CHƯƠNG VIII - (2) Mới đến Phủ Thuận

Trước khi tàu đến Phủ Thuận trên đường có thể nghe thấy sự đánh giá các kiểu về tiền cảnh tốt đẹp. Trên tàu, không khí hoàn toàn thay đổi. Mọi người hút thuốc lá từ Thẩm Dương mang đến, nói năng rất vui vẻ phấn chấn. Có người nói, ông ta đã từng đến Câu lạc bộ lịch sự nhất ở Phủ Thuận, và tin rằng nơi đó nhất định là nơi đón tiếp chúng tôi. Có người nói: chúng tôi có thể ở Phủ Thuận rất lâu, nghỉ ngơi mấy ngày, đọc sách Đảng Cộng sản mấy ngày sẽ có thể về nhà. Có người nói, đến Phủ Thuận ông ta sẽ gửi cho gia đình bức điện báo bình yên để gia đình chuẩn bị một chút. Lại có người nói, đến Phủ Thuận có thể tắm suối nước nóng rồi đi. Những ảo tưởng muôn màu muôn vẻ chẳng có cơ sở nào. Nhớ lại sự khiếp sợ trước đây - mọi người đều như tôi - không thể không bật cười.

Tuy nhiên, vừa tới Phủ Thuận, xuống tàu hỏa. Khi nhìn thấy bốn bề là các tiêu binh vũ trang, chẳng còn ai khua môi múa mép nữa.

Xuống tàu, dưới sự giám sát của các tiêu binh vũ trang, chúng tôi được đưa lên mấy chiếc xe ca lớn. Bắt đầu từ lúc đó, dầu óc tôi lại mụ đi, không biết qua bao thời gian, chỉ biết sau đó, khi xe dừng mình đã ở trong một toà nhà màu vàng thẫm, tường gạch lớn. Lại là tường lớn! mà bên trên lại mắc giây thép gai, góc tường lù lù vọng gác. Tôi xuống xe, theo số người xếp hàng, đi một đoạn đường ngắn dừng trước một dãy phòng. Những phòng này, mỗi cửa sổ đều có chấn song sắt. Tôi hiểu rõ đây là nhà giam.

Chúng tôi được quân lính dẫn vào cửa dãy phòng, qua một hành lang hẹp tiến vào một gian phòng lớn. Ở đó, chúng tôi qua kiểm tra sau đó do quân đội có vũ khí chia nhau dẫn đi. Tôi và mấy người khác theo một quân nhân đi một đoạn vào một gian phòng. Tôi còn chưa nhìn rõ hình thể trong phòng, phía sau lưng đã vang lên tiếng kéo cửa nhức tai. Gian phòng này có một bệ hầm khá dài, một chiếc bàn dài và hai chiếc ghế dài. Cùng tôi vào đây có mấy viên tướng ngụy Mãn lúc đó chưa quen biết. Tôi không muốn nói chuyện với họ, không rõ họ cũng lo sợ như tôi hay là vì trước mặt tôi họ cảm thấy gò bó, cũng đều im hơi lặng tiếng cúi đầu đứng ở một phía. Đứng sững một lúc bỗng tiếng cửa sắt nhức tai lại vang lên. Cửa phòng được mở ra, một nhân viên coi giữ bước vào đưa tôi theo anh ta sang một phòng khác. Tôi không ngờ, tại gian phòng này tôi lại gặp ba cháu tôi, em trai Phổ Kiệt và bố vợ Vinh Nguyên. Thì ra vẫn là để chúng tôi cùng ở với nhau. Họ vừa mới lĩnh chăn gối và đồ dùng rửa mặt đánh răng và mang giúp tôi một bộ.

Trước hết khiến tôi được an ủi là Vinh Nguyên qua sự từng trải của mình đã phân tích:

- Đây là một nhà giam quân sự - ông sờ chấn song sắt nói: - toàn mặc quân phục, đúng rồi, không phải lập tức xẩy nguy hiểm, nếu không việc gì phải phát bàn chải răng, khăn mặt. Vừa rồi lúc kiểm tra, để lại tài sản vàng bạc, đưa giấy biên nhận, điều đó cũng không giống như đối với phạm nhân thường. Lại thêm ăn uống cũng khá.

- Ăn uống cũng khá, chẳng phải là tiệc táng mệnh hay sao? - Cháu tiểu Cố nói một cách khẳng định.

- Không, bữa cơm kiểu đó có rượu, song ở đây không có rượu - bố vợ tôi nói một cách chắc chắn.

- Chúng ta hãy xem bữa sau. Nếu bữa sau vẫn khá như thế thì không phải. Không nghe nói ăn mấy bữa như thế.

Ngày hôm sau, tôi bắt đầu tin một chút vào lời nói của bố vợ tôi. Không phải vì ăn uống và ngày hôm trước không ra sao, mà vì các quân y tiến hành kiểm tra sức khoẻ chúng tôi, kiểm tra hết sức kỹ. Ngay trước kia đã sinh bệnh gì, thường ăn gì, kiêng kỵ thứ gì cũng đều hỏi. Đồng thời còn phát quần áo đen và may ô trắng. Điều khiến mọi người ngạc nhiên là còn phát thuốc lá. Rõ ràng không giống như dối đãi với tử tù.

Qua mấy ngày, một người thô thấp, tuổi trạc trên dưới bốn mươi vào phòng chúng tôi. Ông ta hỏi tên mọi người, ở Liên Xô đọc sách gì, ở đây đêm ngủ được không, sau khi nghe chúng tôi trả lời ông gật gật đầu nói:

- Tốt, lập tức phát sách báo cho các ông, các ông hãy học tập tốt.

Mấy giờ đồng hồ sau, chúng tôi liền nhận được sách, báo chí, còn có các loại cờ và bài, từ hôm đó, mỗi ngày chúng tôi nghe đài phát thành hai lần, loa phóng thanh mắc ngay hành lang, một lần nghe tin tức, lần khác là âm nhạc hoặc các tiết mục ca kịch. Ngoài ra mỗi buổi chiều còn có nửa giờ đi tản bộ trong sân. Tại cuộc đi ra tản bộ lần đầu tiên ấy, cháu tiểu Cố thăm hỏi ra người bảo chúng tôi học tập “tốt” ấy là trại trưởng trại quản lý tội phạm chiến tranh.

Người mang sách đến cho chúng tôi họ Lý, sau biết đó là một trưởng phòng.

Khi đó, ngoài Trại trưởng, chúng tôi nhất loạt gọi các nhân viên sở quản lý là “ông” (vì khi đó không biết gọi cách nào khác), ông Lý mang đến cho chúng tôi ba cuốn sách: “Bàn về chủ nghĩa dân chủ mới”, “Lịch sử Trung quốc 100 năm gần đây” và “Lịch sử cách mạng chủ nghĩa dân chủ mới”. Ông nói: hiện nay chưa đủ sách, mọi người có thể lần lượt chuyển nhau đọc, hoặc một người đọc, mọi người nghe. Trong sách có nhiều danh từ, chúng tôi cảm thấy rất mới nhưng càng mới là bảo bọn chúng tôi đọc sách.

Đối với những sách này, tiểu Cố là người trước tiên thấy thích thú. Hắn đọc nhanh hơn mọi người và lập tức đưa ra những vấn đề khó hiểu yêu cầu mọi người giải đáp. Người khác không giải đáp được hắn liền đi hỏi nhân viên quản lý. Vinh Nguyên cười nhạo hắn nói: “Mi đừng coi đây là trường học, đây là nhà tù”. Tiểu Cố nói: “Chẳng phải là trại trưởng nói muốn chúng ta học tập hay sao?”. Vinh Nguyên nói: “Học tập, cũng là nhà tù. Hôm qua, lúc đi tản bộ ta nghe nói: nơi này trước đây là một trại giam. Trước kia là như thế, nay có sách, có báo vẫn như thế”. Phổ Kiệt nói theo: “Nghe nói nhà tù Nhật Bản cũng có sách báo đọc, song vẫn chưa nghe thấy nói Trung Quốc có “nhà tù văn minh” như vậy”. Vinh Nguyên lắc đầu gân cổ nói: “Nhà tù là nhà tù, văn minh cũng là nhà tù. Học những cái đó, chẳng bằng niệm Phật”. Tiểu Cố muốn tranh luận với ông ta, ông ta lạnh nhạt nhắm mắt thầm niệm Phật.

Hôm đó, chúng tôi tản bộ từ sân quay về, tiểu Cố báo một tin mới nghe được. Lão Cốc, Thứ trưởng Tổng vụ ngụy Mãn trước lấy một chiếc đồng hồ tặng nhân viên coi giữ (khi đó chúng tôi vẫn chưa biết tên gọi chức danh này, trước mặt chúng tôi gọi là ông, sau lưng gọi là “quản người”), kết quả bị chỉnh một trận. Tin tức này dẫn tới cuộc tranh luận của mấy người trẻ tuổi.

Tiểu Tú nói: nước nóng tắm lần trước cũng không phải nước nóng ở đây. Lò vẫn chưa sửa chữa xong nên nước là do các ông “quản người” gánh từng gánh về. “Gánh nước cho phạm nhân, chưa hề thấy ai nói”. Tiểu Thụy cũng cho rằng các “quản người” và “ngục tốt” trong truyền thuyết khác nhau. Không mắng người, không đánh người. Lúc đó Vinh Nguyên đang chuẩn bị ăn bữa tối, vừa niệm xong “Vãng sinh thần chú” cười nhạt nói nhỏ:

- Các ngươi trẻ tuổi rất không từng trải, chẳng lạ cũng cho là lạ. Người tặng đồng hồ nhất định là tặng không đúng lúc, người khác trông thấy, trước mặt người khác làm sao dám lấy. Không đánh, không mắng, anh cho là họ không thù chúng ta. Xin lỗi, chịu tội ở sau này!

- Gánh nước thì nói thế nào? - Tiểu Cố ngang ngạnh nói, - gánh nước cho chúng ta tắm tức là bảo chúng ta chịu tội ư?

Dù nói thế nào, giọng nói của Vinh Nguyên càng hạ thấp: “Đảng Cộng sản không thể của loại người chúng ta!”.

Nói xong ông sờ túi một hồi bỗng hốt hoảng nói: “Tôi để quên thuốc ở bên ngoài bệ cửa sổ rồi. Thật tiếc, từ Thẩm Dương mang đến chỉ còn một bao”. Ông không vui vẻ mở một bao thuốc rẻ tiền do trại quản lý phát còn lẩm bẩm “ở đây, quản người đều hút thuốc tôi coi như biếu không rồi”.

Thật đúng như kịch đã nói: “Không khéo không thành sách”, câu nói của ông ta vừa dứt, cửa phòng có người mở ra, một nhân viên coi giữ họ Vương tay dơ một vật nói: “Ở đây có ai đánh rơi thuốc lá không?”, mọi người nhìn rõ vật mà người coi giữ cầm chính là bao thuốc lá Thẩm Dương của Vinh Nguyên.

Vinh Nguyên nhận bao thuốc luôn miệng nói: “Cảm ơn ông Vương, cảm ơn ông Vương”. Nghe bước chân nhân viên coi giữ đã xa, tiểu Cố không nhịn được cười hỏi ông vừa niệm chú gì, tại sao vừa niệm đã niệm được bao thuốc trở lại. Vinh Nguyên châm thuốc lặng lẽ hút một hồi bỗng nhiên như tỉnh ngộ vỗ đùi một cái.

- Những người “quản người” đúng là có chuyên môn lựa chọn, vì phải đối phó với chúng ta tự nhiên phải chọn một số người văn minh một chút.

Tiểu Cố cười, Phổ Kiệt gật đầu liên tiếp, ngoài ra hai cháu tôi cũng bị sự từng trải của Vinh Nguyên át đi. Tôi cũng như Phổ Kiệt hoàn toàn đồng ý sự giải thích của Vinh Nguyên.

Sau này, xảy ra một việc khiến sự giải thích của Vinh Nguyên rất không đúng. Hôm đó chúng tôi tản bộ trong sân quay về. Phổ Kiệt vừa vội vã tìm tôi báo, mặt khác phấn khởi nói, y mới nghe thấy người ở phòng khác cũng đang bàn tán về một bài đăng trên báo hôm nay. Bài báo này khiến chúng ta đoán ra ý tứ của nước Trung Hoa mới bảo chúng ta học tập. Mọi người vừa nghe, đều vây xung quanh Phổ Kiệt, xem y tìm bài nào. Tìm thấy bài rồi, tôi quên đầu đề bài báo chỉ nhớ được khi Phổ Kiệt đọc đến đoạn nói Trung Quốc bức thiết cần các loại nhân tài, phải bồi dưỡng số lớn nhân tài, mạnh dạn đề bạt cán bộ. Trừ Vinh Nguyên mọi người đầu đều xúm vào mặt báo. Theo Phổ Kiệt nghe được sự phán đoán của phòng khác, chính phủ cho chúng ta học tập, ưu đãi chúng ta tức là do nhà nước thiếu nhân tài, muốn sử dụng một số người của chúng ta. Ngày nay nhớ lại, sự phán đoán ấy tức cười biết bao nhiêu. Song khi đó, nó rõ ràng là cách suy nghĩ của nhiều người. Trong gian phòng của chúng tôi mặc dù Vinh Nguyên tỏ ra hoài nghi, nhưng người khác lại càng nghĩ càng cảm thấy đó là một việc gì đó.

Tôi nhớ, từ ngay hôm đó, từng phòng có sự thay đổi rõ ràng. Mọi người đều thật sự học tập. Trước kia, ngoài tiểu Cố, những người khác đều không thấy hứng thú với những cuốn sách nhỏ đầy danh từ mới. Mỗi ngày đọc sách nửa ngày, chủ yếu là để nhân viên coi giữ ở hành lang nhìn. Hiện nay dù nhân viên coi giữ có mặt hay không học tập vẫn tiến hành. Khi đó còn chưa có cán bộ trại quản lý giảng bài, gọi là học tập cũng chỉ chẳng qua chỉ là đào bới danh từ mà thôi. Đương nhiên Vinh Nguyên vẫn như cũ, không tham gia, khi người khác học, ông nhắm mắt tụng kinh.

Sự lạc quan mù quáng này không kéo dài khi phía trại quản lý tuyên bố điều chỉnh nhà cửa, tách tôi khỏi họ hàng, nó giống như bông hoa vừa nở đã tàn.