CẬU BÉ THÔNG MINH ◄ 1 ►

Cùng năm đó, vào một buổi sáng tháng tư đẹp trời ở Minneapolis - còn nhiều tháng nữa Tim Jamieson mới tới DuPray - Herbert và Eileen Ellis được dẫn vào văn phòng của Jim Greer, một trong ba vị cố vấn học tập của Trường Dành Cho Trẻ Đặc Biệt Broderick.

“Luke không gây ra rắc rối gì chứ?” Eileen hỏi ngay khi họ vừa ngồi xuống ghế. “Nếu có, con trai tôi cũng chẳng hé răng nói bất cứ điều gì.”

“Hoàn toàn không”, Greer trả lời. Anh ta ở độ tuổi ba mươi, mái tóc mỏng màu nâu hạt dẻ cùng một khuôn mặt trí thức. Anh mặc một chiếc áo thể thao để mở cổ cùng chiếc quần bò ống côn. “Được rồi, các vị biết rằng nơi này vận hành như thế nào, đúng không? Mọi thứ phải hoạt động như thế nào, với những học sinh đặc biệt về mặt tinh thần của chúng tôi. Các em được phân hạng, nhưng thực tế sẽ không được xếp ở trong lớp nào cả. Không thể. Vì chúng tôi có những em học sinh mười tuổi mắc chứng tự kỷ nhẹ có thể giải những bài toán của cấp ba nhưng khả năng đọc lại chỉ ở trình độ lớp ba. Cũng có những em thông thạo đến bốn ngôn ngữ nhưng lại gặp khó khăn khi nhân phân số. Chúng tôi dạy tất cả các môn học, và cũng chịu trách nhiệm chăm sóc đời sống cho chín mươi phần trăm số học sinh - chúng tôi buộc phải làm vậy, các em đến từ mọi nơi trên nước Mỹ và hàng chục, thậm chí nhiều hơn, các em đến từ nước ngoài - nhưng chúng tôi tập trung vào tài năng đặc biệt của các em, dù đó có là gì chăng nữa. Vì thế nên hệ thống giáo dục truyền thống, nơi những đứa trẻ học từ mẫu giáo đến lớp mười hai, khá vô dụng đối với chúng tôi.”

“Chúng tôi hiểu”, Herb nói, “và chúng tôi biết Luke là một cậu bé thông minh. Đó là lý do tại sao cháu nó lại ở đây.” Những gì anh ấy không nói ra (mà Greer chắc chắn biết) là vợ chồng anh chẳng bao giờ có khả năng chi trả cho các khoản phí thiên văn học của trường. Herb là quản đốc ở một nhà máy bao bì, còn Eileen là giáo viên trường công lập. Luke là một trong những học sinh mới nhập học trường Brod được vài ngày và là một trong số ít học sinh được nhận học bổng.

“Thông minh ư? Không hẳn đâu.”

Greer nhìn xuống tập tài liệu đã mở sẵn trên chiếc bàn còn mới tinh của mình, và Eileen bỗng chợt có linh cảm: hoặc họ sẽ phải đưa con trai về, hoặc học bổng của cậu bé sẽ bị hủy bỏ - điều này càng khiến việc họ đưa Luke về nhà trở nên cần thiết hơn. Học phí hằng năm ở Brod là bốn mươi ngàn đô la, hoặc hơn một chút, gần tương đương với Harvard. Greer hẳn sẽ nói cho họ biết là họ đã nhầm, rằng Luke không thông minh như họ tưởng. Cậu bé chỉ là một đứa trẻ bình thường có khả năng đọc vượt xa lứa tuổi của mình và dường như nhớ được mọi điều. Eileen từng đọc được trong sách rằng trí nhớ thấu niệm [18] không phải chuyện hiếm ở những đứa trẻ, đâu đó khoảng mười đến mười lăm phần trăm số trẻ bình thường sở hữu khả năng ghi nhớ hầu như mọi thứ. Vấn đề là khả năng này thường biến mất khi bọn trẻ đến tuổi thanh thiếu niên, và Luke đã gần tới thời điểm đó.

Greer mỉm cười. “Anh chị cho phép tôi được nói thẳng. Chúng tôi rất tự hào về việc dạy dỗ những đứa trẻ đặc biệt, nhưng chúng tôi chưa từng có bất kỳ một học sinh nào ở Broderick giống như Luke. Giáo sư Flint đã nói như vậy về cậu bé. Ông là một trong những vị giáo viên kỳ cựu của chúng tôi - bây giờ đang ở độ tuổi tám mươi - nhận trách nhiệm giảng dạy cho Luke về lịch sử của Balkan [19] , một môn học phức tạp, nhưng là một chủ đề giúp khai sáng cho tình hình địa chính trị hiện tại. Sau tuần đầu tiên, ông ấy đến gặp tôi và nói rằng trải nghiệm dạy học cho con trai anh chị y như trải nghiệm của những tông đồ, khi Chúa Jesus không chỉ truyền giáo mà còn khiển trách họ, nói rằng những thứ ăn vào miệng không khiến họ trở nên ô uế, mà những gì phát ra từ miệng mới là thứ ô uế.”

“Tôi chẳng hiểu gì cả.”

“Giáo sư Billy Flint cũng thế. Ý tôi là vậy.”

Greer nhoài người lên phía trước.

“Bây giờ anh chị hãy nghe tôi nói nhé. Luke đã hoàn thành xong hai học phần sau đại học cực kỳ khó khăn chỉ trong vòng một tuần, và rút ra nhiều kết luận mà giáo sư Flint dự định công bố sau này, một khi nền tảng lịch sử đúng đắn được thiết lập. Một trong số các kết luận mà Luke đã tranh luận, mà rất thuyết phục, là họ ‘thà rằng ra vẻ thông thái còn hơn là suy nghĩ tầm thường’. Mặc dù, giáo sư Flint nói thêm, cậu bé đã đưa ra quan điểm một cách rất lịch sự. Rất khiêm nhường.”

“Tôi không biết phải trả lời thầy như thế nào”, Herb nói. “Luke không nói gì nhiều với chúng tôi về những việc diễn ra ở trường, bởi vì cháu nói rằng chúng tôi sẽ chẳng hiểu.”

“Khá đúng đấy”, Eileen đồng ý. “Tôi từng biết chút gì đó về định lý nhị thức, nhưng khá lâu trước đây rồi.”

Herb kể thêm, “Khi Luke trở về nhà, nó giống như bao đứa trẻ khác. Sau khi làm xong bài tập và việc vặt trong nhà, cháu nó chơi Xbox hoặc tập bóng rổ ở trước nhà với đứa bạn Rolf. Cháu nó vẫn xem phim hoạt hình Chú bọt biển tinh nghịch.” Anh ta ngẫm ngợi, rồi kể thêm. “Mặc dù thường là với một cuốn sách được mở ra và đặt trên đùi.”

Đúng vậy, Eileen nhớ lại. Gần đây là cuốn Nguyên tắc Xã hội học. Trước đó là sách của William James. Trước đó nữa là Cuốn sách Lớn AA [20] và trước cả đó nữa là các tác phẩm hoàn chỉnh của Cormac McCarthy. Cậu bé đọc về cách chăn thả đàn bò tự do, di chuyển tới bất cứ nơi nào có cỏ xanh nhất. Chồng cô đã chọn cách phớt lờ, vì sự kỳ lạ này khiến anh ấy sợ hãi. Cô cũng sợ, có lẽ đó là lý do khiến cô không biết gì về những lý giải của Luke về lịch sử Balkan. Cậu bé không nói gì với cô vì cô cũng chưa từng hỏi.

“Chúng tôi có những thần đồng ở đây”, Greer nói. “Trên thực tế, tôi đánh giá khoảng hơn năm mươi phần trăm học sinh ở Brod được xem là thần đồng. Nhưng chúng có những hạn chế. Còn Luke thì khác, bởi vì Luke toàn diện. Không phải một thứ, mà là về mọi mặt. Tôi không nghĩ là cậu bé sẽ chơi bóng chày hay bóng rổ chuyên nghiệp —”

“Nếu con tôi giống gen của gia đình, cháu nó sẽ quá thấp để chơi bóng rổ chuyên nghiệp.” Herb mỉm cười. “Trừ phi cháu nó là Spud Webb [21] kế tiếp.”

“Anh thôi đi”, Eileen ngắt lời Herb.

“Nhưng cậu bé sẽ chơi với lòng nhiệt huyết”, Greer tiếp tục. “Cậu bé thích bóng rổ, không cho rằng đây là một việc phí phạm thời gian. Cậu ấy không phải một kẻ ngớ ngẩn, vụng về khi di chuyển trên sân mà phối hợp với đồng đội rất nhịp nhàng. Cậu bé không hề hướng nội hay rối loạn cảm xúc theo bất kỳ kiểu nào. Luke là một thiếu niên người Mỹ tuyệt vời và tiêu chuẩn, với chiếc áo thun in hình một ban nhạc rock và đội mũ lưỡi trai quay ngược ra sau. Cậu ấy có lẽ sẽ không tuyệt vời như vậy nếu như ở trong một ngôi trường bình thường - sự uể oải mỗi ngày sẽ khiến cậu bé phát điên - nhưng tôi nghĩ cậu ấy vẫn sẽ ổn, cậu bé sẽ chỉ phải tự mình theo đuổi việc học tập.” Anh vội vã nói thêm: “Nhưng anh chị không nên nghĩ tới việc thử nghiệm điều đó.”

“Không đâu, chúng tôi hài lòng khi cháu nó ở đây”, Eileen nói. “Rất vui là đằng khác. Và chúng tôi cũng biết cháu là một đứa trẻ ngoan. Chúng tôi rất yêu con trai mình.”

“Và cậu bé cũng yêu anh chị. Tôi đã vài lần nói chuyện với Luke, và cậu ấy thể hiện điều đó rất rõ. Tìm được một đứa trẻ xuất sắc như thế này cực kỳ hiếm. Tìm được một đứa trẻ vừa có khả năng phán đoán tốt vừa lập luận có cơ sở - nhìn thấy thế giới bên ngoài cũng như hiểu rõ thế giới bên trong đầu mình - thậm chí còn hiếm hơn.”

“Nhưng nếu Luke không gây ra rắc rối gì, tại sao chúng tôi lại ở đây vậy?” Herb hỏi. “Tôi không phiền nghe thầy khen ngợi con trai tôi, đừng hiểu nhầm. Nhân tiện, tôi vẫn có thể đánh bại Luke trong trò HORSE [22] , mặc dù thằng bé đã có một pha lên rổ khá hoàn hảo.”

Greer ngả người ra sau ghế. Nụ cười biến mất. “Anh chị ở đây vì chúng tôi đang đạt đến mức giới hạn về những gì chúng tôi có thể làm cho Luke, và cậu bé biết điều đó. Cậu bé thể hiện sự thích thú nhất định với việc học đại học. Cậu bé muốn học chuyên ngành kỹ sư ở Viện Kỹ thuật Massachusetts (MIT) ở Cambridge, và chuyên ngành Tiếng Anh tại Emerson, phía bên kia dòng sông ở Boston.”

“Gì cơ?” Eileen ngạc nhiên hỏi. “Cùng một lúc?”

“Đúng vậy.”

“Còn kỳ thi SAT [23] thì sao?” Đó là tất cả những gì Eileen có thể nghĩ tới để hỏi.

“Cậu bé sẽ tham gia kỳ thi vào tháng tới, tháng năm. Tại trường Phổ thông Cộng đồng phía bắc. Cậu bé sẽ vượt qua một cách xuất sắc thôi.”

Mình sẽ phải chuẩn bị cho con trai bữa trưa để mang theo, Eileen nghĩ thầm. Cô đã nghe nói rằng đồ ăn trong căng-tin ở trường Phổ thông Cộng đồng rất kinh khủng.

Sau một hồi im lặng sững sờ, Herb thốt lên, “Thưa ông Greer, con trai chúng tôi mới chỉ mười hai tuổi. Thực ra, mới chỉ đủ mười hai tuổi vào tháng trước. Cháu nó có lẽ có niềm đam mê từ trong sâu thẳm với Serbia [24] , nhưng thậm chí ba năm tới nó còn chẳng thể mọc nổi ria mép. Thưa ông... chuyện này...”

“Tôi hiểu anh đang cảm thấy thế nào, chúng ta sẽ chẳng có cuộc trò chuyện này, nếu như không phải các đồng nghiệp cố vấn của tôi và các giảng viên khác đều tin chắc rằng cậu bé có đầy đủ khả năng, một cách toàn diện, để thực hiện điều đó. Và đúng vậy, học ở cả hai trường.”

Eileen nói, “Tôi sẽ không gửi một đứa trẻ mười-hai-tuổi đi qua một nửa đất nước để sống với những đứa trẻ học đại học đã đủ lớn để nhậu nhẹt và chơi bời ở các quán bar. Nếu con trai chúng tôi có người thân nào đó ở cùng, câu chuyện có lẽ sẽ khác, nhưng...”

Greer gật đầu đồng ý với Eileen. “Tôi hiểu điều đó, hoàn toàn đồng ý, và Luke biết rằng cậu bé không sẵn sàng làm việc này một mình, thậm chí dù có ở trong một môi trường mà cậu luôn được giám sát. Cậu bé nhận thức rất rõ về điều này. Nhưng cậu bé đang dần thất vọng và không hài lòng với tình hình hiện tại của mình, bởi vì cậu bé rất ham học. Đúng hơn là khao khát được học. Tôi không biết thực chất trong đầu cậu bé chứa những thứ tuyệt vời gì - không ai trong chúng ta biết được, có lẽ chỉ giáo sư Flint là người gần hiểu nhất khi nghe cậu bé nói về cách Chúa Jesus truyền đạo cho những tông đồ - nhưng khi tôi thử hình dung về điều đó, tôi nghĩ về một bộ máy vĩ đại, sáng chói nhưng chỉ mới hoạt động với hai phần trăm công suất. Nhiều nhất là năm phần trăm. Nhưng bởi bộ máy này là một con người, cậu bé cũng cảm thấy... khao khát.”

“Thất vọng và không hài lòng ư?” Herb hỏi. “Chúng tôi chưa bao giờ thấy cảm giác đó ở con trai chúng tôi.”

Tôi thì thấy rồi, Eileen nghĩ. Không phải lúc nào cũng thấy, nhưng đôi khi thì có. Đúng vậy. Đó là khi những chiếc đĩa tự va vào nhau canh cách hay những cánh cửa tự đóng lại.

Cô nghĩ về cỗ máy khổng lồ, sáng chói mà Greer nhắc đến, một cỗ máy đủ lớn để lấp đầy ba hay bốn tòa nhà cao tầng có kích thước to như kho chứa hàng, và thực tế thì cỗ máy này đang làm gì? Không gì hơn ngoài việc tạo ra những chiếc cốc giấy hay dập những khay thức ăn nhanh bằng nhôm. Họ nợ cậu bé nhiều, nhưng liệu họ có nợ cậu chuyện đi học đại học ở tuổi mười hai?

“Trường đại học Minnesota thì thế nào?”, cô đưa ra ý kiến. “Hay trường Concordia, ở St. Paul? Nếu cháu nó học ở một trong số những trường này thì có thể sống tại nhà.”

Greer thở dài. “Chị cũng có thể cân nhắc đưa con trai rời khỏi Brod và cho cháu học tại một trường trung học phổ thông bình thường. Nhưng chúng ta đang nói về một cậu bé mà thang đo chỉ số IQ trở nên vô dụng. Con trai chị biết mình muốn học ở đâu. Và cậu bé cũng biết mình cần những gì.”

“Tôi không biết chúng tôi có thể làm được gì trong chuyện này”, Eileen nói. “Con trai tôi có thể được nhận học bổng ở những nơi đó, nhưng vợ chồng chúng tôi làm việc ở đây. Chúng tôi chẳng phải giàu có gì.”

“Được, bây giờ nói về vấn đề này nhé”, Greer nói.