Chương 7
Muốn đi đến tiệm cầm đồ trên phố Dân Sinh, Mã Cạo Đầu phải đi ngang qua con phố dọc bờ sông. Người quen vô tình gặp mặt trên đường không hề tỏ thái độ cung cung kính kính với lão như ngày xưa nữa, không gọi lão là ông chủ Mã nữa mà gọi thẳng cái tên Mã Cạo Đầu.
- Mã Cạo Đầu! Ông muốn đến cửa hàng số mấy của ông?
- Mã Cạo Đầu! Sao ông lại sinh ra một đứa con phá gia chi tử thế hả?
- Mã Cạo Đầu! Nếu biết sớm ông là người khảng khái như vậy, tôi đã cầu xin Mã Đán đến nhà tôi chửi rồi!
- Mã Cạo Đầu! Khang Khu là một con đỉa hai đầu mà Hồng Xung đã tống khứ đến nhà ông. Ông phải nhanh chóng vứt nó ra đường đi, nếu không trước tiên nó sẽ ăn hết lương thực nhà ông, sau đó hút khô máu bố con ông, gặm nhấm xương tủy của bố con ông. Ba người các ông sớm muộn gì cũng ôm nhau mà chết chung thôi.
Vân vân và vân vân…
Thoạt trông thì cũng biết Mã Cạo Đầu sắp chết đến nơi rồi. Nhà họ Mã hầu như chẳng tích lũy tài sản gì, ngoài ba cửa hàng gạo ra thì chỉ còn lại mấy gian nhà rách nát. Để có gạo cho vào thùng, Mã Cạo Đầu phải mang đồ trang sức, quần áo của vợ để lại, đồ gia cụ trong nhà, thậm chí là cái bô đựng nước đái đến cửa hiệu cầm đồ. Trong nhà hầu như không còn bất cứ cái gì đáng giá một đồng bạc nữa cả. Ngày ấy, Mã Cạo Đầu bảo Mã Đán giúp lão hạ chiếc quan tài lão đã chuẩn bị cho chính mình được treo lâu này trên xà nhà xuống để khiêng đến cửa hiệu cầm đồ. Chủ cửa hiệu cầm đồ họ Củng, khi Mã Cạo Đầu còn đang làm nghề cắt tóc, gã chẳng qua cũng chỉ là một kẻ nhặt rác nhưng đôi bên cũng đã có qua lại với nhau, có thể gọi là có chút thâm tình.
Ông chủ Củng thấy Mã Cạo Đầu cùng cực đến độ ấy nên động lòng trắc ẩn, nói:
- Ông anh à, tại sao ông lại có thể mang chiếc quan tài của mình mà đi cầm vậy? Nhỡ đến lúc cần cái bốn dài hai ngắn này thì ông tính làm sao?
- Đừng lo. - Mã Cạo Đầu nói - Người chết thì việc gì phải câu nệ đến tiểu tiết, một manh chiếu cói quấn lại rồi vùi xuống đất ở nghĩa địa là xong thôi ấy mà.
Mã Đán nấp ở chỗ khuất bên ngoài cửa tiệm, không dám để cho lão Củng trông thấy. Nhưng lão ta đã phát hiện ra Mã Đán, gọi lớn:
- Mã Đán, mày vào đây!
Mã Đán bước vào tiệm. Lão Củng vung tay giáng vào mặt cậu ta một cái bạt tai, chửi:
- Mày đúng là thằng phá gia chi tử! Bố mày không nỡ đánh mày, nhưng bữa nay tao phải đánh thay cho ông ấy!
Mã Đán chỉ đưa tay xoa xoa cái má bị đánh, đầu cúi gằm, không dám hó hé.
- Mã Đán! Mày nói đi! Tao đánh mày là tao sai rồi phải không?
- Không sai… không hề sai tí nào…
Lão Củng thở dài, nói:
- Nếu mày là con tao, e rằng tao đã bị mày chọc cho giận mà chết lâu rồi. Thôi, tao cũng không đủ nhẫn tâm để đánh mày nữa.
Nói xong, lão lôi ngăn kéo lấy ra mấy đồng bạc đưa cho Mã Đán, nói tiếp:
- Mày khiêng quan tài của bố mày về đi, còn mấy đồng này thì cầm lấy mà dùng.
Mã Đán nhìn sắc mặt của Mã Cạo Đầu để dò xét thái độ. Lão ta vội vàng nói:
- Ông chủ Củng à, cứ theo lệ thường mà làm, cứ để quan tài lại đây. Đây là loại gỗ trứ danh ở Liễu Châu đấy, giá trị đến chục đồng chứ chẳng chơi.
Mã Đán đưa tiền cho bố. Lão Củng lại bảo Mã Đán khiêng quan tài về nhưng Mã Cạo Đầu cương quyết để nó lại cửa tiệm cầm đồ.
- Buôn bán là buôn bán, không thể làm trái với quy định.
Nói xong, Mã Cạo Đầu lôi Mã Đán rời khỏi tiệm. Lão Củng thở dài, đành phải nhận lấy chiếc quan tài.
Mã Cạo Đầu dùng số tiền cầm chiếc quan tài mua một số vật dụng hàng ngày, lại mua cho Khang Khu một chiếc gương soi, còn lại bao nhiêu tiền, lão đem mua gạo tất tần tật. Nhà họ Mã lâu lắm rồi không có bóng dáng đàn bà, chiếc gương soi của mẹ Mã Đán để lại đã ố vàng, nhìn vào không thấy gì nữa. Khang Khu đứng trước chiếc gương soi đi soi lại bộ dạng của mình.
- Mã Đán à, tôi bước vào nhà anh không đầy hai tháng mà thịt trên mặt tôi đã đầy lên, hai má bên trái bên phải thịt nhô cao lên rất rõ và đều đặn, chứng tỏ nhà anh không hề bạc đãi tôi. Nhưng bù lại, tôi cũng không hề đối xử tệ với nhà anh. Anh xem, tôi đã dọn dẹp nhà cửa của anh thật sạch sẽ, chỉnh tề, lâu nay anh không ngửi thấy mùi chuột nữa, đúng không? Quần áo của bố con anh còn bị rách miếng nào mà không vá lại không? Chăn mền mùng chiếu đều được tôi giặt sạch như mới. Mã Đán à, trước đây anh vẫn thường bị người ta khinh khi, bây giờ còn có ai dám coi thường anh nào? Lại nữa, trước đây anh vẫn ngủ một mình, bây giờ thì đêm nào cũng ôm tôi mà ngủ, nửa đêm bên tai tôi vẫn nghe thấy tiếng nghiến răng trèo trẹo của anh nghe giống như mấy con chuột gặm thùng gạo. Mỗi buổi sáng thức dậy trên vai áo của tôi vẫn còn thấm nước dãi của anh, ướt nhèm nhẹp, ban đầu tôi vẫn tưởng là sữa của tôi chảy ra nữa đấy…
Mã Đán quay đi cười thầm, trong bụng thấy ấm áp lạ thường. Khang Khu còn nói:
- Không có tôi, nhà họ Mã các anh chưa thể xem là một gia đình, chỉ là hai người đàn ông không vợ kết hợp lại với nhau qua ngày đoạn tháng thôi, cũng giống như hai chiếc đũa ghép lại thành một đôi mà thôi. Tôi vừa đặt chân vào nhà anh, nó mới biến thành một gia đình đúng nghĩa, do vậy các người không được phép coi thường tôi.
Thực ra thì trong lòng Mã Đán đã có ít nhất một nghìn lần đã trả lời cho vấn đề của Khang Khu: Tại sao anh và bố lại có thể coi thường em được chứ?
Suốt ngày, Mã Cạo Đầu luôn luôn đeo một gương mặt nặng trình trịch, vẻ sầu muộn khổ tâm thể hiện rất rõ. Mỗi khi Khang Khu vét thùng gạo kêu sồn sột thì cũng là mỗi lần trái tim của lão như bị ai bóp nghẹt. Thịt trên gò má của bố con lão ngày càng teo đi và mỗi ngày, không biết lão vơ từ đâu về đủ những thứ rau củ dại, hai bố con lão chia nhau ăn. Khang Khu nhìn thấy, trong lòng cũng cảm thấy xót xa áy náy nên đề nghị được cho mình ăn chung. Có điều, Mã Cạo Đầu không đồng ý, bảo cô cứ tiếp tục ăn cơm. Khang Khu nói:
- Có phải là hai người cảm thấy tôi rất khó nuôi, đúng không? Có điều, nhu cầu của tôi nào có cao sang gì đâu. Ngoài việc được ăn no, tôi không cần bất cứ cái gì khác. Ngay cả chuyện ăn, tôi cũng chỉ cần cơm, thức ăn có hay không tôi cũng chẳng cần quan tâm. Bố không thấy là tôi có thể không cần đụng đến thức ăn à?
Mã Đán chen ngang:
- Em nói ít thôi có được không?
- Mã Đán! Anh chê tôi nhiều lời phải không? Không nói, tôi sẽ bị thiệt thòi. Khi đói bụng, nếu tôi không nói thì hai người làm sao biết được?
Mã Cạo Đầu lôi từ trong một chiếc rương ra những dụng cụ cắt tóc lâu ngày rồi không đụng đến, đặt mấy chiếc ghế dưới tán lá một cây hòe ở phía nam thị trấn, treo một tờ giấy to và khá cứng trên cành cây, viết trên đó hai chữ: “Cạo đầu”. Dao cạo và kéo đều được sắm từ thời ông nội Mã Đán, thời còn trẻ Mã Cạo Đầu đã theo chân bố làm nghề cạo đầu. Không biết bao nhiêu năm rồi chiếc dao cạo này không được tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Mã Cạo Đầu đưa lưỡi dao ra trước mặt, nheo mắt ngắm nghía rất lâu, làm như nó đang thì thầm những lời gì đó với lão.
Mã Đán là người khách đầu tiên của Mã Cạo Đầu. Lão ta gọt phăng đầu tóc của Mã Đán, cạo đi cạo lại đến năm lần bảy lượt, nét mặt biểu lộ vẻ thỏa mãn, nhận ra rằng tay nghề của mình vẫn không hề bị mai một theo thời gian.
- Mày cũng thử một chút đi. - Mã Cạo Đầu nói với Mã Đán - Ông nội mày cũng chẳng tay cầm tay truyền nghề trực tiếp cho bố, chỉ là bố nhìn thôi cũng đã học được rồi. Tổ tông mười tám đời nhà ta có cơm ăn là nhờ cạo đầu, nghề cạo đầu trở thành nghề di truyền, nghề trời phú cho họ nhà ta. Kế thừa sự nghiệp của tổ tiên không phải là tốt sao? Chỉ còn có người sống là còn có thợ cạo đầu. Biết cạo đầu thì không thể chết đói.
Mã Cạo Đầu đưa chiếc dao cạo cho Mã Đán. Tuy con dao này không sáng lấp lánh, có điều thoạt nhìn Mã Đán cũng biết nó sắc bén vô cùng. Bàn tay cầm dao của Mã Đán có một chút run rẩy. Mã Cạo Đầu nghiêng đầu về phía Mã Đán, nói:
- Mày thử đi!
Mã Đán không dám đưa con dao lên đầu bố. Mã Cạo Đầu đã điên tiết, quát lớn:
- Cạo đi chứ! Sao mày lại không cạo nào?
- Dao quá sắc, con sợ sẽ cắt vào đầu của bố…
- Bố bảo mày cạo đầu chứ không bảo mày cắt đầu, không bảo mày lột da đầu… Cạo đầu là cạo tóc, sao lại có thể cắt mất đầu được, sao lại có thể lột da đầu được?
- Con dao… tay con đang run… tim con đang đập mạnh… con đang sợ…
- Mày sợ cái gì?
- Con cũng không biết mình đang sợ cái gì. Nó cũng giống như việc nghĩ đến thùng gạo trong nhà đã hết gạo là con lại thấy sợ thôi.
- Chỉ cần mày học được cách cạo đầu, thùng gạo trong nhà sẽ không bao giờ vơi.
Mã Đán hít một hơi thật sâu, đưa lưỡi dao đi một đường trên da đầu Mã Cạo Đầu. Lão kêu thét lên đau đớn, ngón tay mò mẫm trên đầu đã sờ thấy máu dâm dấp.
- Mã Đán! Mày muốn giết người à?
Mã Đán càng trở nên hoảng loạn, con dao quét ngang cổ tay trái để lại một vết cắt dài. Mã Cạo Đầu giận dữ gầm lên:
- Có phải mày thấy tao đã già rồi, không còn được việc gì nữa, sợ tao ăn không gạo của vợ chồng mày phải không?
Tất nhiên là Mã Đán không hề có ý đó, nhưng nhất thời không có cách nào để biểu đạt được những uẩn khúc trong lòng, chỉ biết vứt con dao xuống đất, run rẩy quỳ xuống trước mặt bố:
- Bố ơi! Mất đứt ba cửa hàng gạo, nhưng cuối cũng con vẫn cứ là một thằng nhu nhược mà thôi.
Mã Cạo Đầu thở dài nói:
- Mất ba cửa hàng cũng chẳng đáng lo, nhu nhược cũng chẳng chết ai, quan trọng là mày có thể nuôi sống Khang Khu, có thể duy trì dòng giống hay không mà thôi. Cho dù có thế nào, nó cũng đã là vợ của mày. Thằng nhu nhược cũng phải là người có trách nhiệm.
- Con đảm bảo là không để cho Khang Khu chết đói.
- Mày cũng phải đảm bảo là không để cho bố chết đói!
- Bố à, thị trấn Thượng Tân không cần phải có hai người cạo đầu, có bố là đủ rồi. Vả lại, chỉ dựa vào việc cạo đầu thôi thì không thể nuôi sống nổi ba người chúng ta, để con tìm việc khác mà làm vậy.
Mã Cạo Đầu nghĩ lại, thấy lời Mã Đán cũng có lý. Thị trấn Thượng Tân này vẫn còn có một người thợ cạo đầu nữa là lão Phùng. Lão này không phải là người bản địa mà từ huyện Thanh Thủy đến. Kể từ ngày Mã Cạo Đầu buông con dao cạo xuống, lão Phùng đã làm công việc này ở thị trấn Thượng Tân đã ba mươi năm, mỗi lần Mã Đán hay Mã Cạo Đầu đến chỗ lão Phùng để cạo đầu, lão chẳng bao giờ dám lấy tiền. Lần nào cũng thế, lão Phùng thường nói với Mã Đán:
- Mã Đán này, nếu năm ấy mà bố cháu không nghỉ làm công việc cạo đầu và đồng ý để cho chú thay thế ông ấy thì chú đã không có hạt cơm nào để nhét vào mồm. Do vậy mà cả đời chú không thể quên được tấm ân tình này.
Lão Phùng cũng đã già, xưa nay chưa ai từng gặp mặt người nhà của lão, chỉ nghe qua miệng lão thì biết trong nhà lão cũng chẳng còn ai, chỉ có một đứa cháu gái thì đã được gả chồng về Quý Châu. Lão sống cô đơn ở Thượng Tân trong một căn nhà rách nát ở cửa nam thị trấn. Lão là người tốt, tất cả mọi người ở Thượng Tân đều thích lão. Cho dù một chân của lão Phùng bị vẹo do năm ngoái bị ngã, nhưng kỹ thuật cạo đầu của lão thì không tầm thường chút nào. Ngày khôi phục lại nghề cũ, Mã Cạo Đầu đến chỗ lão Phùng, nói:
- Lão Phùng à, không phải là tôi muốn cướp bát cơm của ông, tôi làm chuyện này cũng vì bất đắc dĩ…
- Ông Mã ơi, miếng cơm lâu nay mà tôi có cũng là nhờ ông cho. - Lão Phùng vừa dọn đồ đạc vừa nói - Ông đã cho tôi kiếm cơm ba mươi năm nay, bây giờ ông muốn quay lại, tôi không có một lời oán trách nào cả. Tôi sẽ thu dọn đồ đạc và quay về huyện Thanh Thủy ngay lập tức.
Mã Cạo Đầu nói không thật với suy nghĩ trong lòng mình:
- Ông vẫn có thể ở lại đây… Chúng ta cùng nhau cạo đầu… Chúng ta vẫn có thể kiếm cơm mà.
- Thị trấn Thượng Tân này chỉ bằng cái bát cơm chứ to tát gì, một thợ cạo đầu là đủ rồi, hai người sẽ thừa và lúc đó cả hai đều sống dở chết dở.
Lão Phùng cương quyết về lại quê cũ, Mã Cạo Đầu cũng chẳng nài ép gì, bảo Mã Đán giúp đỡ lão thu dọn đồ đạc rồi tiễn đi một đoạn đường. Mã Đán đưa lão Phùng đến bến thuyền và trong vòng một ngày, lão Phùng đã có thể về đến huyện Thanh Thủy. Nhưng lão Phùng lại không lên thuyền. Mã Đán nghĩ trong bụng chắc là lão lưu luyến thị trấn Thượng Tân nên nói:
- Hay là chú nghe lời bố cháu, ở lại đây.
- Nhất định là chú sẽ đi, chú không thể vong ân bội nghĩa, ở lại để tranh giành bát cơm với bố cháu.
Thuyền sắp chạy, Mã Đán có ý nhắc khéo lão Phùng, lão nói:
- Nhà chú không ở huyện Thanh Thủy, chú không phải là người Thanh Thủy.
Ba mươi năm nay, người Thượng Tân đều nghĩ lão Phùng là người Thanh Thủy, chẳng qua là trong suốt thời gian ấy, lão không hề quay lại Thanh Thủy lần nào mà thôi.
Giữa trưa nắng gắt, bến thuyền không có một bóng người qua lại, thuyền bè trên bến cũng rất thưa thớt.
Mã Đán rất ngạc nhiên, nói:
- Cháu lâu nay vẫn nghĩ chú là người Thanh Thủy, do vậy mà ấn tượng của cháu về cái huyện này cũng rất tốt.
- Mã Đán à, chú đã biết cháu từ khi mới sinh ra cho đến khi trưởng thành, cũng có thể xem là người trong nhà chú, chú không thể không quan tâm đến cháu. - Lão Phùng thở dài - Chú nói nhé, làm người ấy mà, nhu nhược cũng chẳng sao, đôi khi nhu nhược cũng là phúc đức đấy.
Mã Đán gật đầu lia lịa. Tóc lão Phùng đã bạc phơ, nếp nhăn ngang dọc trên mặt. Xem ra thì lão đã già lắm rồi, đi đứng cũng đã bắt đầu run rẩy, xiêu vẹo. Lão kéo tay Mã Đán, ghé vào tai cậu ta thì thào:
- Cũng chỉ vì thời thanh niên chú to gan quá nên mới rơi vào tình cảnh lưu lạc mấy chục năm qua. Thượng Tân này không ai biết một tí gì về quá khứ của chú, không biết lý do tại sao chú lại lưu lạc đến đây. Bữa nay chú nói cho cháu biết, thời thanh niên, gan của chú to bằng trời, là một kẻ chẳng khác nào thổ phỉ tác oai tác quái ở địa phương, chuyện gì cũng dám làm, đã từng giết chết ba người nông dân trong thôn, hai tên nha lại. Trong bước đường cùng, chú mới chạy trốn đến Thượng Tân, không ngờ lần chạy trốn này kéo dài đến tận ba mươi năm, ngay cả vợ và con gái chú cũng chẳng biết chú sống chết thế nào. Đương nhiên, chú cũng không thể biết họ còn sống hay đã chết. Cháu nói xem, to gan có lợi gì nào? Nếu chú trước sau như một là một thợ cạo đầu trong sạch thì việc gì chú phải tha phương cầu thực, mai danh ẩn tích nào?
Gương mặt lão Phùng biểu lộ vẻ hối hận. Mã Đán định nói vài câu an ủi nhưng lão đã không cho cậu ta kịp lên tiếng:
- Cháu về đi, chú muốn ngồi ở đây nghỉ ngơi một lát. Từng ngọn núi từng dòng nước, từng cành hoa từng ngọn cỏ ở đây đều biết chú. Chú có cảm tình với nơi này, chú phải nhìn tất cả một lát nữa để ghi nhớ trong lòng.
Mã Đán không còn lý do gì để ở lại, quay về nhà. Không ngờ là Mã Cạo Đầu lại nổi trận lôi đình:
- Lão Phùng không còn đất để mà đến nữa, không còn chỗ nào để dựa dẫm nữa, tại sao mày lại vất lão ta bên đường mà không quan tâm gì cả thế hả? Mày phải quay lại bến thuyền ngay lập tức, khuyên lão ta trở lại đây, chúng ta có thể nuôi lão. Mày phải nuôi lão ta đến cuối đời!
Mã Đán vội vàng quay đầu chạy về phía bến thuyền, Mã Cạo Đầu cũng đuổi theo phía sau. Nhưng khi cả hai chạy đến nơi thì không lấy lão Phùng đâu cả, dụng cụ cạo đầu của lão được đặt rất gọn gàng trên một tảng đá bên bờ sông. Mã Cạo Đầu và Mã Đán réo gọi lão Phùng nhưng không có tiếng trả lời nào. Mã Cạo Đầu bảo Mã Đán men theo bờ sông đi về phía nam để xem là lão Phùng có nổi trên mặt nước hay không, nhưng tìm cho đến tận lúc trời tối mịt, bước chân của họ đã đi đến tận thôn Hồng mà vẫn không thấy bóng dáng lão Phùng.