- II -

Một buổi chiều, khoảng hai giờ, những tiếng chân đi đi lại lại phía trên đầu gã làm gã ngạc nhiên. Không phải đứa bé đang chơi đùa. Tiếng bước chân là của một người to lớn, với tiếng giậm chân tại chỗ, như khi cô Couvert thử quần áo cho một bà khách hàng, và việc đó mỗi ngày một thưa hơn. Từ khi mắt nhìn của bà ta quá kém, người ta ít giao quần áo mới, và bà ta chỉ còn ít việc như sửa chữa lại và vá víu mà thôi. Sau đó, gã nhận ra bước đi dò dẫm của cô gái già ở cầu thang, và mười lăm phút sau, có lẽ do gã đang nhìn qua cửa sổ, gã thấy bà ta, phía bên kia đại lộ đang đợi xe buýt. Bà ta ăn mặc tươm tất, đi găng, đội mũ, đôi giày bà ta rất ít khi đi chờm ra gót chân.

Tại sao việc đi ra ngoài đó của cô gái khâu già lại làm gã bận tâm? Bà ta có thể có họ hàng để thăm, một người bạn gái ốm, một món lợi tức nhỏ được lĩnh. Họ đã sống từ lâu trong cùng một cư xá, mà gã chẳng hiểu được điều gì cụ thể về bà ta.

Gã không trông thấy bà ta trở về. Đến tối, gã biết bà ta đã về nhà, khi nghe thấy tiếng loẹt quẹt đặc trưng đôi giày đi trong nhà bằng da của bà ta.

Một lần, lắng nghe tiếng động như tiếng chim vỗ cánh đó, Jeanne vừa cười vừa bảo gã:

— Con ma tốt bụng của chúng ta bắt đầu lên giường!

Gã ngờ rằng giữa nàng, cô Couvert và đứa bé, có một chuyện thầm kín mà họ không muốn chia sẻ với gã, và khi Jeanne từ trên tầng ba xuống, sau khi đã ở đó khá lâu, nàng không bao giờ nói với gã họ đã nói về chuyện gì.

Trong những cuộc trò chuyện đầu Ngô, mình Sở, giữa nàng và Pierre cũng vậy, gã bắt gặp những lời bóng gió về những chủ đề xa lạ đối với gã. Lúc đó, gã không lo lắng gì. Gã không quen lũ trẻ con. Gã hơi sợ chuyện đó, ít hơn sợ súc vật, những cũng vẫn cung cách ấy, có thể vẫn cùng một lý do, và gã có khuynh hướng tránh xa.

Hôm sau cái buổi đi ra ngoài của cô Couvert, xảy ra một hiện tượng đặc biệt hơn. Trước bốn giờ ít phút, trên tầng ba, cửa mở ra, và ai đó đi xuống cầu thang. Người ta không thể nhầm bước đi của cô gái già với bước chân của một người thuê nhà nào khác. Từ khi mắt bà ta kém đi, bà ta chỉ xuống hai bậc, hơi thở đứt đoạn, một tay bám chắc tay vịn, tay kia dò tường.

Cầu thang dốc, với những chỗ ngoặt, ở đó, bậc thang nhọn hoắt một bên. Một bà già khác xưa kia, ở tầng năm, cùng với một ông chồng già bằng mình đã bị ngã gãy hông ở đấy. Bà ta không chết, nhưng đã phải bó bột trong mấy năm và người ta không bao giờ trông thấy bà ta nữa vì chính quyền sau đó đã gửi bà ta vào nhà cứu tế.

Gã nghe thấy cô Couvert xuống hai bậc thang, dừng lại, rồi lại xuống. Rồi bà ta xuống tới bậc nghỉ trước cửa nhà gã, và gã không nghe thấy gì nữa. Việc đó hình như kéo dài vô tận. Bà ta không xuống thấp hơn, cũng không gõ cửa. Gã sốt ruột, thắc mắc tự hỏi, liệu bà ta có bị choáng ngất như cái lần gã nghe thấy bà ta đi lên tầng trên không.

Gã bước ra tận cửa, mở ra, và thấy một vạt váy màu tối ở chỗ ngoặt. Hôm đó là thứ Năm, gã phải đợi sang thứ Sáu, xấp xỉ khoảng giờ này để có lời giải cho câu đố. Lần này, gã ngồi trong ghế bành, khi nghe tiếng bà ta đi xuống, và cũng như bữa qua, dừng lại trước nhà gã. Sau khi trụ lại ít nhiều kéo dài trong bóng tối, bà có trở lên không?

Yên lặng chừng nửa phút, cuối cùng cũng có tiếng gõ cửa. Gã ra mở ngay, lạ lùng vì vẻ mặt nghiêm trang của cô gái già. Bộ mặt vẫn luôn nhợt nhạt mang nét vẻ của những con người đã chuẩn bị cho một bước đi quan trọng, và cả trang phục nữa, là sự dung hòa giữa những gì bà ta mặc hai hôm trước với những gì tuềnh toàng hơn bà ta quen mặc ngày thường.

— Tôi không làm phiền ông chứ?

Chưa tin, có thể nói như vậy, bà ta đưa mắt nhìn quanh để đảm bảo gã chỉ có một mình.

— Không sao cả! Bà vào đi, xin mời.

Gã chỉ cho bà ta chiếc ghế bành còn ấm chỗ nhưng bà ta lắc đầu.

— Thấp quá đối với tôi, tôi thích chiếc ghế tựa hơn.

Bà ta xem xét những bức tường trắng, những bức vẽ, những bút lông đang ngâm trong cốc, rồi lén liếc nhìn qua chiếc cửa nửa khép nửa mở, vào trong phòng ăn đã từ khá lâu là lãnh địa của Jeanne.

Bà ta cần phải biết, phải hiểu, bằng hai mắt, tất cả mọi chi tiết của căn hộ, chắc hẳn cả những tình tiết cuộc đời của họ. Có thể bà ta đã đến đây khi gã vắng nhà chăng?

Bà ta không quyết định nói, khoanh hai tay trên bụng, như tỏ ý còn có nhiều thời gian. Một guồng máy bắt đầu vận hành, từ từ, cuối cùng khởi động và bà ta mấp máy đôi môi không tô màu:

— Không phải trong lòng vui vẻ mà tôi đến đây, tôi mong ông tin như vậy.

Bà ta lựa lời bằng cách đăm đăm nhìn qua cửa sổ, và chờ một thời gian như thể bà ta còn hy vọng gã sẽ giúp bà ta bằng những câu hỏi.

— Ông không nghi ngờ lý do tôi tới thăm ông chứ?

— Không.

— Thế mà có lý do đấy.

— Bà nói về Jeanne ư?

Về phía gã, gã không cảm thấy ở bà ta một chút cảm tình nào mà ngược lại. Có lẽ cũng có thể nói, bà ta thấy chướng tai khi nghe gã nói một cách thân mật về người quá cố:

— Nếu như không phải do mắt tôi, mỗi ngày tôi một ít khách hàng và vì sắp đến ngày khai trường...

Gã tin đã hiểu đây là vấn đề tiền bạc, xa với thực tế hàng trăm dặm. Tuy nhiên, từ khi Jeanne còn sống, cũng có lúc, gã tự nêu ra một số câu hỏi, trong sự mơ hồ, như thể gã nghĩ tới biết bao nhiêu điều.

— Mùa hè này, nó vẫn còn lớn lên và tôi buộc phải thay đổi quần áo cho nó từ chân đến đầu.

Gã có trước mặt mình một pho tượng, một tảng đá. Bà ta không hề cử động. Da thịt chỉ hơi rung rung. Chỉ có đôi môi thỉnh thoảng lại mấp máy, sau một hồi dài im lặng, trong khi đó, đôi đồng tử vẫn trơ trơ.

— Giờ đây, cô ấy không còn ở đây nữa để làm điều cần thiết...

Gã tin đã đoán ra:

— Bà muốn nói Jeanne giúp đỡ bà?

Gã không ngạc nhiên vì chuyện đó. Thế nhưng có một điểm đen: gã tự hỏi Jeanne lấy tiền ở đâu?

— Còn sao nữa! Đương nhiên cô ấy phải trả tôi tiền ăn, trọ.

Bà ta nhìn gã bằng con mắt cứng rắn như thách thức gã.

— Tôi những thích tiếp tục tự nuôi nó hơn, tôi xin ông tin như vậy, tôi cũng chẳng vui vẻ gì khi đến ông để nói với ông về...

— Pierre là...

— Bất kỳ người đàn bà nào cũng hiểu ra ngay. Nếu như ông không quan tâm quá đến bản thân ông, như mọi người đàn ông khác, ông cũng đã hiểu ra... Không phải với ông, mà là với ông Jacques tôi muốn ngỏ lời... Tôi đã đến cảnh sát, ở đó, phố Berry nơi người ta lo chuyện về cô ấy, và tôi đã cố thử có được tên và địa chỉ của ông ta... Họ đã từ chối không cho tôi biết...

Chính vì thế, mà tối hôm kia, bà ta đã mặc chiếc váy áo đẹp nhất của mình và đợi xe buýt ở góc đại lộ.

— Tôi cũng đã thưa chuyện với khách sạn Gardénia. Họ rất nhã nhặn, nhưng họ đã trả lời tôi tiết lộ địa chỉ của khách hàng là trái nguyên tắc. Nếu như, chỉ cần trước khi ra đi, cô ấy bảo cho tôi biết cô ấy muốn tôi phải làm gì!...

Pierre xấp xỉ mười tuổi. Vậy nó độ một tuổi rưỡi, khi Jeanne lọt vào cuộc đời của Jeantet. Nàng không bao giờ nói với gã về đứa bé. Nàng đã đợi nó được sáu tuổi, tuổi đến trường, để đem nó đến ở tại chỗ cô gái già, vẫn trong ngôi nhà này.

— Tôi tự hỏi, tại sao cô ấy chẳng nói gì với tôi... - Gã nói khẽ.

Gần như hằn học, bà ta đáp:

— Bởi vì cô ấy coi ông như một loại Phúc Thần, và cô ấy sống trong nỗi hoảng sợ làm ông thất vọng hoặc làm ông vất vả! Trong con mắt của cô ấy, ông không phải là một người đàn ông như những người khác và ông cũng hẳn biết, ông đã làm tất cả những gì cần làm để cô ấy tiếp tục coi ông như vậy. Ông sẽ đem nó về với ông chứ, đứa bé ấy?

Gã không biết trả lời ra sao. Gã tự hỏi liệu gã có sẵn sàng chấp nhận sự có mặt của một nhân vật thứ ba trong căn hộ gã, với tất cả những phức tạp do việc đó đem lại không? Gã có lẽ đã không đủ khả năng, sống một cuộc sống như anh trai Lucien gã chẳng hạn. Đúng là trường hợp này lại khác. Thành thực mà nói, gã không biết nữa.

— Về một mặt nào đó, cô ấy rất hiểu ông, thế đấy! Vả lại, cô ấy không muốn đứa bé biết cô ấy là mẹ nó. Đàn bà đều nghĩ như thế cả mà. Họ bịa ra mọi chuyện, không chịu rơi vào một trường hợp tồi tệ nữa...

— Nó vẫn chưa biết à?

— Tôi đã cho nó biết tuần trước.

— Tại sao?

— Bởi tôi hiểu nó vẫn ngờ cô ấy và tôi không muốn điều đó hành hạ nó.

— Và bà nói cả với nó những chuyện khác nữa?

— Tất.

Hơn bao giờ hết, bà ta xem thường gã, với tư cách một người đàn bà ý thức được đã hoàn thành nghĩa vụ của mình.

— Nếu ông cứ tưởng rằng lũ con trẻ còn lâu mới biết chuyện đó như người ta nghĩ, nhất là trong cái khu phố như khu phố này! Tôi đã giảng giải cho nó, nó đã được sinh ra từ trước khi cô ấy gặp ông, rằng cô ấy không bao giờ dám nói với ông về chuyện đó...

— Nó sinh ra ở đâu?

— Ở nhà hộ sinh, đại lộ Cảng Hoàng Gia.

Nơi cô em gái Blanch của gã làm việc. Blanch có lẽ đã có Jeanne trong phòng làm việc của mình, đã chăm sóc cho nàng, biết đâu, đã chẳng đưa đứa bé mới sinh cho người mẹ xem?

Gã không dám nêu ra tất cả những câu hỏi vừa đến trong đầu gã và tiếc là đã thu được những câu trả lời của bà già hằn học này.

— Thời kỳ ấy, cô ấy sống một mình à?

— Ông thật rõ lạ, đùng một cái, khi đã quá muộn rồi! Có lẽ là, nếu ông quan tâm đến chuyện ấy sớm hơn, sẽ chẳng có điều gì xảy ra...

— Bà muốn nói sao?

— Ông vẫn tưởng rằng là nhân đạo khi lấy một người đàn bà và ngày này sang ngày khác nghĩ rằng người ta không có quá khứ ư?

Mặt Jeantet tím lại, nhớ khi ở Đồn cảnh sát khu vực, buổi tối đầu tiên, khi gã thấy hình như Gordes đã nói với gã bằng thứ ngôn ngữ khác.

Người ta đến nhà gã để lên án gã về bất hạnh của Jeanne, là nguyên nhân cái chết của nàng, trong khi trong những năm tháng ấy, nếu như gã phải câm miệng, chính là chỉ vì nàng.

Có đúng gã tin như vậy không? Mụ già, với con mắt bình tĩnh và ghê gớm làm gã nghi ngờ tất cả.

— Cô ấy đã sống với một người đàn ông, đúng vậy, và cô ấy đã kiếm sống trong khu phố Montparnasse, cũng như tiếp đó, cô ấy đã thử ở đây...

Bà ta ném một cái nhìn sang mặt tiền ngôi nhà chứa.

— Cô ấy đã thuê nuôi đứa bé, cách đây không xa lắm, ở cạnh Versailles. Việc đó tốn nhiều tiền, vì bọn người đó lợi dụng chuyện này. Người đàn ông kia khăng khăng đòi cô ấy bỏ nó cho tổ chức cứu trợ xã hội. Cô ấy tự nhủ rằng, nếu cô ấy sống một mình, cô ấy có thể để dành tất cả những gì cô ấy kiếm được và như thế sẽ có được những gì để trả cho con cô ấy. Một buổi tối, cô ấy ra đi, những tưởng rằng đổi sang khu phố khác, hắn ta sẽ không tìm thấy. Cô ấy cũng để lại cho hắn một bức thư để báo cho hắn biết mình đã trở về tỉnh nhỏ, đừng có tìm cô mà vô ích, cô sẽ không bao giờ lại sống với hắn nữa...

— Chính cô ấy đã kể lại với bà tất cả chuyện đó ư?

— Thì còn ai nữa? Ông tưởng rằng cô ấy không biết gì về việc mình đã làm ư, hay đó chỉ là những điều người ta đã quên rồi?

Lẽ ra Jeanne cũng đã nói với gã, nếu như gã đã nêu ra những câu hỏi với nàng hoặc nếu như gã đã đặt nàng trong tình thế thuận lợi để tâm sự chăng?

Nàng đã tưởng rằng gã từ chối, không muốn biết, gã muốn coi nàng không có quá khứ.

— Hắn ta chỉ để ra ba ngày để tìm cô ấy và chính cái lúc hắn ta trừng phạt nàng bằng cách rạch...

Thế thì, người mà gã đã đón về nhà gã, là một Jeanne khác hẳn với Jeanne gã đã từng tưởng tượng. Gã cũng vậy, gã đã nói với nàng bằng một ngôn ngữ khác, khiến cho đối thoại của họ trở nên vô ích.

— Cô ấy tâm sự với bà khi nào?

— Khi cô ấy quyết định con trai cô ấy được gần mình...

— Trước đó, cô ấy không gặp nó à?

— Một tuần một lần, vào thứ Tư, cố nhiên rồi. Cô ấy buộc phải thuê taxi, rất tốn kém để được nhanh.

Những buổi chiều thứ Tư, gã hiến mình cho cái mà gã gọi là sự trở về của nàng... Phố Francois đệ nhất, rồi vùng ngoại ô Saint-Honoré và ông Nicollet ở cuối hành lang với những viên thuốc đau dạ dày, cuối cùng là phiến đá phấn ở Nhà in Delabourse và những người mặc áo khoác màu xám vây quanh gã bằng những hoạt động của họ... Ngày hôm đó, đối với Jeanne, có một ý nghĩa khác... Nàng vẫn tranh thủ thời gian mặc quần áo vào, xuống chỗ đó, lo lắng trong chiếc xe taxi của nàng, trở về căn hộ, lấy lại thái độ thân mật...

Nếu cuộc đời của Jeantet, việc sử dụng thời gian của gã, những bước đi của gã không được sắp xếp tỉ mỉ như thế, gần như bởi một kẻ cuồng si như gã, tất cả có lẽ sẽ không như thế, ít ra cũng có bận gã trở về nhà sớm hơn, không thấy nàng ở nhà, cũng không trong các cửa hàng cửa hiệu nơi gã có thể đã đi tìm nàng.

Gã chưa hoàn toàn tin vào chuyện này, đưa ra những điều bác bỏ.

— Nhưng còn tiền?

— Ta nên nói về chuyện đó, tiền! Tính keo kiệt của ông đã làm khá phức tạp cuộc sống của cô ấy!

Việc lên án này là sai. Gã không keo kiệt, không bần tiện. Bằng chứng, chính gã đã có thể kiếm sống tốt hơn nhiều bằng cách nhận những công việc gã không ưa thích, ở tờ Nghệ thuật và Đời sống người ta đã đề nghị gã một vị trí hàng tháng, sẽ giải thoát hẳn khỏi mọi lo âu. Gã cũng đã có thể làm đầy đủ một việc đặt thuê công rất hậu ở Nhà in Delabourse nữa, và ít ra tại hai nhà xuất bản.

Gã thích tự do của gã, sự cô đơn của cái xưởng vẽ của gã, cuộc sống không muốn mệt mỏi gã đang sống, được thường xuyên tiếp xúc với Jeanne, trong cái thế giới nhỏ khép kín trong căn hộ của hai người hơn.

Thế mà, cái thế giới đó chỉ tồn tại trong trí tưởng tượng của gã và bây giờ người ta đến nói với gã về tiền, trách gã keo kiệt.

— Tôi đã cho cô ấy...

— Ông đã cho cô ấy, mỗi sáng tiền cô ấy yêu cầu ông để đi chợ...

— Thì sao?

Đúng là do cẩn thận, gã vẫn cho vào ngăn kéo những khoản tiền mà gã mang về mỗi buổi chiều thứ Tư. Ngăn kéo không khóa. Nàng có thể tự mình lấy ở đó khi có nhu cầu.

Ngay từ buổi đầu, khi gã mua cho nàng những thứ nàng mặc, nàng tỏ ra buồn và bối rối.

— Em luôn có vẻ yêu cầu anh một thứ gì đó. Em làm phức tạp đời anh...

Nàng trả lại gã tiền thừa, giữ danh dự bằng cách tính toán với gã:

— Sáng nay em trả khoản ghi nợ ở hiệu bánh và nhà hàng thịt, em mang đi bốn trăm năm ba francs...

Không phải gã đã đề ra cho nàng chế độ đó. Gã chỉ biết nhận lại, do tế nhị. Nàng sợ tỏ ra lợi dụng, gã hiểu tại sao. Nàng chỉ mua cho nàng những thứ không đắt tiền và nếu như nàng không can đảm, đó là hoàn toàn tự nguyện.

Gã đã nói với nàng:

— Anh yêu em như em vẫn thế, vẫn trong chiếc váy áo đen, với mảng tóc trên má, đôi môi hơi nhợt...

Không phải bởi sự hóa trang sẽ làm nàng nhớ lại quá khứ. Họ đã vì thiện ý mà hiểu lầm nhau.

Hôm nay, cô gái già chưa bao giờ yêu, lại cho mình quyền xét xử, bảo vệ cho Jeanne và nhân danh nàng, tố cáo gã lòng dạ xấu xa.

— Cô ấy buộc phải gian lận... vài đồng chỗ này... vài đồng chỗ khác... Rồi, khi người ta phải mổ ruột thừa cho Pierre và đem nó vào bệnh viện...

Gã chưa hề nghe nói tới điều đó, nhìn bà già một cách lo âu, vừa tự hỏi điều gì vừa mới ra khỏi cái miệng nhợt nhạt và tàn ác đó.

— Đó là từ trước khi tôi cho nó trọ kia... Nó vẫn còn ở miền quê... Cô ấy không muốn người ta đem nó vào một phòng miễn phí... Tôi đã quên không biết tốn bao nhiêu, nhưng rất nhiều tiền.

Họ đã sống tất cả khoảng thời gian đó, vài mét cách nhau, hiếm khi bỏ qua một giờ không nhìn nhau, không chuyện trò với nhau, thế mà nàng đã cuộn tròn những ý nghĩ ấy trong đầu nàng, giải quyết những vấn đề gã không ngờ tới.

— Cô ấy xoay sở món tiền đó thế nào?

— Ông không đoán ra ư? Tôi vừa nhận thu hẹp một chiếc váy áo của một cô khách hàng bị gầy đi, một váy áo bằng lụa có hoa xanh, tôi nhớ như vậy. Lúc đó, mắt tôi còn tinh, cô ấy thử áo, chiếc váy áo vừa như được may cho cô ấy. Cô ấy yêu cầu tôi cho mượn một buổi chiều. Cô ấy đi đến phố Caumartin...

Một chiều thứ Tư!

— Hình như ở đó có môt tiệm bar nhỏ lịch sự, cạnh một ngôi nhà chứa. Trong hai giờ đồng hồ, cô ấy đã kiếm đủ để trả bệnh viện.

— Cô ấy lại quay lại đấy?

— Có gì khác nhau việc cô ấy phải đến đó một lần, hay mười hay trăm lần? Và ngay cả việc cô ấy đến đó thì có gì khác đâu? Chả nhẽ ông lại không biết, khi ông yêu cầu cô ấy ở lại với ông sao? Hay là cô ấy đã nói dối ông?

Mụ ta nói như thanh tra Gordes. Mụ có lẽ cũng đã có thể nói: “Một phần nghìn... Và còn hơn nữa!”

— Thế đó! Ông đã rõ cả rồi. Không có đứa bé, mà nó thì không thể làm gì được chuyện này, tôi sẽ không xuống đây đâu và tôi cũng đã để mặc ông muốn nghĩ thế nào tùy ông...

... Nghĩ thế nào tùy ông...

Một lần nữa, gã lại thành thực tự hỏi liệu gã có đáng chịu những lời nặng nề như vậy không.

— Bà hãy nói thêm..

— Gì nữa?

— Tất cả.

— Ông biết thế chưa đủ sao?

— Tôi cần phải hiểu.

— Chẳng có gì khó hiểu cả, cô ấy buộc lòng phải làm cái việc trước kia phải làm hàng ngày. Cô ấy không lấy đồng nào của ông cả. Nhưng cũng như những người đàn ông có quan niệm riêng của họ, cô ấy có đủ can đảm giữ cái đó cho riêng cô ấy, can đảm gian lận, che giấu, can đảm để mặc ông được toàn phúc...

Toàn phúc!...

Gã vẫn coi bà ta là một cô gái khâu già thiển cận, đôi chút tàn tạ, còn lâu gã mới có thể tin nổi, đùng một cái, bà ta biết về bản thân gã, những điều gã chưa bao giờ hiểu được. Độc ác, bà ta láu lỉnh khoái trá trong việc làm méo chúng đi.

— Nếu tôi có quyền lựa chọn, tôi cũng thích làm như cô ấy hơn và nói với ông Jacques cũng như với ông...

Gã phải nuốt nước bọt trước khi hỏi:

— Ông ta cũng biết?

— Về cái gì?

— Đứa bé...

— Từ một năm nay, chính ông ta là người trả tiền ăn trọ.

— Ông ta gặp cô ấy ở đâu?

Gã đâm sợ người đàn ông đó đã đến ngay tại nhà mình.

— Phố Caumartin mà!

— Lâu chưa?

— Chừng gần một năm, tôi đã nói với ông rồi mà.

— Rồi tiếp đó, cô ấy có trở lại đấy nữa không?

— Lại đâu?

— Phố Caumartin ấy...

— Tại sao cô ấy lại quay lại, khi mà ông ta đảm nhiệm tất cả? Ông ta đã chịu khó nài nỉ cô ấy bỏ ông mà không được! Ông ta đã thuê phòng tháng cho cô ấy, mua những váy áo, đồ lót mà cô ấy ít khi có cơ hội để mặc...

Vẫn là chuyện chiều thứ Tư! Gã đi qua sát cạnh phố Berry khi đi từ phố Francois đệ nhất đến ngoại ô Saint-Honoré.

— Bà biết ông ta thuộc hạng người nào chứ?

— Đó là một quý ông tài giỏi, trong công việc kinh doanh. Ông ta lái chiếc xe hơi lớn màu vàng, và sống cạnh cánh rừng Boulogne.

— Ông ta đã lấy vợ?

— Chắc chắn vậy.

— Có con?

— Hai. Chính vì lũ trẻ mà ông ta không thể ly hôn. Vì chính ông ta là người mắc lỗi, tòa lẽ ra đã cho bà vợ được quyền giữ lũ con, và ông ta lại không muốn chia lìa chúng...

— Jeanne cũng đã đoạn tuyệt cơ mà?

— Cô ấy không nói với tôi vậy. Tôi không tin như vậy, nhưng tôi giúp cô ấy điều hay lẽ phải nên làm.

Gã không còn tin liệu cái thư ấy có phải gửi cho gã không? Chẳng phải bởi cái phong bì mang một tên khác, một địa chỉ khác mà các nhân viên cảnh sát đã khẳng định với gã rằng không có thư nào trong phòng ư?

Gã biết điều đó. Điều đó vẫn còn cần thiết. Gã đã ra khỏi sương mù và gã sẽ không đề ra những câu hỏi vẫn theo kiểu ấy nữa. Họ đã không thể hiểu nổi gã, đó là lẽ tự nhiên, nhưng đó là một con người khác họ sẽ có trước mặt họ.

Lúc này, nếu như gã vẫn còn vấp ngã, gã tin chắc gã sẽ thoát ra được, gã sẽ đạt được việc đối mặt nhìn thực tế. Gã không còn giận cô Couvert nữa, cái con người không chịu thôi khoanh tay suốt cuộc trao đổi.

— Vậy, đối với đứa bé, ông quyết định thế nào?

— Nó có biết bà xuống gặp tôi không?

— Không. Tôi đã đề phòng và cho nó đi xem phim. Cả hôm qua nữa, bởi tôi đã xuống chiều hôm qua. Lần này thì...

— Tại sao bà không nói với nó?

— Bởi nó nhất định không chấp nhận đâu.

— Nó không thích tôi ư?

— Trước, nó chỉ ghen...

— Trước nó không biết Jeanne là mẹ nó cơ mà - Gã bác bỏ.

— Chứ sao? Thế điều đó ngăn cản một đứa trẻ ghen ư? Từ khi việc ấy xảy ra, nó ghét ông...

— Nó tưởng là do lỗi của tôi ư?

— Thế là lỗi của ai?

Gã không có vẻ muốn tự bào chữa. Gã đã làm việc ấy một cách vụng về, và gã những muốn mạo hiểm dấn sâu thêm:

— Bà nói vợ tôi trả cho bà bao nhiêu... Tôi sẽ đưa cho bà mỗi tháng đủ khoản tiền ấy...

— Như vậy sẽ không đủ, bây giờ nó đã lớn lên nhiều và tất cả đều tốn kém hơn, quần áo, áo lót, nhất là giày...

— Tôi sẽ trả cho bà đúng giá bà yêu cầu..

Bà ta lúng túng trước chiến thắng quá dễ dàng, cũng như bố mẹ Jeanne ở Ban Hành chính đã từng như thế với gã, về phần họ. Ngay lúc đó bà ta nhìn gã với một sự tò mò mới không phải không chút nghi ngờ.

Bà ta không tỏ ra ân hận mấy vì cách cư xử của mình.

— Tôi đến để nói với ông tất cả mọi điều, không phải vì tôi thích như thế. Lúc mà tôi yêu cầu ông tiền ấy, tôi buộc phải vén toang sự thật với ông...

— Bà đã làm đúng.

— Ông không giận chứ?

— Giận ai?

— Cô ấy, đương nhiên rồi. Ông đã nhầm. Nếu cô ấy không quá bị dày vò vì ông...

Điều nghiêm trọng hơn cả, chính ở chỗ gã mơ hồ cảm thấy bà ta có lý.

— Một người đàn bà không thể sống đầu bãi sông, bãi biển.

Bất chợt, gã hình dung lại Jeanne, rõ ràng hơn mấy tuần trước, trong phòng ăn, trước cái máy khâu của nàng, trong bếp, hoặc còn hơn nữa, đang đợi dấu hiệu của gã, trong khung cửa.

Chẳng phải nàng đã sống trong tám năm trời trong căn hộ, như một con vật thân quen đi từ góc này sang góc khác, chăm chú xem thái độ của ông chủ mình, rình đợi lúc được một cái vuốt ve hoặc một lời nói tốt sao?

— Em mong muốn biết mấy sao cho anh được hạnh phúc!

Điều lạ nhất, chính gã cũng nói, cũng nghĩ cùng một điều ấy. Điều đó không khiêu khích gã, cuối cùng khi thấy mình bị quan sát bằng con mắt lo âu hay sao? Thừa biết câu trả lời, nàng hỏi gã:

— Anh nghĩ gì thế?

— Nghĩ đến em.

— Anh nghĩ thế nào?

— Anh chỉ muốn tin chắc em được hạnh phúc...

Nàng vờ cười, hoặc là nàng đến hôn trán gã. Phải chăng điều đó đã xảy đến vào tối thứ Tư? Gần như vậy. Và, ít lúc trước, nàng đã đến phố Caumartin để kiếm tiền trọ cho con trai nàng, về sau ở phố Berry tìm lại kẻ mà nàng gọi là ông Jacques khi nàng nói chuyện đó với cô Couvert.

Bởi nàng nói với bà ta chuyện đó, cho nàng. Nàng thấy cần thiết phải nói chuyện đó cho một ai đó. Không phải với gã. Mà là với mụ già ở tầng trên.

Nàng cũng nói về Jeantet, hài lòng nói ra:

— Anh ấy quá tốt!

Nàng không nhận ra gã không tốt, gã chỉ là một con người thôi ư?

Điều gì sẽ xảy ra nếu thú nhận với gã sự thật. Gã không hề nghĩ đến chuyện đó. Đùng một cái, biết chuyện đó, sẽ là quá sức. Điều mà gã có thể chắc chắn, là một linh tính trong gã đã không lừa gã. Biết bao nhiêu lần, gã chẳng từng bị sự phiền muộn, cảm giác phi thực tế, không bền chặt, dày vò đó sao?

Gã tự nhốt mình trong những bức tường, nhốt Jeanne cùng với gã để tin chắc cả hai đều tồn tại, hai hợp thành một cái toàn thể, để tin chắc cuộc đời họ là một cuộc đời thực. Để đề phòng thêm, gã hăng hái đến việc sao cho mọi vật đều ở đúng chỗ của nó, như thể chính chúng cũng thủ những vai trong cuộc chơi, sao cho giờ giấc hàng ngày có cùng một nội dung.

Như thế, gã nghĩ một cách ngây thơ, không thể có sự chạy trốn được.

Gã đã xây đắp như thế, bằng hết hơi sức của mình, một cuộc sống ảo tưởng và một mụ già đến thổi lên đó như thổi một ngọn nến.

— Đối với tháng sắp hết...

— Xin lỗi bà, bao nhiêu?

— Với những quần áo tôi phải mua cho nó, sách vở nó cần cho ngày tựu trường...

Mụ lẩm nhẩm tính toán vừa đưa ra một con số vừa quan sát gã để tin chắc gã không thấy mụ đã khuyếch đại ra.

— Jeanne vẫn biết là tôi chỉ đòi cô ấy một khoản tiền, tối thiểu.

Gã không tranh cãi, mở ngăn kéo, cái ngăn kéo đựng tiền, từ lúc có những lời lên án của mụ già, đã mang một diện mạo mới. Gã đếm các tờ giấy bạc.

— Cảm ơn thay cho đứa bé. Nếu tôi tìm được địa chỉ của ông Jacques, tôi sẽ không đến quấy quả ông nữa.

— Bà không cần phải tìm địa chỉ ấy đâu.

— Ông muốn nói ông sẽ tiếp tục?

Gã gật đầu, đưa bà ta ra tận bậc nghỉ sau khi kéo chiếc ghế ra khỏi lối đi suýt bà ta vấp phải. Bà ta không ngoái lại, bắt đầu leo những bậc thang bằng những bước chân dò dẫm của bà ta.

Gã đóng cửa lại và cử động đó không còn ý nghĩa của nó như trước kia. Trong những năm tháng ấy, việc đó đã từng là một cử chỉ tượng trưng đối với gã, một thứ nghi lễ, một sự thông đồng. Gã đi xuyên qua chiếc sân, nơi chiếc đèn của bà gác cửa thấp thoáng sau ô kính bẩn thỉu, luồn vào cầu thang luôn tối mò, mở cửa ra không cần chìa khóa, nghe thấy trong một gian phòng, Jeanne đứng lên khỏi chiếc ghế tựa của mình. Ngay cả nếu như nàng không nhúc nhích gã cũng biết nàng ở đó, cảm thấy sự hiện hữu của nàng và rồi lại đẩy cánh cửa, như dựng lên một rào cản giữa họ với tất cả những gì nguy hiểm thù địch, đe doạ.

Chỉ còn lại họ trong những bức tường, chỉ với những tiếng động không tên mà họ muốn đón nhận biết bao, một cái nhìn thẳng xuống nóc những xe buýt và khách đi đường nhốn nháo không thể làm gì chống lại họ.

Lúc đó, điều gã nghĩ, điều gã cảm sâu tận đáy lòng, gã không bao giờ nói với Jeanne. Gã không bao giờ nghĩ được một cách rõ ràng. Chỉ có mỗi một lần ngồi vào ghế bành, vừa duỗi chân ra vừa thở dài:

— Tốt rồi!

Những cử chỉ của gã không cảm động mấy, cung cách bước vào xưởng vẽ, nhìn hai chiếc bàn vẽ, những chữ viết bằng mực tàu trên tường, Jeanne ngừng máy khâu hay cái bếp của nàng?

Khi gã còn nhỏ, ở Roubaix, có một nhân viên ngân hàng ra khỏi nhà mình và luôn luôn trở về đúng vào giờ ấy, sai không đến một phút. Người ta thấy ông ta đi qua hè phố trước mặt và cách xa hai mươi mét ngưỡng cửa nhà mình, ông ta đã cầm chìa khóa trong túi, ở đầu dây khóa sáng loáng.

Ông ta cũng vậy, cũng bước những bước dài, cũng chầm chậm như Jeantet khiến cho dáng đi của ông ta có vẻ trịnh trọng. Ông ta giữ thắng cổ, mặt thản nhiên với một sự thanh thản không thể làm suy suyển nổi, và nhiều lần, đứa bé đã nghe mẹ nó nói: “Người ta bảo ông ta mang sắc phong Thánh.”

Có lẽ Jeanne cũng thấy gã có vẻ mang sắc phong Thánh chăng? Cô Couvert đã chẳng nói lúc vừa rồi, với một sự nóng nẩy sặc mùi chua chát rằng vợ gã coi gã như một vị Phúc Thần ư?

Vị Phúc Thần đã sụp đổ trong chiếc ghế bành của mình. Thật ra, người nhân viên ngân hàng, một buổi tối khi chính ông ta từ văn phòng trở về nhà, chìa khóa cầm sẵn trên tay đã bị ngã ngay trên hè đường cách cửa nhà mình chưa đầy mười mét.

Có tiếng bước chân vội vã trên cầu thang, và tiếng rắc rắc ở tầng trên. Pierre đã đi xem phim về và việc đầu tiên phải chăm lo của nó là nhìn xem trên bếp có gì cho bữa tối.

Jeantet, đang chăm chú nhìn trên tường một chữ trong bộ mẫu tự chưa hoàn thành của gã, bộ mẫu tự Jeantet mà gã đã lao động về bộ chữ đó từ bao nhiêu năm nay, bất ngờ nhắm mắt lại, bởi mi mắt gã đang cay cay.

Gã không giận dữ, không oán hận, có lẽ không cả cay đắng nữa. Những ngón tay gã nhẹ nhàng xòe ra, khép lại trong cái trống vắng, rồi lại xòe ra và bắt đầu ve vuốt, những ngón tay ngập ngừng trìu mến mơn man mặt da chiếc ghế bành.