Bánh Nổ Quảng Ngãi
Tháng chạp, cứ chớm tắt mưa phùn, nghe có nắng hanh, là người làng tôi đắp lò, rang nếp làm bánh nổ Tết. Ít có loại bánh nào dễ làm như bánh nổ, chỉ vẻn vẹn có ba thứ nguyên liệu là nếp, đường và gừng già. Chính vì làm dễ, ai cũng làm được, nên làm một chiếc bánh nổ cho ngon rất khó. Nó là cả một quá trình chuẩn bị khá công phu. Trước hết là ở khâu chọn nguyên liệu. Nếp hạt phải chọn từng lượm một khi còn đứng ngoài đồng, rồi phơi phóng riêng cho đủ nắng. Xong, bảo quản nếp bằng bao ni lon kín không để lò hơi. Đường dùng làm bánh cũng phải là loại đường vừa trắng, đủ để bánh có màu hơi vàng ở "mạch hồ" giữa các hạt nổ. Gừng làm bánh là thứ gừng "cụ", được chuẩn bị từ lúc mãn mùa gừng, ủ khô trong cát chờ ngày Tết mang ra làm bánh.
Cái hay của bánh nổ là làm rất ồn ào. Đầu tiên, nếp cho vào chảo rang như rang phỏng. Nếp nổ càng to, hạt càng lớn và "lợi" bánh. Sau đó sàng nhặt vỏ trấu, rồi xên đường với gừng già xắt mỏng trộn đều với nhân nếp nổ, cho vào khuôn gỗ, dùng vồ đóng mạnh và đều tay. Vừa đóng vừa đếm nhẩm số lần đóng vồ sao cho từng phần của cây bánh đều chịu một lực nén bằng nhau. Đây là công việc của người lớn. Cây bánh đóng xong, khi mang ra vuông dài cỡ hai gang tay, được bỏ trên cái sịa xấy nhẹ bằng than nóng. Đến đây bánh đã hoàn tất, muốn cúng quảy hay dọn bánh đãi khách chỉ cần cắt ra từng lát mỏng hình vuông hay hình chữ nhật, tam giác, tuỳ thích.
Còn nhớ ngày bé, khi mẹ làm bánh nổ ngày tết, tôi thường được giao mấy công việc long tong như nhặt vỏ trấu, giã gừng và lau rửa khuôn gỗ. Khoái nhất là ngồi chầu rìa bên chiếc nia. Lúc bỏ nổ vào khuôn để đóng thế nào cũng có nổ rơi. Cứ hễ hạt nổ nào rơi ra chiếc nia tròn là tôi chén ngay. Vị gừng thơm cay quyện với hương nếp còn nóng sộc lên mũi nghe cứ tê tê như ăn cao lương mỹ vị. Mà đúng là không có loại cao lương mỹ vị nào thay thế được. Bởi hương vị của bánh nổ gợi lên trong tâm thức đôi vai gầy của mẹ, cánh đồng lúa bạc màu của cha, và những đêm thức trắng khi gió mùa đông bắc thổi rộ kỳ lúa báo hiệu một năm mất mùa.
Gần đây bánh nổ Quảng Ngãi có qui cách làm hiện đại hơn xưa nhiều. Thay vì rang nếp bằng lò củi, lò than, người ta đã rang bằng lò điện. Một ang nếp, khoảng hai chục lon sữa bò, được rang xong cái vèo, khỏi phải đội nếp xếp hàng như ngày xưa. Còn bánh cũng không đóng thủ công như ngày xưa nữa, mà đóng bằng máy, nhanh gấp chục lần. Công nghệ mới, chiếc bánh ra lò nhẹ và trắng tinh, trông thật xinh xắn.
Ấy thế mà mỗi độ Xuân về, không hiểu sao tôi vẫn thèm và nhớ chiếc bánh nổ xưa, thô kệch nặng mùi đường với những "mạch hồ" vàng li ti mà mẹ tôi vẫn làm để cúng ông bà ngày Tết.