Chương 3 Những mảng màu sáng tối

Nước Ý không phải là thiên đường

Trước khi sang châu Âu học tôi cũng biết châu Âu đang ở giai đoạn kinh tế suy thoái, nền kinh tế không tốt như trước nữa nhưng tôi không nghĩ là tình hình thực tế khó khăn hơn tôi tưởng tượng, đặc biệt là ở Ý. Năm 2016, tỷ lệ thất nghiệp ở Ý đối với người trong độ tuổi lao động là 40%. Nếu các bạn chỉ đơn giản muốn đi du học và trải nghiệm cuộc sống du học sinh ở châu Âu thì Ý là một sự lựa chọn tốt vì chi phí học tập, sinh hoạt không quá đắt đỏ, thời tiết ấm áp, ẩm thực phong phú và con người thân thiện. Tuy nhiên nếu để lập nghiệp thì các bạn nên cân nhắc kỹ. Ưu điểm ở Ý là sau khi bạn học xong, cho phép bạn có thêm visa 1 năm gọi là visa chờ việc. Điều này có nghĩa là bạn có thêm thời gian để tìm việc cho mình và chuyển đổi sang giấy tờ làm việc. Nhưng nhược điểm là tìm việc ở Ý rất khó. Hầu như các bạn sinh viên Ý cũng đều phải tìm việc ở các nước Bắc Âu đặc biệt là ở Anh, Đức hay sang Mỹ, Canada. Trường Đại học Bocconi nơi tôi học chủ yếu là các bạn nhà khá giả học về quản trị doanh nghiệp hay tài chính, sau này đi làm có thêm kinh nghiệm để về tiếp quản công ty của gia đình. Nhưng cũng có một số bạn đi học thạc sĩ rồi tiếp tục học lên tiến sĩ vì chưa tìm được việc hoặc chưa muốn đi làm. Có cậu bạn xứ Wales học cử nhân về sinh thái học rồi lại chuyển sang học thạc sĩ về kinh tế năng lượng hay cô bạn người Ý học chuyên ngành tâm lý học nhưng không xin được việc nên phải chuyển sang học ngành khác. Mặc dù học xong cũng vẫn không chắc là có xin được việc ở Ý hay không. Các chương trình thực tập ở Ý khá ít, nếu có thì thường không được trả lương hoặc trả rất thấp vì sự cạnh tranh cao. Đặc biệt là tại các công ty lớn, có thương hiệu nếu không có mối quan hệ từ trước, được giới thiệu qua trường hoặc người quen thì xác suất hồ sơ của bạn đến tay nhà tuyển dụng là rất thấp. Mức lương ở Ý so với mặt bằng chung ở châu Âu không cao, đặc biệt là so với Đức hay các nước Bắc Âu (trung bình khoảng 1.000-2.000 Euro) bù lại giá cả sinh hoạt, ăn uống khá rẻ, chi phí bảo hiểm khám sức khỏe thấp cộng thêm thời tiết nắng ấm quanh năm, con người thân thiện, có nhiều điểm du lịch đẹp và đặc sắc về cả văn hóa – nghệ thuật nên nhiều người vẫn muốn tìm việc và sống ở Ý.

Một rào cản khác trong quá trình tìm việc là ngôn ngữ. Tiếng Anh không phải là ngôn ngữ được dùng rộng rãi ở Ý, ngay cả ở thành phố lớn như Milan hay Roma. Giấy tờ hành chính thủ tục đều bằng tiếng Ý, ít sử dụng tiếng Anh hoặc nếu có thì thường do các bộ phận hỗ trợ sinh viên quốc tế ở các trường đại học dịch cho sinh viên. Ở Bocconi, tôi học bằng tiếng Anh, tuy nhiên có một số thuật ngữ khó giải thích thì các thầy lại giải thích bằng tiếng Ý rồi các bạn trong lớp giải thích lại cho nhau nghe. Tôi lạc quan nghĩ tiếng Anh của người Ý cũng giống tiếng Anh của người Nhật vậy. Cũng may tôi đã được tiếp xúc qua nhiều kiểu tiếng Singlish (Anh – Singapore), Indish (Anh – Ấn Độ) hay Japanish (Anh – Nhật) nên khi gặp Italish (Anh – Ý) không bị choáng ngợp hay bỡ ngỡ nhiều. Vậy nên nếu muốn sống và làm việc ở Ý, bạn buộc phải biết tiếng Ý. Điều này cũng tương tự với các nước châu Âu khác như Đức, Pháp, Hà Lan… Một số công ty có tuyển bằng tiếng Anh nhưng nếu không có ít nhất hai ngoại ngữ bạn rất khó cạnh tranh tại thị trường lao động châu Âu. Vì hầu như người châu Âu dùng tiếng Anh rất tốt, chưa kể những người sinh ra ở Bỉ hay Thụy Sĩ đều có khả năng nói vài ba thứ tiếng là chuyện bình thường.

Các bạn lớp tôi sau khi tốt nghiệp thì thường về nước và một số cũng đã tìm được công việc khá tốt. Các bạn Đức, Pháp, Thụy Sĩ tìm được việc khá nhanh, thường là thực tập rồi làm luôn. Một số vẫn đang phải tiếp tục thực tập ở các công ty khác trong thời gian tìm việc. Ở Ý và châu Âu quan trọng là bạn có hồ sơ công việc hoặc học hành liên tục chứ không nên có các mốc thời gian bị gián đoạn. Các ngành nghề dễ tìm việc ở Ý vẫn là du lịch và kỹ thuật. Ý là đất nước của du lịch nên kể cả kinh tế suy thoái thì người Ý vẫn sống tốt nhờ lượng khách du lịch đổ đến đặc biệt là vào mùa hè. Các bạn học ngành du lịch dùng tiếng Ý và tiếng Anh tốt thì sẽ có nhiều cơ hội làm việc ở Ý hơn. Ngoài ra các ngành về kỹ thuật, thiết kế, kiến trúc… cũng có nhiều tiềm năng.

Ở Bỉ nơi tôi thực tập, cậu bạn người Nigeria học thạc sĩ kinh tế năng lượng ở Anh cũng tìm việc cả năm trời ở châu Âu nhưng cuối cùng không tìm được nên đành phải về nước. Cậu bạn người Bellarus mới 24 tuổi nhưng rất giỏi, có thể dùng tốt tiếng Anh, tiếng Nga và tiếng Pháp. Cậu thực tập ở Bỉ rồi lại về Pháp thực tập tiếp 3 tháng cho Interpol rồi quay lại Bỉ làm việc. Cô bạn Lebanon sau kỳ thực tập thì quyết định học tiếp lên tiến sĩ. Em K học Ngoại thương rồi kiếm được học bổng toàn phần đi học ở Thụy Sĩ, sau đó sang Bỉ thực tập và giờ thì đang thực tập tiếp ở WTO. Anh bạn người Kenya nói được tiếng Anh, tiếng Ý tốt sang Bỉ thực tập rồi về nước làm việc cho một công ty lớn của Mỹ về phát triển sản phẩm nông nghiệp tại châu Phi. Nhưng cũng có anh bạn người Colombia thực tập cả năm trời mà vẫn chưa tìm được việc. Anh đã kết hôn với người vợ quốc tịch Bỉ và muốn ổn định cuộc sống ở đây nhưng thực sự rất khó dù hồ sơ của anh rất đẹp. Có nhiều câu chuyện như thế ở khắp mọi nơi trên thế giới. Vậy nên khi bạn bước chân ra khỏi vòng tròn an toàn, nơi mà mình luôn nghĩ mình “giỏi giang, thông minh” thì cũng nên chuẩn bị kỹ tinh thần cho những bước hụt chân có thể sẽ đến.

Hiện tại, vấn đề lớn nhất nước Ý đang phải đối mặt là tình trạng thất nghiệp, dân số già và dân tị nạn. Kinh tế suy thoái nên tỷ lệ thất nghiệp ở Ý khá cao. Thất nghiệp cũng khiến một bộ phận người trẻ ở Ý không muốn lập gia đình và vẫn phải sống cùng bố mẹ cho đến tận 30, 40 tuổi. Cũng vì lý do này mà tỷ lệ sinh ở Ý rất thấp. Người trẻ không có việc làm, gánh nặng về phúc lợi xã hội, bảo hiểm y tế ở Ý rất thấp, chủ yếu là do chính phủ chi trả. Chưa kể bộ máy quản lý cồng kềnh, không hiệu quả nên tình hình kinh tế ở Ý khá ảm đạm. Ý lại là cửa ngõ tiếp nhận dân tị nạn từ châu Phi và Trung Đông vào châu Âu nên càng phải chịu nhiều sức ép kinh tế. Chính bản thân người Ý còn đang không có việc làm thì sao có thể tạo việc làm cho những người tị nạn được. Vậy nên mới tồn tại nhiều tệ nạn như móc túi, trộm cướp hay lừa đảo ở các thành phố lớn và các điểm du lịch. Những người tị nạn khi rời bỏ quê hương chính họ cũng không nghĩ rằng tình trạng của mình tại đất nước khác cũng không tốt hơn là bao. Nhiều người tiếp tục ở lại các trại tị nạn chờ đợi cơ hội, một số thì tìm cách trốn ra ngoài rồi lại tiếp tục di cư lên các nước Bắc Âu.

Trường Bocconi có hệ thống tuyển dụng và gửi hồ sơ tới các công ty danh tiếng tại Ý nhưng chủ yếu vẫn dành cho sinh viên bản xứ. Các công ty ở Ý cũng thường chọn người Ý, một phần vì rào cản ngôn ngữ Ý cũng không phải là nơi dùng nhiều tiếng Anh, một phần vì quy định của luật pháp. Tỷ lệ thất nghiệp tại Ý cao nên luật Ý yêu cầu các công ty phải ưu tiên tuyển người Ý làm việc. Nếu tuyển người nước ngoài thì phải giải thích lý do không tuyển người Ý cho vị trí ấy. Ở châu Âu có nhiều việc nhưng hầu như toàn ở vị trí cấp cao, yêu cầu nhiều năm kinh nghiệm chứ ít dành cho người trẻ và ít kinh nghiệm. Đa số các bạn người Ý trong lớp tôi vẫn phải liên tục tìm nơi thực tập 3 tháng hoặc 6 tháng cho đến khi nào tìm được việc. Hầu hết các bạn ở Mỹ Latinh đều quay về nước vì có nhiều cơ hội việc làm tại quê hương.

Điều tôi thấy rất đáng học tập ở các bạn châu Âu là sự nỗ lực và không ngừng học hỏi. Các bạn đều rất trẻ mới chỉ 24, 25 tuổi nhưng đều không ngại thử thách, thay đổi môi trường và nhanh chóng thích ứng với môi trường mới. Hầu như ai cũng có thể sử dụng tốt hai, ba ngoại ngữ và đều không ngần ngại học thêm ngoại ngữ khác nếu có điều kiện. Tôi có hỏi các bạn Bắc Âu tại sao không đi học ở Đức hay Thụy Sĩ vì tại nước đó cũng có nền giáo dục rất tốt. Các bạn bảo rằng, ngoài kiến thức ở trường các bạn còn muốn học về một nền văn hóa mới, ngôn ngữ mới và tư duy mới nên các bạn vẫn quyết định ra nước ngoài và theo đuổi con đường mà mình lựa chọn. Rất nhiều bạn học đại học một ngành, học thạc sĩ một ngành và lại đi làm ở một ngành hoàn toàn khác. Điều quan trọng là các bạn học kỹ năng về tư duy, cách xử lý tình huống, kỹ năng về quản lý thời gian, kỹ năng lãnh đạo, làm việc nhóm, hòa hợp đa văn hóa… Rèn luyện những kỹ năng mà bất kỳ công việc nào, lĩnh vực nào cũng có thể áp dụng và thực hành tốt được. Thời gian học ở Milan do bị sốc văn hóa nên tôi không hiểu và khó hòa nhập. Nhưng sau này tôi hiểu rằng tính cá nhân và độc lập tại châu Âu rất cao. Các bạn rất thực tế, chỉ làm những việc phục vụ trực tiếp cho mình và không quan tâm đến chuyện của người khác. Chuyện lập nghiệp, tìm việc hay không ngại di chuyển thay đổi nơi ở và tự quyết định tương lai của mình cũng xuất phát từ tư duy độc lập, tự chủ này. Đây là điều mà tôi thấy các bạn trẻ Việt Nam nói riêng và châu Á nói chung nên học tập và cố gắng rất nhiều.

Tôi nghĩ đất nước nào cũng sẽ tồn tại những vấn đề bất cập như hai mặt tốt xấu, phải trái, đúng sai vậy. Không có một đất nước nào là thiên đường. Điều quan trọng là mỗi người phải tự tìm hiểu rõ những khó khăn, thử thách trên con đường ấy và chuẩn bị cho mình một tinh thần sắt đá để vượt qua.

Chuyện làm thêm hay những người Việt “xấu xí”

Đây có lẽ là trải nghiệm cá nhân mà tôi thấy tệ nhất trong hành trình ở nước Ý của mình mà mỗi lần nghĩ lại tôi vẫn thấy buồn. Một ngày cuối tháng Mười một tình cờ lên Facebook của hội sinh viên Việt Nam ở Ý tôi có thấy tin tuyển người bán hàng ở hội chợ Milan trong 9 ngày, thông báo như sau:

[Tìm người bán hàng hội chợ]

Mình cần tìm 30 bạn bán hàng hội chợ Rho Fiera Milan tháng Mười hai, không cần biết tiếng Ý, người Việt Nam (ưu tiên), người Ý hoặc nước nào cũng được. Thời gian: 3/12-11/12 (có thể đăng ký nghỉ một vài ngày hoặc làm cuối tuần. Sẽ ưu tiên ai đăng ký làm hết nếu nhiều người đăng ký). Buổi chiều ngày 2/12 ghé Rho Fiera gặp bà chủ tầm 30 phút. Đăng ký thì mình sẽ thông báo riêng sau.

Mô tả công việc: Bán hàng mứt khô Việt Nam. Đứng bán hàng 10am - 9pm. Lương: 2 phương thức tùy chọn 1. Lương cố định: 60 Euro/ngày 2. Lương theo doanh thu: 35 Euro cố định + hoa hồng 10% doanh thu. Ngoài ra bao ăn (trưa – tối) + ăn mứt tới khi chán thì thôi. Chi phí đi lại 50%. Tự túc nơi ở.

Nếu vượt quá 30 người, tiêu chí ưu tiên:

1. Làm được nhiều ngày nhất có thể.

2. Số thứ tự đăng ký.

Các bạn muốn đăng ký thì điền thông tin vào link cho mình nhé. Nếu ai đi làm rồi thì sẽ chọn lương theo doanh thu, mình chỉ tìm giúp chị chủ thôi nên mình khuyên thật lòng các bạn nên chọn doanh thu, lương cao hơn nhiều lương cố định. Lương cố định dành cho ai lười, mới bán. Deadline: 20/11/2016. First come first choice.

Khi đọc xong thông báo, tôi thầm nghĩ đây quả là cơ hội kiếm tiền tốt. Đằng nào tôi cũng phải lên Milan ngày 13/12 để làm bảo vệ cuối kỳ thực tập nên tôi liền đăng ký đi làm cả 9 ngày coi như một công đôi việc. Tôi bảo cả chồng tôi cùng làm, anh cũng đồng ý vì nghĩ rằng có thêm cơ hội để giao lưu với người Việt và hiểu hơn về văn hóa Việt Nam. Tôi hăng hái đăng ký, tôi sẽ nhận lương theo hoa hồng còn chồng tôi thì làm theo lương cố định. Hai chúng tôi đều rất hào hứng vì nghĩ rằng sẽ kiếm được một khoản tiền kha khá sau kỳ làm việc này. Thế rồi tôi đặt vé tàu, đặt Airbnb cho 10 ngày và cũng nghĩ đơn giản là làm việc ăn uống cả ngày ở nơi bán hàng rồi. Ngày đầu tiên chúng tôi dậy rất sớm, đến nơi đúng giờ. Chúng tôi đến nơi là 9 giờ 30 sáng mà vẫn chưa thấy người phụ trách đâu trừ mấy em sinh viên đã từng đi bán qua vài mùa hội chợ trước. Chúng tôi thấy các em tự đi lấy găng tay cắt mứt bày sẵn ra đĩa để mời khách thì cũng bắt chước làm theo. Không có ai hướng dẫn chúng tôi. Hầu như là tự chỉ bảo, học hỏi lẫn nhau, không có thẻ nhân viên cũng chẳng có đồng phục gì. Quầy tôi đứng có bốn mặt tiền với đủ loại mứt hoa quả như: đu đủ, dứa, xoài, khế, gừng, dâu, lê, đào… Mỗi góc quầy đều có cân tính tiền giá chung là 6,9 Euro/100gr (tức là 69 Euro/1kg, khoảng 1,7 triệu VND/1kg mứt). Lúc sau thì có chị chủ người Việt Nam ra bắt đầu hướng dẫn chúng tôi, đến lúc này tôi mới ngạc nhiên. Chị chủ bảo chúng tôi phải cật lực mời chào và chèo kéo khách bằng được. Chị chủ dạy anh Giuseppe là phải đứng cầm kéo cắt mứt, ai đi qua thì kêu: “Hello, hello, try try, eat eat…” Ở hội chợ có khoảng 10 hàng mứt như vậy. Mỗi quầy tính sơ sơ là khoảng 15, 16 người chia nhau đứng mời chào ở bốn góc. Chúng tôi làm việc từ 10 giờ sáng đến 9 giờ tối nhưng chỉ đứng chứ không hề có chỗ ngồi nghỉ. Ăn trưa hay chiều thì chỉ có mì tôm hoặc hủ tíu đóng gói, lại không có đủ bát đũa, ăn uống rất mất vệ sinh. Tôi biết họ chỉ đang làm việc để sống để sinh tồn trên đất châu Âu này. Các em sinh viên cũng cần tiền để trang trải cuộc sống hay đỡ bớt gánh nặng học phí cho gia đình. Tôi cũng cần tiền nhưng không phải là những đồng tiền như thế này. Chúng tôi có thể kiếm được 1.000 Euro sau 9 ngày thật nhưng điều này có nghĩa là tôi mang lại cho họ tận 10.000 Euro từ những người khách mua hàng, những ông già bà lão đến tham quan hội chợ, những người Ý yêu mến Việt Nam, chưa được đến Việt Nam nhưng đã phải thấy một Việt Nam đắt đỏ, xấu xí thế nào ư?

Tôi giận run người và quyết định bỏ hết để đi về. Tôi hủy luôn đặtphòng Airbnb, mất một số tiền không nhỏ, mua vé tàu và về quê luôn ngày hôm sau. Sau này tôi viết lại trải nghiệm này của mình trên Facebook và nhận được rất nhiều phản hồi. Nhiều em sinh viên cũng chia sẻ với tôi những bức xúc khi đi bán hàng, tự cảm thấy bản thân trở nên “chợ búa” rất nhiều khi bị cuốn vào việc tranh giành, chèo kéo khách. Nhưng khoản tiền kiếm được sau một đợt bán như vậy lại rất nhiều thậm chí đủ cả tiền để mua vé bay về Việt Nam hay đi du lịch quanh châu Âu. Tôi còn biết rằng đội này vốn có nhà máy sản xuất mứt và chuyên đi bán hàng hội chợ với giá cao và thường xuyên tuyển sinh viên bán hàng. Thậm chí có nhiều bạn bán quen còn bỏ học để đi bán hàng vì thấy chỉ cần chịu khó nhanh nhẹn là có thể kiếm rất nhiều tiền mà quên mất mục tiêu đi du học của mình, chỉ nhìn thấy cái lợi trước mắt mà không nghĩ đến tương lai lâu dài. Những người Việt xấu xí này mãi không bao giờ hiểu họ đã hủy hoại hình ảnh Việt Nam như thế nào. Họ đang hủy hoại chính thương hiệu sản phẩm họ đang bán. Dù rằng có nhiều người bạn sinh viên đang nỗ lực mỗi ngày để mang hình ảnh tốt đẹp của Việt Nam đi ra thế giới nhưng chẳng thể nào xóa nhòa những ấn tượng xấu xí của những người khách mới chỉ ghé qua quầy hàng Việt Nam chứ chưa từng đặt chân đến Việt Nam lần nào. Đi qua gian hàng Thái Lan thấy họ chăm chút từ trang phục người bán cho đến ảnh của vua Thái rồi tượng Phật hay từng bông hoa tôi cứ thở dài mãi...

Chuyện khách du lịch Việt Nam ở châu Âu

Gia đình chồng tôi ở vùng Cinque Terre, một trong những điểm du lịch rất nổi tiếng của vùng Liguria nước Ý. Bố mẹ chồng tôi có một căn hộ chung cư cho khách du lịch thuê vào mùa hè qua Airbnb. Bà đã nghỉ làm ở quán kem để dọn dẹp căn hộ mỗi khi có khách đặt phòng. Khách du lịch thường khá lịch sự, sạch sẽ và gọn gàng nên mỗi lần khách đi bà không mất nhiều thời gian dọn dẹp. Khách du lịch chủ yếu là dân châu Âu như Đức, Pháp, Tây Ban Nha… còn lại là khách châu Á như Hồng Kông, Hàn Quốc, Trung Quốc… Khách Việt Nam thì không nhiều. Có lần bà nhận được một đơn đặt phòng từ đoàn khách Việt Nam là ba bạn gái trẻ. Bà rất vui vẻ đón tiếp. Lúc khách nhận phòng bà vui bao nhiêu thì đến lúc trả phòng bà thất vọng bấy nhiêu. Bà chỉ dám than phiền với anh Giuseppe mà không muốn cho tôi biết vì sợ tôi buồn. Theo lời anh Giuseppe kể lại thì tình trạng căn hộ quả thật rất tồi tệ. Họ kê lại giường, thay đổi vị trí đồ đạc trong nhà, đồ ăn vương vãi trên sàn, để lại một đống bát đũa bẩn trong bồn rửa bát, dầu ăn còn vương vãi trên bếp, lò vi sóng thì tóe loe đồ ăn vì hâm nóng quá độ, nhà vệ sinh thì bẩn thỉu... Tôi biết chuyện mà buồn mãi. Khi đi nước ngoài, người ta sẽ không biết bạn là ai nhưng sẽ biết bạn đến từ đất nước nào. Yêu nước chẳng ở đâu xa mà từ chính những hành động văn minh đơn giản trong cách cư xử dù là ở nhà trên Airbnb hay ở khách sạn. Đừng nghĩ mình là thượng đế đã trả tiền thì muốn làm gì cũng được. Tôi rất mong các bạn trẻ khi đi du lịch sẽ biết cách cư xử và sẽ không để tình trạng này này xảy ra và bị xem là người Việt xấu xí trong mắt bạn bè quốc tế.

Chuyện phụ nữ Việt lấy chồng Tây

Hiện nay có rất nhiều bạn trẻ đặc biệt là phụ nữ Việt Nam nuôi mộng lấy chồng Tây thậm chí có người còn hỏi tôi cách hẹn hò hay làm thế nào để có thể kết hôn với đàn ông nước ngoài... Tôi chỉ biết lắc đầu vì tôi chẳng có gì để chia sẻ cả. Bản thân tôi không phải là người muốn lập gia đình và càng không phải là chồng Tây vì tôi hiểu có những sự bất đồng và khác biệt về văn hóa, ngôn ngữ, lối sống, suy nghĩ… rất khó để có thể chia sẻ và cảm thông, thấu hiểu cho nhau. Tôi và Giuseppe gặp nhau, yêu nhau và lấy nhau tất cả đều đến tự nhiên chứ không hề nằm trong kế hoạch, mục tiêu hay dự định gì cả. Vợ chồng tôi giao tiếp với nhau bằng tiếng Anh nhưng tôi lại nói chuyện với gia đình chồng bằng tiếng Ý. Cả tiếng Anh và tiếng Ý có rất nhiều cái tôi không thể diễn đạt hết cả tâm tư, suy nghĩ, cảm xúc của mình như tiếng Việt thành ra có nhiều lúc bất lực trước ngôn từ nghèo nàn của mình. Đặc biệt là những lúc tranh luận về quan điểm văn hóa khi so sánh Việt Nam và Ý vì hai đất nước có nhiều khác biệt, tôi chẳng thể nói hết được lý lẽ của mình nên phần nhiều là ấm ức chịu thua. Vậy nên tôi vẫn phải nỗ lực mỗi ngày để học ngoại ngữ vì tôi hiểu rằng chỉ có dùng ngoại ngữ thật tốt thì mới có thể hòa nhập được với cuộc sống ở Ý.

Trong thời gian ở Ý tôi khá bất ngờ khi gặp nhiều cặp đôi vợ Việt chồng Ý nhưng lại không thể giao tiếp với nhau bằng tiếng Anh hay tiếng Ý. Lý do quen nhau thì chủ yếu là qua Facebook, qua internet và chỉ nhắn tin với nhau qua Google dịch rồi tìm hiểu và kết hôn. Điểm chung của các cặp đôi này thường là cách biệt về tuổi tác, người đàn ông thường đã có sự nghiệp và công việc ổn định còn người phụ nữ thường ở nhà chăm sóc gia đình. Thi thoảng tôi vẫn được nghe một chị người Việt lấy chồng Ý tâm sự rất nhiều những ấm ức đầy nước mắt về những bất đồng với gia đình chồng hay những mâu thuẫn trong suy nghĩ với chồng. Như việc người chồng thường bảo Việt Nam đông đúc, ồn ào, ô nhiễm… và không muốn đưa vợ con về thăm nhà ngoại mà phải đợi ít nhất là con đủ 6 tuổi. Hoặc bản thân chị từ lúc sang Ý đến lúc sinh con đến giờ đã hơn 2 năm nhưng hầu như chỉ ở nhà không giao tiếp với bên ngoài và cũng chẳng đi đâu, lúc nào chị cũng lo sợ và e ngại nhiều thứ thành ra cuộc sống bị phụ thuộc. Tôi khuyên chị nên đi học ngoại ngữ và bằng mọi giá phải học tiếng Ý để có thể giao tiếp được nhưng chị vẫn ngần ngừ vì không yên tâm để con cho chồng trông một vài tiếng trong tuần… Chị sinh ra và lớn lên tại một thành phố lớn ở Việt Nam, giờ phải sống trong một làng nhỏ ở miền Bắc nước Ý, cộng đồng người Việt lại ít nên chị rất cô đơn và khó hòa nhập. Chị cũng không dám kể lể hay chia sẻ câu chuyện của mình với gia đình ở Việt Nam vì sợ mọi người lo lắng và cứ thế âm thầm chịu đựng nơi đất khách. Câu chuyện của chị cũng giống rất nhiều người phụ nữ Việt lấy chồng nơi xa xứ nhưng ít nhất chị còn may mắn là có một người chồng ổn định về kinh tế, vẫn chăm sóc chị và con. Còn rất nhiều những người phụ nữ khác vì giấy tờ, vì giấc mơ châu Âu mà sẵn sàng bất chấp bằng mọi giá để lấy chồng Tây, để có con và ở lại. Rồi lại phải nghiến răng chịu đựng sự khác biệt về ngôn ngữ, khó khăn tài chính và cả sự tra tấn tinh thần nếu gặp phải những người đàn ông tồi tệ.

Tôi nghĩ rằng mỗi người có một lựa chọn cho mình và ai cũng có quyền mưu cầu hạnh phúc nhưng quan trọng nhất vẫn là bản thân mình. Sự độc lập và tự tin vào bản thân chính là cánh cổng cho mọi con đường. Bạn phải tự xây dựng các kỹ năng cho mình đặc biệt là ngoại ngữ để có thể hòa nhập vào cuộc sống mới chứ không nên phụ thuộc hay dựa dẫm vào bất kỳ ai. Trong mối quan hệ với gia đình chồng, tôi là người chủ động học tiếng, chủ động giao tiếp và chia sẻ những suy nghĩ của mình dù vốn từ của tôi còn rất ít. Chính vì sự cố gắng không ngừng nghỉ mà sợi dây kết nối của tôi và gia đình chồng ngày càng bền chặt và khoảng cách về thế hệ, văn hóa, ngôn ngữ đã dần được rút ngắn lại. Tôi không ngại hỏi và thừa nhận mình kém cỏi để tự mở lòng mình và đón nhận sự giúp đỡ từ mọi người trong gia đình chồng. Tôi thường để ý và làm từ những việc nhỏ nhất như dọn dẹp, nấu các món Việt Nam mỗi lần về nhà chồng. Tôi giúp mẹ chồng trả lời khách Airbnb giúp bà sắp xếp hay xử lý các sự cố khi xảy ra... Chính vì những điều nho nhỏ ấy mà tôi thấy mình được đón nhận và trở thành một phần của gia đình như một điều rất đỗi tự nhiên. Hành trình của tôi mới chỉ bắt đầu và phía trước sẽ còn rất nhiều khó khăn vất vả nhưng tôi luôn tự nhủ với mình, chỉ cần bản thân luôn cố gắng mỗi ngày thì mọi chuyện đều có thể vượt qua.

Chuyện kể trên đường đi

Một ngày tháng Sáu, trên đường đi bán kem chúng tôi gặp một bác người Anh lấy chồng người Đức, đã ở Đức được 20 năm rồi. Khi bác biết anh Giuseppe là người Sicily, bác khoe là hồi 16 tuổi bác có mối tình 6 năm qua thư với một chàng trai Sicily rất say đắm và lãng mạn. Nhưng sau này mẹ bác cấm không cho tiếp tục vì không tin tưởng đàn ông Ý nhất lại là yêu qua thư. Cuối cùng hai người phải dừng lại và dù chưa gặp nhau lần nào nhưng với bác đó là mối tình đẹp nhất thời thanh xuân. Bác bảo rất vui khi thấy xe kem đến đây dù trời đang mưa vì ăn kem để tưởng tượng mình đang ở giữa mùa hè nước Ý. Niềm vui và sự lạc quan trong cuộc sống luôn đến từ những điều giản dị nhỏ xinh như vậy đấy.

Trên xe trở về Milan tôi ngồi cạnh một bạn trai người Syria. Qua câu chuyện của bạn, tôi thực sự rất cảm phục con người này. Chiến tranh ở Syria nổ ra 2 năm thì bạn rời quê hương đến Thụy Điển. Sau 3 năm vật lộn học tiếng Thụy Điển bạn mới có thể tìm được một công việc tử tế, xin được quốc tịch Thụy Điển và quan trọng nhất là có được tia hy vọng để gia đình đoàn tụ. 4 năm ở Thụy Điển là cả một sự cố gắng và nỗ lực đến kiệt cùng khi sống một mình, không gia đình, không bạn bè và vượt qua sự phân biệt chủng tộc để hòa nhập với cuộc sống mới. Bạn bảo muốn lập gia đình nhưng chẳng ai muốn hẹn hò với một người theo đạo Hồi. Và bạn phải tiết kiệm rất nhiều tiền để mơ đến ngày bảo lãnh được cả gia đình sang đây. Bạn rất nhớ bố mẹ. Bố mẹ bạn đã già không biết sẽ đợi bạn ấy được đến khi nào. Bạn đang trên đường sang Đức thăm chị gái vừa mới được chấp thuận nhập cư và vô cùng háo hức. Hiện tại bố mẹ và em trai bạn đang ở Iraq, một chị gái đang ở Thổ Nhĩ Kỳ. Bạn nói nếu biết trước con đường đã đi như thế này bạn sẽ không ra đi mà muốn ở cùng gia đình và sống chết cùng nhau... Tôi chẳng biết nói gì nhưng cảm nhận rõ hơn bao giờ hết nỗi đau chiến tranh từ nỗi niềm của bạn. Khi tôi kể lại câu chuyện này trên Facebook, một người bạn của tôi đang là nghiên cứu sinh ở Pháp cũng kể lại rằng giáo viên hướng dẫn tiến sĩ của bạn cũng là một nạn nhân của chiến tranh khi phải chứng kiến cảnh bố mẹ mình bị sát hại. Thi thoảng cô vẫn kể lại câu chuyện buồn của gia đình mình khi đi ăn cùng mọi người nhưng không phải để than trách, oán hận mà chỉ để tâm niệm rằng chiến tranh là phi nghĩa và mang lại nỗi đau dai dẳng. Qua những câu chuyện trên đường đi như vậy tôi cũng chợt nhận ra những khó khăn, những buồn đau mình đã, đang và sẽ trải qua chẳng là gì so với những nạn nhân chiến tranh đang hằng ngày, hằng giờ cầu nguyện ngoài kia.

Thời gian ở Bỉ tôi được gặp rất nhiều người bạn quốc tế từ khắp các châu lục, tôn giáo, màu da và mỗi người đều có một câu chuyện rất thú vị. Câu chuyện của Rana cô bạn gái đến từ Lebanon là một ví dụ. Qua Rana tôi biết đến Lebanon là đất nước cởi mở nhất trong các nước theo đạo Hồi và Rana cũng hoàn toàn khác với hình ảnh phụ nữ đạo Hồi kín cổng cao tường mà tôi biết. Một hôm Rana có kể cho tôi câu chuyện về cuộc hôn nhân của chị gái mình. Nhà Rana có năm anh chị em, Rana là con thứ tư. Chị gái đầu của Rana tên là B xinh đẹp, giỏi giang, đảm đang và tháo vát nhất nhà nhưng vô cùng nhút nhát khiến ai cũng nghĩ là chị sẽ ế. Một hôm khi Rana và chị cả đi ăn hamburger cùng nhau. Rana bảo tôi: “Tớ có nết ăn kinh khủng lắm nhưng chị B của tớ còn kinh khủng hơn tớ nhiều. Hôm ấy bọn tớ lại đói nên cậu có thể tưởng tượng hình ảnh đẹp đẽ khi gặm hamburger của bọn tớ như thế nào”. Ai ngờ có một anh chàng người Mỹ trẻ và đẹp trai ngồi ở bàn bên cạnh đã ấn tượng trước vẻ đẹp của chị B và đã nghĩ ngay rằng: “Đây đúng là vợ mình rồi” (This is exactly my wife). Anh ấy đã chủ động làm quen và xin số điện thoại, e-mail. Sau đó anh chàng người Mỹ, vốn là khách du lịch, thay vì chỉ ở Lebanon có 3 ngày đã quyết định ở lại dài hơn để có thêm thời gian tìm hiểu chị B. Ngay cả khi xảy ra ném bom ở Lebanon, bố mẹ anh gọi điện bắt về, anh chỉ bảo: “Không! Con đã tìm thấy người vợ tương lai của mình ở đây rồi nên con sẽ không về đâu”. Và không thể tin nổi là chỉ từ lần gặp nhau này mà 6 tháng sau hai người đã làm đám cưới. Hiện tại thì chị B đã theo chồng về Mỹ và họ đã có một cô con gái nhỏ đáng yêu.

Anh rể người Mỹ của Rana vẫn bảo: “Lúc ấy cứ như sét đánh thật và anh có một cảm giác rất đặc biệt mà chưa bao giờ anh nghĩ là anh sẽ làm quen với một cô gái như thế hay sẽ kết hôn sớm đến vậy. Nhưng thật may vì anh đã dũng cảm để nắm lấy cơ hội của mình và tìm được một nửa của mình tuyệt vời như thế.” Thay vì tìm kiếm hay sàng lọc đối tượng tình yêu thì hãy cứ tự tin là chính mình, tự vui và hạnh phúc với cuộc sống của mình thì chắc chắc tình yêu sẽ gõ cửa vào những lúc không ngờ nhất.

Câu chuyện cuối mà tôi muốn chia sẻ đó là kỷ niệm đẹp trên đất Bỉ với cậu bạn người Nigeria – Melvin và cô bạn người Trung Quốc – Yang. Hôm ấy là ngày Chủ nhật đầu tháng Chín tôi đi lang thang đến đúng khu đang có lễ hội địa phương. Tôi rất bất ngờ và trầm trồ thích thú vì có rất nhiều hoạt động hấp dẫn. Thú vị nhất là lần đầu tiên thấy bán rất nhiều đồ Việt Nam giữa hội chợ châu Âu, thế là tôi nghĩ ngay phải rủ các bạn nơi tôi thực tập qua thưởng thức cùng để tranh thủ giới thiệu về ẩm thực Việt Nam. Ai cũng bận rộn nên chỉ có Melvin và Yang đi xem lễ hội cùng tôi. Chúng tôi đã có một buổi tối tuyệt vời. Ai cũng tấm tắc khen ẩm thực Việt Nam ngon, lại còn ấn tượng khi nghe tôi nói chuyện với người bán hàng bằng tiếng Việt nữa. Ăn xong chúng tôi đi uống bia ở một quán nhạc Latin sôi động rồi ngồi tán gẫu với nhau. Melvin thì lo lắng về nước không biết làm gì vì cậu vừa tốt nghiệp thạc sĩ ở Ireland chuyên ngành năng lượng mà nộp hồ sơ suốt hơn 3 tháng trời ở châu Âu mà mãi chẳng nhận được phản hồi gì cả. Sắp hết kỳ thực tập và hết hạn visa nên cậu phải về nước mà về Nigeria thì tương lai công việc cũng khá là khó khăn. Yang thì đang ở năm cuối làm nghiên cứu sinh luật ở Bắc Kinh Trung Quốc cũng đang phân vân nên làm gì tiếp sau kỳ thực tập.

Rồi chúng tôi nói chuyện sang đến màu da, sắc tộc những khó khăn khi cố gắng hòa nhập cuộc sống ở châu Âu, vì bản thân chúng tôi ai cũng đã từng gặp phải sự kỳ thị, phân biệt chủng tộc ngay giữa lòng châu Âu. Đang say sưa chuyện trò thì có một chị ngồi bàn kế bên cũng quay sang bắt chuyện. Chị kể về cuộc đời mình thật thú vị, chị đến từ Maritius một hòn đảo ở Ấn Độ Dương đã sang Bỉ sống được 28 năm nhưng vẫn luôn nhớ về quê hương. Chị có một cô con gái nhỏ lai Bỉ rất đáng yêu. Chị đặt tên con gái là “Đừng quên mình đến từ đâu” và rất vô tư bảo dù em bé là công dân châu Âu nhưng có cái dạ dày của người châu Phi khi ăn gì cũng được, khiến ai nấy đều cười ồ. Và khi nghe tôi kể chồng tôi là người Ý thì chị trầm trồ: “Ôi sau này có con sẽ xinh và đáng yêu lắm đấy”. Chị bảo những đứa con lai khác màu da sẽ là tương lai của thế giới vì lúc ấy sẽ chẳng còn phải phân biệt cao thấp sang hèn từ da trắng, vàng hay đen nữa. Những câu hỏi như: Bạn từ đâu đến sẽ chỉ còn là: Tôi đến từ Trái Đất vậy thôi.

Gần 10 giờ đêm ba đứa tôi quyết định đi về thì đúng lúc có pháo hoa. Màn pháo hoa tuyệt vời và đẹp đẽ, sáng rực và lung linh khiến ai cũng đứng lặng thưởng thức. Màn pháo hoa kết thúc chúng tôi quay sang trao nhau những cái ôm ấm áp rồi nói: “Chúc mừng năm mới”. Tự nhiên tôi thấy lòng mình tràn ngập niềm vui, sự bình an và hạnh phúc. Thời tiết đẹp, đồ ăn ngon, bạn hiền và cả không gian của những ngày hè rực rỡ này thật chẳng điều gì hơn. Lúc ấy là tháng thứ chín ở châu Âu, cuối cùng tôi đã tìm lại được thứ mà tôi tưởng đã mất: Tìm lại chính mình. Là một cô gái châu Á giữa lòng châu Âu giữ những bản sắc riêng của mình và lựa chọn cho mình một lối đi riêng. Sự nhạt phai trong các mối quan hệ vì khoảng cách, không gian, thời gian… tôi cũng đã biết chấp nhận và vượt qua.

Khi chuẩn bị bước sang tuổi 30 tôi đã hiểu ra một điều: Những điều tốt đẹp nhất không nằm ở quá khứ mà chính là ở tương lai. Ít nhất tôi đã dũng cảm rời bỏ vòng tròn an toàn của mình, sẵn sàng chấp nhận vượt qua những tự ti, khó khăn để đi theo ước mơ của mình và sống cuộc đời mình mong muốn. Giờ thì tôi biết mình có thể làm được rất nhiều điều tốt đẹp hơn nữa chỉ cần ước mơ của tôi đủ lớn.