NGƯỜI TỪNG GẶP Chuyện một người say

Mình gọi điện hỏi thằng Vinh (Nguyễn Quang Vinh), nói anh cu Cá còn ở Ba Đồn không? Nó nói chết rồi. Trời đất, thế mà định bụng hè này về gặp anh cái.

Anh cu Cá cao tuổi hơn mình nhiều, bình thường phải gọi bằng chú, bác nhưng bà con, chi trên chi dưới chi đó, anh em trong nhà đều gọi anh cu Cá cả, mình cũng gọi anh cu Cá. Mình ít khi gặp anh, nếu gặp cũng thấy anh trong tình trạng say, anh nát rượu sớm, bốn chục tuổi đã nát rồi. Những năm gần đây khi nào cũng thấy anh vặt vẹo, đi đứng loạng quạng, run rẩy, cứ được chục bước lại ôm cây đứng thở. Vậy mà vẫn cứ say, say ngả say nghiêng. Lần nào gặp, anh cũng nói mới về hả mi? Mình dạ rồi đi, anh kéo tay lại, nói cho anh năm nghìn. Buổi sáng gặp xong, chiều gặp lại anh lại nói mới về hả mi, cho anh năm nghìn.

Ai biết ngày xưa, thời chiến tranh, dân thị trấn coi anh như anh hùng.

Ngày đầu tiên máy bay Mỹ bắn phá, 5/8/1964, dân thị trấn sợ xanh mặt. Mạ mình với chị Viên ngồi trong hầm tay vái miệng rên lạy trời lạy Phật! Có lẽ khi đó cả thị trấn chỉ có anh cu Cá là gan nhất. Anh 17, 18 tuổi chi đó, vác khẩu súng trường K44 chạy đuổi theo máy bay vừa bắn vừa chửi. Anh chửi đ. mạ Đế quốc Mỹ rồi bắn phát, lại chửi đ. mạ Đế quốc Mỹ lại bắn một phát.

Sau thấy đuổi theo máy bay không ăn thua, anh trèo lên nóc nhà cho gần máy bay, cũng vừa bắn vừa chửi. Bắn hết đạn thì tụt quần vỗ háng hét vang lên, nói vơ Đế quốc Mỹ nời... cu tau đây nì. Mình mới tám tuổi, chưa thấy sợ, chỉ thích nhào ra khỏi hầm xem máy bay, mạ mình vừa hét vừa đánh cho nát đít. Mình nhìn ra cửa hầm thấy anh cu Cá leo lên chạc ba cây xoan đầu hồi nhà mình bắn máy bay, vừa bắn vừa chửi. Mạ mình kêu to, nói đi chỗ khác chửi em ơi, không Đế quốc Mỹ nó tưởng mụ chửi nó thì chết thôi.

Sau này mọi người đều hiểu máy bay không phải như ô tô, nó bay cao đến đâu, tốc độ siêu âm là như thế nào, nhưng hồi đầu đúng là ấu trĩ như thế.

Cứ sau một đợt máy bay oanh tạc, thế nào anh cu Cá cũng được thị đội tuyên dương. Anh cu Cá cho mình một mớ ca-tút để chơi, sướng rêm. Một hôm mình đi học về, chị Nghĩa nói anh cu Cá bắt được phi công, mình vứt xắc chạy đến nhà anh liền. Anh đang ăn khoai, mình hỏi phi công mô rồi, anh nói nộp huyện đội rồi. Mình tiếc ngơ ngẩn, hỏi phi công ra răng, anh nói to cao chớ răng. Mình mếu máo, nói răng anh không giữ lại cho tui coi với. Anh đưa mình củ khoai, nói được rồi lần sau bắt được tau cho coi.

Nhũng chuyện anh đi báo cáo thành tích mình không biết, chỉ nghe kể lại. Người ta viết sẵn cho anh một bản báo cáo dài tám trang, đại khái gia đình chịu nhiều đau khổ, quê hương lầm than, tội ác trời không dung đất không tha, lòng căm thù chất cao, rực lửa căm thù...vân… vân. Anh đánh vần mãi chưa được nửa trang, vứt tờ giấy vung tay hô đả đảo Đế quốc Mỹ, rồi nói báo cáo hội nghị cho em nghỉ. Những lần sau hễ thấy ai gọi anh đi báo cáo là anh trốn. Có hôm chạy sang nhà mình, trốn trong hầm. Mạ mình nói thằng ni dại, được thành tích lại không đi báo cáo, anh nói ẻ vô mự, cực lắm.

Hai năm sau có luật ai bắt được phi công Mỹ huyện sẽ thưởng một con bò. Anh chạy lên huyện đòi thưởng bò, huyện không cho, nói chỉ giải quyết từ nay về sau, trước đó không tính. Anh không thắc mắc gì, nhưng hễ uống rirợu say lại chạy lên ủy ban huyện hét âm lên: Vơ Ủy ban... bò tui mô! Lúc đầu còn hét, sau vừa hét vừa chửi đ. mạ ủy ban... bò tau mô!

Người ta gọi vào giải thích, hỏi hiểu chưa, anh nói hiểu rồi, hỏi thắc mắc chi không, anh nói không, hỏi đã vui vẻ chưa, anh nói vui vẻ rồi. Nhưng hễ uống rưọu say anh lại mò lên ủy ban hét, nói vơ ủy ban nời, bò tau mô!

Chiến tranh qua lâu rồi, chẳng ai nhớ đến anh nữa, chừng bốn, năm chục tuổi, anh bắt đầu nát rượu. Anh chẳng làm gì ngoài việc đi liệm xác. Trong vùng, hễ có ai chết là gọi anh cu Cá, chưa khi nào anh từ chối, kể cả lúc nửa đêm, phải đi xa năm, mười cây số anh cũng không từ.

Người chết có đủ loại, người khỏe mạnh, sạch sẽ không nói làm gì; người bẩn thỉu, bệnh tật, lại bệnh truyền nhiễm mà chết thì đến ruột cật cũng chẳng ai dám mó tay vào. Anh Cá ok hết. Anh ngậm rượu phun toẹt cái nói một câu, lại ngậm rượu phun toẹt cái nói một câu. Cứ như anh đang nói với người sống chứ không phái người chết.

Hôm chị Qui mình chết anh cũng tới liệm. Khi đó anh Huy đang làm cầu Thăng Long, không về kịp. Mình con trai ngồi ngoài, không cho vào nhưng nghe anh nói đủ cả. Anh nói con ni mặt đen nhưng người ngợm trắng gớm hè, rồi phun rượu cái toẹt. Anh nói mới 28 tuổi chết tội hè, không biết thằng Huy làm được chi không mà chết tội hè. Mạ mình khóc hét lên mi nói cái chi rứa Cá ơi là Cá. Anh phun rượu cái toẹt nói mự hay, tui nói thiệt đó, mấy con bụ to hay chết non, tội lắm.

Vào lúc tang tóc anh lại nói bậy bạ nhiều người tức lắm, có người còn dọa đánh, nhưng đụng sự không thể không mời anh. Anh làm cẩn thận, sạch sẽ, tiền công chẳng đáng bao nhiêu. Thực ra ngậm rượu phun vậy, đến khi xong việc đã say nhừ, ai nhét vào túi anh bao nhiêu anh cũng chẳng thèm để ý. Anh chân nam đá chân chiêu vừa đi vừa hát, vấp ngã đâu là nằm đó ngủ cho tới sáng, nhiều khi con cái đi tìm toát mồ hôi.

Một điều lạ, khắp thị trấn anh không sợ ai, chỉ sợ con. Vợ anh chết sớm, anh sống với ba cô con gái và thằng Minh, con trai cả. Con gái anh không sợ, anh chỉ sợ mỗi thằng Minh.

Anh đi suốt ngày, chiều tối mới ngật ngưõng về nhà, lật cái nắp soong cơm lên, nếu không có thằng Minh, bất kể cơm còn ít hay nhiều, anh đều dập mạnh cái nắp, trợn mắt hét đ. mạ, bay để cơm cho bọ bay ri đa! Anh vừa ăn vừa chửi, nói công tao giáo dưỡng sinh thành mà đến đọi cơm tụi bay còn tiếc. Tao chết coi thử tụi bay có bốc cứt mà ăn không. Nhưng khi thằng Minh bước vào, nghiêm giọng hỏi chi rứa bọ, lập tức ông im ngay, cười cái xoẹt nói có chi mô con. Rồi ông ngưóc mặt nhìn mấy cô con gái ngọt ngào rằng tụi bây phần cho bọ nhiều ri, đứa mô ngoan hái cho bọ trái ớt.

Đám tang mẹ Tiểu Hoa, nghệ sĩ kịch đoàn kịch Bình Trị Thiên, ở sát nhà ông. Liệm xong ông còn ở lại, lăng xăng làm cái này làm cái nọ suốt đêm. Tiểu Hoa thì ngồi khóc vùi, chẳng biết ông làm gì, sáng mai chỉ gửi ông tiền công liệm. Ổng trợn mắt hỏi mi trả tau từng ni tiền a. Vừa dứt lời thì thằng Minh vào hỏi chi rứa bọ. Ông cười cái xoẹt đưa tiền cho Tiểu Hoa, nói Hoa ơi, dượng nói rứa chớ dượng không lấy mô con. Bất kì ai đụng sự là ông chửi, khoa chân múa tay giống anh hùng hảo hán, nhưng hễ gặp thằng Minh là ông nhũn như con chi chi, khi say mềm y chang thằng con nít ba, bốn tuổi.

Ba ngày mở cừa mả chị Qui, mạ mình đưa gói xôi thịt cho mình nói đưa sang cho anh cu Cá. Bà còn dặn thêm nhớ đưa tận tay anh, không anh đến nhà chửi cha mình đó. Mình sang, không có anh, ngồi đợi. Thằng Minh ngồi tiếp mình một lát thì anh về, chân nam đá chân chiêu. Thằng Minh trừng mắt, nói bọ uống mô về say rồi. Ông dựa vách len lén nhìn thằng Minh, len lén đi vào, lập cập nói không không... bọ mới uống có... hai chén thôi con. Thằng Minh rút cái roi mây chỉ mặt ông, nói vô phản nằm xuống!

Mình ngạc nhiên quá trời.

Anh len lén leo lên phản nằm sấp, cái mông chống cao, sợ hãi nói bọ mới uống có hai chén thôi con. Thằng Minh quất cái roi cực mạnh xuống phản, nói bọ hứa tui răng. Anh giật mình đánh thót, nói bọ mới uống hai chén thôi mà, tha cho bọ đi con. Thằng Minh dứ dứ cái roi, nói bụ nợ mấy roi rồi. Ông nói 14 roi con, thằng Minh hét răng lại 14, ông lập cập nói ngay 20, 20..., thằng Minh hét tui không đùa với bọ mô nghe. Ông mếu máo nói 30 roi rồi, nhưng bữa ni cho bọ nợ con ơi. Thằng Minh nói rứa là cả thảy 33 roi nghe chưa. Anh nói ừ, 33 roi.... bọ nhớ rồi con. Thằng Minh quát vô ăn cơm, ông len lén đi vào bếp.

Thằng Minh dắt cái roi lên vách nháy mắt với mình cười, nói dọa cho ông sợ chứ ông hư lắm. Hôm anh Cá tới thăm ba mình ốm, ba mình nói nghe thằng Lập nói mày bị thằng Minh dọa đánh à? Anh nói mô có cậu, tại con dạy nó lâu ngày quên, chừ nó dạy lại cho nhớ thôi, có chi. Chuyện này mình kể cả trăm lần, ai cũng cười nhưng chẳng có ai tin, hi hi.

Anh cu Luật

Mấy năm trước xem bóng đá, thấy cái thằng Stoichcov, đội tuyển Bungari. ra sân bao giờ mình cũng phấn khởi. Chẳng phải nó đá hay, có cú sút phạt thần sầu mà vì nó là thằng cha hay cãi, có lẽ nó là cầu thù hay cãi nhất thế giới túc cầu.

Hễ trọng tài thổi phạt đội nó là nó cãi, bất kể đúng sai. Biết là trọng tài không thèm nói lại. không bao giờ thay đối quyết dịnh, thế mà vẫn cứ cãi. Hay thế.

Thấy nó là y như nhớ anh cu Luật làng Đông, dân làng vẫn gọi anh là Đông ki cãi. Hay cãi cu Luật, hay đập cu Hinh, đánh rắm thối inh là anh cu Khả... Chuyện Cu Hinh cu Khả rồi kể hết. Bây giờ kể chuyện Đông ki cãi trước đã.

Anh cu Luật hồi đó chừng 35 tuổi, vợ con đàng hoàng, một đống bốn, năm đứa con, làm ăn vất vả lắm nhưng làng xóm có chuyện cãi nhau là không bao giờ vắng mặt.

Đang làm, có ai đó nói người nọ người kia mất trâu, mất tiền, cháy nhà, vợ bỏ... anh chỉ dừng lại thở ra một tiếng, nói tội hè rồi tiếp tục làm, nhưng có chuyện cãi nhau là anh vất đồ bỏ chạy tới đó liền.

Anh đứng chống nạnh giữa hai người đang cãi nhau, mắt hất sang người này lại hất sang người kia. Nguời này nói trái tai, anh chỉ tay nói sai; người kia nói trái tai, anh chỉ tay nói trật. Cứ sai trật, sai trật như thế... không biết chán.

Hầu hết người làng biết tính anh, không ai thèm đôi co, anh không hề tự ái, cứ đứng chống nạnh nghe cãi nhau rất chăm chú, mặt hất sang người này lại hất sang người kia, vô cùng nghiêm trọng, lại sai trật sai trật.

Nhưng cũng có người nghe anh nói thì tức quát mi câm cha mồm đi, ai nói chi mi. Anh bình thản chỉ tay cười, nói sai. Người kia nói sai đúng chi kệ tao, cút cha mi đi. Anh vẫn bình thản cười, chỉ tay nói trật.

Đi làm về, đi qua loa phóng thanh, trăm bữa như một anh đều dừng lại ngửa mặt nghe đài nói. Nghe ai đó nói trái tai anh hét lên sai sai! Anh giải thích abc cho đài. Đài chuyển sang chương trình ca nhạc, anh tức nói đ. mạ tau đang nói răng mi hát!

Mọi người nói mình nói đài không nghe mô. Anh cãi răng đài nói mình nghe?

Đang ăn cơm với vợ, nghe đài nói câu gì trái tai là anh bỏ bát chạy ra cột loa phóng thanh, ôm cột ngửa cổ cãi với đài ầm ầm.

Đi xem phim, hồi này chỉ phim bãi thôi, anh cũng cãi nhau với phim mới tài. Anh đứng chống nạnh hất mặt chăm chú nghe, cứ nói trái tai là anh nhảy lên sát màn hình cãi liền.

Mọi người nói phim mà, người ta không nghe anh nói mô. Anh cãi răng họ nói với nhau ai cũng nghe cả?

Mình nhớ có phim gì đó kể có cậu học sinh giúp đỡ một người bị tai nạn, đi học muộn, cô giáo không biết phê bình cậu bé. Thế là anh nhảy xổ lên màn hình vung chân múa tay nói ê ê trật trật! Cô giáo mà rứa à! Sai sai, sai trắng mắt ra rồi nghe. Mọi người cười, anh quay lại quát cười con cu tao à, nói sai tau cãi chớ.

Phim Việt Nam cãi nhau còn dễ, phim nước ngoài nhiều khi thuyết minh nhanh quá anh nghe không thủng, mặt mày căng thẳng vô cùng, miệng lầu bầu nó nói cái tiếng cứt ẻ chi mình nghe không ra, tức mới gớm chớ.

Có hôm anh nhảy xổ vào buồng chiếu, chỉ mặt thuyết minh nói ê é nói lại tui nghe, nói lại tui nghe.

Xem phim Liên Xô, hình như là phim Mối tình qua những bức thư, nghe một Hồng quân Liên Xô cãi nhau với lính Đức, anh nghe không thủng, loáng thoáng nghe Hồng quân Liên Xô nói người lính không nên hi sinh ngu xuẩn như vậy, anh nhảy một phát lên màn hình nói sai sai, ngu ngu. Người lính không hi sinh thì làm người lính làm cái chi. Ngu chi ngu tàn bạo.

Mọi người nói Liên Xô nói đó, quân mình nói đó, không phải quân hắn mô. Anh tẽn tò quay lại nói không phải Phát xít Đức nói à? Mọi người nói không, anh nói ua chầu chầu Liên Xô răng nói rứa hè.

Lần sau để chắc ăn, anh hỏi mọi người cái người vừa nói câu ngu ngu kia là quân mình hay quân hắn. Mọi người nói quân hắn là anh nhảy lên cãi nhau ngay. Đôi khi anh còn lột dép ném vào mặt người ta nữa.

Anh cu Luật mê kịch nhất, có lẽ vì kịch hay cãi nhau. Hồi đó các đoàn văn công không về tới làng, thanh niên tự dựng lấy kịch, quanh đi quẩn lại cũng chỉ Nổi gió với Lòng dân, thế mà dân chúng xem mê man.

Rất nhiều lần anh cu Luật nhảy lên sân khấu nói sai sai, trật trật. Mọi người hối hả đưa anh xuống. Anh vừa đi vừa ngoảnh lại nói sai sai, nói rứa mà nói được à.

Tức, anh không xem nữa, bỏ về. Đi được một đoạn lại nghe ai đó nói trái tai, anh hùng hổ quay lại liền, mặc ai cản thì cản, anh nhảy lên sân khấu, nói bà con cứ yên tâm, tui nói với thằng ngu ni một câu xong là tui xuống ngay.

Sáng mai đi cày, gặp cái người đóng kịch tối qua nói câu ngu ngu. anh thả cày chạy tới liền. Người này nói đó là nhân vật nói chứ tui nói à. Anh chỉ mặt nói mi nói, tao nghe rõ ràng!

Mình kể cho nhiều người chuyện này, chẳng ai tin. Họ hỏi tại sao lại có người nhầm lẫn vô lý thế được. Mình tịt. Chuyến này phải đi hỏi anh Trần Đình Sử xem sao, hi hi.

Anh cu Đô

Những năm 1965 - 1975 nhà mình sơ tán ở làng Đông, cách thị trấn Ba Đồn có chục cây. Nhớ rất nhiều chuyện làng Đông, nhưng nhớ nhất anh cu Đô.

Anh cu Đô lùn, đen, xấu. sống với mẹ già, sau mẹ chết anh ở một mình. Nhà nghèo quá, 24, 25 tuổi rồi đi hỏi cô nào cũng bị chê.

Anh con liệt sĩ, lại con một, khỏi đi bộ đội. Con trai trong làng ai lớn đều đi bộ đội hết, còn lại dăm ba anh tuổi như anh thôi, chỉ có anh là chưa vợ.

Mẹ anh khóc lên khóc xuống, anh vẫn chẳng quan tâm đến chuyện vợ con. Cho đến khi mẹ anh chết anh vẫn độc thân.

Mình hỏi anh sao anh không lấy vợ. Anh nói tao để vậy để đàn bà nó thèm.

Anh nơm cá cực tài, cầm nơm úp nhoay nhoáy, hễ dừng lại mò là y như có một con cá to. Nghe tiếng đóng thành nơm, anh biết chắc cá nhỏ hay to, cá ngon hay dở để dừng lại bắt hay không. Chẳng bù cho mình, úp úp mò mò, tóm lại chỉ vài con cá diếc, cá rô.

Một lần úp nơm, bao giờ xâu cá của anh cũng dài nhất, đầy những con cá ngon, đắt tiền.

Mình dân thị trấn lên, thấy thế thì thích lắm, bám theo anh suốt ngày.

Anh chỉ làm hai việc: đi đập lúa thuê và nơm cá bán lấy tiền.

Cứ mùa lúa là anh đi đập lúa cho các gia đình có chồng con đi bộ đội, một đêm đập lúa được trả vài lon gạo. Thế cũng đủ sống, lại được tiếng giúp đỡ gia đình bộ đội.

Anh không đoàn đội. Hồi này ai không đoàn đội bị coi như thanh niên chậm tiến, con gái vì thế bụng thì chê nghèo nhưng miệng lại có cớ chê anh chậm tiến.

Hồi này ai bị chê chậm tiến thì sốt ruột lắm, phấn đấu như điên, anh tỉnh bơ, không quan tâm.

Hội họp cuộc nào anh cũng đến nhưng chỉ đứng sau nghe. Thanh niên làng tranh nhau lên nói toàn từ sáo rỗng - lý tưởng, hoài bão, tiên tiến, thi đua, quyết tâm, câm thù, phấn đấu v.v... Anh cười hậc, é he một tiếng rõ to rồi phủi đít quần ra về.

Hôm sau họp anh lại đến, lại đứng sau, lại nghe lý tưởng, hoài bão, tiên tiến, thi đua, quyết tâm, căm thù, phấn dấu v.v... Anh lại cười hậc, é he một tiếng rõ to, phủi đít quần ra về.

Luôn luôn như thế.

Anh Cư gặp mình nói Lập ngoan, học giỏi, cháu ngoan Bác Hồ, đừng quan hệ với thanh niên chậm tiến.

Mình dạ dạ nhưng vẫn chơi với anh cu Đô như thường.

Đêm nào cũng vậy, con trai lớn chút trong làng đều đi đặt túm bẫy lươn, câu cá cặm. Đặt đầu hôm, ba bốn giờ sáng thì đi thăm.

Một đêm mình đi thăm túm lươn, hôm đó được nhiều, hơn chục con, mừng lắm hí hửng xách oi về thi gặp anh cu Đô đi từ nhà chị Th. ra. Mình hỏi anh đi đâu, anh nói không.

Mình thấy anh mặc cái áo bộ đội dài gần đến gối (anh lùn mà). Nghi nghi, mình kéo vạt áo anh lên hóa ra anh không mặc quần. Mình ngạc nhiên nói sao vào nhà người ta lại không mặc quần, anh cười phì một tiếng rồi bỏ đi.

Nhà chị Th. một mẹ một con, chồng đi công tác xa, thằng cu con chị mới hơn bốn tuổi. Mình nghi lắm.

Mình lẻn theo anh cu Đô.

Anh lại vào nhà chị H. Chị H. chồng vừa chết bom năm ngoái. Chị vẫn say sưa sinh hoạt đoàn, biến đau thương thành hành động cách mạng, hăng hái phát biểu lí tưởng, hoài bão, tiên tiến, thi đua, quyết tâm, căm thù, phấn đấu.v.v... Bà con làng xóm khen lắm, vẫn nói với con gái con dâu: đó, sang nhà con H. mà coi.

Mình vào sau hồi nhà chị H. Tối quá không thấy gì, chỉ nghe chị kêu hệt như mèo kêu.

Mình chặn anh cu Đô ở cổng nhà chị H. nói em biết rồi nha. Anh túm cố áo mình nói mày nói tao giết.

Về sau, lần nào đi nơm anh vừa nơm suất của anh, vừa nơm suất của mình. Mạ mình toàn khen thằng Lập dạo này nơm cá giỏi. Hi hi.

Làng Đông có chừng bốn, năm trăm nóc nhà, hơn một trăm nóc là nhà hoặc là chồng đi công tác xa hoặc chồng chết bom chết bệnh. Không biết anh cu Đô chui vào bao nhiêu nhà trong số trăm nóc nhà ấy, chỉ biết suốt cuộc chiến tranh 1965 - 1975, tối nào cứ đến ba, bốn giờ sáng anh lại mặc cái áo bộ đội dài đến đầu gối, không thèm mặc quần, đi hết nhà này đến nhà kia, năm giờ sáng thì về.

Mình hỏi sao anh không mặc quần. Anh nói mặc mần chi, cởi vô cởi ra mệt.

Hòa bình, anh cu Đô hơn ba chục tuổi vẫn chưa vợ.

Một hôm làng tổ chức tuyên dương các mẹ các chị là vợ con bộ đội chung thủy đảm đang. Các mẹ các chị sắp hàng dài nhận phần thưởng, nhận giấy khen, mặt ai nấy hớn hở.

Anh cu Đô cũng đến, đứng sau cùng, nghe chị H. đại diện phát biểu lí tưởng, hoài bão, tiên tiến, thi đua, quyết tâm, căm thù, phấn đấu. v.v... Anh cu Đô cười hậc, é he một tiếng rõ to rồi phủi đít quần ra về.

Anh Thu

Một hôm vào blog đọc cái comment của thằng Nãm, thấy cảm động quá, mới đó đã gần ba chục năm.

Thằng Nãm cùng trung đoàn, cùng sinh hoạt trong đội văn nghệ trung đoàn với mình, nó viết nhạc khá hay, không hiểu sao bây giờ bỏ nhạc đi làm báo.

Thằng Nãm nói Lập có nhớ thủ trưởng Thu không, viết về ông ấy di. Trời đất, ai chứ anh Thu đến chết mình không quên.

Anh Thu ở ban tham mưu. đại úy tham mưu phó trung đoàn, mình là trung úy kĩ thuật viên bên ban kĩ thuật, anh em chẳng mấy liên quan, ít khi chuyện trò với nhau, chỉ nhớ mỗi lần gặp, anh hắng giọng một cái, nói Lập à, rồi đi, mặt khi nào cũng ngước ngước lên trời.

Anh luôn mặc bộ quân phục bạc phếch, gấu quần treo quá mắt cá vài xăng ti, đi đôi dép cao su, mặt ngước ngước như có cái gì trên trời hay lắm, không nhìn không được.

Cứ đi kiểu ngước ngước thế mà không hiểu sao anh nhặt được của rơi lắm thế, 18 lần cả thảy, ít thì một chỉ vàng, nhiều thì 400 ngàn (bằng 400 triệu bây giờ). Anh nổi tiếng khắp sư đoàn về thành tích được của rơi trả lại.

Thằng Bê cờ lê mê tê lên phòng truyền thống sư đoàn tỉ mẩn cộng số của rơi anh Thu nhặt đựơc trả lại, nói hoặc làm được hai nhà lầu, hoặc mua được hai ô tô hoặc chơi được hai trăm em.

Thằng Bê cờ lê mê tê trắng trẻo đẹp trai, đi đứng thong dong, nói năng nhỏ nhẹ, hễ mở mồm là ông già tao thế này, ông già tao thế kia. Nó nói ông già gửi tao vào quân đội rèn luyện cho cứng cáp thôi, không phải đi quân dịch như chúng mày. Ra quân phát là tao làm phó giám đốc nhà máy điện liền.

Một hôm không nhớ họp hành cái gì, trung đoàn chiêu đãi mỗi sĩ quan một bát bún bò giò heo, đội văn nghệ mỗi người cũng được một bát. Mình bê bát bún bò tới bàn thằng Bê cờ lê mê tê nói đùa: tao được hai bát, một bát sĩ quan, một bát văn nghệ he he.

Ăn xong, mình đang đứng tán phét với mấy em văn nghệ xinh đẹp thì anh Hảo trung đoàn trưởng vẫy vẫy tay nói Lập Lập lại đây. Tưởng anh Hảo gọi đến nói chuyện chơi vui, mình lơng xơng chạy đến, cười cười. Anh Hảo trợn mắt nói đồng chí Lập đứng nghiêm, mình tái mặt rập chân đứng cứng ngắc. Anh Hảo chỉ tay vào mặt mình nói miếng ăn là miếng xấu, đồng chí là sĩ quan ăn uống thế xấu hổ lắm, nói xong thì hầm hầm bỏ đi. Mình đứng trơ chết giấc.

Thì ra không biết thằng nào tâu với anh Hảo mình ăn hai bát. Mâm mình ngồi có thằng Bê cờ lê mê tê và bốn người nữa, chẳng biết nghi ai. Thằng Bê cờ lê mê tê nói thằng cha Hảo tởm, nó ăn cắp xăng dầu trung đoàn cả tấn không ai nói gì, người ta ăn thêm có bát bún mà làm nhục người ta. Mình nói tao ăn hai bát khi nào. Nó nói giá sử mày ăn hai bát thì sao nào, tiêu chuẩn mày được hưởng mà.

Mình thấy nhục quá, không biết tâm sự với ai, mua một bi đông rượu, ra bãi có sau doanh trại ngồi uống một mình, vừa uống vừa khóc.

Anh Thu ra nói anh Hảo biết chúng nó nói bậy rồi, anh muốn xin lỗi em nhưng sợ em đang giận nên nhờ anh ra xin lỗi Mỉnh nói anh có nói em đâu mà xin lỗi, anh nói thôi đừng giận nữa mà, vào uống rượu với anh.

Mình ngồi uống rượu với anh Thu, anh nói Đông nói Tây không hề nhắc chuyện vợ con, mình hỏi thăm, anh nói nhà mình cực lắm, thôi quên đi nói chuyện khác cho vui.

Anh nói Lập giỏi thơ, làm giúp anh bài, anh gửi về động viên vợ con. Mình làm một bài dài, anh mừng lắm chép lại gửi vợ ngay, tháng sau nói vợ con anh đọc thơ cảm động lắm, đọc đi đọc lại thuộc lòng. Từ đó anh em thân nhau.

Sau mới biết anh một vợ hai con, một mẹ già đau ốm luôn luôn. Anh toàn mặc đồ cũ vì bao nhiêu quân trang mới phát anh đều bán lấy tiền gửi về cho vợ. Thằng Bê cờ lê mê tê nói lần nào ông Thu được của rơi trả lại, người ta đều hậu tạ, chê không lấy, ngu.

Một hôm mình vừa tắm xong vào, thằng Bê cờ lê mê tê nói sang mà chia buồn vớí ông Thu bạn mày kìa. Mình hỏi sao, nó bảo mất tiền, 500 đồng chứ không ít.

Mình chạy sang phòng anh. Ba bốn người đang đứng ngồi nghe anh kể chuyện. Anh nói anh tiết kiệm cả quí được 500 đồng, bỏ túi sau đi bộ ra bưu điện gửi về cho vợ, gặp người bị tai nạn, anh bế người ta lên xe đi cấp cứu xong thì cái bóp túi sau cũng mất.

Thằng Bê cờ lê mê tê nói đó, ngu chưa, trời cho thì chê không lấy, trời ghét trời đòi lại đó.

Đêm đó anh ngồi ôm bi đông rượu ra bãi có sau doanh trại ngồi uống rượu. Anh uống rượu kém, chỉ hơn chén đã say, bây giờ cứ ngồi tu tì tì, sợ lắm. Mình ra ngồi với anh, nói anh ăn ở hiền lành sao rồi trời cũng thương. Anh xua tay, nói thôi thôi Lập đừng nói nữa rồi nôn thốc nôn tháo.

Từ đó anh như người mất hồn, vẫn ăn, vẫn thể dục, vẫn trồng rau, vẫn giao ban nhưng trông anh không còn sinh khí, nói cười gượng gạo. Thằng Bê cờ lê mê tê nói vợ ông Thu viết thư nguyên văn thế này bà con nghe nha: Nếu anh không gửi tiền về thì gửi về ba cái hòm cho mẹ con em, he he sao có người khổ đến thế nhẩy.

Tối thứ Bảy mình trực ở chỉ huy sở, nửa đêm ngủ gà ngủ gật, bỗng có kẻng báo động, rồi còi nổi liên hồi kỉ trận bốn phương tám hướng, giật mình choàng tỉnh chắng biết chuyện gì. Nửa giờ sau thì thấy bốn cảnh vệ áp giải anh Thu đi vào.

Hóa ra anh Thu ăn cắp cái ti vi Neptuyn của trung đoàn, bị bắt khi anh chưa về tới phố. Sáng sau người ta giải anh đi đâu mất. Chuyện hi hữu xưa nay chưa từng có, cả trung đoàn suốt tháng bàn tán, tuyệt không ai ghét anh, chỉ ngồi chép miệng thương anh thôi.

Cũng tháng đó thằng Bê cờ lê mê tê ra quân, nó nói nó ở gần nhà anh Thu không đầy hai cây số. Anh Đông trưởng ban kĩ thuật nói thôi anh em ai có nhiêu góp nấy gửi về vợ thằng Thu kẻo tội. Ai cũng góp, mình có nhuận bút hai bài thơ in ở tạp chí Đất Quảng được 60 đồng cũng đưa hết cho thằng Bê cờ lê mê tê.

Bốn năm sau mình cùng thằng Phú ghé qua nhà anh Thu. Anh gầy, đen, râu ria xồm xoàm, mới bốn tư tuổi mà y chang ông già sáu mươi.

Thằng Phú nói anh em ban kĩ thuật có góp tiền lại, gửi thằng Bê cờ lê mê tê đem về cho chị, không biết chị có nhận đựơc không. Anh cười nhẹ lắc đầu.

Anh nói thằng đó đời nào đến nhà anh. Nó làm phó giám đốc nhà máy điện, con gái anh học xong trung cấp điện lực, xin vào chỗ nó làm công nhân mà nó chẳng cho.

Mình nói hồi đó sao anh nghĩ quẫn thế? Anh cười nói cũng tại anh ngu nữa, đi bói thầy nói phải ăn cắp cái gì thì đời mới khá lên được.

Nói xong anh ngửa cổ cười hậc một tiếng, nói thì cũng coi như xong một đời, có gì đâu.

Thằng Tụy

Mình về quê. cô em họ nói tối nay nhà hát thị xã có chương trình ca nhạc cứa nhạc sĩ Tinh Túy, có giấy mời đây, anh có đi không.

Chẳng biết Tinh Túy là ai. Hồi này các nhạc sĩ trẻ nổi lên cũng nhiều, sáng tác như điên, nghe không kịp, toàn những bài na ná nhau, hết nhại Phú Quang sang nhại Ngọc Đại, ca từ hoặc rỗng toếch hoặc nhẹ tênh, chán ốm. Định bụng không đi.

Cô em họ nói nhạc sĩ Tinh Túy nói ông quen anh đấy, hình như học với anh. Cái tên nghe lạ hoắc, quen thân hồi nào nhỉ?

Ừ thôi thì đi.

Tới nơi thấy đông nghịt, vé 180.000 đồng mà đông nghịt. Cô em họ cười rích rích, nói giá vé đề cho oai, thực ra toàn giấy mời. Mình cười, nói ừ, thì mời mà người ta đi cho đông thế này cũng là tốt rồi.

Cô em lại cười rích rích, nói phải tổ chức mời, lôi kéo mọi người vào mới được như vậy, ai mời được một người đi thì được thưởng 10 ngàn. Mình ngạc nhiên nói có chuyện đó a? Nó bảo ông Tinh Túy thiếu gì tiền. Mình trợn mắt hỏi thật a, nó gật gật, nói em mời đưọc sáu chục người được 600 ngàn khỏe re, ke ke ke.

Hóa ra là thằng Tụy học lớp bảy với mình, nó là Phạm Tụy, sao giờ nảy nòi đổi tên là Phạm Tinh Túy không biết.

Thằng Tụy không dốt nhưng lười, học hết lớp bảy thì bỏ, lêu bêu ba bốn năm trời, chẳng chịu làm việc gì, nhà nó cãi nhau ỏm tỏi vì nó.

Nó mê con Thủy lắm, rình con Thủy tắm suốt. Một hôm thấy nó di chân trên cát đi một hình vẽ to đùng, mình hỏi vẽ chi rứa? Nó nói bướm con Thủy. Vẽ xong, nó ngồi lọt thỏm vào đấy, tay bó gối mắt nhìn đăm chiêu, nói cho tao lấy con Thủy thì sai tao ăn bát cứt tao cũng ăn. Mình hỏi cứt nác có ăn không, nó nói ăn.

Hôm con Thủy cưới chồng, thằng Tụy uống rượu say cứ ép bên tường hồi nhà con Thủy, sát ngay phòng ngủ vợ chồng Thủy dập liên tục, ở quê gọi là nắt gió.

Con Thủy đi đâu nó cũng đứng dạng háng chặn lại, nói cái của chồng Thủy có bằng của tui không mà chê tui hử!

Thấy phiền quá, chú nó xin cho một chân làm hậu đài đoàn văn công tỉnh, đuổi nó đi cho khuất mắt con Thủy. Thằng Tụy thích lắm, ai hỏi làm đâu, nó ra cái vẻ khiêm tốn nói làm ở đoàn văn công, phụ trách hậu đài.

Ít ai biết việc của nó là kéo dây, mắc đèn, khuân vác bục bệ, nghe nói phụ trách hậu đài là oách rồi, lương tháng năm đồng ba cọc, bù lại gái gú có dùng, cũng phởn.

Thằng Tụy to đen như con gấu, mỗi tối biểu diễn, nó cứ lớn vởn quanh khu hóa trang, các cô nhờ nó khi thì lấy cái này, khi thì lấy cái kia, rồi nhờ cột cái tóc, sửa cái giày... nó vui vẻ làm hết thảy, thỉnh thoảng lại véo cái, vuốt cái... loanh quanh thế nào nó kiếm được ối cô.

Hồi mình ở tỉnh, nó chuyên kể các nàng ế chồng, các em trẻ ngứa nghề, các bà nạ dòng chồng già mất sức chiến đấu đều vào tay nó cả. Nó kể một hôm ông trường đoàn nghi nó tằng tịu với vợ ông, định đuổi đi chưa kịp mở mồm vợ ông đã cho một vả rụng hai cái răng cửa. Từ đó nó được chiều chuộng nâng đỡ, uy quyền ra phết.

Đến đoàn ván công hỏi gặp anh Tụy, thế nào cũng có người vồn vã dạ đây dạ đây, anh chờ cho chút, rồi hộc tốc đi tìm, y chang thằng Tụy là lãnh đạo.

Thằng Tụy cười, nói tao dưới một người trên muôn vạn người, khác gì phó đoàn, thằng phó đoàn lơ mơ tao cách chức, khe khe khe.

Năm 1985 đoàn văn công vào diễn cho xí nghiệp đông lạnh, ông giám đốc phấn khởi lắm, nói tặng anh em đoàn vàn công tỉnh rẻo đất của xí nghiệp làm quà. Đó là rẻo đất thừa, bùn lầy, rác rưởi nằm ngoài khuôn viên xí nghiệp, ông cho ai trong xí nghiệp cũng chẳng lấy, nên cho đoàn văn công.

Mọi người ra nhìn rẻo đất chừng vài ngàn mét ai cũng ngán ngẩm, bỉu môi không lấy. Thằng Tụy nói mọi người không lấy tui lấy, tui làm mấy ao nuôi cá chơi.

Thằng Tụy lấy xong bỏ đấy cả chục năm chẳng làm gì, đụng đến ngày thị xã lên thành phố, qui hoạch thay đổi, giá đất lên ầm ầm, mấy ngàn mét đất của thằng Tụy thành tiền tỉ, nó lại khéo mua đi bán lại đất đai, chỉ vài năm sau nó thành tỉ phú, tiền nhiều như quân Nguyên. Nó mặc nhiên thành ông lớn trong tỉnh, gặp nó ai ai cũng một anh hai anh, tuyệt không ai dám gọi nó bằng thằng.

Nó thường nhậu nhẹt đàm đạo với các quan chức trong tỉnh, hễ nó nói câu gì cũng được khen giỏi, có đầu óc, tầm chiến lược gia, nghe ù tai.

Bây giờ nó là nhạc sĩ Tinh Túy, nối tiếng khắp tỉnh, bài hát thì chẳng ai nhớ nhưng tên nó cứ nổi như cồn.

Mình nghĩ mãi không ra làm sao một lúc nó có thế làm được món nghệ thuật cao sang kia, trong khi một nốt nhạc bẻ đôi cũng không biết.

Hồi lớp ba, cô giáo tập bài Giải phóng miền Nam, hát đi hát lại cả trăm lần, ai cũng thuộc, cô giáo gọi nó đứng lên hát. Bài hát như mắc ngang họng, nó cố khạc ra: Giải phóng miền Nam, chúng ta cùng quyết quyết quyết... Mọi người cười, nó lườm đe mọi người, nói cười cu tao, rồi hát lại: Giải phóng miền Nam chúng ta cùng bước bước bước...

Thế mà bây giờ nó đã thành nhạc sĩ Tinh Túy, thất kinh.

Đêm ca nhạc tưng bừng, thằng Tụy khiêm tốn ra cúi chào, vẻ mệt mỏi trước hư danh. Các cô gái chạy ào ra tranh nhau tặng hoa, trong đó có cô em họ mình. Cô em họ nói phải tranh nhau tặng hoa thì mới được thưởng, nếu lên chậm, rời rạc thì một xu cũng không có.

Có đến bốn năm cái máy quay ti vi, ông nào ông nấy mặt mày nghiêm trọng, lật đật ngược xuôi khắp khán phòng.

Mình ngạc nhiên thấy mấy ông lớn nghệ thuật trong tỉnh, dù đã già nhưng danh tiếng vang lừng đều có mặt trên sân khấu, người thì hát bài hát thằng Tụy, người thì phát biểu ca ngợi nó, Tinh Túy một phát hiện mới, Tinh Túy một tài năng tiềm ẩn vừa được khám phá...oách kinh.

Anh Hào Hoa nói tao nói Tinh Túy một tài năng, thằng Tụy bỏ bì có năm trăm, ông Xốc Tới nói Tinh Túy một tài năng lớn, nó bỏ bì cho hai triệu, được rồi lần sau tao nói Tinh Túy một thiên tài xem nó bỏ bì tao bao nhiêu.

Hết chương trình, mình tìm gặp nó bắt tay, nói chào thiên tài Tinh Tuý. Nó cười rỉ tai, nói thiên cái đầu b., chơi ngông tốn tiền bỏ mẹ, khơ khơ khơ.

Một người đàn ông già thâm thấp đi đến, vẻ khóm róm, nói dạ thưa anh mời anh lên xe. Thằng Tụy vồ vai người này, nói anh Tài, chồng cô Thủy, chánh văn phòng công ty tôi. Mình à và bắt tay, ông Tài khom người hai tay nắm tay mình, gập cái đầu thiệt lẹ, rồi lón thón chạy về chiếc Mezcerdez đang chờ, mở sẵn cửa.

Mình lên xe cùng thằng Tụy, ông Tài lại khom người kính cẩn, gập cái đầu thiệt lẹ, nói dạ các anh đi. Mình hỏi thằng Tụy đi đâu? Nó bảo qua chỗ này nghe tụi nó nịnh tao chút, rồi hai thằng mình ngồi với nhau.

Đến nhà hàng, cả trăm người đang chờ, đủ mặt cả: văn nghệ sĩ, quan chức trong tỉnh và các ca sĩ phục vụ đêm nhạc, nhiều nhất là các nhà thơ.

Thằng Tụy bắt tay, nhận hoa, vỗ vai người này, cụng li người kia, nói cười ha há. Thằng Tụy đi đến đâu ti vi chạy rật rật theo đấy.

Ai cũng nói đêm nhạc thành công, bài này hay, bài kia sâu sắc, hiếm có ai đa tài như Tinh Tuý.

Nhà thơ Hoài Ân nói may trời có mắt, tỉnh mình có Tinh Túy, không thì nỏ biết lấy chi mà tự hào.

Mấy người nói đúng đúng, giả sử Tinh Túy không sinh ra ở đây có phải tỉnh mình trơ mép không.

Mấy người lại nói đúng đúng không có Tinh Túy tụi mình bốc cát mà ăn.

Mấy người lại nói đúng đúng, đừng nói cát, cứt cũng không có mà ăn.

Thằng Tụy nhận những lời khen có vẻ như miễn cưỡng, lấy lệ. Nụ cười khiêm tốn lấy lòng người khen, chắc là được rèn dũa nhiều, rất chuẩn.

Thằng Tụy nâng cốc nói giờ tôi có việc phải đi, không vui được với anh em, rất mong thông cảm. Mọi người cứ nhậu thoải mái, nhậu đến sáng cho vui.

Ông Tài lón thón cầm xấp phong bì đưa từng người một, kèm theo một chai rượu xịn, ông gập lưng đưa phong bì, gập lưng đưa chai rượu, lại sập lưng chào rồi lón thón chạy sang người khác, cứ thế cả trăm người. Nhìn ông cứ thương thương.

Thằng Tụy nói anh em mình biết nhau rồi, nói thiệt nhạc của tao đếch đâu. Tao soạn lời, thằng Tài phổ nhạc, nó lấy tiền, tao lấy tên, rứa thôi.

Mình nói ông không làm nhạc thì người ta giết ông à? Nó cười nói bây giờ phải nhà nọ nhà kia chút làm ăn mới dễ, tiến sĩ thạc sĩ bây giờ mất giá, thèm vào. Tao vốn ở văn công, chọn cái món nhạc là dễ nhất, tiếng tăm mau nổi, gái gú cũng dễ kiếm, cứ véo von mấy điệu dân ca quen tai là nức nở hết lượt.

Mình nói ông đúng là thiên tài. Nó cười ha hà nói tao không thiên tài thì thằng nào thiên tài đây. Mình nói thế mà tôi tưởng ông trọc phú, nó cười khe khe khe, nói trọc phú hết lượt, mình tao à.

Mình lại theo thằng Tụy lên xe đi ra bờ biển với nó. Mình nói ông mời cả trăm người nhậu đến sáng, tốn cả đống tiền, không tiếc à? Nó bảo lo chi, nhận xong phong bì, chai rượu chúng nó cút cả đó mà.

Xe ra bờ biển, thằng Tụy vừa xuống xe, bà chủ quán lật đật chạy ra kêu một tiếng ôi anh ngọt lịm, rồi chạy lui mời anh ra đây, mời anh ra đây.

Nhìn cái dáng chạy lui của bà, mắt sớn sác, miệng cười gượng, vú sệ rung bần bật. thấy tức cười.

Một cái chòi vắng, nằm nghiêng bờ cát, ở giữa những cây phi lao mắc đèn xanh đỏ mờ ảo dưới trăng rất đẹp.

Mình vừa bước vào đã thấy Thủy. Cô bận bộ đồ nền nã, sang trọng, chìa bàn tay thon dài đeo hai nhẫn mặt ngọc nói chào Lập, lâu ngày quá hè. Thằng Tụy ôm vai Thủy, nói đây là vợ thằng Tài nhưng là bồ của tôi.

Nó rỉ tai mình, nói tao chơi gái nhiều, chưa thấy con nào hay như con này, mao nó rẽ ngôi, hai xoáy, giống y chang cái đầu hói sếp tao khơ khơ khơ.

Hôm sau mình ra Hà Nội, chỉ con Thủy đến, nó đưa gói quà thằng Tụy cho mình, nói anh Tinh Túy bận tiếp khách sở không ra được. Mình nói họp gì họp khiếp thế. Thủy cười khẩy, nói họp chi mô, thấy anh Tinh Túy có chút tiền chúng đeo anh suốt ngày, tệ lắm.

Mình nói không ngờ cuối cùng hai bạn lại yêu nhau. Thủy nói Lập đừng nghĩ mình lăng nhăng, anh Tinh Túy tâm hồn như rứa ai mà không yêu.

Bà Thiêm

Ở Hà Nội mình có một người bạn, bạn vong niên, không liên quan gì đến chữ nghĩa, đó là bà Thiêm bán nước ở cổng Viện Văn học.

Năm 1996 mình ra Hà Nội mua nhà xin việc, ở nhà thằng Nguyên (Phạm Xuân Nguyên) ba, bốn tháng, khu tập thể cua nó ngay trong khuôn viên Viện, ngày nào cũng giống ngày nào, mình có nửa ngày trong nhà thằng Nguyên, nửa ngày ngồi quán bà Thiêm.

Mình nghiện chè thuốc, tính thích ngồi vỉa hè, ăn uống nhậu nhẹt gì cũng thế, cứ thích lê lết vỉa hè, nhà hàng nhà heo cực chẳng đã mới vào thôi chứ không thích.

Mấy hôm đầu cứ ra ngồi quán, khi thì ngồi một mình, khi thì ngồi với bạn bè, uống xong trả tiền rồi về, cũng chẳng để ý đến bà, bà cũng chẳng nói năng gì, bảo nhân trần thì nhân trần, bảo trà đá thì trà đá, cả chục ngày hai bà cháu không nói năng câu nào. Một hôm bà bảo anh Nập xin được việc chưa, nói chuyện một lúc thì hóa ra bà biết mình quá rõ. Từ đó bà cháu thân thiết lắm.

Bà vốn là cán bộ Viện Văn từ thời Đặng Thai Mai, hình như là cán bộ hành chính, về hưu chồng con không có, bà ở lại khu tập thể viện, mở quán nước chè ngay cổng viện. Năm giờ sáng bà dậy, lọc cọc lạch cạch nấu nước pha chè, xách phích nước lón thón chạy ra quán, lại lón thón chạy vào xách cái xô, lón thón chạy vào xách cái ấm, bê cái ghế, bưng cái thau... cứ từng thứ một như thế, đến sáu, bảy giờ mới mở quán.

Bà cứ lúi húi một mình, tướng chẳng ai quan tâm đen bà, bà cũng chẳng quan tâm đến ai, hóa ra bà biết cả. Muốn hỏi ai trong viện ở nhà hay đến viện, đi họp hay ốm đau, cứ hỏi bà Thiêm còn chắc ăn hơn hỏi trưởng phòng hành chính.

Có lần Phong Lê tất bật chạy ra, hỏi bà Thiêm bà Thiêm, thằng Nguyên chạy đâu? Bà nói nó họp ban hiện đại, Phong Lê nói chết, quên quên, lại tất bật chạy vào. Ông này làm gì cũng tất bật, chắc ngủ với vợ cũng cà rập cà tàng.

Có lần thằng Nguyên ngồi uống nước với mình, bà nói mày không vào họp à. Thằng Nguyên nói họp gì bà, bà nói họp chi bộ, cái thằng này họp chi bộ toàn quên. Thằng Nguyên tót vào liền.

Dạo này anh Thưởng (Phan Trọng Thưởng) còn tuyển mấy em tre trẻ, chứ ngày xưa rặt nạ dòng, chán ốm. Hoa hậu viện sử, kì nữ viện văn/ Có chết nhăn răng cũng đừng cưa cẩm. Mặc kệ, mình cũng cố soi, kiếm em giải sầu, nói bà bà cô kia thế nào, bà lườm nói có rồi đó. Mình hiểu không phải có chồng mà có bồ rồi. Mình lại hỏi bà bà cô kia duyệt được không, bà lại lườm, nói đừng, chồng nó ghen lắm.

Bà kể nó đi chơi hội Nim về, chồng nó bắt cởi quần ra kiểm tra xi nip xem có dính gì không. Mình quá ngạc nhiên, những chuyện nhu thế, cả viện không ai biết, sao bà biết được nhỉ?

Thấy mình hay nói ba lăng nhăng, bà nói anh Nập đừng nói ninh tinh, cấp trên nghe được phiền nắm. Mình nói cấp trên nào ở đây mà nghe bà, bà nói sao không, ông Phung Nê đi đái chỉ chửi bậy một câu mà thấu tận tai trên sắp kỉ nuật rồi. Mình hỏi có can chi không bà, bà gật đầu, chép miệng nói tội Phong Nê, mới nàm có vài năm bị thay niền.

Bà nói, tôi nói rồi, đã nhà quê thì đừng đổi mới đổi méo, khổ nắm. Mình hỏi ai thay Phong Lê, bà? Bà chậc lưỡi cúi, nói là Minh Đức chứ ai. Vài tháng sau trúng y chang, phục bà quá đi mất.

Anh Hà Minh Đức về được ít hôm, thấy mình ngôi quán anh cũng ghé đít vào tán chuyện đôi câu. Thấy anh Đức vào ngồi, bà cứ cúi mặt rót nước, sắp đồ, không một lần ngước lên nhìn anh, thỉnh thoáng liếc trộm tí thôi chứ không ngước lên.

Mình vỗ vai anh Đức đùa, nói anh về làm viện trưởng, phải đổi cái tên viện đi; anh nói tên gì, mình nói viện Thiến văn, anh cười khờ khờ, khờ khờ. Mình lại vồ đùi anh nói hay là đồi thành Trung tâm Sửa chữa trung đại tu các loại văn học? Anh lại cười khờ khờ, khờ khờ, nói tôi ở khoa Báo trường Nhân văn, trên bắt cóc về đây chữa cháy một thời gian thôi, biết gì đâu. Bà Thiêm nguýt trộm anh cái.

Mình bóp bóp đầu gối anh Đức, nói dạo này anh có chọn sinh viên gái xinh đẹp để hướng dẫn luận văn nữa không? Anh cười khờ khờ, khờ khờ, nói tôi toàn mang tiếng thế thôi. Bà Thiêm lại nguýt trộm anh cái.

Anh Đức đi. bà Thiêm hất hàm theo nói đàn ông nùn nùn béo béo nà ham gái nắm đó. Gặp lúc anh Thưởng đi ra, mình nói anh đó cũng thấp béo đó bà, bà lườm, nói anh Nập đừng nói ninh tinh, anh Thưởng hay nắm đó.

Hễ anh Thưởng ngồi vào quán là bà Thiêm tíu tít hẳn lên, nói anh Thưởng uống gì, anh Thưởng uống trà đá nhé, anh Thưởng uống nhân trần nhé... y chang mẹ già thấy con trai ghé vào.

Mình nói bà quí anh Thưởng nhi, bà cười, nói anh Thưởng nàm viện trưởng, tôi cũng chẳng thu nợi hơn được đồng nào, cơ mà thấy anh em có đồng vào đồng ra tôi cũng mừng.

Bà nói anh Nập không biết chứ viện này từ xưa đến nay giống chùa Bà Đanh, anh Thưởng về cái nà anh em đến thường xuyên, ông nhỏ ông to vào ra tấp nập, mừng nắm. Mình đùa, nói chị em trong viện cũng tươi tắn hẳn lên bà nhỉ, như thài lài gặp cứt trâu. Bà lườm, nói anh Nập đừng nói ninh tinh.

Thằng Hữu Sơn ra uống nước, mình nói khi nào lên phó tổng biên tập đấy? Nó cười cái hậc, nói ông hỏi cấp trên sao lại hỏi tôi. Mình trêu nó, nói tôi đang thách cả nước có ai làm báo dở hơn tờ tạp chí Văn học, may có ông đây rồi. Nó lại cười cái hậc nói khó lắm khó lắm.

Thằng Sơn đi, bà Thiêm kéo tay mình, nói anh Nập đừng nói ninh tinh, để thằng Sơn nàm, tội, nó sắp nên phó tông biên tập rồi. Mình hỏi thằng Điệp (Nguyễn Đăng Điệp) có lên viện phó không bà, bà nói nên nên, mình hỏi có lên viện trưởng không bà, bà nói nên nên, rồi chép miệng, nói cơ mà ai nên tôi cũng tiếc anh Thưởng.

Mình đùa, nói bà ơi viện này là viện nghiên cứu văn học chứ đâu phải nghiên cứu tiền. Bà chép miệng, nói tui không biết đâu, cơ mà từ thời ông Đặng Thai Mai đến giờ, viện này toàn nghiên cứu đúng sai, đâu có nghiên cứu hay dở. Đúng sai thì có trên no rồi, mình no chi nắm, no tiền no bạc cho anh em nà giỏi rồi.

Mình cười nói bà giói cực, sao không làm tiến sĩ đi, viện này chỉ có bà với thằng Nguyên là chưa tiến sĩ nữa thôi, bà cười nói anh Nập nói ninh tinh, rồi bà chép miệng, nói muốn nàm thì nàm được thôi... khó gì đâu, cơ mà bán nước chè có nợi hơn tiến sĩ.

Dạo này bà ốm yếu, vỉa hè thì bị cấm bán hàng rong nên bà nghỉ, quán nước chè dẹp luôn. Từ ngày bà nghỉ bán, viện Văn bỗng thấy rỗng hẳn đi. Mình gặp bà, đùa nói bà ơi bà nghỉ bán nước chè để làm tiến sĩ à, bà cười, nói người ta tiến nên cái sĩ, tôi tiến xuống âm phủ cho nó khỏe xác.

Ông cu Hoi

Hồi nhỏ, nhà mình ở gần cầu Phôốc sau chuyển về ở gần sân vận động, sát nhà ông cu Hoi. Ông có tật run, tay run, miệng run, chẳng nói gì làm gì mà mồm miệng tay chân cứ run bần bật. Mình bốn tuổi, ngồi há mõm há miệng nhìn cái tay ông gắp thức ăn chao qua chao lại, cứ sợ thức ăn văng đi mất.

Vì tật run ông cu Hoi chẳng làm gì, chỉ nuôi bò, cứ mỗi lần bốn con, bán lứa này nuôi lứa khác, chỉ thế thôi nhưng nhà ông sống ung dung.

Õng cu Hoi có tài đặt vè, lại rảnh rỗi nên ngày nào ông cũng có vè, bất kì ai quen biết ông đều có vè, mình nhớ như in bài vè ông làm cho mình: Vè vẻ vè ve/ Nghe vè thằng Lập/ Mạ thì đòi đập/ Ba thì đòi la (mắng)/ Ăn rồi không chịu đòi ga (đuổi gà)/ Đi nhà người ta mà nhời (chơi)/ Cơm thì đang xới/ về hỏi cơm đã chín chưa/ Mi mới ăn cơm trưa/ Răng đã kêu đói bụng.

Ông có bài tổng kết những đàn ông trong xóm hồi đó, ai cũng nhớ: Cu Tư giỏi vẽ, Cu Le giỏi ăn, Cu Tăng giỏi cãi, Cu Lại giỏi bơi, Cu Cời giỏi đ.

Vè về các bà thì nhiều lắm nhưng mình không nhớ mấy, có lẽ con nít không để ý chuyện đàn bà, chỉ nhớ mỗi câu: Mụ Hà mà dạng háng ra, Đầu gối còn lỏng huống là chim cu. Lại có câu này, toàn từ nói lái miền Trung, ai hiểu được thì hiếu chứ không dám giải nghĩa: Mao cong dũ đệ sính thất cương, Lộ lộ trí đường, vương, vương đại số.

Chuyện gì xảy ra trong thị trấn hay dở tốt xấu ông đều có vè hết, đến nay người nhớ bài này, người nhớ bài kia, nếu có ai kì công sưu tầm cho đủ, bảo đảm không dưới chục vạn bài. không thèm nói ngoa.

Con nít thích hóng chuyện, hễ có chuyện gì là mình và tụi bạn trong xóm kéo nhau chạy rật rật đến xem, rồi lại chạy rần rật về nhà ông cu Hoi, nói ông ơi ông ơi, có vè chưa có vè chưa? Ông cười cái hậc nói có chó răng không, rồi đọc ngay, vừa đọc vừa bịa, nhẹ như không, không hề ngắc ngứ.

Ông làm vè theo lối ứng khấu, đọc xong rồi quên, người khác nhớ chứ ông không, nếu có ai bảo đọc lại bài đó, ông đọc ngay nhưng lại đọc bài mới, không liên quan gì đến bài cũ. Ông không nhớ bài cũ, giả có nhớ ông cũng không đọc, dù ai năn nỉ ông đều cười lắc đầu, nói è he người chớ phái trâu bò mô mà nhai lại.

Vợ chồng anh Diệp cãi nhau, nửa đêm anh Diệp muốn làm lành, vào ve vãn chị Diệp, chị đẩy ra, anh cứ lì lợm đè lấy chị, điên, chị kêu lên vơ làng xóm nời... thằng cu Diệp nó hiếp tui đây nời! Lập tức ông cu Hoi có vè Làm chồng không được vợ yêu/ Mới đè ra hiếp có liều không há trời/ Huơ bà con ơi lẳng lặng mà nghe/ vẻ ve ve ve/ Vợ chồng cu Diệp…. Bài vè dài hơn ba trăm câu. ai nghe cũng cười lăn lộn.

Chị Đá ghen chồng lăng nhăng với người khác, lừa anh leo lên bụng rồi cắt phụt chim, sau ân hận quá, đêm nào cũng ra ngõ ngồi khóc, ông cu Hoi có ba bốn bài vè liền, cứ có người bảo đọc ông lại có bài khác. Nhớ nhất câu: Nước chia cắt ta còn thống nhất/ Nhà phân ly có cách đoàn viên/ Đóc Đá khùng khùng điên điên/ Cắt chim chồng để ngồi rên suốt đời/ Huơ bà con ơi/ Vè vẻ ve ve/ Nghe vè đóc Đá...

Hàng năm cứ đầu xuân, làm gì thì làm, khó mấy thì khó, thôn xóm nào cũng có đêm văn nghệ Mừng Xuân mừng Đảng. Diễn trò gì thì diễn, bà con cứ háo hức tiết mục cu Hoi đọc vè.

Ông chống gậy bước lên sân khấu, tay chân mồm miệng run lẩy bẩy trông đã buồn cười, bà con vỗ tay nói rồi rồi, cu Hoi lên rồi. Ông vung cái gậy, trợn mắt nói lớn huơ này bà con, bữa hôm ni cu Hoi ra đây xin kể chuyện... Mọi người vỗ tay rào rào, sướng ngây ngất.

Về sau chính quyền thị trấn nói chương trình văn nghệ phải được ủy ban duyệt, mọi người vui vẻ duyệt, riêng ông cu Hoi không chịu duyệt, nói vè tui trong trôốc (đầu) tui, bửa trôốc tui ra mà duyệt à?

Mọi người nói thôi, chịu khó cho người ta duyệt cái, cho yên tâm, sợ có chi sai rồi phiền. Ồng nói tui sống có chi sai mà vè tui sai?

Nói mãi rồi ông cũng chịu duyệt, ông đọc duyệt cũng ứng khẩu, lên sân khấu cũng ứng khẩu, thành ra hai bài hai nẻo. Bài chẳng có gì sai phạm nhưng lãnh đạo thị trấn tức, nói ông xuyên tạc cái bài đã duyệt. Ông phủi đít quần nói è he, từ nay ẻ vô văn nghệ văn gừng, nhọc lắm.

Đêm liên hoan văn nghệ năm đó không có ông cu Hoi, khán giả vơi đi một nửa. Thỉnh thoảng có người la ó cu Hoi mô rồi, cu Hoi mô rồi! Một người trong đội văn nghệ đóng giả cu Hoi, cũng chống gậy ra, cũng mồm miệng chân tay run lẩy bẩy, cũng vung cái gậy, trợn mắt nói lớn hua này bà con, bữa hôm ni cu Hoi ra đây xin kể chuyện...

Nhưng không có ai vỗ tay, còn la ó ầm ĩ không không không... cu Hoi thiệt tề, cu Hoi thiệt tề.

Năm 83 tuổi ông cu Hoi chết. Tối hôm đó ông gọi các con cháu vào, nói ngồi đó nghe tau vè đời tau. Ông đọc sang sảng hơn 400 câu vè kể chuyện đời ông, đọc xong thì cấm khẩu, đi.

Thằng cu Hó

Hồi mới ra Hà Nội mình hay bị thằng cu Hó mắng cho là đồ nhà quê. Nó ra Hà Nội trước mình có một năm mà xem phong thái rất người Hà thành. Nó mặc nhiên coi nó là người Hà Nội, động cái là mắng mình đồ nhà quê. Bạn bè mắng nhau chơi thôi nhưng nhiều khi mình cũng tức.

Nó là bạn nối khố của mình, tên là Nguyễn Hó, ra Hà Nội đổi là Nguyễn Hồng Đức, nó bảo cái tên Hó tối mò, quê một cục, nghe cái tên chó nó muốn làm việc với tao.

Mình hỏi tên Lập được chưa, nó bảo chấp nhận được, nhưng viết bài thì nên lấy tên là Quốc Lập nghe mới oách, mới dọa được bọn Bắc kì.

Nó đến chơi nhà, thấy con mình nói mời bác ăn cơm, nó bảo mày không biết dạy con à? Mình hỏi sao, nó nói phải dạy tụi nó nói mời bác xơi cơm. Mình nói ăn với xơi khác gì nhau. Nó cười, nói mày là nhà văn Thủ đô rồi con ạ, đừng có bảo thủ. Ăn là quê, xơi là Hà Nội, nghe không con.

Nó nói mày phải khẩn trương hòa tan ngay cái bản sắc nhà quê hủ lậu của mày đi, có thế mới tồn tại được ở Thủ đô.

Đến chơi nhà nó, trúng bữa cơm, nó kéo mình vào mâm. Ba đứa con nó lườm nhau cái, đứa thứ nhất nói một hơi cháu mời bác xơi cơm con mời bố xơi cơm con mời mẹ xơi cơm em mời anh xơi cơm. Đứa thứ nhất dứt lời thờ cái phù nhẹ nhõm, tiếp liền đứa thứ hai, rồi đứa thứ ba, đứa nào cũng một tràng như bắn liên thanh, cơ khổ!

Thấy mình đi cái xe Cup 70 cà rịch cà tàng, nó bảo mày vứt nó vào sọt rác đi, quê lắm. Mình nói chà, xe chỉ là phương tiện, mình chưa có tiền đi xe tốt thì đi xe này, việc gì dâu?

Nỏ cười khịt khịt, xoa đầu mình, nói quê lắm con ơi. Xem tao đây này: Ra Hà Nội cái, biết mình không đủ tiền mua nhà ngon, thuê ngay cái nhà xịn, sửa sang nội thất cực kì, mời dân có máu mặt Hà thành đến nhậu một trận sơn hào hải vị, cho chúng nó lác mắt. Ai biết nhà mình thuê hay mua, thấy chưa!

Nó nói phô cái nghèo khổ ra ai thương mà người ta khinh. Xem tao đây này: Tiền không đủ mua nhà thì mua xe xịn, áo quần xịn, dày dép xịn, đói méo mặt nhung hễ ra đường là phơi phới niềm tin. Khe khe khe...

Mình nói không có thì thôi, rán hành ra mỡ làm gì? Nó xoa đầu mình cười, nói con ơi con răng mà quê rứa con. Hèn chi mày nổi tiếng gấp mười tao mà người ta trọng tao gấp mười mày.

Nó nói mày viết bài hiền lắm, quê. Mình hỏi sao, nó bảo thỉnh thoảng phải đá vào vài tiếng Tây cho nó sang. Mình bảo tiếng Anh của tao chưa quá được trình độ How are you, biết gì mà viết?

Nó ném ra cuốn luận văn tiến sĩ của nó, nói mày xem đây. Xem phần phụ lục ghi sáu trang liền toàn sách tham khảo tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Đức. Mình trợn mắt há mồm. Nó cười, nói tao biết mịa gì tiếng Tây, ghi thế cho đỡ quê. Tiến sĩ mịa gì không biết tiếng Tây, quê!

Mình nói thế thì chỉ mang tiếng dốt ngoại ngữ chứ sao gọi là quê? Nó nói dốt gì không nói chứ ở đô thành mà dốt ngoại ngữ gọi là quê. Mình nói mày sợ quê hơn sợ dốt à? Nó nói đúng, ở đô thành sợ nhất bị người ta coi là quê mùa. Muốn lên dân thượng lưu, dốt giỏi không quan trọng, quan trọng là tẩy bỏ cho được cái chất quê.

Nó còn thỉnh thoảng in vài chùm thơ nước ngoài, khi thì đề là Nguyễn Hồng Đức dịch từ nguyên bán tiếng Anh, khi thì đề Nguyễn Hồng Đức dịch từ nguyên bản tiếng Pháp. Thất kinh.

Mình nói mày nói tiếng bọ không xong, sao dám dịch tiếng Anh, tiếng Pháp. Nó nói tao bảo tụi học trò nó dịch thô ra, tao làm lại thơ, rứa là thành dịch giả, thấy chưa con. Khe khe khe.

Mình cười nói mày làm mấy chuyện đó là quê đấy con ạ. Nó xoa đầu mình, nói mày ngu lắm, học làm sang sao gọi là quê. Mày mớ mắt ra nhìn bố mày gia nhập giới thượng lưu nghe con.

Vài năm sau nó làm viện phó viện XYZ, gặp nó đâu, vẫn quần áo sang trọng nhưng khi thì đi bộ bên vỉa hè, khi thì đi bằng xe đạp, xe đạp đắt tiền nhưng là xe đạp thôi. Mình nói sao mà khiêm tốn thế, nó cười, nói muốn lên lãnh đạo trước hết phải khiêm tốn. Nhưng khiêm tốn sang trọng chứ không phải khiêm tốn rị mọ quê mùa như mày đâu.

Mình cười nói mấy trò diễn đó mới gọi là quê mùa đấy con ơi Nó xoa đầu mình, nói thằng này quê mùa toàn diện và vững chắc, không cải tạo được.

Tháng trước có hội thảo ở viện nó, mình có tới dự, nó chủ trì hội thảo, cuối buổi đứng lên kết luận sơ bộ. Xem cái điệu chống tay, hất tóc, ngừng ngắn nhấp ngụm nước rất chuyên nghiệp của nó, mình cứ cúi mặt cười thầm, phục thằng này quá.

Nó nói Đông nói Tây rồi nói: “Tôi có đọc tờ Niu oóc ti mét, người ta vừa nói rằng...”. Một số người bịt miệng cười khịt khịt.

Tan hội nghị mình gặp riêng nó, nói mày quê bỏ mẹ! Nó hỏi sao, mình nói tờ New York Times, mày lại phát âm ra Niu oóc ti mét, phát âm không được thì đọc cái mịa gì. Mặt nó đực ngỗng ỉa.

Mình nghĩ bụng không biết thằng này ngày mai có dám vác mặt đến hội nghị nữa không, hóa ra nó vẫn đến, mặt mày phớt Ăng lê, hết bắt tay người này lại bắt tay người kia, nói nói cười cười như không. Phục nó quá trời.

Cuối buổi nó lại lên phát biểu, lại chống tay, hất tóc, nhấp ngụm nước, nói nhân nói chuyện ngoại ngữ, tôi nói luôn hôm qua tôi cố tình phát âm New York Times thành Niu oóc ti met, tôi để ý xem thì thấy chỉ có một phần ba hội nghị là bịt miệng cười, còn lại chẳng ai hiểu tôi nói sai hay là đúng. Thế này thì gay lắm, chúng ta cần phải bổ túc ngoại ngữ thế nào chứ toàn tiến sĩ không, ngoại ngữ thế này thì gay lắm.

Tan hội nghị mình bắt tay nó, nói chúc mừng ông đã gỡ được một bàn thua, nó nói thấy ch