Chương 10

Chuyên gia phục chế phim Claude Poignet sống ở phố Gambetta, nơi dồn tụ các cửa hàng kinh doanh hỗn tạp và những cửa hiệu sặc sỡ. Một đầu con phố nối với Wazemmes, khu chợ trời, nơi nhào trộn các chủng tộc, còn đầu kia dẫn thẳng đến những khu sinh viên, ở quanh các phố Solférino và Vauban. Trong căn nhà nhỏ bị bóp nghẹt giữa một nhà hàng Trung Hoa và một cửa hàng bán thuốc lá, ông già bảy mươi tuổi không thấy thoải mái cho lắm. Đeo cặp kính hai tròng có gọng màu hạt dẻ, mặc áo chui đầu cũ bằng len màu boóc đô có cổ chữ V, áo sơ mi kẻ ca rô nhàu nhĩ. Ông thực sự là chuyên gia phục chế phim cổ, hay là người cổ lai hy chuyên phục chế phim?

- Có thể nói tôi từng phục chế phim cũ. Tôi dừng việc này được chừng chục năm rồi, do mắt kém. Ánh sáng xuyên qua không còn tốt như trước đây. Mà điện ảnh thì trước hết là ánh sáng, cô biết không? Không có ánh sáng thì không có điện ảnh.

Lucie tiến bước giữa một trong những ngôi nhà cũ kỹ của phương Bắc, với sàn phòng khách lát gạch ghép bằng xi măng, những bức tường cao và hệ thống đường ống lộ rõ. Một ấm nước đang đun trên bếp ga và tỏa mùi cà phê thơm hắc. Khi Claude rót đầy hai cốc, Lucie tưởng như ông đang rót than lỏng. Vốn thường uống cà phê không đường, vậy mà cô vẫn phải bỏ vào cốc của mình một lúc hai viên.

- Thế nào? Ông đã giải phẫu được bộ phim ngắn đó chưa?

Poignet mỉm cười. Hàm răng của ông cũng chính là hình ảnh của quang cảnh xung quanh: quê kệch một trăm phần trăm. Tuy nhiên, đằng sau những nếp nhăn, ông vẫn mang đường nét của một người đàn ông hẳn đã một thời cực kỳ quyến rũ, theo kiểu Redford*.

Charles Robert Redford, Jr. (sinh ngày 18/08/1936), nghệ danh Robert Redford, là diễn viên và đạo diễn điện ảnh người Mỹ.

- “Giải phẫu”, đúng là một thuật ngữ của cảnh sát. Làm thế nào mà một cô gái xinh đẹp như cô lại làm cái nghề truy đuổi tội phạm vậy?

- Có lẽ là vì tôi thích cảm giác rùng mình. Ông thì rùng mình khi đối diện với những cuộn phim, còn tôi thì rùng mình khi đối diện với đường phố. Suy cho cùng, cả hai chúng ta đều tìm cách sửa chữa những điều không ổn.

Cô cố gắng nuốt thứ đồ uống ông mời. Thực sự tồi tệ, dù có bỏ tất cả đường trên thế giới này vào cũng không ngon nổi. Một con mèo Angora tiến đến, vừa kêu gừ gừ vừa cọ người vào hai chân cô, Lucie liền dịu dàng vuốt ve nó.

- Ông và Ludovic quen biết nhau lâu chưa?

- Bố cậu ấy và tôi từng cùng ở trong quân ngũ. Tôi từng tặng cho Ludovic, hơn hai mươi năm trước, chiếc máy chiếu đầu tiên của cậu ấy, một chiếc máy hiệu Pathé loại 9,5mm mà tôi bỏ đi vì không còn chỗ. Ngay từ hồi đó, cậu ấy đã tổ chức những buổi chiếu phim lên tường tại căn nhà của bố mình. Chuyện xảy ra với cậu ấy thật tồi tệ. Mẹ cậu ấy mất vì bị bệnh khi cậu ấy chưa đầy chín tuổi. Đó là một chàng trai tốt đấy, cô biết chứ?

- Tôi biết, và chính vì để giúp anh ấy mà tôi đang ở đây. Ông nói cho tôi biết về cuộn phim được không?

- Chúng ta đi nào.

Họ leo lên những bậc thang hẹp, kêu cọt kẹt, bộc lộ rõ ràng tuổi tác già nua của căn nhà. Có đến vài chục bức chân dung trang trí cho các bức tường. Không phải chân dung các ngôi sao điện ảnh, mà là chân dung một phụ nữ vô danh, khuôn mặt được trang điểm tinh tế và bắt sáng tuyệt đẹp. Chắc hẳn là dấu vết của một nỗi ám ảnh nào đó, một tình yêu tan biến quá sớm. Khi lên đến tầng trên, họ đi dọc một căn phòng có lớp sàn cũ kỹ, chìm trong ánh tranh tối tranh sáng.

- Bên trái là phòng tráng phim của tôi. Hiện tôi vẫn quay phim bằng một chiếc máy cũ loại 16mm, cho vui thôi. Tôi sẽ rời bỏ thế giới này với một cuộn phim trong tay, tin tôi đi.

Ông mở cửa căn phòng tối, để lộ những chiếc máy quay, những cuộn phim, những bình đựng hóa chất, rồi khẽ đóng cánh cửa lại.

- Chúng ta sẽ vào phòng trong cùng.

Căn phòng cuối cùng mở ra một phòng thí nghiệm thực sự dành riêng cho thế giới của điện ảnh. Bàn dựng phim, máy soi cảnh, kính lúp, thiết bị tin học tối tân, cùng với máy chụp phim. Còn có vô số những dụng cụ khác cũ kỹ hơn. Kéo, hồ dán, máy cắt mini, băng dính, thước kẻ. Lucie đã đúng khi dùng từ “giải phẫu”. Ở đây, hẳn là người ta sẽ bóc tách phân tích một bộ phim giống như phẫu tích một cái xác. Thậm chí còn có cả những chiếc găng tay bằng vải bông trắng, và ông chuyên gia phục chế phim lồng tay vào đó.

- Chẳng bao lâu nữa, tất cả những thứ này sẽ ngừng tồn tại. Những chiếc máy quay có độ phân giải cao hoàn toàn sử dụng kỹ thuật số sẽ kết liễu loại máy quay cũ 35mm. Phép mầu của điện ảnh sẽ biến mất, tôi khẳng định với cô điều đó. Một bộ phim mà không có hình ảnh xổ ra thì có còn là phim nữa hay không?

Cuốn phim trứ danh kia được nối vào một trục quay thẳng đứng, nằm bên trái chiếc bàn xem phim. Cuộn phim, được kéo ra chừng một mét, chạy qua một dụng cụ trung tâm được dùng làm kính lúp và màn hình, trước khi quay trở lại quấn vào một trục cuốn khác. Nguồn ánh sáng duy nhất trong phòng tỏa ra từ một bóng đèn nê ông.

- Chúng ta hãy bắt đầu từ đầu. Cô gái thân mến, lại gần đây. Cho phép tôi được nói với cô rằng cô rất quyến rũ.

Người đàn ông này đúng là nghĩ gì nói nấy. Lucie mỉm cười và đi đến bên ông, đứng trước chiếc máy soi cảnh.

- Chúng ta tiến hành thế nào đây? ông hỏi. Theo cách đơn giản hay phức tạp?

- Ông đừng ngại đi vào chi tiết, tôi chẳng biết gì về lĩnh vực này cả, mặc dù tôi rất hâm mộ điện ảnh. Khi ông tặng chiếc máy chiếu đầu tiên cho Ludovic, tôi mới xem bộ phim kinh dị đầu tiên trong đời, một mình vào lúc 11 giờ đêm. Đó là phim The Exorcist *. Kỷ niệm đẹp đẽ nhất và cũng là kinh khủng nhất của tôi.

Bộ phim kinh dị của đạo diễn William Friedkin, sản xuất năm 1973, có nhan đề tiếng Việt là Quỷ ám .

- The Exorcist… Một trong những bộ phim có lãi nhất lịch sử điện ảnh. Đạo diễn phần đầu tiên, William Friedkin, đã đẩy các diễn viên vào những điều kiện diễn xuất kinh khủng. Những phát đạn bất ngờ sượt qua tai, những căn phòng lạnh băng để khuếch đại diễn xuất của họ. Còn diễn viên bây giờ, phải tiện nghi thì họ mới làm.

Lucie dịu dàng nhìn ông. Ông nói say sưa, giống hệt bố cô khi ông nói về lưỡi câu và cần câu… Hồi đó cô còn nhỏ xíu.

- Vậy là, bộ phim của chúng ta…

- À phải, bộ phim của chúng ta. Trước hết, khổ phim: 16mm. Nó được thực hiện toàn bộ bằng máy quay vác vai. Chắc hẳn là một chiếc Bolex. Nhẹ, cơ động, loại máy quay huyền thoại vào những năm 1950. Nhưng điều lạ lùng là nó được quay với tốc độ năm mươi hình một giây, theo như giới thiệu ở đoạn đầu, trong khi chuẩn chung là hai mươi tư hình một giây. Nhưng máy quay Bolex cho phép thực hiện những trò ngông như thế, vì nó đáp ứng được rất nhiều đòi hỏi.

- Đây có phải là phim gốc không?

- Không, không phải. Cuộn phim gốc, cuộn phim lấy trực tiếp từ máy quay ra ấy, được in thành âm bản trên phim, giống như trong nhiếp ảnh. Còn ở đây, cô có cuộn phim dương bản, loại phim xem được bằng mắt thường. Người ta luôn làm việc với các cuộn phim dương bản, chúng cũng được sử dụng để làm bản sao lưu trữ. Theo cách đó, người ta có thể tha hồ cắt cúp, điều chỉnh phim.

Ông dùng một cái tay quay kéo cuốn băng. Trên màn hình, phía dưới dải băng, hiện lên chữ: SAFETY.

- Thuật ngữ này được ghi ở đoạn đầu, SAFETY, cho thấy lớp nền của nhũ tương là acetate, không nguy hiểm. Cho đến tận những năm 1950, đa phần chúng vẫn được làm từ nitrat, rất dễ cháy. Hẳn cô vẫn còn nhớ cảnh tượng Philippe Noiret bốc cháy trong một phòng chiếu phim, trong phim Cinéma Paradiso *, bởi vì ông ta đã mở một hộp đựng phim làm từ nitrat. Huyền thoại.

Một phim của đạo diễn người Ý Giuseppe Tornator, 1988, nhan đề tiếng Việt là Rạp chiếu bóng thiên đường .

Lucie gật đầu, tuy nhiên cô chưa từng xem bộ phim đó. Những bộ phim cổ điển Ý không hợp gu của cô cho lắm, ngược lại với dòng phim đen của Mỹ những năm 1950, những phim mà cô say sưa ngốn ngấu.

- Hình tròn màu đen, phía bên trên chữ A, chứng tỏ cuộn phim đã được sản xuất tại Canada. Đó là biểu tượng quốc tế do hãng Kodak sử dụng.

Canada… Ludovic từng giải thích rằng anh tìm ra cuộn phim này trong gác xép của một nhà sưu tầm người Bỉ. Và hôm nay, vẫn cuộn phim này đang ở Pháp. Những bộ phim không tên như thế hẳn có cùng số phận với những con tem sưu tầm hoặc những tờ tiền, và chúng du lịch từ nước này sang nước khác. Lucie ghi nhớ vào một góc tâm trí rằng có lẽ phải hỏi han con trai nhà sưu tầm phim kia, nếu việc đó đáng làm. Cô phải thú nhận rằng cuộc điều tra nhỏ mang tính chất cá nhân này, tách biệt khỏi những lối mòn quen thuộc, khiến cô phấn khích. Claude dường như kết nối được với suy nghĩ của cô.

- Những cuộn phim này chu du rồi mất đi. Hơn năm mươi phần trăm các tác phẩm trước Chiến tranh Thế giới II đã biến mất, cô hình dung được không? Trong số đó, có những kiệt tác thuần túy, hẳn đang nằm chết gí trong các nhà kho. Các phim của Méliès, Chaplin, cả một mớ tác phẩm của John Ford nữa.

- Chúng ta có biết bộ phim này được sản xuất khi nào không?

Claude Poignet quay tay quay. Khi hình ảnh đầu tiên trong bộ phim xuất hiện, đen đặc cùng với vòng tròn màu trắng, ông chỉ vào phía dưới cuốn băng. Lucie nhận thấy sự hiện diện của hai biểu tượng + ■, ngay bên trên những lỗ thủng, cũng như mấy con số.

- Kodak thường sử dụng một mã gồm những dạng hình học để đánh dấu ngày tháng các cuộn băng do họ sản xuất. Mã đó được sử dụng quay vòng hai mươi năm một lần.

Ông đưa cho Lucie một tờ giấy cán chất dẻo, một dạng phiếu kỹ thuật.

- Hãy nhìn cái mã này. Dấu cộng và hình vuông cho thấy phim dương bản này được thực hiện vào năm 1935, 1955 hoặc 1975. Căn cứ tình trạng cuộn phim và trang phục của nữ diễn viên trong cảnh mở đầu, không nghi ngờ gì nữa, đó là vào năm 1955 - ông đưa ngón trỏ chỉ vào màn hình. Con số này, ở đây, cứ sau hai mươi hình ảnh lại xuất hiện một lần, chính là thứ mà chúng tôi gọi là số rìa. Nó xác định nhà sản xuất, trong trường hợp của chúng ta là Kodak, loại phim, số cuộn phim và một hậu tố gồm bốn con số cá biệt hóa từng hình ảnh. Nói chung, chúng ta có thể biết được một cuộn phim xuất xưởng ở đâu và khi nào. Tuy nhiên, tôi có thể khẳng định ngay với cô rằng cô sẽ không tìm thấy bất cứ điều gì với những con số này, đã quá lâu rồi, và căn cứ tiến trình phát triển của phim ảnh, thì rất có khả năng xưởng sản xuất này không còn tồn tại nữa.

Ông nhìn Lucie chằm chằm với vẻ thỏa mãn. Cặp kính khiến nhãn cầu mắt ông to lên đáng kể. Lucie mỉm cười đáp lại ông.

- Chúng ta chuyển sang nội dung phim chứ?

Khuôn mặt ông già sầm lại. Ông lập tức đánh mất tâm trạng vui vẻ.

- Lẽ ra tôi phải nói với cô ngay từ đầu, nhưng bộ phim này là tác phẩm của một thiên tài, cũng là một kẻ tâm thần. Cả hai hội ngộ trong cùng một bộ não điên rồ.

Lucie cảm thấy nỗi phấn khích bắt đầu nhen nhóm. Đang trong kỳ nghỉ, vậy mà cô lại ở nơi tận cùng một cái xưởng, ngã nhào vào một thế giới độc địa mà cô vẫn kề cận hằng ngày ở sở cảnh sát.

- Nghĩa là thế nào?

- Trong bộ phim này có những hình ảnh… ít ra là đáng lo ngại. Chắc hẳn trong thâm tâm cô cũng cảm thấy điều đó, mặc dù không thật sự hiểu tại sao.

- Đúng thế. Một cảm giác rất khó chịu. Nhất là cảnh con mắt, ngay lúc đầu, khiến ta chìm ngay vào một bầu không khí lạnh lẽo.

- Một trò lừa đảo, đương nhiên. Con mắt bị cắt xẻ đó là mắt động vật, có lẽ là mắt một con chó. Nhưng cảnh quay đó chủ yếu cho thấy rằng, về bản chất, con mắt cũng chỉ là một thứ bọt biển tầm thường tiếp nhận hình ảnh, một bề mặt trơn nhẵn không hiểu gì về ý nghĩa của các sự vật. Và rằng, để nhìn thấy rõ hơn, cần phải xuyên thủng cái bề mặt trơn nhẵn đó. Vượt qua nó. Đi vào bên trong bộ phim…

Claude Poignet quay tay quay, cho đến khi làm hiện ra bên dưới chiếc kính lúp hình ảnh một phụ nữ hoàn toàn khỏa thân. Bộ ngực đồ sộ, tư thế khêu gợi, chính là nữ diễn viên cao ngạo ở đầu bộ phim, người đã để cho mắt mình bị chọc thủng. Cô ta đứng giữa một bối cảnh u ám, đen trắng không rõ rệt. Trên hình ảnh tĩnh đó, hàng chục bàn tay hiện ra từ đằng sau để thám hiểm những đường cong và chỗ kín của cô. Không nhìn rõ các diễn viên, hẳn là họ phải mặc đồ đen từ đầu đến chân, giống những người chạy hậu trên sân khấu của một ảo thuật gia. Người đàn ông phục chế phim liền dịch cuộn phim sang một hình ảnh khác bằng cách quay tay quay. Lập tức hai người họ quay trở lại với đứa bé gái đang ngồi trên xích đu. Khuôn mặt nó lồng khít lên khuôn mặt cô gái, chính xác đến từng xăng ti mét.

- Hình ảnh thứ hai mươi lăm, như người ta thường nói, mặc dù ở đây, có lẽ là hình ảnh thứ năm mươi mốt thì đúng hơn. Bộ phim này đã bị nhồi nhét thêm hình ảnh. Nó được quay từ năm 1955, trong khi kỹ thuật tiềm thức chính thức được James Vicary, một nhà quảng cáo người Mỹ, sử dụng vào năm 1957. Khá là bịp bợm, tôi phải nói là như thế.

Lucie biết nguyên tắc của những hình ảnh tiềm thức. Chúng xuất hiện nhanh chóng đến nỗi mắt không kịp nhận ra, trong khi bộ não lại “nhìn thấy” chúng. Nữ cảnh sát nhớ lại rằng François Mitterrand đã sử dụng kỹ thuật này vào năm 1988. Khuôn mặt vị ứng viên tổng thống đã xuất hiện trong đoạn giới thiệu của bản tin trên kênh Antenne 2, nhưng không đủ lâu để khán giả có thể nhận ra ông một cách có ý thức.

- Vậy người làm ra bộ phim này là một nhân vật đi trước dọn đường?

- Dù thế nào thì cũng là một người vô cùng tài năng. Georges Méliès vĩ đại đã phát minh ra mọi thứ liên quan đến hiệu ứng đặc biệt, điều khiển cuộn phim, nhưng không có kỹ thuật tiềm thức. Và không nên quên rằng chúng ta đang ở vào những năm 1950, khi mà kiến thức về não bộ và tác động của hình ảnh đối với tâm trí vẫn còn tương đối nghèo nàn. Một người bạn của tôi làm việc trong ngành tiếp thị thần kinh học, tôi sẽ cho cô địa chỉ của ông ấy. Ngoài ra, tôi cũng sẽ nhờ ông ấy xem bộ phim này, nếu cô không thấy phiền. Với những máy móc vô cùng tinh xảo của mình, có lẽ ông ấy có thể phát hiện ra trong đó những điều thú vị mà đôi mắt tôi hẳn đã bỏ qua.

- Ngược lại, ông không phải ngại gì cả.

Ông lục trong một chiếc giỏ đựng đầy danh thiếp.

- Đây, danh thiếp của ông ấy, cô cầm đi, biết đâu lại cần đến. Ông ấy sẽ cho cô biết về kỹ thuật tiềm thức nhiều hơn tôi. Não bộ, hình ảnh, tác động của chúng lên tâm trí. Cô sẽ nhận thấy rằng ngày nay, chúng ta bị người khác điều khiển mà không hề hay biết. Cô có con không?

Các đường nét trên mặt Lucie dịu lại.

- Có. Hai con gái sinh đôi, Clara và Juliette. Tám tuổi.

- Và hẳn là cô đã cho chúng xem Bernard và Bianca*.

Tên hai nhân vật trong The Rescuers (Nhân viên cứu hộ), một bộ phim hoạt hình phiêu lưu Mỹ do Walt Disney Productions sản xuất năm 1977.

- Như tất cả các bà mẹ khác.

- Trong bộ phim hoạt hình đó có hình ảnh tiềm thức của một phụ nữ khỏa thân nép mình sau một khung cửa sổ, vào một đoạn nào đó. Một hành động điên rồ nho nhỏ của họa sĩ, hẳn là thế, nhưng cô yên tâm, nó chẳng để lại hậu quả gì trong tâm trí các con cô đâu, hình ảnh đó quá nhỏ! Và mãi chẳng có ai nhận thấy điều gì, trong suốt từng ấy năm bộ phim hoạt hình này được khai thác.

Cuộc chuyện trò của họ đang xoay sang khía cạnh nhạy cảm. Lucie chăm chú nhìn hình ảnh nữ diễn viên khỏa thân. Khêu gợi, cởi mở. Một vụ bê bối thực sự vào giai đoạn đó.

- Đạo diễn của chúng ta làm cách nào để lồng những hình ảnh tiềm thức đó vào bộ phim?

- Cô đã bao giờ chơi trò cắt dán khi còn đi học chưa? Ở đây cũng thế thôi. Đầu tiên anh ta quay các cảnh nữ diễn viên này khỏa thân bằng một cuộn phim khác. Sau đó, anh ta cắt các hình ảnh mà anh ta thích từ cuộn phim A, rồi lồng nó vào cuộn phim B, cũng bằng cách cắt dán thôi. Khi xong xuôi mọi việc, người ta sao lại cuộn phim, và có được thứ mà cô đang có trước mắt đây. Có cả tá các đạo diễn nổi tiếng từng sử dụng kỹ thuật này để tăng cường tác động của các cảnh quay. Hitchcock trong Psycho , Fincher trong Fight Club , và rất nhiều nhà sản xuất phim kinh dị khác. Nhưng đó là mãi về sau. Hồi những năm 1950, tuyệt đối không ai có thể ngờ đến sự hiện diện của những hình ảnh này.

- Thế các hình ảnh tiềm thức khác trong bộ phim này thì sao? Chúng thế nào?

- Chúng giống như những hình ảnh dâm dục, khiêu dâm, ròng ròng mồ hôi và hình ảnh cơ quan sinh dục. Cũng có những cảnh làm tình đáng ghê sợ và táo bạo, với những người đàn ông đeo mặt nạ. Và cuối cùng, ta bắt gặp những cảnh giết chóc.

- Cảnh giết chóc ư?

Lucie cảm thấy các cơ bắp trên người đột ngột căng lên. Cô đã từng nghe nói về các snuff movie *. Những án mạng được ghi lại trên phim, những cuộn phim được chuyền tay nhau trong các hệ thống ngầm tồn tại lén lút. Liệu có khả năng nào cô đang phải đối diện với một trong những bộ phim như thế? Một snuff movie , đã tồn tại hơn nửa thế kỷ nay?

Từ “tiếng lóng” để chỉ một loại phim khiêu dâm cực “nặng”. Phim mô tả quá trình bạo dâm mà đỉnh điểm là cái chết của người bị bạo dâm.

Claude chậm rãi quay tay quay. Đồng hồ đếm thời gian tăng dần. Ông già phục chế phim dừng lại tại mỗi hình ảnh bị che giấu. Một số cảnh khỏa thân đặc biệt táo bạo, không mấy hấp dẫn, gần như bệnh hoạn. Không nghi ngờ gì nữa, vào cái thời mà một phụ nữ khó khăn lắm mới có thể mặc đồ tắm, thì những cảnh này có thể gây ra một vụ bê bối.

- Những cảnh quay đẫm máu chủ yếu xuất hiện ở cuối phim. Cảnh quay giữa bé gái và con bò mộng đầm đìa máu. Xin cô thứ lỗi, tôi phải mất vài giây để quay cái tay quay này, trục quay tự động của tôi bị gãy mất rồi. Dù sao, bộ phim này dài mười ba phút, tương đương hơn một trăm mét màng phim. Mà này, cô với Ludovic đi lại với nhau đúng không? Cậu ta luôn bị thu hút bởi những phụ nữ kiểu như cô.

- Kiểu như tôi? Nghĩa là thế nào?

- Một cô nàng Jodie Foster bé nhỏ.

Lucie phá lên cười chân thành.

- Tôi cho rằng đó là một lời khen.

- Đó đúng là một lời khen đấy.

- Ờ… Còn về cảnh quay con bò mộng dừng sững lại trước mặt bé gái, họ đã làm thế nào vậy? Cũng là một trò lừa bịp sao?

Lucie đan hai bàn tay lại sau lưng. Thật kỳ lạ, nhưng rất ít phim để lại cho cô dấu ấn sâu sắc như vậy. Cô cảm thấy mình có thể miêu tả chính xác từng cảnh quay trong bộ phim ngắn này, như thể chúng đã in hằn vào chất xám trong não cô.

- Có khả năng lắm. Nhưng con vật đã thực sự bị cắt cổ vào một thời điểm nhất định. Còn về đứa trẻ đối mặt với con bò mộng… Tôi phải phân tích các hình ảnh một cách chi tiết. Có thể lúc đầu anh ta đã quay một mình con bò, cất cuộn phim vào hộp mà không phơi sáng nó, sau đó lại quay một mình đứa bé gái, đùa giỡn với những hình ảnh chồng lên nhau. Nhưng tôi thấy cách làm đó vô cùng phức tạp, và nhất là phải thú nhận rằng việc đó hết sức khó khăn vào thời kỳ chưa có máy vi tính còn các trang thiết bị thì hầu hết còn khá thô sơ.

- Thế còn đôi đồng tử giãn rộng của đứa bé gái, ông có nhận thấy không? Liệu có khả năng họ cho con bé dùng ma túy không?

- Người ta không cho các diễn viên dùng ma túy. Những sản phẩm dùng trong ngành điện ảnh và các hiệu ứng đặc biệt hoàn toàn có thể làm được điều đó. Ngay từ những năm 1950 đã có rồi.

Ông giảm tốc độ chiếu. Lucie nhìn thấy các hình ảnh tiếp nối nhau trên màn ảnh, chuyển động được sinh ra và biến đổi tùy theo tốc độ quay. Họ đi tới hình ảnh bãi chăn thả, quây kín bởi một hàng rào. Claude chậm rãi nhả phim, cho đến khi dừng lại ở một hình ảnh gây sốc. Thảm cỏ, nữ diễn viên khỏa thân nằm ngây thơ trên mặt đất, mái tóc xõa tung chẳng khác nào những con rắn trong Kinh Thánh. Một vết cắt hình tròn, ngả màu đen, đục thủng bụng cô chẳng khác nào một cái giếng. Lucie đưa tay lên che miệng.

- Ôi trời!

- Cô thấy rồi đấy.

Claude di chuyển, lấy cuộn phim rồi soi nó trong luồng ánh sáng của ngọn đèn nê ông.

- Cô nhìn xem… Quả là rất tệ, bởi vì, giống hệt những bộ phim khiêu dâm, hình ảnh tiềm thức có cùng sắc điệu với các hình ảnh khác. Cũng những màu sắc lấn át đó, cũng những độ tương phản đó, cũng độ sáng đó. Bãi chăn thả có sự khác biệt, nhưng không mấy rõ ràng. Khi cuốn phim được chiếu ở tốc độ bình thường, không có sự ngắt quãng nào về màu sắc, và như thế, ta hoàn toàn không nhìn thấy gì khác biệt cả. Ngược lại, bộ não thì hứng trọn toàn bộ.

Lucie gí mũi sát vào đoạn phim. Rõ ràng những hình ảnh đó đã lọt qua mắt cô mà cô không nhận ra. Cách đó một mét, trên dải phim trong suốt, cô vẫn còn nhìn thấy cô gái trong tư thế chết chóc kia. Và cả sau đó nữa, khi Claude cho cuốn phim lướt đi giữa các ngón tay.

- Mỗi khi nữ diễn viên xuất hiện, khoảng hai trăm hình ảnh một lần, lại có một vết cắt bổ sung, xuất phát từ hình tròn màu đen trên bụng cô ta. Giống như trong một chuỗi thời gian liên tục. Tất cả để tạo thành…

Ông lại tiếp tục quay tay quay, dừng lại ở cảnh tượng khó tin nơi con bò mộng ở vào tư thế mặt đối mặt với đứa bé gái. Hình ảnh sau đó, hoàn toàn khác biệt.

-… một con mắt.

Lucie phải khó khăn lắm mới hiểu được cô đang có thứ gì trong tay. Dần dà, người ta đã cắt xẻ cô gái từ tất cả các phía bắt đầu từ rốn, giống như một mặt trời tạo bởi những vết cắt. Những vết thương toang hoác trên thân thể trắng ngần bất động giữa đám cỏ xanh mượt. Rõ ràng các vết rạch tạo thành một con ngươi với tròng đen bên trong. Một con mắt giấu kín, hung ác, đang quan sát ta, xuyên thấu ta, khiến ta những muốn ngoảnh mặt đi. Không nhìn thấy nữa. Lucie có cảm giác đang phải đối mặt với những bức ảnh chụp hiện trường một vụ án mạng: một nạn nhân đối đầu với một kẻ sát nhân xảo quyệt, tàn bạo.

- Không thể là một trò lừa bịp được, cô khẳng định. Trông nó… thật quá.

Claude tháo kính ra và lau bằng một mảnh da sơn dương. Không có đôi mắt kính dày cộp, khuôn mặt ông lấy lại vẻ cân đối, với những đường nét thanh tú bất chấp nhiều nếp nhăn sâu hoắm.

- Đó chính là nguyên tắc của những trò lừa bịp cao tay. Tôi tin chắc trường hợp này cũng vậy.

Khung nền đen trắng càng làm tăng thêm mức độ dữ dội của hình ảnh, nó tách hẳn cái thân thể bị cắt xẻ kia khỏi khung cảnh xung quanh. Lucie vẫn rất ngạc nhiên:

- Làm sao chắc chắn như thế được?

- Bởi vì đây là điện ảnh, cô gái trẻ ạ, không phải là thực tế. Nghệ thuật thứ bảy chính là nghệ thuật của phép mầu, của ảo ảnh, của sự đánh lừa con mắt. Cô gái kia rất có thể là một ma nơ canh. Dưới những ngón tay khéo léo, chỉ cần tài trang điểm và vài hiệu ứng dàn cảnh là đủ để xong việc. Chẳng có gì là thật cả. Có một điều chắc chắn, đó là đạo diễn của chúng ta dường như bị ám ảnh bởi con mắt và tác động của hình ảnh lên tâm trí. Một người đi tiên phong, như cô nói lúc trước, khi ta nhận thấy ngày nay hình ảnh chế ngự cuộc sống của chúng ta và thấm đẫm bạo lực vào cuộc sống đó đến mức nào. Con cái chúng ta phải đối mặt với trên ba trăm nghìn hình ảnh mỗi ngày, cô có nhận thức được điều đó không? Và liệu cô có biết bao nhiêu hình ảnh trong số đó gắn liền với bạo lực, chết chóc, chiến tranh?

Đôi mắt của cô gái mà Lucie thầm gọi là nạn nhân hướng lên trời, trống rỗng, không còn chút sự sống nào. Có đôi chút chấn động, nữ cảnh sát quay sang nhìn khuôn mặt Claude.

- Ông có cho rằng bộ phim này đã được công chiếu không?

- Tôi không nghĩ thế. Hình dáng của các lỗ đục, nhất là những lỗ đục nằm ở đầu cuộn phim, vẫn còn hoàn hảo. Bản sao này, ít ra là thế, chưa từng được khai thác trên diện rộng.

- Trong trường hợp đó, tại sao lại dùng kỹ thuật tiềm thức? Tại sao lại có toàn bộ việc dàn cảnh đó?

- Những buổi chiếu tư thì sao? Một bộ phim mà đạo diễn này trình chiếu cho những đôi mắt khác, không phải đôi mắt anh ta, ai mà biết được? Một cơn ngông cá nhân chăng? Cô biết đấy, kỹ thuật tiềm thức có sức mạnh phi thường. Đó là một dòng chảy trực tiếp giữa hình ảnh và vô thức, không bị chặn bởi bất cứ trạm kiểm duyệt nào. Người ta quay hình ảnh đó, rồi dán thẳng vào não cô, nguyên vẹn. Một cách thức lý tưởng để truyền tải bạo lực, tình dục, sự đồi bại thông qua những ngả đường quanh co. Ngày nay, việc đó được thực hiện trên Internet, với hình ảnh xen lẫn âm thanh. Những tập đoàn lớn gửi thông điệp tiềm thức thông qua lời các bài hát, chẳng hạn thế. Có lẽ đạo diễn của chúng ta thích thú với kiểu điên rồ đó chăng? Khi tôi nghĩ rằng bộ phim được sản xuất năm 1955… Một tay siêu đẳng đấy… không thể không tôn trọng được.

Claude tắt màn hình. Lucie không rời mắt khỏi cuộn phim nữa. Hàng ngàn hình ảnh tiếp nối nhau, in hằn cái chết hoặc sự sống. Cô nghĩ đến một dòng sông lấp lánh, tuyệt đẹp, chứa đựng dưới đáy sâu những loài ký sinh trùng vô hình nhưng nguy hiểm.

- Đó là tất cả những gì chúng ta có thể rút ra được từ bộ phim này sao?

Claude ngập ngừng đôi chút.

- Không. Tôi nghĩ nó còn truyền tải điều gì đó khác. Đầu tiên, tại sao lại là 50 hình/giây? Và cái vòng tròn màu trắng ở phía trên bên phải có ý nghĩa gì? Nó xuất hiện trong tất cả các hình ảnh. Với lại…

Ông lắc đầu, mím chặt môi.

-… Có những khoảng sương mù, những vùng rất tối trên màn hình, cảnh tượng âm u ngự trị khắp nơi, cái thứ giống như khung che trên ống kính. Dường như nhà làm phim đang chơi đùa với những sự tương phản, với ánh sáng, với những ẩn ý. Tôi cảm thấy khó chịu giống như cảm giác của cô khi xem bộ phim này. Các hình ảnh khiêu dâm hoặc các hình ảnh cô gái bị tra tấn đó không đủ để tạo ra cảm giác bứt rứt mạnh mẽ đến thế. Hơn nữa, ta không nên quên rằng Ludovic đang phải nằm trong khoa thần kinh của bệnh viện chính vì cuộn phim này. Chắc là tôi đã bỏ sót điều gì đó. Tôi phải xem lại kỹ càng tất cả mọi thứ. Từng hình ảnh, từng phần của hình ảnh. Nhưng việc đó sẽ ngốn mất nhiều ngày đấy…

Lucie không thể dứt hình ảnh cô gái bị cắt xẻ đó ra khỏi tâm trí. Một con mắt lớn màu đen như một vết thương trên bụng cô. Có lẽ cô đang nắm giữ bằng chứng của một vụ giết người. Mặc dù vụ án đã xảy ra từ hơn năm mươi năm trước, cô vẫn muốn biết rõ mọi chuyện. Ít ra là hiểu được nó.

- Làm thế nào để có thể tìm lại cô gái đó?

Dường như Claude không ngạc nhiên trước câu hỏi của cô. Vốn quen xử lý các bộ phim, phần lớn là đi lạc hoặc không tên, nên hẳn ông đã quen với những thắc mắc kiểu đó.

- Tôi nghĩ phải tìm ở Pháp. Cô ta mặc một bộ đầm Chanel, kiểu những năm 1954, khoảng một năm trước khi phim được tráng. Mẹ tôi cũng có một bộ giống thế…

Quay ở Pháp, tráng phim ở Canada? Hoặc giả, “nữ diễn viên”, nếu thực sự đó là một nữ diễn viên, có thể đã di chuyển đến đó? Tại sao? Người ta đã làm cách nào để thuyết phục cô thủ vai trong một bộ phim ngắn bệnh hoạn như vậy? Dù thế nào, đây cũng là một điểm kỳ lạ mới mẻ trong toàn bộ chuyện này.

-… Ngực đầy, hông hình quả lê, ta đang ở đúng vào thời kỳ của Bardot*, khi mà các nhà làm phim rốt cuộc cũng dám biểu dương phái nữ. Khuôn mặt cô ta không hề nói lên với tôi điều gì, nhưng tôi có thể liên hệ với một nhà sử học chuyên về điện ảnh những năm 1950. Ông ấy có liên hệ với tất cả các trung tâm dữ liệu và điện ảnh ở Pháp. Giới làm phim khiêu dâm hồi đó rất khép kín và bị kiểm duyệt gắt gao, nhưng dù sao cũng vẫn tồn tại một hệ thống. Nếu cô gái đó đã từng làm diễn viên và thủ vai trong các phim khác, ông bạn của tôi sẽ tìm ra cô ta.

Brigitte Bardot, sinh ngày 28 tháng Chín năm 1934, còn được gọi là BB, là nữ diễn viên người Pháp nổi tiếng trong những năm 1950, 1960 vì có thân hình và phong cách diễn xuất gợi cảm.

- Ông có thể trích ra cho tôi bản sao các hình ảnh tiềm thức từ cuộn phim không?

- Thậm chí tôi còn có thứ thú vị hơn để đề xuất với cô đây, tôi sẽ số hóa bộ phim đó cho cô. Chiếc máy quét loại 16mm của tôi có thể nuốt gọn hai ngàn hình ảnh mỗi giờ, với độ phân giải thấp. Cô đừng lo, chất lượng phim dù sao cũng sẽ rất tuyệt, chừng nào chúng ta không phóng to hình ảnh trên màn hình rạp chiếu. Khi nào quét xong, tôi sẽ đưa nó lên một máy chủ, và cô có thể ngồi nhà mà tải về.

Lucie nồng nhiệt cảm ơn người đối thoại, cô đặt tấm danh thiếp cảnh sát vào chiếc giỏ nhỏ.

- Hãy gọi lại cho tôi ngay khi ông phát hiện thêm điều gì đó.

Claude gật đầu và siết chặt bàn tay Lucie giữa hai bàn tay ông.

- Tôi làm việc này chính là vì Ludovic. Nhờ cha mẹ cậu ấy mà tôi mới gặp được vợ tôi. Bà ấy tên là Marilyn, giống như Marilyn nổi tiếng kia… - ông thở dài, tiếng thở dài chất chứa nỗi niềm tiếc nuối - tôi thật sự muốn biết tại sao bộ phim chết tiệt này lại khiến cậu ấy bị mù.

Khi đã ra đến bên ngoài, Lucie liếc mắt nhìn đồng hồ. Đã gần 12 giờ… Câu chuyện giữa cô và Claude Poignet khiến cô thấy buồn nôn. Cô nghĩ đến những hình ảnh tiềm thức đã xâm nhập tâm trí cô dù cô không muốn. Cô cảm thấy chúng rung lên đâu đó trong cơ thể cô, mà không biết chính xác là ở chỗ nào. Cảnh tượng con mắt bị cắt rạch khiến cô chấn động, nhưng ít ra, cô còn nhận thức được điều đó, trong khi phần còn lại… Toàn là những nhớp nhúa biến thái mà người ta nhồi vào đầu cô, vô phương kháng cự.

Ai đã xét duyệt bộ phim điên rồ đó? Tại sao nó lại được sản xuất? Cũng giống như Claude Poignet, cô linh cảm rằng cuộn phim đáng nguyền rủa đó vẫn còn che giấu những bí mật tai hại.

Trong đầu đầy những câu hỏi, cô đi lấy ô tô ở bãi đỗ xe trên quảng trường Cộng hòa. Trong khoang lái, trước khi nổ máy, cô lấy ra tờ quảng cáo của con trai ông già Szpilman mà Ludovic đã để lại cho cô. “Bán bộ sưu tập phim cũ 16mm, 35mm, câm và có âm thanh. Tất cả các thể loại, phim ngắn, phim dài, từ những năm ba mươi trở đi. Hơn 800 cuộn phim, trong đó có 500 phim tình báo. Trả giá tại chỗ…” Có lẽ con trai ông ta biết điều gì đó, việc này cũng đáng để cô làm một chuyến tới tận Liège. Nhưng trước hết, cô sẽ đến bệnh viện để ăn trưa cùng mẹ và Juliette. Nói đúng ra, ăn trưa… Không nên khó tính quá.

Cô đã thấy nhớ đứa con gái nhỏ kinh khủng rồi.