Chương 14

Lai giống cá vàng”

Không thể phủ nhận rằng để cá vàng phát triển ra muôn hình vạn trạng như ngày nay, người xưa đã phải đổ biết bao công sức tìm tòi nghiên cứu, thử nghiệm, khám phá và nỗ lực không ngừng.

Lịch sử cá vàng bắt đầu từ sự đột biến sắc tố đỏ ở cá diếc, nhưng nếu chỉ phó mặc cho phép màu của tự nhiên thì dòng giống cá vàng đã không thể phát triển rực rỡ, đa dạng như ngày nay.

Không để sự đột biến bị hạn chế trong một thế hệ, mà chủ động can thiệp bằng cách lai tạo, phối giống. Việc cho những cá thể mang tính trạng đặc biệt giao phối với nhau giúp củng cố những tính trạng ấy. Kiểm soát tự nhiên, nhào nặn ra cái đẹp nhân tạo. Đó là lai giống cá vàng.

Trong quá trình lai giống có rất nhiều vấn đề. Một ví dụ tiêu biểu là...

Cây bút ngừng lướt trên tờ bản thảo, Nagasaka Tsunejiro dừng tay gãi đầu. Chỉ một lúc mà gầu đã vương đầy phần tóc mái dài kiểu văn sĩ của ông ta.

“Trong quá trình lai giống có rất nhiều vấn đề”

Viết văn thì dễ, nhưng mô tả những vấn đề ấy như thế nào thì ông hoàn toàn không biết. Có những thứ khó diễn tả bằng ngôn từ.

Vo viên ném tờ bản thảo đang viết dở đi, ông nằm ra chiếu tatami, hai tay khoanh lại trước ngực. Một con mọt sách bò ra từ bó bản thảo dùng làm gối, chạy về phía cái tủ bên trên đặt bể cá.

Cuốn sách Tsunejiro dốc toàn bộ tâm huyết, lấy mồ hôi nước mắt làm mực, đem cả linh hồn đặt vào từng con chữ này viết đủ mọi điều về cá vàng: từ lịch sử, phả hệ, các loại cá, cách lai giống, diễn giải tập tính sống đến phương pháp chăm nuôi. Ông cũng đã chọn được tên cho nó.

Là Kim Ngư Truyện. Đến khi hoàn thiện, nó sẽ là một cuốn sách đồ sộ, khoảng hơn nghìn trang.

Nhưng mà, có tâm song chẳng đủ lực, tham vọng vượt quá khả năng. Dù đã miệt mài viết hơn mười năm, nhưng ông cứ vo viên vứt bỏ bản thảo đi suốt, và số trang đã hoàn thành chưa được đến một phần tư nội dung. Dẫu sao thì chỗ đó giờ cũng chỉ để làm gối đầu. Vào thời chiến loạn này, nguồn giấy hiếm hoi, nguồn cung cũng hiếm hoi, và sự xa xỉ hoang phí là kẻ thù của tất cả, Tsunejiro cố gắng không nghĩ đến câu hỏi cơ bản là: Liệu có nhà xuất bản nào chịu nhận một cuốn sách viết bởi một tác giả không tên tuổi, chưa kể lại là sách viết về cá vàng?

Nhưng ông không thể không viết.

Cá vàng là sinh mệnh, là cả cuộc đời của Tsunejiro.

Trong hơn 30 năm kể từ lần đầu tiên được chứng kiến vũ điệu hoang dã của cá vàng trong hội chợ triển lãm ở Hakata, Tsunejiro đã dành cả nửa cuộc đời để nuôi dưỡng và lai giống cá vàng, không lập gia đình và cũng không kiếm việc làm. Ông đã sống nhờ tài sản bố mẹ để lại và bán đất lấy tiền ăn.

Tạm nghỉ giải lao, ông đi ra vườn. Người bố đã mất của ông là một thương nhân, và cho đến trước những năm chiến tranh châu Âu, gia đình ông thuộc hàng khá giả, nhà ông được xây trên một mảnh đất vô cùng rộng giữa thành phố. Sau khi bố mất, ông tiếp tục sống ở đây và giữ lấy căn nhà – thứ duy nhất còn sót lại này.

Bởi ở đây có một ao nước.

Vườn trong khuôn viên nhà Tsunejiro có vô số ao nước lớn nhỏ đủ kích cỡ. Đó là những ao nước được xây bằng cách dẹp bỏ hết những hòn non bộ, đèn đá, thềm đá và cây cảnh trong vườn hồi bố ông còn sống đi.

Cái ao lớn nhất nuôi cá vàng Ranchu, có cầu thang đá bắc ngang để người ta có thể đứng ngắm từ trên cao. Nó như một hòm châu báu với những bầy cá đỏ, trắng hoặc lốm đốm hoa văn nhiều màu lững lờ bơi lội. Thật đáng tiếc là phải phủ lưới trên mặt ao để ngăn lũ mèo đến bắt cá.

Rồi thì ao Wakin với những con cá rực rỡ tỏa ra như pháo hoa trong nước. Ao cá vàng mắt lồi đen toát lên không khí một bức tranh thủy mặc. Ao thả lẫn đủ loại cá vàng như hình in mộc bản.*

Những chiếc ao hình vuông kích cỡ khoảng một chiếu tatami được đắp bằng xi măng, mô phỏng theo kiểu ao tataki ở các trang trại cá. Ở đây tập trung các giống cá hiếm để thử nghiệm lai tạo ra thêm nhiều giống hiếm hơn nữa.

Hiện tại ông đang dồn lực tập trung vào lai giống Ryukin và cá vàng mắt lồi tam sắc. Ông dự định sẽ tự tay tạo ra giống Ryukin Ngũ Hoa* với dáng hình tạo nhã như Ryukin nhưng mang những gam màu lộng lẫy của cá vàng mắt lồi tam sắc.

Mùa hè ở Nagasaki nóng nực vô cùng. Ban ngày, những tấm mành sậy yoshisu được che trên ao tataki. Sau khi đảm bảo đã hết nắng, Tsunejiro thu mành sậy khỏi ao thả lẫn Ryukin và cá vàng mắt lồi tam sắc.

“Trời, lại nữa rồi.”

Con cá Ryukin duy nhất đang nổi ngửa bụng trên mặt ao vuông.

Tại cái ao này, Tsunejiro đang cố gắng lại giống cá vàng mắt lồi tam sắc với những con Ryukin tuyệt đẹp mà ông đã phải chạy khắp Nagasaki trong thời chiến loạn – khi những đại lý cá vàng lần lượt đóng cửa hết – mới kiếm được, nhưng mọi chuyện không hề suôn sẻ.

Thời điểm tốt nhất để đẻ trứng đã qua nhưng chúng chẳng chịu đẻ. Không những thế, từng con cá vàng cứ lần lượt chết dần.

Dù ông đã vô cùng chú trọng kiểm soát chất lượng nước. Không máy móc, không nhân lực, mình ông tay năm tay mười chăm sóc, kiếm cả mồi sống là giun đỏ cho chúng ăn. Cứ ngỡ đã đảm bảo không có vấn đề gì vậy mà...

Nagasaka Tsunejiro vớt xác con Ryukin đang nổi lềnh phềnh trên mặt ao lên bằng vợt vớt cá và nghĩ thầm:

“Không ổn chút nào.”

Quay lại nhìn ao nước, ông thấy một con Ryukin đang mổ một con cá vàng mắt lồi tam sắc. Con cá vàng mắt lồi chạy trốn, nhưng con Ryukin không ngừng đuổi theo và liên tục tấn công tới tấp.

Cá vàng Wakin và cá vàng mắt lồi thì nổi tiếng kị nhau, nhưng giống Ryukin hiền hòa và cá vàng mắt lồi vốn luôn chậm rãi thì không hề kị nhau, đáng lẽ ra chúng hiếm khi đánh nhau chứ nhỉ.

Cá vàng mỗi con một tính. Chậc, kể ra cũng không có gì lạ khi có những con Ryukin tính cách hung dữ.

“Chắc phải chia riêng chúng ra thôi”

Trong số tất cả những con Ryukin ông đã lựa, con này có đuôi dài nhất và vây bụng đẹp nhất, nhưng ông không thể đổi ý.

Nagasaka Tsunejiro quyết định vớt con Ryukin cái ra khỏi ao, thả vào bể cá trong thư phòng của mình.

Đêm ấy, Tsunejiro mắc màn nằm ngủ ở phòng trải chiếu tatami. Đó là một đêm đầu tháng Tám se se lạnh.

Thời gian trôi qua, đến một lúc nào đó, cuối cùng giấc ngủ chập chờn cũng đến với ông. Đang thả mình vào cơn mộng mị, ông chợt nghe thấy một tiếng động nhẹ, không phải mơ, mà cũng như chẳng phải thực.

Tiếng động đầu tiên vọng đến từ phía thư phòng, là tiếng gì đó nghe như cá quẫy nước.

Kế đó là tiếng cửa trượt mở ra.

Có tiếng động phát ra từ phía thư phòng bên kia hành lang, và đang ngày một tiến lại gần. Nghe như tiếng bước chân sũng nước. Có cả tiếng nước nhỏ giọt lẫn trong đó.

Khu vực thuộc nội thành Nagasaki này thường tĩnh lặng về đêm, bởi người ta cắt điện để chuẩn bị cho cuộc không kích. Vậy nên tiếng động nhỏ nhưng giữa không gian yên ắng như tờ nghe rõ vô cùng.

Bộp...

Bop... Tong...

Bộp...

Tong tỏng...

Tiếng bước chân dừng phía bên ngoài màn chống muỗi của căn phòng trải chiếu tatami.

Ai đó đang ở rất gần. Dù nhắm mắt nhưng ông biết rõ điều ấy.

Cảm thấy có ai đó đang nhìn mặt mình, Tsunejiro càng nhắm chặt mắt.

Vì không thể nào có người khác ở đây. Dù đã gần năm mươi, sắp bước sang tuổi già nhưng Tsunejiro vẫn độc thân, mẹ ông - người giám hộ duy nhất đã mất từ ba năm trước. Đầu năm nay, khi tình hình không kích trở nên căng thẳng, em gái và cháu của ông – những người sống cách đây khá xa – đã di tản đến Nagano cùng với họ hàng thân thích. Người giúp việc muốn trở về quê nhà cũng đã được ông cho nghỉ. Tsunejiro hoàn toàn chỉ có một mình. Đây hẳn chỉ là giấc mơ.

Có thể nghe thấy tiếng thở ngay bên ngoài tấm màn chống muỗi.

Lúc đầu, ông nghĩ là tiếng gió thổi qua khoảng sân rộng. Nhưng không, chắc chắn đây là tiếng thở dài. Bằng chứng là tiếp sau tiếng thở, có tiếng nói.

Chẳng hiểu nổi tiếng nói đó đang nói gì.

Đây chỉ là một giấc mơ. Là mơ thôi. Tsunejiro tụng đi tụng lại điều ấy trong đầu như một nhà sư, cố gắng trốn vào thế giới mộng ảo. Thật đáng sợ khi đang mơ mà đầu óc lại tỉnh táo thế này. Tiếng nói nghe như tiếng một người phụ nữ đang lặp đi lặp lại câu gì đó. Có từ gì nghe như “Ranchu, khiến ông vô thức mở mắt. Cứ động đến cá vàng là Tsunejiro quên cả tình cảnh của chính mình. Có một bóng đen như vết ố lớn in trên tấm màn chống muỗi. Ông cố tự nhủ với bản thân đó là vết ố do ngấm nước mưa gần đây. Nhưng, vết ố này có mái tóc xõa dài phất phơ trong gió đêm.

“Hãy đi kiếm Hắc Ranchu, thả vào ao Ryukin.”

Lần này thì đã nghe rõ.

Đây có phải sấm truyền? Phải chăng Bồ Tát hiện thân dưới dạng người vì thương xót Tsunejiro đã đánh cược cả đời cho cá vàng mà không được đền đáp gì? Những ngôi đền của dòng họ Nagasaka đều thờ phụng Hư Không Tạng Bồ Tát*. Bóng người bên ngoài tấm màn muỗi kia trông như một phụ nữ với mái tóc xõa dài, mặc bộ y phục năm lớp thời Đường.

Hắc Ranchu. Giờ đang là năm Showa 20*. Dù chiến tranh khiến mọi thứ ngưng trệ suốt nhiều năm, nhưng văn hóa chăm nuôi cá vàng đang nở rộ. Có vô số dòng giống cá trên thị trường.

Nếu có tiền, thậm chí bạn có thể mua được những giống cá hiếm từ Đại Lục, Đài Loan hay khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, không thương buôn cá cảnh nào bán thứ “dị hợm” như Hắc Ranchu cả. Tsunejiro từng nghe nói có giống cá vàng Trung Quốc tên gọi Cá Hổ, cũng khá giống Ranchu, và cũng có nhiều dòng màu đen.

Phối Hắc Ranchu với Ryukin liệu sẽ ra giống cá vàng như nào nhỉ?

Nếu là Ranchu bình thường phối với Ryukin thì vào thời Kouka* và Kaei, gia tộc Tosa đã lai tạo thành công và đặt tên cho giống cá ấy là Tosakin*. Tuy nhiên, phối Hắc Ranchu với Ryukin thì đây chắc hẳn là lần đầu tiên, chưa từng có trong lịch sử.

Ra vậy, là Hắc Ranchu sao?

Người phụ nữ kia lại nói tiếp:

“Kiếm Okichimozuku, cho vào bình”

Okichimozuku?

Chưa từng nghe bao giờ. Chắc là một loại rong tảo.

Hai từ “Hắc Ranchu” và “Okichimozuku” hằn sâu vào tâm trí ông như thể được đóng dấu in đậm trên giấy.

Ông nhìn lên thì người phụ nữ đã biến mất, như thể tất cả chỉ là một giấc mơ.

Chỉ vài ngày sau, ông nhận được liên lạc từ cậu chủ trẻ của cửa tiệm “Dejima-ya” - một người buôn cá cảnh mà ông đã khá quen. Cậu ta nói rằng thời buổi này không làm ăn được nữa. Dự định sẽ tạm đóng cửa một thời gian. Và hỏi ông có muốn mua cá không, cậu sẵn sàng bán với mức giá tốt, mua bao nhiêu cũng được. Với Tsunejiro thì đây là cơ hội hoàn hảo để bắt tay vào việc. Có hai việc để làm.

Dejima-ya là một trong những đại lý buôn bán cá cảnh lớn nhất Nagasaki. Họ có nguồn cá vàng tuyệt hảo vô cùng đa dạng, phong phú cho khách thỏa sức lựa chọn. Từ Ranchuu Osaka, Ranchuu Đầu Lân của Nhật, Izumo Nankin*, Shubunkin*, và cả Azuma Nishiki* - loại cá mới được lai giống ở Yokohama.

Còn có cả một bể cá vàng Trung Quốc mà cậu chủ trẻ - người thích những thứ mới lạ đã mua từ Mãn Châu về. Trong đó có cả một con Cá Hổ.

Nó không vây lưng, đầu có một mảng u thịt, và toàn thân đen như mực tàu. Chắc chắn là một con Hắc Ranchu. Tsunejiro – người có mắt nhìn cá vàng cực chuẩn – không cần nhìn bộ phận sinh sản đã biết ngay nó là một con đực.

Bên Dejima-ya nói với Tsunejiro lý do họ liên lạc với ông: “Nửa đêm, một người phụ nữ hiện lên trong giấc mơ của tôi và bảo phải làm thế. Bảo hãy để Nagasaka đến lấy cá”

Hẳn người phụ nữ ấy là hiện thân của Bồ Tát. Tsunejiro quyết định mua con Hắc Ranchu. Chỉ có một con, nhưng ông muốn thử. Thử thả nó vào chung một bể với Ryukin. Con Hắc Ranchu trông to lớn, hung dữ, nên hẳn sẽ hợp với con Ryukin dữ dằn kia.

Nghĩ có thể bên Dejima-ya sẽ biết, nên ông hỏi thử về Okichimozuku. Quả nhiên cậu chủ trẻ của cửa tiệm biết.

Okichimozuku là một loại tảo sông chỉ mọc ở một số vùng nhất định ở Kyushu và Shikoku. Ở Nagasaki này, có thể tìm thấy nó ở sông Hijikuro ở Unzen. Loại tảo này màu đỏ và có những nhánh mảnh như sợi chỉ.

“Chúng tôi không có nó. Nguồn gốc của nó hơi ghê rợn. Thủa xưa, có một kỹ nữ tên Okichi từng cố trốn khỏi kỹ viện Maruyama, nhưng không thành công và đã nhảy xuống sông Hijikuro tự tử. Tương truyền rằng kể từ đó, sông Hijikuro mọc đầy loại tảo đỏ như máu, trông như tóc phụ nữ.

Tsunejiro không quan tâm đến câu chuyện đó. Ông thuê một người thu gom sỏi sống đến Unzen thu nhặt Okichimozuku. Vậy là đúng theo lời sấm truyền rồi. Nếu người phụ nữ nọ là Bồ Tát, thì dù chỉ có một con, nhất định vẫn phối giống thành công. Tsunejiro chắc mẩm mọi chuyện sẽ diễn ra như ý.

Okichimozuku được chuyển đến nhà Tsunejiro vào đầu giờ trưa ngày mùng 9 tháng Tám. Tsunejiro đang rắc thức ăn vào ao tataki nuôi cá vàng mắt lồi đỏ. Khác những ao tataki còn lại, ao này nằm giữa nhà chính và nhà phụ – nơi nuôi giữ động vật trong nhà chỉ nhận được ánh nắng mặt trời vào buổi trưa. -

Cấu trúc ao này cũng rất khác. Nó được trát xi măng bốn phía và cả phía trên. Ở phần mái có một lỗ vuông rộng một thước năm tấc. Chỉ có thể nhìn vào qua đây, và ánh sáng cũng chỉ có thể rọi vào đây. Đối với con cá vàng mắt lồi đỏ nuôi trong này, lỗ vuông rộng một thước năm tấc ấy là cả khoảng trời.

Đây là ao chuyên dụng để tạo ra giống cá Ngưỡng Thiên.

Cá Ngưỡng Thiên là một loại cá “hiếm của hiếm” được sinh ra trong hoàng cung Trung Quốc. Nhãn cầu của cá vàng mắt lồi vốn nhô ra hai bên theo chiều ngang, nhưng ở giống cá này lại hướng thẳng lên trên. Tsunejiro mới chỉ nhìn thấy qua ảnh, nhưng cái cách chúng há hốc miệng, ngước mắt nhìn lên trời trông như tranh biếm họa vậy.

Phương thức tạo ra giống cá Ngưỡng Thiên được coi là tuyệt mật trong chốn hoàng cung Trung Quốc.

Theo văn kiện truyền lại thì có vẻ là phương thức sau:

Nuôi cá vàng mắt lồi đỏ trong một chiếc bình cao cổ hẹp miệng. Nếu cứ liên tục làm vậy đời này qua đời khác, sẽ được những con có đôi mắt hướng lên trên để tìm ánh sáng.

Nuôi cá vàng ở nơi không có ánh sáng như trong một chiếc bình miệng hẹp không phải một cách hay. Tsunejiro đã cẩn thận tính toán kích thước của lỗ thông sáng, sao cho cá có thể phát triển, và làm lỗ vuông rộng 1 thước 5 tấc. Những con cá vàng mắt lồi đỏ trong bể đã là thế hệ thứ ba. Dù vẫn chưa có con nào đột biến thành cá Ngưỡng Thiên, nhưng kiên trì là yếu tố quan trọng nhất trong lai tạo giống. Tsunejiro nghĩ thế hệ sau sẽ thành công.

Sau khi trả tiền cho người mang tảo đến, Tsunejiro lập tức thả Ryukin và Hắc Ranchu vào cùng một chỗ. Ông quyết định cho hai con cá gặp nhau sau khi có được tảo Okichimozuku.

Chuông báo không kích vang lên lúc gần 11 giờ sáng.

Ở nơi có nhiều căn cứ quân sự như Nagasaki, chuông báo không kích vang lên là chuyện thường ngày. Ba hôm trước, một loại bom kiểu mới được thả xuống Hiroshima, và người ta tự hỏi liệu quả tiếp theo sẽ được thả xuống nơi nào, nhưng Tsunejiro cảm thấy an toàn ở căn nhà này. Không phải ông tin vào lời đồn thất thiệt đang lưu truyền khắp Tokyo rằng bom sẽ không rơi trúng những nhà nuôi cá vàng. Mà vì xung quanh căn nhà này có rất nhiều nước. Sống ở đây là được bao bọc bởi những bể nước, có cháy nổ cũng không sao.

Ông đang quay về lấy bể cá có chứa con Ryukin đặt trên tủ trong thư phòng, thì trên trời xuất hiện một vệt sáng.

Tsunejiro ngước lên trời, nhưng bầu trời xanh biến mất khỏi tầm nhìn của ông, tất cả là một quầng trắng chói lóa.

Mặt đất rung chuyển với những tiếng động đáng sợ.

Cái gì vậy? Chuyện gì đã xảy ra?

Tiếng gió rít kinh hoàng ập đến. Là hơi bom sao?

Tsunejiro nhát gan không thể đứng vững, ngã sụp xuống đất. Ông nhắm chặt mắt, tay bịt lấy tai và chỉ có thể run rẩy.

Phải thế này trong bao lâu đây? Nhận thấy có đợt gió nóng ập đến sau lưng, ông ngẩng lên nhìn.

Xung quanh là một biển lửa.

Nhà chính đang cháy bừng bừng. Nhà phụ tách rời cũng đang cháy. Những ao nước chẳng được việc gì. Chỗ mành sậy che trên mặt ao đã bùng lửa. Những tấm mành được xếp gọn quanh ao cũng bắt lửa nốt, cơn lốc lửa quét qua và thiêu đốt không gian phía trên đầu Tsunejiro.

Tay ôm bó tảo Okichimozuku, Tsunejiro nhảy xuống ao nuôi cá Ngưỡng Thiên. Ông nghĩ đó là nơi duy nhất có vẻ an toàn vì được trát xi măng xung quanh. Chẳng có thời gian mà suy nghĩ đến sự an nguy của đám cá vàng. Dẫu sao thì lý do Tsunejiro nuôi cá vàng không phải vì thương chúng, mà vì thương mình. Hoảng quá nên lúc nhảy ông ta đập mạnh đầu vào thành xi măng trong bể. Tsunejiro ngất đi một lúc, đến khi nhận ra thì đã trượt xuống đáy bể. Hẳn ông đã uống phải rất nhiều nước trong lúc bất tỉnh. Dù hơi thở khó khăn, phổi như muốn vỡ tung, nhưng lại không thể cử động tay chân. Lẽ nào có thể chết chìm trong cái bể nước chỉ sâu có 2 thước? Bầy cá vàng mắt lồi đỏ cọ vào mặt và tay chân Tsunejiro như chế nhạo.

Chẳng lẽ ta sẽ chết ở đây? Ta vẫn chưa viết xong cuốn Kim Ngư Truyện mà. Ta không muốn chết. Trong khi lũ cá vàng mắt lồi đỏ vẫn đang thong dong bơi lội, thì cả cơ thể ta co giật tìm kiếm dưỡng khí, đầu ta đau đớn như muốn nổ tung vì thiếu ôxy lên não...

Chẳng mấy chốc, đầu ông thực sự đến giới hạn, bóng tối bao phủ lên Tsunejiro.

Tỉnh dậy từ trong bóng tối vô tận, Tsunejiro thấy mình vẫn đang ở dưới nước.

Chẳng hiểu vì sao, nhưng ông không còn thấy khó thở nữa.

Tsunejiro mở mắt ra, vốn vẫn nằm sấp, nhưng vì một lý do gì đó, ông thấy mình đang nhìn lên trên trời. Bầu trời có dạng lỗ vuông 1 thước 5 tấc.