Chương 46

Đã quá mười tám giờ. Lucie ngồi xuống trước mặt nữ nhân viên lưu trữ, trong căn phòng sực mùi giấy cũ và những câu chuyện xa xưa. Patricia Richaud căng thẳng vân vê mặt dây chuyền có in hình Đức Mẹ Đồng trinh, trong khi Lucie đọc lướt qua danh sách các nữ tu hiện đang sống tại bệnh viện Từ thiện Montréal. Trong cái hang động bị bỏ quên này, ngự trị một bầu không khí đặc biệt, vừa nặng nề vừa chất chứa căng thẳng.

Lucie di ngón tay trỏ trên bản danh sách.

- Bà ấy vẫn ở đấy. Xơ Marie-du-Calvaire… Tám mươi lăm tuổi, vẫn còn sống khỏe.

Cô thụt sâu người vào ghế, thở một hơi dài nhẹ nhõm. Bà già sống theo mệnh lệnh của Chúa này đã từng kề cận Alice Tonquin. Chắc chắn bà biết được một phần sự thật.

Thỏa mãn, Lucie lấy lại được sự tập trung. Patricia bắt đầu kể:

- Trong những năm tháng mà cô quan tâm, người ta không tha thứ cho bất cứ phụ nữ nào sinh con ngoài giá thú. Những người mẹ vi phạm chuẩn mực này sẽ bị coi là lệch lạc, là tội đồ, bị chính cha mẹ họ hắt hủi. Do đó, những phụ nữ trẻ mang thai tìm mọi cách che giấu sai lầm của họ, bằng cách rời khỏi thành phố quê hương trong nhiều tháng, để bí mật sinh con đằng sau những bức tường của các cơ sở tôn giáo.

Lucie vô thức khoanh tròn hai chữ Alice Tonquin mà cô đã ghi lại trong cuốn sổ nhỏ. Khuôn mặt đứa bé gái không rời khỏi tâm trí cô nữa, cô biết rằng bộ phim cũ kỹ mà cô xem lần đầu tiên trong phòng chiếu phim của anh chàng bạn trai cũ, Ludovic, sẽ còn tiếp tục ám ảnh cô một thời gian dài.

- Và họ bỏ rơi con mình tại đó, cô thì thầm.

Richaud gật đầu.

- Đúng thế, đứa bé sẽ được các nữ tu chăm sóc. Mục đích là để đứa trẻ bị bỏ rơi đó sau này được nuôi dưỡng trong một gia đình tử tế, để nó có được mọi vận may trong cuộc đời. Nhưng kể từ sau cuộc khủng hoảng những năm 1930, tỷ lệ nhận con nuôi sụt giảm đáng kể. Phần lớn những đứa trẻ này đã lớn lên mà vẫn ở lại các cơ sở tôn giáo. Do đó, họ phải tăng cường xây nhà trẻ, tu viện, trại trẻ mồ côi, bệnh viện. Nhà thờ ngày càng gia tăng sức nặng với chính phủ. Dần dần, quyền lực của Nhà thờ cũng gia tăng đối với các thể chế như y tế, giáo dục, cứu trợ xã hội… Nhà thờ ở khắp nơi.

Lucie gần như chưa nhìn thấy gì ở Montréal, nhưng cô nhớ đến vô số công trình tôn giáo nằm bên cạnh các tòa nhà IBM hoặc những công ty tài chính khổng lồ. Một thành phố mang dấu ấn lịch sử Công giáo nặng nề, mà cả quá trình hiện đại hóa lẫn sự phát triển của chủ nghĩa tư bản đều không thể che lấp được.

-… Việc Maurice Duplessis lên nắm quyền vào năm 1944 sẽ đánh dấu sự khởi đầu của một giai đoạn quan trọng trong lịch sử chính trị Québec. Giai đoạn sau này được gọi là “đại đen tối”. Chính phủ Duplessis, đó trước hết là cuộc chiến chống cộng, sử dụng phương pháp mạnh chống lại các nghiệp đoàn, và một bộ máy bầu cử bất khả chiến bại. Đảng của ông ta thường nhận được sự hỗ trợ rất nhiệt tình của Giáo hội Công giáo La Mã trong các chiến dịch tranh cử. Và cô đã biết Giáo hội có quyền lực thế nào rồi đấy, thưa cô…

Lucie đẩy bức ảnh chụp Alice về phía nữ nhân viên lưu trữ.

- Những đứa trẻ bị bỏ rơi này có liên quan gì đến chuyện đó? Đứa bé gái tám tuổi này có liên quan gì?

- Tôi đang sắp nói đến chuyện đó đây. Từ năm 1940 đến năm 1950, phần lớn trẻ em được đưa vào các trại trẻ mồ côi đều xuất thân từ những gia đình bị tan đàn xẻ nghé, không thể đảm nhận trách nhiệm nuôi con. Các gia đình đổ tiền vào các trại trẻ mồ côi để họ chăm sóc con mình, những khoản đầu tư đó cao hơn nhiều so với mức trợ cấp của chính phủ. Cho đến tận lúc đó, hệ thống hoạt động thuận lợi, Giáo hội gặt hái được tiền và có thể phát triển các hoạt động từ thiện. Nhưng sự xuất hiện ồ ạt của những đứa trẻ mồ côi bất hợp pháp đã đặt ra một vấn đề nghiêm trọng, bởi vì một mặt, chúng làm chật các cơ sở nuôi dưỡng, và chủ yếu là không ai rót tiền cả, ngoại trừ Nhà nước Liên bang cấp một khoản trợ cấp không đáng kể, vỏn vẹn có bảy mươi xăng tim cho mỗi đầu trẻ. Cô phải hiểu rằng những đứa trẻ là con hoang đó, ta phải cho chúng ở, cho chúng ăn, cung cấp cho chúng một nền giáo dục mà mọi con người đều có quyền thụ hưởng. Bất chấp điều kiện tài chính hạn hẹp, các nữ tu vẫn tìm cách nuôi nấng và giáo dục những đứa trẻ bị bỏ rơi, trong đau khổ và nghèo khó. Dù xảy ra chuyện gì, không bao giờ có ai dám chê trách nhiệt huyết của họ. Họ không phải chịu trách nhiệm…

Bà ngừng một lát, mắt nhìn vào khoảng không trống rỗng, rồi tiếp tục giải thích.

-… Song song với điều đó, vào năm 1950, Giáo hội đã xây dựng bệnh viện Mont-Providence, một trường học chuyên giáo dục trẻ bị bỏ rơi bị thiểu năng trí tuệ nhẹ. Mục đích của bệnh viện này là dạy dỗ những đứa trẻ nói trên và tạo điều kiện cho chúng tái hòa nhập xã hội. Nhưng, vào năm 1953, bệnh viện - trường học đó ở bên bờ vực phá sản. Các cộng đồng tôn giáo nợ Nhà nước Liên bang khoản nợ dồn lên đến hơn sáu triệu đô la, và Nhà nước đòi trả nợ. Các nữ tu bị dồn vào ngõ cụt đành kêu gọi sự trợ giúp của chính quyền tỉnh. Và đó chính là thời điểm mọi thứ bị đảo lộn, địa ngục sinh ra và Québec sắp trải qua thời kỳ đen tối nhất lịch sử của mình.

Lucie lắng nghe. Như thể tình cờ, một lần nữa, họ lại đang nói đúng vào thời kỳ khiến cô quan tâm, thời kỳ đầu những năm 1950. Mặc dù làn da dính dớp mồ hôi, cô không thể ngăn bản thân cố nén một cái rùng mình. Lúc này, Patricia Richaud đang nói bằng giọng lạnh lùng, gần như giáo huấn:

- Maurice Duplessis sẽ cho phép thực hiện một thủ đoạn biến bệnh viện tiếp nhận những người thiểu năng trí tuệ nhẹ thành một bệnh viện tâm thần thực sự. Tại sao ư? Tại vì ở một bệnh viện tâm thần, mức trợ cấp do Nhà nước Liên bang rót xuống tăng từ không lên hai đô la hai mươi lăm xăng tim cho mỗi đầu bệnh nhân. Tại vì trong một bệnh viện tâm thần, các buổi học không còn cần thiết, cũng có nghĩa là không cần tiêu tiền cho giáo dục nữa. Tại vì vị thế bệnh viện tâm thần cho phép sử dụng những đứa trẻ đó như một nguồn nhân lực miễn phí, không cần tôn trọng các quyền con người. Những đứa trẻ khỏe mạnh chịu trách nhiệm chăm sóc những đứa trẻ ốm bệnh, lau chùi, nấu ăn, hỗ trợ các nữ tu, các y tá, các bác sĩ. Thế là, trong ngày một ngày hai, các học sinh nội trú của ngôi trường chuyên biệt Mont-Providence thức dậy bỗng thấy mình đang ở trong một bệnh viện tâm thần…

Tâm thần… Điên dại… Lũ trẻ ào lên và bắt đầu sát hại những con vật, mắt chất chứa một nỗi căm thù không thể hiểu nổi. Lucie cảm thấy các cơ trên người cô đờ ra.

-… Thế là, cả một hệ thống quái dị được thành lập. Chính phủ sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây các bệnh viện tâm thần hoặc biến đổi các cơ sở nuôi dưỡng trước đây thành bệnh viện tâm thần. Saint-Charles ở Joliette, Saint-Jean-de-Dieu ở Montréal, Saint-Michel-Archange ở Québec, Sainte-Anne ở Baie-Saint-Paul, Saint-Julien thuộc Saint-Ferdinand ở Halifax… Còn nhiều nữa, tôi không thể kể hết được. Những đứa trẻ mồ côi là con hoang đó, những đứa trẻ mà người ta không biết làm gì với chúng, sẽ là những nạn nhân bất hạnh của chính phủ Duplessis. Các nữ tu trực tiếp chăm sóc chúng, bất lực, không còn cách nào khác ngoài việc tuân thủ các nguyên tắc mà các mẹ bề trên của họ đưa ra.

Bà lại thở dài. Những lời lẽ bà nói ra càng lúc càng nặng nề. Lucie ghi lại và khoanh tròn cái tên Saint-Julien thuộc Saint- Ferdinand ở Halifax, nơi Lydia qua đời. Liệu có khả năng là ngay từ khi còn nhỏ, người phụ nữ này chưa từng rời khỏi bệnh viện đó? Phải chăng vụ sát hại lũ thỏ đã xảy ra ở đó, rất nhiều năm trước?

- Trong những năm từ 1940 đến 1960, dưới sự bảo hộ của chính phủ, các bác sĩ ở Québec làm việc cho các cộng đồng tôn giáo sẽ làm giả hồ sơ y tế cho những đứa trẻ mồ côi là con hoang. Họ sẽ tuyên bố rằng chúng bị “thiểu năng trí tuệ” và “chậm phát triển trí tuệ”. Ngay lập tức, hàng ngàn trẻ em hoàn toàn khỏe mạnh sẽ bị giam vào các bệnh viện tâm thần, ở lẫn lộn với những người thực sự bị điên, và việc đó diễn ra trong suốt nhiều năm liền. Chỉ bởi vì chúng đã bất hạnh ra đời một cách bất hợp pháp. Những đứa trẻ này đã trưởng thành, nhưng đến tận ngày nay người ta vẫn gọi họ là những đứa trẻ mồ côi Duplessis.

Những gì Lucie phát hiện ra vượt quá phạm vi chấp nhận của lý trí. Một sự tha hóa ồ ạt, lại còn được củng cố thêm nhờ những phiếu thông tin y tế giả mạo và những nguồn tài chính bí mật.

- Chị muốn nói rằng vẫn có thể xác định danh tính những đứa trẻ mồ côi Duplessis? Họ… còn sống?

- Một số người vẫn còn sống, đúng thế, đương nhiên, mặc dù nhiều người trong số họ đã qua đời hoặc ngày nay đã trở thành bệnh nhân tâm thần thực sự, hậu quả của quá trình điều trị, trừng phạt, đánh đập mà họ phải chịu đựng suốt những năm tháng ấy. Chừng một trăm người đã tập hợp nhau lại thành một hiệp hội. Đã nhiều năm nay họ yêu cầu Nhà nước và Giáo hội phải bồi thường. Nhưng đó là một cuộc chiến dài, rất dài.

Lucie cảm thấy buồn nôn. Cô nhớ đến những hình ảnh trong bộ phim, đến những lời nói của nữ diễn viên Judith Sagnol, đến căn phòng màu trắng được khử trùng, nơi vụ tàn sát diễn ra, đến viên bác sĩ bí ẩn có mặt bên cạnh đạo diễn… Không nghi ngờ gì nữa, Alice Tonquin và Lydia Hocquart chính là những đứa trẻ mồ côi Duplessis. Những bé gái khỏe mạnh bị một hệ thống tuyên bố là điên.

Lucie nhìn thẳng vào mắt nữ chuyên viên quản lý hồ sơ lưu trữ.

- Thế… Chị có từng nghe nói đến việc thí nghiệm trong các bệnh viện tâm thần đó không? Thuật ngữ hội chứng E có gợi cho chị nghĩ đến điều gì không?

Patricia mím môi. Bà đã kín đáo bỏ mặt dây chuyền cùng sợi dây vào bên trong áo sơ mi.

- Tôi chưa bao giờ nghe nói đến hội chứng E. Nhưng có hai điều mà cô cần biết thêm. Bởi vì chúng ta đã chìm sâu vào bóng tối, nên tốt hơn hết hãy đi đến tận cùng. Vào đầu những năm 1940, và cho đến tận những năm 1960, một đạo luật do Quốc hội Québec ban hành đã cho phép Giáo hội Công giáo La Mã bán di hài của những đứa trẻ mồ côi chết bên trong các bức tường của họ cho các trường y.

- Thật ghê tởm.

- Đồng tiền gây ra những điều quái gở tồi tệ nhất. Nhưng còn chưa hết đâu. Cô vừa hỏi tôi về các thí nghiệm, nên tôi sẽ nói cho cô nghe về chuột bạch, thưa cô. Những bệnh nhân trưởng thành, còn sống nguyên, bị hy sinh cho những mục đích thử nghiệm, ở nơi tận cùng của các bệnh viện tâm thần đó. Tôi đang nói về sự dính líu của chính phủ Mỹ vào thời kỳ đen tối ở Québec.

Lucie khó nhọc nuốt nước bọt, mắt cô nhìn chăm chăm vào bức ảnh chụp Alice. Cô đang nghĩ đến Clara, đến Juliette… Cô chợt khao khát được nghe thấy giọng nói của chúng, được chạm vào chúng, được ôm siết chúng vào ngực cô. Cô căng thẳng mân mê chiếc điện thoại di động đã không còn sử dụng được.

- Loại thí nghiệm gì vậy? Những thí nghiệm y học giống như… những gì bọn phát xít thực hiện với những người bị trục xuất chăng?

Một hồi chuông ngắn vang lên trong phòng. Lucie giật mình. Đã 19h, trung tâm lưu trữ sắp đóng cửa.

Patricia Richaud đứng dậy, nhặt chùm chìa khóa và nhìn thẳng vào mắt Lucie.

- CIA, thưa cô. Chúng ta đang nói về CIA.