Quyển vở màu đen (3)

Thay cho câu trả lời, anh ta rầu rĩ nhìn anh và quẹt mạnh que diêm. Que diêm gẫy và đầu que diêm đang cháy bay xuống bàn. Anh ta cuống quít dập tắt đầu diêm cháy, búng nó xuống sàn và hậm hự một cách bực tức, đánh que khác. Đúng như anh mong đợi. Tất cả những việc đó kéo dài mấy giây, nhưng trong những khoảnh khắc ấy, anh ta tập trung hết tâm trí, gắng sức tìm hiểu ý nghĩa mấy tiếng “nhường lại bộ mặt”.

Có vô vàn cách giải thích. Bắt đầu từ những điều ai nấy đều biết như giết người, dọa dẫm, vụ áp phe trong đó người ta muốn thay đổi diện mạo của mình và cuối cùng là những trường hợp hoàn toàn huyễn hoặc khi người ta thực sự làm cái việc mua bán mặt... Đúng, quả là không dễ đoán tí nào. Nếu anh ta còn khả năng suy xét bình tĩnh, anh ta phải nhớ ra ngay món tiền mười ngàn yên - đây là một điều kiện hoàn toàn rành mạch. Mười ngàn yên có thể mua được những gì, điều đó anh ta biết. Phải chăng hợp lý hơn cả là đừng đoán mò làm gì cho khổ thân, mà cứ hỏi thẳng xem anh nói thế là ý làm sao? Không nghi ngờ gì nữa, anh ta bị áp chế bởi lớp băng trên mặt anh và đang lâm vào tình trạng khó chịu của một người bị một sự ngụy biện nào đó không thể tưởng tượng nổi hành hạ trong giấc mơ. Nói chung, dường như anh không lầm khi quyết định đến tiệm ăn. Điều anh thích nhất là anh ta dường như vấp phải hàng rào dây thép gai, quan tâm đến cái ở dưới băng thì ít, mà quan tâm đến chính lớp băng thì nhiều hơn.

Trong giây lát nào đó - như một nhà quỷ thuật trứ danh vung chiếc khăn tay - trong anh xảy ra sự biến hóa kinh dị. Như từ cái hố không khí vô hình bay vọt ra một con giời, anh bỗng trở thành kẻ hung đồ sẵn sàng cắm ngập những chiếc nanh đã mài nhọn vào họng kẻ đối thoại của mình.

- Nào có gì đâu. Tuy tôi nói về mặt nhưng đây chỉ là nói về lớp da. Tôi muốn thay loại băng...

Mặt người đàn ông càng sa sầm hơn, dường như anh ta mải mê hút thuốc - anh ta chúm môi lại một cách hết sức cố gắng - xem ra anh ta đã quên hẳn công việc của anh và anh ta. Thoạt đầu, để ngăn ngừa sự phản đối của anh ta, anh định trình bày vắn tắt thực chất sự việc, nhưng bây giờ thì không cần nữa rồi. Dưới lớp băng, bất giác anh nặn ra một nụ cười chua chát không ai nhìn thấy. Trút giận là cách tốt nhất để giữ sức khỏe.

- Không, không, ông đừng lo. Tôi không có ý định lột da ông đâu. Cái duy nhất tôi cần là hình mẫu bề mặt da. Những nếp nhăn, những lỗ chân lông, những đường nét của da... Đại khái là tôi cần ông để tôi chuyển vào khuôn tất cả những gì cho phép cảm thấy là có da.

- À, khuôn...

Người đàn ông thở dài nhẹ nhõm, sự căng thẳng tan biến, yết hầu anh ta động đậy, anh ta gật đầu lia lịa, nhưng nỗi e sợ vẫn chưa hết hẳn. Rõ ràng là anh ta lo ngại. Anh định làm những chuyện xằng bậy gì khi mang bộ mặt hệt như mặt anh ta, đây là điều không thể không khiến cho ngươi đàn ông lo lắng. Đáng lẽ giải quyết ngay những ngờ vực của anh ta thì suốt thời gian ngốn cái món ăn người ta mang đến, anh luôn luôn giở những trò bỉ ổi lặt vặt với anh ta, chỉ càng khiến anh ta thấy mình nghi ngờ là phải. Đối với cá nhân anh ta, anh chẳng thù ghét gì. Có lẽ đấy chỉ là anh trả thù về việc anh phải thỏa thuận với anh ta về bộ mặt.

Cố nhiên chỉ cần những con đỉa này đừng làm khổ anh thì lớp băng cũng có cái duyên ưa của nó và vứt bỏ nó cũng không phải là dễ dàng lắm đâu. Chẳng hạn anh cho rằng ý nghĩa đích thực của mặt bộc lộ rõ nhất khi nó bị lấp dưới lớp băng - hiệu ứng của mặt nạ. Mặt nạ, đó là một trò chơi độc ác khi cái mà ta chờ đợi ở bộ mặt và cái mà ta nhìn thấy đổi chỗ cho nhau. Nói chung có thể coi đó là cách tốt nhất để lẩn trốn mọi người - xóa bỏ mặt, người ta xóa bỏ luôn cả tâm hồn. Hẳn là chính vì thế nên thời xưa, những tên đao phủ, những thầy tu bội giáo, những quan tòa giáo hội, những thầy tư tế, các giáo sĩ của những dòng tu bí mật, và cuối cùng là những tên cướp không thể không cần đến mặt nạ, mặt nạ rất cần thiết cho họ. Mặt nạ không chỉ có công dụng tiêu cực là che giấu bộ mặt, mà còn có mục đích tích cực hơn - che giấu diện mạo của con người, dứt bỏ mối liên hệ giữa mặt và tim, giải thoát người ta khỏi những ràng buộc về tinh thần với mọi người. Hãy lấy một ví dụ đơn giản hơn - hoàn toàn ứng với trường hợp này là tâm lý của gã công tử bột thích đeo kính đen làm dỏm ngay cả khi chẳng cần gì đến kính. Nhưng nếu như giải thoát mình khỏi tất cả những ràng buộc về tinh thần và giành được tự do vô giới hạn thì rất dễ trở thành tàn bạo vô hạn độ.

Thực ra, anh đã từng phải suy nghĩ về việc dùng băng làm mặt nạ. Đúng... Điều đó xảy ra lần đầu tiên từ trước khi xảy ra sự việc với bức vẽ của Klêê. Anh tự hào cho là mình giống người vô hình nhìn thấy mọi người mà không ai nhìn thấy mình cả. Tiếp đó là lần anh đến gặp ông K., người chế tạo những khí quan nhân tạo. K. ra sức nhấn mạnh tính chất ma túy của mặt nạ và nghiêm chỉnh báo trước với anh rằng anh sẽ biến thành kẻ nghiện ma túy không thể quan niệm được cuộc sống mà không có những cuộn băng. Vậy có thể cho rằng lần này chuyện đó xảy ra là lần thứ ba... Đã hơn nửa năm trôi qua, cổ thể nào anh vẫn giẫm chân tại chỗ? Không, vẫn có sự khác nhau. Thoạt đầu đó là sự huênh hoang bình thường, rồi sau anh nhận được lời cảnh cáo của người ngoài, và cuối cùng bây giờ lần đầu tiên, anh thực sự nếm mùi cái thú vui bí mật làm người đeo mặt nạ. Tư tưởng của anh dường như vận động theo đường xoáy ốc. Thực ra trong thâm tâm anh hơi ngờ vực: sự vận động đó diễn ra theo hướng nào, theo đường xoáy ốc đi lên hay đi xuống?...

Vậy, tiếp tục cảm thấy mình là kẻ cưỡng bức, anh rủ người đàn ông ra khỏi cửa hàng bách hóa, trả tiền thuê căn buồng ở khách sạn gần nhất và hai giờ sau, cũng bằng cách thức như hồi nọ, anh làm bản sao đúc cái tổ đỉa của mình, anh in lại da mặt người đó. Nhìn gã kia, sau khi xong việc, nhét từ giấy bạc mười ngàn yên vào túi và đi ra; gần như chạy ra cửa, anh cảm thấy một nỗi cô đơn đáng ghét, như thể mọi sức lực đều rò rỉ khỏi cơ thể anh. Nếu việc giao kèo với bộ mặt thực là việc làm trống rỗng thì có lẽ cả việc giao kèo với bộ mặt đeo mặt nạ cũng sẽ trống rỗng như thế.

Post scriplum. Không, lập luận ấy không đúng.

Có thể duyên do làm nảy sinh ra cảm giác ấy là như thế này: theo giả thiết của anh, những thay đổi diễn ra trong tâm hồn anh khi anh làm xong mặt nạ sẽ rất giống với tất cả những trường hợp người ta đội một cái lốt giã, để ẩn trốn mọi người... Cho nên chẳng lấy gì làm lạ về việc anh cảm thấy lo ngại, bởi lẽ anh đã rời xa mục đích thiết tha: khôi phục con đường mòn nối anh với mọi người. Thực ra ngay trong sự so sánh ấy đã có sự thiếu nhất quán nhất định. Mặt nạ không phải là mặt mình, coi mặt nạ là cái lốt tức là gọi trắng là đen. Nếu mặt nạ khôi phục con đường mòn thì lốt chặn ngang con đường đó - chúng là những đối cực thì đúng hơn. Trong trường hợp trái lại thì anh, với kỳ vọng lẩn tránh mặt nạ - lốt và tìm mặt nạ - mặt, sẽ lâm vào tình trạng lố bịch.

Lại còn thế này nữa. Anh vừa chợt nghĩ: mặt nạ cần cho nạn nhân, còn cái lốt ngoài cần cho kẻ bạo hành. Đúng không?

Chú thích:

[1] Gốc từ tiếng Đức: Erekr - phần nhô ra ở tường, hình bán nguyệt hay đa giác, được chiếu sáng bởi các cửa sổ (N.D).

[2] Xenxây - chỉ người lớn tuổi đáng tôn kính.

[3] Bach, Jean-Sébastien 1685-1750, nhạc sĩ nổi tiếng người Đức.

[4] Nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp: rkeos - là dòng chảy, logia - học thuật. Một bộ môn vật lý nghiên cứu luồng chảy và sự biến dạng cái môi trường dày đặc có độ nhớt, tính dẻo, tính đàn hồi (N.D).

[5] Tiếng La tinh: Tái bút (N.D).

[6] Máy có kính phân cực ánh sáng (N.D).