Chương 21

Trong phòng tin học của bộ phận cảnh sát khoa học, cách đội cảnh sát vài bước chân, Lucie đang cầm trên tay hình ảnh phóng to của hai mảnh phim lấy ra từ hốc mắt Claude Poignet. Hai bề mặt giấy láng, có những hạt bẩn thỉu, hình ảnh đen trắng. Hai hình ảnh gần như giống hệt nhau. Có thể thấy, trong một tư thế có phần không hợp lý, như thể máy quay bị đảo ngược, phần ống của một chiếc quần jean và một mũi giày mà Lucie không nhận thấy khi xem lần đầu tiên. Hậu cảnh chìm trong ánh tranh tối tranh sáng, nhưng người ta đoán thấy mấy cái chân bàn cũng như một bức tường. Sàn nhà lát gỗ.

- Có đúng là loại giày cổ cao không?

Lucie nói với kỹ thuật viên ngồi đằng trước máy tính, bên cạnh cô. Julien Marquant, tuổi ngoại tứ tuần, là một trong những nhiếp ảnh gia chuyên chụp hiện trường vụ án. Cứ sau mỗi vụ giết người, anh lại tặng cho các sĩ quan cảnh tượng tồi tệ nhất trên giấy ảnh. Một số nhiếp ảnh gia chụp các người mẫu hàng đầu, còn anh chụp người chết. Phần đầu nổ tung của những người tự sát bằng súng cỡ nòng 22, những người chết đuối đã trương phềnh, những người treo cổ… Julien là một nhiếp ảnh gia xuất sắc nhưng tài năng lại chỉ nằm lại trong các ngăn kéo của cảnh sát. Cứ nhìn giờ giấc muộn mằn thế này thì anh là người có khả năng soi sáng vấn đề được nhiều nhất cho đội cảnh sát.

- Cũng giống đấy.

Anh cho cô xem những bức ảnh mà chính anh đã chụp ở nhà nạn nhân. Đặc biệt là chụp vết máu tìm thấy trên sàn phòng tráng phim, ở tầng trên. Lucie đưa ra một nhận xét mà lúc này cô cảm thấy đã rõ ràng:

- Đây là nhà ông ấy… Nhà Claude Poignet. Ông ấy cũng có máy quay và những cuộn phim. Cuộn phim đã được quay trong chính nhà ông ấy. Mẹ kiếp…

- Đúng thế. Hai hình ảnh tìm được trong mắt ông ấy là âm bản, chúng được cắt ra từ một cuộn phim gốc, chứ không phải một bản sao mà người ta thường chuyển sang dương bản.

Lucie hối tiếc vì đã không phản ứng từ trước. Poignet đã giải thích với cô về những chuyện tráng phim dương bản và âm bản, phim gốc và phim sao lại này. Julien Marquant gõ ngón trỏ lên mấy bức ảnh.

- Cô muốn nghe ý kiến của tôi không? Tôi tin rằng chính những kẻ giết người đã cầm máy quay. Hẳn là chúng đã, tôi cũng không biết nữa… đặt nó ngay bên cạnh cái xác bất động của nạn nhân. Như để ghi lại những hình ảnh cuối cùng mà ông ấy nhìn thấy trước khi chết.

Lucie rùng mình khi quan sát mấy bức ảnh. Những giây cuối cùng trong đời Poignet đang ở trước mặt cô, ngay dưới mắt cô. Ông già tội nghiệp đã ra đi với những hình ảnh ấy… Hình ảnh về một kẻ xa lạ đi đôi giày cao cổ đứng nhìn ông chết, trong lúc kẻ kia bóp cổ ông.

- Như thể… Claude Poignet chính là chiếc máy quay. Những kẻ khốn kiếp đó muốn đi sâu vào trong tâm trí ông ấy.

- Chính xác. Như anh đã nói, nạn nhân có một phòng tráng phim, một máy quay cũ loại 16mm, những cuộn phim trắng. Những kẻ sát nhân đã tận dụng điều đó. Chúng đã quay phim, rồi vào phòng tối và nhúng phim vào chậu đựng dung dịch tráng phim để lấy ra những hình ảnh mà chúng quan tâm. Sau đó, chúng cắt những hình ảnh đó ra để nhét vào hốc mắt của nạn nhân. Quá trình này, nặng tính chuyên môn, hẳn là phải mất hơn một giờ đồng hồ.

Lucie mím môi. Hai kẻ bệnh hoạn đó không chỉ hài lòng với việc lấy đi cuộn phim, chúng còn soạn ra một kịch bản ngang với một bộ phim kinh dị, thậm chí còn đi đến chỗ tặng thêm việc làm cho cảnh sát. Hai kẻ rất biết suy tính, có tổ chức, tự tin đến mức cho phép mình nán lại hiện trường gây án để “chơi đùa”. Lucie bày tỏ suy nghĩ của mình:

- Chúng đã vui lòng tặng cho chúng ta hai yếu tố. Vị trí chính xác của cái xác trước khi bị treo lên, và đôi giày. Giày cao cổ… điều đó khẳng định rằng kẻ đến nhà Szpilman và kẻ tham gia giết hại Poignet chỉ là một cá nhân duy nhất. Có lẽ là một quân nhân chăng?

- Hoặc kẻ nào đó tìm cách khiến mình giống với một quân nhân… Hoặc chẳng phải thế này cũng chẳng phải thế khác, bất kỳ ai cũng có thể có giày cao cổ. Tôi chủ yếu muốn nói thêm rằng hắn có hiểu biết về điện ảnh. Một trong bọn chúng biết quay phim, lấy phim ra khỏi máy quay trong phòng tối, tráng phim. Tin tôi đi, nếu không có chút hiểu biết, cô thậm chí còn không biết sử dụng những đồ nghề cũ kỹ đó thế nào đâu.

- Các chuyên gia dấu vân tay không phát hiện ra bất cứ điều gì trong căn phòng tối, ngoại trừ vân tay của chính nạn nhân. Chúng ta sẽ phải cử người quay lại đó, để ý đến trang thiết bị, đến các máy quay. Những kẻ giết người chắc chắn phải để lại dấu vết ADN, nhất là nếu mắt chúng đã tiếp xúc với kính ngắm. Chắc chắn chúng phải phạm sai lầm nào đó. Không thể đùa giỡn với cái chết như thế được…

Cô cầm lấy những bức ảnh và cảm ơn Julien. Ra đến đường phố, cô vừa bước đi chậm rãi vừa tập trung suy nghĩ. Sau câu hỏi như thế nào là câu hỏi tại sao. Tại sao những kẻ sát nhân lại đặt những hình ảnh đó vào hốc mắt? Những kẻ tàn ác đó muốn chứng tỏ điều gì?

Chìm trong những câu hỏi thuần túy về tâm lý, cô nghĩ đến Sharko, người đàn ông kỳ lạ mà cô gặp chớp nhoáng trước ga Bắc. Liệu với những kiến thức, những năm kinh nghiệm trong nghề của mình, anh có khả năng tìm ra câu trả lời? Liệu anh có giỏi hơn cô không khi phải đối mặt với hiện trường vụ án đặc biệt thô tục và bất thường này? Cô sôi sục muốn nói với anh về vụ giết người mới, để xem anh sẽ giải quyết nó thế nào, với tuổi đời năm chục năm của anh.

Trong dòng suy nghĩ liên tưởng, Lucie thử tìm cách liên hệ vụ án này với vụ án ở Gravenchon. Cả trong vụ đó, các nạn nhân cũng bị khoét nhãn cầu. Một bác sĩ, một ai đó trong nghề, theo lời Sharko. Lúc này, còn có thêm kỹ năng của người làm “điện ảnh”. Chân dung đang rõ dần, mặc dù chưa thực sự xuất hiện thông tin chính xác nào. Tại sao lại phải lấy đi đôi mắt? Chúng có tầm quan trọng thế nào đối với những kẻ đã lấy chúng? Tiếp sau, chúng sẽ làm gì với đôi mắt đó? Chúng giữ lại, như một chiến lợi phẩm chăng? Lucie nhớ đến sự ám ảnh về võng mạc, về mống mắt, trong cuốn phim ngắn kia. Cú thọc dao vào giác mạc, những phập phồng của mí mắt… Cô cũng nhớ cả đến lời nhận xét của Poignet: “Mắt chỉ là một miếng bọt biển tầm thường tiếp nhận hình ảnh mà thôi.”

Một miếng bọt biển.

Đột nhiên cảm thấy phấn khích, Lucie lấy điện thoại ra, lục trong danh bạ và bấm số của bác sĩ pháp y.

- Bác sĩ đấy à? Tôi là Lucie Henebelle. Tôi có làm phiền anh không?

- Chờ chút, là tôi đang yêu cầu anh chàng da đen lực lưỡng nằm phơi thân trên bàn tôi… Không sao, ổn mà. Cô muốn hỏi gì, Lucie?

Lucie mỉm cười, bác sĩ pháp y đã quá hiểu cô. Phải nói rằng cô là một “khách hàng trung thành”.

- Câu hỏi có vẻ ngu ngốc, nhưng… Đây là một thứ tôi từng nghe nói đến, nhưng không có câu trả lời chính thức: mắt có thể giữ lại một dấu vết nào đó mà nó đã nhìn thấy ngay trước khi chết không?

- Xin lỗi? Ý cô là thế nào?

- Một hình ảnh bạo lực chẳng hạn? Hình ảnh cuối cùng trước khi các chức năng sống ngừng hẳn? Một tập hợp các hạt ánh sáng mà ta có thể tái tạo, tôi không biết nữa, bằng cách phân tích các tế bào cảm quang bị kích thích, hoặc các phần não bộ có thể đã giữ lại thông tin ở đâu đó?

Im lặng. Lucie cảm thấy hơi ngượng, chắc chắn vị bác sĩ sắp phá lên cười.

- Ảo tưởng về hiện tượng lưu ảnh ở mắt…

- Gì cơ?

- Cô đang nói với tôi về ảo tưởng liên quan đến hiện tượng lưu ảnh ở mắt. Vào khoảng cuối những năm 1800, có một niềm tin phổ biến cho rằng một vụ giết người, do tính chất bạo lực và bột phát của nó, có thể in dấu lên võng mạc người chết như thể đó là một màng phim nhạy…

Màng phim nhạy, mắt, phim ảnh… Những từ ngữ này không ngừng quay trở lại suốt từ đầu vụ án.

-… Các bác sĩ hồi đó cũng quan tâm đến chủ đề này. Họ nghĩ rằng ta có thể trích xuất chân dung kẻ giết người từ võng mạc của một xác chết. Ảo tưởng về hiện tượng lưu ảnh ở mắt, đó là ảo tưởng về việc ghi nhận trực tiếp vụ án mạng bởi chính cơ thể đã bị án mạng đó xâm phạm. Hồi ấy, đối với giới y học, việc cần làm là chụp ảnh nhãn cầu lấy ra từ hốc mắt và loại bỏ thủy tinh thể để có thể diễn giải thành các bằng chứng xác thực về tội ác. Các bác sĩ đã thực sự sử dụng phương pháp này để giúp cảnh sát. Và họ đã thực sự bắt một số người. Nhiều khả năng là những người vô tội.

- Thế… Hiện tượng lưu ảnh trên võng mạc đó là có thật không?

- Không, không đâu, đương nhiên rồi. Đúng như tên gọi của nó, đấy chỉ là một ảo tưởng.

Lucie đưa ra câu hỏi cuối cùng.

- Thế vào năm 1955? Người ta vẫn tin vào ảo tưởng đó chứ?

- Không. Vào năm 1955, người ta không còn lạc hậu đến thế, cô biết chứ?

- Cảm ơn bác sĩ.

Cô chào ông rồi gác máy.

Ảo tưởng về hiện tượng lưu ảnh ở mắt…

Dù là ảo tưởng hay không, một hoặc nhiều kẻ sát nhân đã muốn thu hút sự chú ý vào hình ảnh đó, vào quyền lực của hắn, vào mối quan hệ giữa hắn với con mắt. Chắc chắn cơ quan nhạy bén này phải có tầm quan trọng nhất định đối với kẻ giết người, một ý nghĩa biểu tượng. Phương tiện phi thường đó chính là cái giếng mang lại ánh sáng cho bộ não, là đường hầm giúp bộ não nhận thức về thế giới vật chất. Xét từ góc độ nghệ thuật, mắt còn là nơi bắt đầu của điện ảnh. Không có mắt, không có hình ảnh, không có điện ảnh. Mối quan hệ mong manh, tinh tế, nhưng nó có tồn tại. Từ giờ trở đi, Lucie sẽ nhìn nhận kẻ giết người như một nhân vật vừa liên quan đến y học - con mắt với tư cách là một cơ quan mà ta có thể giải phẫu - vừa là một nghệ sĩ - con mắt với tư cách là phương tiện truyền tải hình ảnh. Trong trường hợp có hai kẻ sát nhân, thì có lẽ mỗi tên lại có một khả năng riêng. Một bác sĩ và một nhà làm phim…

Vẫn chìm trong dòng suy nghĩ, Lucie dừng lại trước một quầy sandwich. Điện thoại di động của cô rung lên. Là Kashmareck. Anh hỏi luôn, không chút vòng vo:

- Cô biết được gì rồi?

- Tôi vừa ra khỏi đội cảnh sát khoa học với vài thông tin mới, tôi đến đây.

- Vừa đúng lúc. Tôi biết là đã muộn, nhưng chúng ta sẽ đến bệnh viện đại học Saint-Luc, gần Brussels.

Lucie mua một chiếc bánh sandwich và tiếp tục đi.

- Lại sang Bỉ sao?

- Đúng thế. Chúng tôi đã kiểm tra một lượt các cuộc gọi đi của nạn nhân. Trong số đó, Poignet đúng là đã liên hệ với một người có tên là Georges Beckers, chuyên gia về hình ảnh và bộ não. Cô đã cho tôi danh thiếp của ông ta. Ông ta làm việc trong ngành tiếp thị thần kinh học. Thậm chí tôi còn không biết là có nghề đó nữa đấy. Ngay sau khi scan cuộn phim, Claude Poignet đã gửi cho Georges địa chỉ máy chủ nơi ông ấy gửi một bản sao, đồng thời nhờ Georges phân tích nó. Chúng ta có được cuộn phim đó dưới dạng số hóa rồi, Lucie ạ. Các bộ phận chuyên trách đang tải nó về. Tôi lập tức cử một nữ chuyên gia về đọc khẩu hình theo vụ này, cũng như các chuyên viên về hình ảnh. Chúng ta sẽ phân tích kỹ bộ phim.

Lucie lặng lẽ thở ra một hơi. Những kẻ sát nhân đã bị công nghệ vượt mặt. Chúng đã giết người để giữ bí mật, và bây giờ bí mật đó đang lan truyền khắp các máy tính của cảnh sát.

- Thế còn nhân vật Beckers đó, ông ta có phát hiện ra điều gì không?

- Theo ông ta, ông già Wlad Szpilman đã ghé qua trung tâm nghiên cứu của ông ta, với chính cuộn phim đó, cách đây hơn hai năm. Szpilman quen thân với giám đốc trung tâm hồi đó, ông này đã chết vì một cơn nhồi máu cơ tim từ vài tháng trước.

Lucie suy nghĩ một lát trước khi trả lời.

- Chắc Wlad Szpilman cũng có linh cảm giống ông già chuyên phục hồi phim của chúng ta. Theo lời cậu con trai, ông ta thuộc loại người có thể xem đi xem lại một bộ phim hàng vài chục lần, và có con mắt chuyên gia. Chắc hẳn rốt cuộc ông ta cũng nghi ngờ những điều kỳ lạ ẩn giấu trong bộ phim. Và thế là ông ta cho phân tích nó. Nhưng dù sao, hai năm cũng là khá lâu rồi.

- Chúng ta đi thôi. Chúng tôi đã báo trước cho Beckers, ông ta đang chờ chúng ta. Cô đồng ý không?

Lucie nhìn đồng hồ. Đã quá 20 giờ.

- Trước hết, hãy để tôi ghé qua bệnh viện một lát. Tôi muốn gặp con gái tôi và giải thích cho con bé hiểu tại sao lần này tôi không thể ngủ bên cạnh nó được.