KHÔNG BIẾT MỚI SỢ

Tháng Tám năm 1963.

Trong ba niên khóa từ 1962 đến 1965, lứa học sinh cuối năm cấp hai và cấp ba phổ thông tại ba thành phố lớn Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, từng là vùng quân Pháp tạm chiếm, đều sục sôi trong đại chiến dịch tuyên truyền, cổ động của các cơ quan báo chí, truyền thông, tuyên huấn. Các cơ quan, đoàn thể từ trung ương xuống địa phương vận động hết công suất cổ vũ tuổi trẻ xung phong lên các tỉnh vùng núi rừng heo hút, làm giàu cho Tổ quốc. Đồng thời các trường đại học, cao đẳng, trung cấp hạn chế tuyển sinh tới mức tối đa và công bố kết quả thi đậu chậm lại ba tháng. Các cơ quan, xí nghiệp, công trường được lệnh không nhận thêm biên chế để lứa thanh niên học sinh tốt nghiệp lớp bảy và lớp mười xong chỉ có một con đường…

Tôi tốt nghiệp lớp mười, niên khóa 1962 - 1963, tại trường Chu Văn An 3A Hà Nội. Và là một trong tám ngàn thanh niên Hà Nội thuộc Đoàn Thanh niên Xung phong tháng Tám Thủ đô năm đó đã rời Hà Nội tỏa đi khắp các công trường, nông trường, diêm trường các tỉnh biên giới, miền núi, miền biển.

Tuy sự ra đi này là vì không thể có con đường thứ hai, nhưng nếu nói không có chút tự nguyện nào, cũng là thiếu trung thực. Đặc điểm của tuổi trẻ chúng tôi những năm đó là trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng hy vọng về một tương lai phía trước tốt đẹp. Người Hà Nội những năm đó cũng hy vọng như tuổi trẻ Hà Nội, và với sự nhẫn nại phi thường, đã vượt qua được những năm tháng gian nan mà bây giờ nhìn lại, phải rùng mình, tự thấy mình là những anh hùng. Tôi và nhiều bạn cũng tự nguyện ra đi với niềm tin sau ba năm sẽ về học đại học.

Anh Khôi được chị Tâm báo cho biết là tôi sẽ đi Thanh niên Xung phong, liền phá lệ, từ Lào Cai về Hà Nội gặp tôi. Nói phá lệ là do trước khi rời Hà Nội, anh có lời thề, không thành công trong sự nghiệp, sẽ không bước chân về Hà Nội. Nhưng như thế nào là thành công? Thành một thần tượng như Pavel trong tiểu thuyết Thép đã tôi thế đấy? Một nhà văn nổi tiếng hay một thủ lĩnh phong trào thanh niên? Anh không nói, mà tôi cũng không chú ý nên không hỏi. Chỉ biết đã coi anh như thần tượng, tôi luôn tin những gì anh muốn phấn đấu, ắt sẽ đạt được.

Năm tôi học lớp mười, còn Vinh học lớp chín, vì tai họa gia đình nên cậu ruột tôi là Giáo sư Tiến sĩ Đỗ Tất Lợi mang chúng tôi về nhà cậu ở 44 Hàng Chuối. Khoảng bảy giờ, sau bữa cơm tối ở nhà cậu Lợi, anh Khôi về, không vào nhà mà đứng ngoài cổng, gọi tôi ra. Thấy anh vẫn mặc nguyên bộ quần áo bảo hộ lao động loại vải Liên Xô màu xanh đen bạc màu rẻ tiền, tôi nói:

- Anh vào đi.

Anh bảo:

- Anh chỉ tranh thủ về gặp em thôi.

Tôi nói:

- Cậu Lợi đang có nhà.

Anh nói:

- Anh không muốn vào.

Tưởng anh ngại vì đang mặc bộ quần áo tuềnh toàng, đầy mùi mồ hôi, tôi nói:

- Thanh niên Hà Nội bây giờ quần áo bảo hộ lao động đang là mốt.

Anh nhếch miệng:

- Đang chỉ là thằng phu làm đường vô danh, nên anh không muốn gặp ai.

Tôi sực nhớ đến lời thề của anh với các bạn cùng lứa: “Nếu cuộc ra đi không thành công, sẽ không bước chân về Hà Nội”. Nên tôi nói:

- Sao lại là phu? Anh đang là Thanh niên Xung phong kia mà?

Anh cười nhạt:

- Lúc đầu, anh theo gương những người cộng sản tiền bối như Bác Hồ, Lê Hồng Phong, Trần Phú, Hoàng Văn Thụ đã tự vô sản hóa bằng cách từ bỏ tầng lớp trung lưu, hòa mình vào tầng lớp cần lao, để làm cuộc cách mạng đấu tranh giai cấp, xây dựng một xã hội thiên đường, không có người bóc lột người. Bác Hồ, mười bảy tuổi bắt đầu con đường vô sản hóa bằng việc xuống tàu Tây làm phụ bếp, anh đi Thanh niên Xung phong là vô sản hóa trong hoàn cảnh đất nước đuổi xong thực dân Pháp, là sướng hơn thời mất nước của các bậc tiền bối. Nhưng năm năm làm đường ở Lào Cai, anh nhận ra khí chất của lý tưởng cộng sản trong mình và thực chất lao động chân tay của anh phu lục lộ, chưa chắc đã phụ thuộc vào năng lực và sự phấn đấu của mình. Nên anh quyết định về gặp em, chỉ để giúp em nhận thức nhanh hơn mọi vấn đề giữa thực tế cuộc sống và lý tưởng mà em sắp trải qua. Vì nếu thiếu kinh nghiệm sống, em sẽ sớm thất vọng, không những phải trả giá đắt mà còn có thể thất bại thảm hại ngay từ những ngày đầu.

Thực ra, thời điểm đó, tên tuổi anh Khôi đang nổi như cồn trên mặt báo Tiền phong của Trung ương Đoàn. Nguyên do, anh bị tai nạn trong một vụ nổ mìn phá đá làm đường trên Lào Cai, được đưa về Hà Nội điều trị dài ngày, kết hợp học Trung cấp Thủy lợi. Những ngày ở Hà Nội, anh có đến trường Đoàn ở Chèm, từ đó, phát hiện hơn một trăm thành viên Thanh niên Xung phong từ lứa làm đường sắt Hà Nội - Mục Nam Quan những năm 1954, 1955 đến lứa đầu những năm 1960 ở khắp các tỉnh, vì nhiều lý do, tụ về trường Chèm ăn dầm nằm dề, đấu tranh đòi chế độ này khác. Anh dành thời gian tìm hiểu và đưa lên báo Tiền phong bài “Hầm trú ẩn của những kẻ đào ngũ”. Bài báo lập tức tạo ra cơn bão dư luận, với rất nhiều bài hưởng ứng, phê phán những kẻ ở “hầm trú ẩn” trong một thời gian dài, kết quả hầu hết số này chịu trở về đơn vị công tác. Anh Khôi được coi là người dũng cảm dám đấu tranh trước những hiện tượng tiêu cực của một bộ phận thanh niên thiếu niềm tin ở tương lai và giác ngộ được họ. Nên tôi nghĩ chủ đề chính hai anh em gặp nhau, sẽ là sự nổi tiếng của anh và nội dung bài báo nọ. Nhưng hóa ra anh không đụng chạm gì đến bài báo.

- Đi vào thực tế đời sống, sẽ có nhiều thứ trái ngược hoàn toàn với những tưởng tượng lãng mạn về lý tưởng, về ước mơ, thì em cũng phải hết sức bình tĩnh và sáng suốt nghĩ rằng mọi chuyện xấu chỉ là nhất thời.

Thấy anh định đi ngược đường Hàng Chuối về phía Tăng Bạt Hổ, tôi hỏi:

- Anh định đi đâu?

Anh nói:

- Vì phải nói chuyện dài, nên anh đưa em đến nhà bạn anh. Tối nay, anh ấy nhường nhà cho anh. Anh em mình nói chuyện suốt đêm cũng được.

Đến đường Hàn Thuyên, rẽ phải một đoạn, anh dừng trước cánh cửa sắt nhỏ của một ngôi biệt thự hai tầng rêu phong, cũ kỹ, kiến trúc kiểu Pháp cổ, các phòng đều có đèn được dùng một cách tiết kiệm, không đủ hắt sáng ra mảng vườn bao quanh, nên vùng cổng tối om. Anh Khôi dường như quen thuộc với ngôi nhà, thò tay vào bên trong kéo chốt, mở cánh cổng, bước vào trước.

- Vào đi. - Anh giục tôi.

Tôi hỏi:

- Sao không vào cổng chính?

Anh nói:

- Nhà này sau giải phóng được chia cho nhiều hộ. Do dùng chung cổng lớn phiền phức nên họ khóa lại để chỉ đi cổng nhỏ.

Bạn anh không ở phần nhà chính biệt thự mà ở tầng hầm. Tầng hầm này lại chia đôi cho hai hộ, nên có hai lối vào khác nhau, rẽ theo lề hè ôm hai bên hông biệt thự. Người đón chúng tôi trong căn hầm rất thiếu sáng, chỉ rộng chừng mười hai mét vuông, là họa sĩ gầy nhỏ Bá Vân. Ở trong hầm nóng nực nhưng anh vẫn mặc chiếc áo khoác ngoài bất ly thân bằng ka ki đen dài đến gối, cũ kỹ, nhếch nhác, đầy những vết màu vẽ sơn dầu, như mọi lần đến nhà tôi. Anh Khôi chơi thân thiết với anh Bá Vân mấy năm nay, từ khi anh có bài đăng ở báo Thiếu niên Tiền phong. Bá Vân thuộc biên chế của Sở Văn hóa Thông tin Hà Nội chuyên vẽ áp phích quảng cáo và thiết kế mỹ thuật cho các đoàn nghệ thuật Hà Nội, nhưng cũng là họa sĩ minh họa chính cho báo Thiếu niên Tiền phong. Đôi khi tôi cũng thấy tên anh minh họa cho các báo khác như Văn nghệ, Thời mới, Hà Nội mới. Gia đình anh gốc Hải Phòng, bố là họa sĩ, hy sinh hồi kháng chiến chống Pháp, mẹ lấy chồng khác, có con riêng, nên tốt nghiệp xong Trung cấp Mỹ thuật, anh ở lại Hà Nội. Do quan hệ rộng rãi, được nhiều người yêu quý, nên anh luôn lấy bạn làm gia đình. Trong số bạn đó có anh Khôi. Anh Khôi thỉnh thoảng vẫn dẫn anh về nhà ăn cơm, nên từ lâu, anh cũng coi nhà tôi như gia đình…

Vừa thấy tôi, anh Bá Vân đã nói:

- Lần đầu tiên mày đến nhà anh hả? Thực ra, đây không phải nhà anh mà là nhà ông anh họ. Ông ấy đột xuất được cử đi chiến trường miền Nam, nên phải đưa bà vợ và hai đứa con về quê, còn cái nhà này nhờ anh ở trông hộ, nhưng anh ở ba năm đến quen hơi rồi, vẫn chưa thấy anh ấy ra.

Không chờ tôi mở miệng, anh Bá Vân nói với anh Khôi:

- Ông ra ngoài sân, tôi trao đổi mấy câu.

Anh Khôi theo ra. Không rõ hai người nói với nhau những gì. Chỉ chừng nửa phút, anh Bá Vân lại bước vào, nói với tôi:

- Anh giao nhà này cho hai anh em tâm sự, cứ tự do như nhà mình. Sáng chờ anh về, cùng đi ăn sáng, rồi muốn đi đâu hãy đi.

Đã đi vài bước ra cửa, anh lại dừng lại:

- Này, anh dặn trước, nhà anh bừa bộn hơn cả chuồng lợn, nhưng nó như thế nào cứ để nguyên như vậy, cấm dọn dẹp, rõ chưa?

Anh Vân vừa đi khuất, anh Khôi cởi luôn bộ quần áo bảo hộ lao động quăng ra giường, chỉ còn ở trần, mặc độc chiếc quần đùi. Rồi bảo tôi:

- Em cũng quần đùi, cởi trần cho mát.

Tôi thoáng ngạc nhiên. Hồi ở Trần Nhật Duật và Lê Thái Tổ, chỉ khi tập chạy quanh Hồ Hoàn Kiếm vào sáng sớm, tôi với thằng Vinh mới được cởi trần, còn mọi tình huống ở nhà, việc ở trần mới chỉ trong ý muốn, anh đã nghiêm mặt dập tắt: “Nên nhớ nhà mình là nhà có nề nếp”.

Lúc chỉ còn hai anh em ở lại, tôi mới trấn tĩnh nhìn nhận nơi mình đang ngồi. Căn phòng chỉ có một chiếc giường mộc cá nhân, loại giường đóng bằng loại gỗ rẻ tiền theo kiểu tiết kiệm ở các khu tập thể, phần trên dát giường trải tấm chiếu hoa rách một mảng ở giữa, một chiếc bàn làm việc cũng là loại bàn mộc sản xuất hàng loạt cho các cơ quan Nhà nước, trên bày ngổn ngang sách vở, giấy bút, bản vẽ, gạt tàn đầy những mẩu thuốc thừa, một chiếc điếu cày… Do căn hầm quá chật, không đủ chỗ đặt ghế, nên chiếc bàn được kê sát với giường, để dùng giường thay ghế. Ngoài hai đồ vật coi như chủ thể căn phòng, còn lại khắp nơi là khung tranh, ghế cóc, giá vẽ, giá quần áo. Ngoài cửa hầm, phần mặt tường áp trần, có hai cửa sổ hình bán nguyệt với các chấn song sắt to bằng đốt ngón tay, không biết vì lý do gì, đều được chủ nhà đóng kín bằng loại ván gỗ bao bì còn in hình nhãn sữa hộp “Con Chim”, sàn nhà thì đầy các loại giấy vụn… Một chiếc quạt tai voi hiệu Liên Xô cũ kỹ, quay vù vù mà trong nhà vẫn nóng.

Thấy tôi đưa mắt nhìn quanh, anh Khôi đoán tôi muốn dọn dẹp, liền nhắc:

- Anh Vân bảo đừng dọn dẹp, thì em không được đụng vào bất cứ thứ gì.

Anh nhặt dưới sàn lát gạch mộc lên, đưa tôi xem tờ vỏ bao thuốc lá Tam Đảo được vuốt phẳng, mặt trong vẽ bằng bút chì hình cô gái khỏa thân, vú rất to, hai bàn tay đang cài bông hoa đại lên mái tóc dài:

- Đây cũng là một tác phẩm nghệ thuật. Nó được vứt dưới đất cũng mang ý nghĩa nghệ thuật, do không hiểu ngôn ngữ cao siêu của hội họa nên nhiều người hay nghĩ cạn.

Tôi bảo:

- Em chỉ thấy ở đây nóng quá. Nếu ở suốt đêm, buồn đái hay buồn ỉa sẽ đi ở đâu?

- À… Giờ hơi nóng một tí, nhưng tối ngủ sẽ mở cửa ra, vì trộm cắp từ ngày giải phóng biến hết rồi. Mà nếu thằng trộm nào lọt vào, chỉ thấy mỗi cái quạt tai voi đáng giá, nó cũng không dám lấy. Vì lấy là mất điện, mình sẽ biết ngay.

Tôi cố giấu một tiếng thở dài, vì tôi có cái tật hễ hơi nóng là không sao ngủ được.

Anh Khôi nói tiếp:

- Nếu đi đái thì ra vườn. Vườn tối, không ai nhìn thấy đâu mà sợ. Còn ị thì chỗ vườn áp tường nhà bên cạnh có dãy nhà lợp tôn xi măng, vừa là nhà tắm, sàn giặt giũ, rửa bát, vừa nhà xí công cộng của khu nhà...

Tôi ngạc nhiên:

- Nhà biệt thự thì các tầng phải có buồng tắm, nhà xí chứ?

- Ngày xưa chắc chắn là có, nhưng từ ngày giải phóng, hai tầng trên chia cho bốn hộ toàn nhà văn và cán bộ cấp Vụ, Cục của Bộ Văn hóa. Ban đầu ít người, không có chuyện gì. Sau thêm con cháu, bố mẹ nên các nhà tắm, nhà xí dùng chung, bị hư, tắc, lẽ ra phải sửa chữa thì lại được cơi nới thành chỗ ở. Trong khi vườn rộng không biết để làm gì, thế là ngăn ra biến thành buồng tắm và nhà xí công cộng. Anh có viết hẳn một bài báo về văn hóa biệt thự, nói rõ: biến biệt thự thành nhà tập thể chia cho nhiều hộ là sự thụt lùi về sở hữu và văn hóa.

- Người ta có đăng không?

- Họ trả lời cảm ơn sự cộng tác, nhưng đăng vào thời điểm này không thích hợp. Từ ngày nhà mình bị tai họa, mỗi khi về Hà Nội họp cộng tác viên các báo, anh vẫn về đây với anh Bá Vân, nhưng mỗi lần tắm rửa, đi ị, mấy bà trên biệt thự, người thì nói bóng gió, người nói toạc: nhà xí ở đây không dành cho người ngoài, nên cứ xuống ga Hàng Cỏ là anh vào khu vệ sinh công cộng dành cho hành khách, dúi hai hào cho tay bảo vệ, giải quyết hết chuyện ỉa đái, tắm rửa, rồi mới về đây.

Anh Khôi ra ngoài vườn tè một bãi, rồi vào hầm:

- Bây giờ anh nói với em về chủ đề Thanh niên Xung phong mà em sắp bước chân vào nhé.

Tôi tỏ ra chú ý lắng nghe, nhưng thâm tâm mất đi khá nhiều hào hứng, vì pha tè ngay ngoài vườn và pha dúi hai hào để giải quyết mọi chuyện ở khu vệ sinh ga Hàng Cỏ rồi mới về đây, đã khiến anh, một thần tượng lớn, hay nói chính xác hơn, một thần tượng người Hà Nội ở anh, đối với tôi, sứt mẻ đi ít nhiều. Trong khi anh đang rất hào hùng truyền cảm hứng sang tôi:

- Khi đã quyết định dấn thân vào môi trường Thanh niên Xung phong, môi trường của “thép đã tôi trong lửa đỏ và nước lạnh”, hầu hết thanh niên thành phố chúng ta đều chỉ nghĩ phía trước sẽ là sự gian khổ, sự cực nhọc của lao động chân tay giữa nắng hè gay gắt, sự đầm mình giữa mưa dầm, gió bấc, là sự ăn uống thiếu thốn giữa núi rừng heo hút… Thực tế, những thử thách khắc nghiệt đó, chỉ cần quyết tâm vừa phải là vượt qua được… Điều khó vượt qua nhất, cũng là điều không ngờ nhất chính là quan hệ giữa người với người. Dù anh giỏi đến đâu, nhiệt huyết đến đâu, trình độ chuyên môn và văn hóa cao đến đâu, nhưng không phải Đảng viên, sẽ không bao giờ có chỗ cho anh ở vị trí dù chỉ là tổ trưởng, đội trưởng. Đoàn trưởng Đoàn Thanh niên Xung phong của anh là một trung úy bộ đội chuyển ngành, trình độ văn hóa lớp bốn. Còn đội trưởng, tổ trưởng, văn hóa từ biết đọc, biết viết đến lớp bốn là chuyện bình thường.

- Người Hà Nội của mình đâu?

- Dân Hà Nội, Hải Phòng chỉ chiếm ba mươi phần trăm. Hai người của Thành đoàn Hà Nội và Hải Phòng lên giao quân xong, rút luôn về thành phố. Khi biên chế, dân thành phố không được tập trung về một đội, một tổ, mà đều bị chia lẻ ra để khỏi tụ tập thành phe cánh. Dân Hà Nội, Hải Phòng đa số tốt nghiệp lớp bảy và lớp mười. Anh và những bạn lớp bảy, sau giờ làm việc, muốn học bổ túc văn hóa cấp ba thì phải đi bộ ra thị xã Lào Cai cách đó mười bốn cây số. Anh nghĩ ra cách ăn cơm chiều xong, những người đi học thêm, mặc quần đùi, áo may ô, đeo ba lô, cùng chạy nhẹ trên đường, đến trường mới mặc quần áo vào lớp. Một bạn từng ở đoàn Tre Việt, đề nghị gọi tên nhóm là Tre Việt. Thấy vui, ai nấy đồng tình. Đoàn trưởng là dân Thanh Hóa, lập tức bắt anh nghỉ ba ngày làm kiểm điểm vì âm mưu lập phe cánh ly khai. Một bạn anh làm bài thơ trên báo tường, về tình yêu với cô gái người Thái xinh đẹp là nhân viên bưu điện, mà cậu ta quen biết do Chủ nhật nào cũng ra bưu điện gửi thư về cho người yêu ở Hà Nội. Tay tổ chức của đoàn đi điều tra biết cô gái Thái có chồng là bộ đội biên phòng, thế là tác giả bài thơ bị kết tội hủ hóa, ngoại tình, vi phạm chính sách dân tộc, bị kỷ luật đuổi về địa phương. Phải rất khó khăn các anh mới giải thích cho lãnh đạo đoàn hiểu thơ tình không phải là thực tế, vụ kỷ luật vẫn chỉ giảm không đuổi về địa phương, nhưng tội hủ hóa, ngoại tình, vi phạm chính sách dân tộc vẫn bị ghi vào lý lịch. Chưa hết, anh trung thực khai trong lý lịch biết bốn ngoại ngữ: Anh, Pháp, Nga, Trung. Ở công trường, phần đường sá có chuyên gia cố vấn Trung Quốc, phần làm cầu, có chuyên gia cố vấn Liên Xô. Mỗi khi chuyên gia xuống đơn vị, phiên dịch chỉ có một người, trình độ rất kém, nên những giao tiếp công việc hằng ngày, chính mấy người phiên dịch vẫn nhờ anh nói giúp phần anh ta không hiểu và không nói được, vì thế anh thành chỗ thân quen với các chuyên gia cả Nga lẫn Trung Quốc. Những cuộc họp bàn chính thức, họ đều yêu cầu “đồng chí Khôi” có mặt, để phiên dịch chính xác nội dung trao đổi, nhưng đoàn trưởng và bí thư Đảng ủy nhất định không cho, chỉ vì cho rằng loại biết cả tiếng của bọn tư bản, thực dân Anh, Pháp, là dân Hà Nội, không phải Đảng viên, thì không đủ tin cậy để cho tiếp xúc với người nước ngoài.

- Nghe anh kể, em bắt đầu thấy sợ.

- Không biết mới sợ. Biết rồi, sẽ có cách tránh, không việc gì phải sợ. Tránh bằng cách nào? Thứ nhất là luôn làm tốt mọi nhiệm vụ, thứ hai là nhẫn nại chịu đựng mọi chuyện kỳ thị về địa phương, thành phần, trình độ và đặc biệt, đã là dân thành phố, thì đừng bộc lộ sự nổi trội, tức là phải giả lành như cừu... Em chỉ đi có bốn năm, rồi trở về học đại học?

- Thủ tướng nói ba năm.

- Anh đã sống trong gian khổ được năm năm mà vẫn còn tiếp tục kéo dài cho tới khi đến đích… Ba năm tính ra là dài, nhưng với tuổi trẻ hết mình vì lý tưởng, chỉ trôi vèo một cái là hết.

- Nhưng sống nhẫn nhục như anh nói liệu có mang tiếng là hèn?

- Em đánh cờ tướng, có lúc tiến, lúc thoái, lúc thắng, lúc thua. Đá bóng cũng lúc tấn công, lúc phòng ngự, cũng có thắng, có thua. Nếu biết dùng thất bại làm mẹ thành công, thì nhẫn nại cũng là hành trình đi đến thắng lợi. Chứ cứ khăng khăng tiến lên phía trước nghĩ đó là hành động anh hùng, trung thực, thẳng thắn, có khi chết không kịp ngáp.

- Em hiểu rồi.

Những bài học từ anh, sau này, tôi nhập cuộc ở ngành lâm nghiệp Quảng Ninh, ban đầu là thợ máy khoan hố trồng rừng, sau là thợ sửa ô tô, mới thấm thía hết. Chứ lúc nghe anh nói, tôi như kẻ chưa đói, lại phải ăn vội ăn vàng, đã không ngon miệng, lại không tiêu hóa hết. Chưa kể, lúc đó cũng đã muộn, chiều lại đi đá bóng, nên phần cuối tâm sự của anh, tôi phải cố gượng để giấu những cái ngáp ngắn ngáp dài, nên nghe câu được, câu không.

Đến lúc díp mắt lại, chìm vào cơn buồn ngủ, tôi chỉ còn lờ mờ nhận thấy hình như anh Bá Vân gầy nhỏ và một người nữa, hình như là Danh Huyền, bước vào hầm.

Bá Vân nói:

- Ra vườn ngồi tiện hơn.

Danh Huyền hỏi:

- Tuấn nó còn thức không?

- Có đá đít nó cũng vẫn ngủ say như chết.

Huyền thì thào:

- Vậy thì ngồi trong này, chứ ở ngoài vườn, nhỡ người trong nhà trông thấy…

Đúng tôi ngủ say như chết thật, nên không rõ ba hay hai người ngồi nói chuyện và nói những chuyện gì. Sáng ra, khi tôi thức giấc, chỉ thấy mỗi mình trong hầm. Trên bàn, anh Khôi để lại gói xôi ngô và tờ lịch viết mấy chữ: “Anh phải dậy sớm để kịp chuyến tàu lên đơn vị trước giờ làm việc. Chúc em lên đường thuận lợi. Anh. Nguyễn Minh Khôi”. Tôi ngồi ngẩn ngơ một lúc, vừa ngấu nghiến ăn gói xôi, vừa cho rằng vụ Danh Huyền có mặt trong hầm tối qua, có lẽ mình ngủ mơ.