán. Những điều đó có gì quan hệ với tôi. Nếu không cho tôi ở lại Liên Xô, hãy trả tôi về. Tôi đọc hai cuốn sách này dùng để làm gì.

“Học tập”, hai tiếng đó đối với tôi khi đó lại không bằng rau cải, cà chua hiện thực hơn. Mỗi lần học tập, tôi ngồi ở một chỗ đặc biệt cạnh bục giảng thường là một mặt nghe “giáo viên” nói tràng giang dại hải về những điều tôi không hiểu và cũng không muốn hiểu: Mensêvích, nhà nước Duma,... mặt khác suy nghĩ lung tung: “nếu như có thể ở lại Moscow hoặc là London, số châu báu trang sức đó tôi dùng được mấy năm?”.

Tuy nhiên, tôi vẫn có thể làm ra vẻ rất chú ý nghe song có người lại khác, ngáy khò khò. Sau bữa cơm tối, là thời gian tự do hoạt động, lại là một dạng khác. Một đầu hành lang là mấy bàn cờ tướng, đầu bên kia có cửa sổ, có người hướng phía ngoài cửa sổ vái trời lớn tiếng niệm “Nam mô a di đà phật! Quan thế âm bồ tát!”. Trên gác, nơi các tội phạm chiến tranh Nhật Bản truyền tới giọng kịch điệu Nhật “U, U, U” càng ly kỳ hơn là có người bày bãi đoán chữ, một đám người vây xung quanh hỏi đến bao giờ có thể về nhà, gia đình có xảy ra chuyện gì không? Lại có một số người nằm trong phòng bói quẻ đều là hỏi về vấn đề trở về nhà. Mấy ngày đầu, lính gác Liên Xô bị tiếng huyên náo kinh động đã hết sức kinh ngạc nhìn đám người như thế chỉ lắc đầu về sau này họ cũng quen đi.

Trong những lúc đó, tôi thường ở trong nhà một mình lắc khoá kim tiền của tôi, niệm kinh kim cương của tôi.

Chú thích:

(64) Bánh chẻo: bánh nhân thịt, ngoài bọc bột hình 3 cạnh thường ăn trong dịp tết (ND).