CON CHIM ƯNG TRÊN ĐỈNH NÚI CAO

Năm 1966. Ngày Tết và những ngày tiếp theo.

Do hốt hoảng vụ anh Khôi bị bắt, kèm theo ám ảnh bị công an theo dõi, trời lại đang gió mùa đông bắc, nên tôi đạp xe như điên trong giá lạnh cho nóng người, mười một giờ mười lăm đã về đến Hà Nội, kịp có mặt ở cổng Tổng cục Thủy lợi trước giờ nghỉ trưa. Nhưng bác bảo vệ nói:

- Ông Lạc vừa về nhà cách đây ba mươi phút.

Theo địa chỉ anh Khôi nói, tôi lại phóng đến nhà anh Huy Lạc ở khu tập thể Kim Liên. Mấy năm đó, khu tập thể Kim Liên ở góc ngã tư đường Nam Bộ và Đại Cồ Việt, phía bên kia đường xe lửa Bắc - Nam, là công trình kiến trúc mới đầy tự hào, mở đầu cho mô hình dân cư đô thị Xã hội Chủ nghĩa, chỉ ưu tiên dành cho các chuyên gia Liên Xô, Trung Quốc và gia đình cán bộ trung, cao cấp. Thực tình, gần đến lúc gặp anh Lạc, cảm xúc nôn nóng tiếp xúc với vị cứu tinh của ông anh trong tôi giảm đi nhiều. Hồi cùng học ở tiểu học Đỗ Hữu Vị, anh Lạc và anh Danh Hùng thân với anh Khôi đều là thần tượng của tôi. Cái biệt danh “Tướng cướp rừng xanh Robin Hood”, chuyên lấy của kẻ giàu chia cho người nghèo, khi còn được bạn bè trong trường úp úp mở mở chỉ vào Lạc, tôi vẫn thầm hâm mộ, nhưng khi biết chính xác nhiều vụ trộm cắp, dù nạn nhân là những người đáng bị trừng phạt, đều do Lạc cầm đầu, tôi không còn nhìn anh như trước. Nhưng đỉnh điểm mà tôi và cả anh Khôi coi rẻ Lạc, là sau khi có bằng Phó Tiến sĩ từ Trung Quốc, anh đã bỏ Kim Hà, giáo viên trường Trưng Vương, người yêu cũ từ hồi học cấp ba, để lấy Linh Xuân, cô gái cùng học ở Trung Quốc, con gái một Thứ trưởng, khiến Hà quá uất ức, ra cầu Thê Húc nhảy xuống Hồ Hoàn Kiếm tự tử. May có người phát hiện cứu kịp. Từ chuyện này, anh Khôi không bao giờ nhắc đến Lạc với tôi. Việc Lạc đang là đoàn trưởng Đoàn Khảo sát Thủy lợi, lúc bảo tôi về Hà Nội gặp Lạc, anh Khôi nói ra, tôi mới biết.

Vợ chồng Lạc ở một căn hộ loại ba mươi mét vuông, trên tầng hai. Tôi dè dặt chưa kịp gõ cửa, thì cửa đã mở và Lạc xuất hiện. Trời mùa đông, nhưng có lẽ đang giữa trưa, nên anh vẫn quần đùi, áo may ô, tay đang cầm chiếc đũa cả còn dính cơm:

- Hình như Tuấn hả? Nghe tiếng chân dừng ở cửa, anh lại tưởng chị về. Em vẫn còn ở Quảng Ninh hả? Vào đi. Anh đang nấu cơm. Trưa nào cũng phải ăn cắp của Nhà nước nửa giờ, để về lo cơm trưa. Cách mạng Văn hóa bên Trung Quốc nó đấu tranh bình đẳng giới quá đà, phụ nữ được đặt lên ngai vàng, còn đàn ông đi làm về, lo chợ búa, rồi cắm đầu vào bếp. Anh lấy chị hồi cùng học bên ấy. Hôm nào, lỡ để vợ nấu cơm, nhà bên nó tố cáo, lập tức bị nhà trường lôi ra kiểm thảo vỡ mặt về tội đẩy phụ nữ trở về chế độ phong kiến, tư bản. Nhưng lâu dần thấy được hầu vợ cũng trở thành niềm vui… Em ngồi đi. Chai nước lọc trên bàn, em tự rót mà uống. Anh đang bận chỉnh cái bếp mạt cưa, cho cơm khỏi cháy...

Anh nói một hơi không để tôi kịp đáp, sau đó biến vào ngăn bếp khá chật bên hông phòng khách. Nhưng rồi anh lại quay ra ngay:

- Anh xin lỗi quên chưa hỏi, em đến gặp anh có chuyện gì?

Tôi nói:

- Anh Khôi ở Hưng Yên bị công an bắt, nên anh ấy bảo em về báo cho anh tìm cách cứu anh ấy.

- Thảo nào… Chờ anh một chút…

Anh lại quay nhanh vào bếp. Giải quyết xong với nồi cơm, anh trở ra, kéo ghế ngồi đối diện với tôi, nét mặt rất bình thản:

- Em kể hết cho anh thực hư câu chuyện thế nào?

Đã bớt hẳn hứng thú trước khi đến, giờ lại không mấy hy vọng vào một ông lớn đoàn trưởng quá xuề xòa với quần đùi, áo may ô, lo việc bếp núc, tôi kể lại vụ tai nạn của anh Khôi một cách ngắn gọn và sơ sài.

Huy Lạc đang chăm chú nghe, đột nhiên đưa ngón tay trỏ lên miệng, ra hiệu tôi im lặng, rồi nhỏ giọng:

- Chị về. - Anh vừa vội đứng dậy, vừa nói tiếp. - Nghe em kể, anh biết hết chuyện rồi. Nếu chị có hỏi, em tuyệt đối đừng nói thêm gì về anh Khôi, vì đây không phải chuyện đàn bà.

Rồi anh tươi cười ra mở cửa:

- Sao em về muộn? - Anh xun xoe đỡ cái giỏ đan bằng những sợi cói nhiều màu của Trung Quốc, đựng đủ thứ thực phẩm mậu dịch từ tay vợ. - Vô cùng cảm ơn em. Để em phải đi chợ thế này, nếu còn ở Trung Quốc là anh bị kiểm thảo về tội kéo lùi phụ nữ xã hội chủ nghĩa về chế độ phong kiến, tư bản đấy.

Chị vợ Lạc cau có:

- Một tuần, loại phiếu xanh nhà mình, nó bán có một ngày, không mua hôm nay, để mai vứt sọt rác à? Mọi khi chìa tem phiếu, mấy đứa nhân viên quen, cắt vèo một cái, rồi giao hàng là xong. Hôm nay sắp Tết, có thanh tra, chúng nó đều cố ý chậm như rùa, rồi tem phiếu ưu tiên cũng phải xếp hàng như tem phiếu thường, tức lộn cả ruột.

Vợ Lạc đã gầy lại còn cao tới một mét sáu mươi lăm. Phía trước, ngực bình đẳng với bụng. Phía sau, mông bình đẳng với lưng. Gái Hà Nội những ngày gần Tết đang cảm ơn mùa Đông vì rét mướt chính là dịp áo len, áo sợi đủ kiểu, đủ màu khoe sắc, thì phu nhân ông đoàn trưởng khảo sát thủy lợi, vẫn hiên ngang trong bộ đồ đại cán ka ki Trung Quốc dày và thô, như cách tự giới thiệu mình là hạt giống đỏ, từ nước ngoài trở về, khiến chị càng như cây sào di động.

Sau khi xả bớt cơn tức tối về mấy cô nhân viên mậu dịch, chị mới nhìn thấy tôi ngồi bên bàn nước, liền cụt lủn hỏi chồng:

- Ai thế?

Lạc cười xuề xòa giới thiệu vợ với tôi:

- Đây là chị Linh Xuân, bà xã anh. Chị Xuân cùng làm Phó Tiến sĩ với anh ở Trung Quốc, hiện là Viện phó Viện Khoa học Xã hội. - Rồi anh nói với vợ về tôi. - Đây là thằng Tuấn, kỹ sư cơ khí ngoài mỏ Quảng Ninh, em anh Nguyễn Minh Khôi, vừa từ chỗ anh Khôi ở Hưng Yên về.

Linh Xuân vẫn không nhẹ nhõm hơn:

- Anh cứ quần đùi, áo may ô thế này mà tiếp khách? Em đã nói anh bao nhiêu lần. Mà anh cũng quên trời đang lạnh à?

- Ôi dào, nó đến bất ngờ, hơn nữa nó là thằng em. Hồi học tiểu học, những ngày trời mưa, anh với nó, còn cùng cởi truồng đá bóng ở sân trường… Bây giờ thế này, trưa nay, thằng Tuấn sẽ ăn cơm với vợ chồng mình. Ăn xong, anh với nó đi Hưng Yên luôn.

- Việc gì mà gấp thế?

- Chiều nay, Bí thư Tỉnh ủy Hưng Yên xuống làm việc với đoàn khảo sát, nên các anh ấy muốn lãnh đạo cao nhất của đoàn là anh phải có mặt. Cơm và thức ăn, anh nấu xong rồi, nếu em còn mệt, không bưng bày ra bàn được thì anh bưng luôn. Nhưng giờ, anh phải gọi điện mượn bố chiếc Volga để giải quyết khâu oai với đám nhà quê Hưng Yên. Ăn xong, em lấy cho thằng Tuấn bộ đại cán hồi anh làm tốt nghiệp ở Trung Quốc, để nó thay bộ bảo hộ lao động đang mặc đi.

Tôi nói:

- Anh đừng bận tâm… Em mặc đồ này quen rồi.

Anh Lạc nói nhỏ vừa đủ cho tôi nghe:

- Đó là em quen làm thợ. Còn đi với anh thì phải tập quen làm quan, rõ chưa?

Ăn cơm xong, anh và tôi xuống dưới nhà, ra chiếc xe Volga đen bóng, đã đậu chờ sẵn ở cửa chính tòa nhà bốn tầng.

Chị Linh Xuân lạnh lùng tiễn chúng tôi xuống tận xe. Chờ tôi vào xe trước, chị mới ngoắc chồng đứng lại:

- Bí thư Tỉnh ủy đến đoàn, thì chỉ cần một cú điện thoại về đây là đủ. Thằng Tuấn chẳng dính gì đến đoàn khảo sát, mà phải đạp xe từ Hưng Yên về tận Hà Nội, rõ ràng không bình thường.

Lạc sừng mặt:

- Em nghi anh dối trá hả?

- Em chẳng nghi ngờ, cũng chẳng tò mò chuyện riêng của anh. Nhưng em phải nhắc, dù yêu quý anh Khôi đến đâu, anh cũng đừng quên đường đi của cả anh lẫn em là một con đường dài, đừng vì chuyện nhất thời của người khác mà làm ngắn đường đi của mình lại.

- Rồi! Bài này em dạy nhiều rồi. Còn gì nữa không?

- Anh mượn xe của bố, thì cũng nhớ giữ gìn cho bố.

- Em lạ thật. Xe của bố, chính bố em không lo, em lại lo thay là thế nào? Thôi, lên tranh thủ ngủ trưa để lấy sức, chiều còn dẫn dắt cái Viện Khoa học Xã hội toàn học giả ăn thật của em đi đúng hướng.

Lạc không giấu được bực tức, vào xe ngồi cạnh tôi rồi đóng sầm cửa, lúc xe chuyển bánh, anh hỏi:

- Lúc chị nói với anh mấy câu ở ngoài xe, em có nghe thấy gì?

Tất nhiên là nghe hết, nhưng tôi nói:

- Ngoài đường đang ồn, chị lại nói nhỏ, nên em không nghe thấy.

- Anh dặn em một điều, khi yêu và lấy vợ, đừng bao giờ chọn những đứa thông minh quá, vì mình chưa nghĩ, chưa nói, nó đã biết mình định nghĩ gì, nói gì, thì nó là xiềng xích chứ không phải người yêu hay người vợ. Suốt bữa cơm, anh với em chẳng nói chuyện gì về anh Khôi, vậy mà, nó cũng đoán được anh lên Hưng Yên về chuyện anh Khôi, làm anh mất cả hứng.

Xe rẽ sang phố khác, dường như nhẹ bớt cơn bực tức, anh mở khóa chiếc túi du lịch màu mè đầy chữ Trung Quốc, lấy ra chiếc máy ảnh, đưa cho tôi và nói:

- Em đeo cái máy ảnh này vào.

- Để làm gì?

- Lúc nào cần làm gì, anh sẽ nói. Nên nhớ, đi với anh Lạc sẽ không có cái gì mang theo là thừa cả.

Xe không đi thẳng lên cầu Long Biên, sang Gia Lâm, để đi Hưng Yên, mà còn rẽ vào văn phòng Tổng cục Thủy lợi, để anh Lạc ghé cơ quan chừng nửa giờ. Lúc trở ra, vào xe, anh không còn ngồi cạnh tôi ở băng ghế sau mà vào ghế trước, cạnh người lái xe, nói như ra lệnh:

- Bây giờ đến Hưng Yên, ghé vào Ty Công an.

Tôi nói với anh Lạc:

- Anh nhớ cho em xuống trước ở đội khảo sát.

- Làm gì có chuyện ấy. Anh bảo em thay đồ đại cán và mang máy ảnh là đi với anh thành một đoàn của Tổng cục Thủy lợi, tư thế sẽ khác với việc anh đi một mình đến gặp đám công an.

- Em đâu phải người Tổng cục Thủy lợi?

- Đó là việc của anh. Sẽ không có thằng công an nào kiểm tra giấy tờ của em đâu mà lo.

- Nhưng anh đừng giới thiệu em không đúng sự thật. Lúc ở Hà Nội, anh nói em là kỹ sư cơ khí vùng mỏ Quảng Ninh, đến bây giờ em vẫn chưa hết sởn gai gà.

Lạc bật cười khoái chí:

- Ha ha ha… Điều này thì em và anh Khôi giống nhau như đúc. Đã khôn ngoan thì đừng thật thà, vì mang cái sau trừ cái trước, hiệu số sẽ bằng không, nhiều trường hợp còn bằng âm. Tại sao anh giới thiệu em là kỹ sư cơ khí với chị Xuân? Vì chị ấy là Phó Tiến sĩ, Viện phó Viện Khoa học Xã hội, con gái Thứ trưởng Bộ Ngoại thương, con nhà danh gia vọng tộc, anh là chồng mà bố mẹ thuộc hàng cu ly, chị ấy cũng coi như rơm rác, nên anh nói em là thợ trồng rừng hay Thanh niên Xung phong, liệu chị ấy có ngồi cùng bàn ăn cơm với em? Đây là nghệ thuật đối nhân xử thế. Với những người quan hệ lâu dài, sống chết mình cũng phải lấy sự trung thực làm gốc, còn với quan hệ chốc lát, dối trá một chút để mua lấy sự vui vẻ, chẳng có ai đánh thuế đạo đức cả. Sau hôm nay, chắc chắn chẳng có cơ hội nào em gặp lại, để chị ấy có dịp kiểm chứng em là thằng thợ hay thằng kỹ sư, để lột mặt nạ anh là thằng bốc phét. Còn mười năm sau, gặp lại, nhỡ em lên Tổng Giám đốc Công ty Than Quảng Ninh thì sao? Thì chị em chỉ có phục anh sát đất là hồi đó đã có con mắt tinh đời, dự báo đúng về tương lai của thằng em. Đúng không? Ha ha ha…

Bắt đầu đi vào thị xã Hưng Yên, anh với tay dúi bao thuốc lá Thăng Long bạc vào túi áo ngực bác lái xe:

- Lái xe cho quan lớn, phải hút Thăng Long. Hôm nay, cũng biểu diễn khâu oai như mọi lần, ông anh nhớ tự biên, tự diễn cho đẹp nhé.

Bác lái xe hóm hỉnh:

- Yên tâm. Đi với tôi, thiên hạ sẽ tin chắc chú phải ngang Bộ trưởng, chứ không phải Thứ trưởng như bố vợ chú đâu.

Lạc lại khoái trá cười lớn, nói với tôi:

- Em thấy không? Đã đi với anh Lạc, sẽ không có cái gì thừa cả.

Cuối cùng chiếc Volga cũng đến cổng Ty Công an Hưng Yên. Xe của khách lẽ ra chờ ngoài cổng, nhưng bác lái xe cứ lao thẳng, sát thanh barie mới dừng, bấm còi giục giã.

Viên hạ sĩ quan cảnh sát trực cổng, bước ra, giọng hách dịch:

- Xe của khách đậu ngoài bãi kia.

Bác lái xe hạ kính, hách lại:

- Chú em nhìn kỹ xem xe của ai?

Viên hạ sĩ thoáng lưỡng lự, rồi lùi lại, trân trọng nâng cần barie cho xe chạy qua cổng.

Lạc cười khoái trá:

- Nó tưởng xe của Bộ trưởng Bộ Công an. Em đã thấy tại sao tiêu chuẩn đoàn trưởng của anh là xe Moskvitch, anh lại phải mượn chiếc Volga của bố vợ chưa?

Chiếc xe sang trọng vừa dừng ở thềm tòa nhà trụ sở Ty Công an tỉnh thì chính đại tá Trưởng ty Vũ Cang và hai thiếu tá từ cửa chính tòa nhà niềm nở ra đón. Vị đại tá thoáng ngạc nhiên khi thấy chúng tôi chỉ có hai người và nhân vật chính là Lạc lại quá trẻ.

Lạc dường như cũng nhận ra điều đó, nên thanh minh ngay trong lúc vui vẻ bắt tay chủ nhà:

- Chuyện này phải xin lỗi các đồng chí trước, vì lẽ ra trưởng đoàn là đồng chí Phụng Tổng cục phó, nhưng phút cuối cùng phải tiếp Thủ tướng Phạm Văn Đồng sang làm việc đột xuất, nên đồng chí Phụng ủy nhiệm cho tôi đi. - Rồi anh chỉ vào tôi. - Đây là đồng chí Tuấn, phóng viên báo Nhân dân, do đồng chí Phụng mời đi theo đoàn.

Tôi bủn rủn cả người, nhưng cũng tròn vai, gượng cười khi bắt tay đại tá Trưởng Ty.

Ông Vũ Cang mời anh Lạc và tôi vào phòng, đồng thời nói với hai thiếu tá cùng ông ra đón chúng tôi:

- Các đồng chí đi làm việc được rồi.

Trong phòng, chúng tôi được mời ngồi xa lông, nhưng thái độ của Vũ Cang lạnh nhạt, khác hẳn lúc ra đón.

Anh Lạc mở đầu trước:

- Chúng tôi được đồng chí Tổng cục trưởng cử đến làm việc với các đồng chí về việc đồng chí Khôi, cán bộ Tổng cục, bị các đồng chí bắt giữ.

Được Lạc đưa mắt, tôi hiểu ý, lập tức giở sổ ra ghi chép.

Vũ Cang nói:

- Việc này, chúng tôi thực hiện đúng luật. Anh Khôi không phải người Hưng Yên, lợi dụng việc tỉnh lập đội tuyển học sinh đi thi đấu đại hội Thể dục Thể thao Học sinh Toàn quốc, đã đội lốt đội tuyển này, tổ chức luyện tập võ thuật trái phép.

Ông ta đưa ra một xấp, hàng chục tấm ảnh, các học sinh đội tuyển điền kinh, mặc võ phục Judo, khổ 12 x 19 centimét, mới chụp lúc sáng ở sân trường:

- Đây là bằng chứng không thể chối cãi. Trong khi cả nước, các phong trào luyện tập võ nghệ, cổ vũ thanh niên đam mê bạo lực đều bị cấm, anh Khôi vì động cơ gì lại tổ chức trái phép cho các em học sinh, đang ở tuổi trong sáng, học môn võ của nước Nhật phát xít?

Lạc tỏ ra hết sức nhã nhặn:

- Trước khi cử tôi đi, lãnh đạo Tổng cục có tìm hiểu kỹ về điều đồng chí vừa nói và khẳng định trong chuyện này, các đồng chí đã có sự nhìn nhận hơi vội vàng. Hôm nay, đồng chí nói về luật, thì theo lệnh của đồng chí Tổng cục trưởng, tôi cũng chỉ nói về luật. Thứ nhất, việc cấm phong trào luyện tập võ thuật đã giải tỏa mấy năm nay. Ở Hà Nội, Hải Phòng, các câu lạc bộ quyền Anh, võ dân tộc như vật, quyền thuật, đã được mở lại, thậm chí còn tổ chức thi đấu. Môn quyền Anh của nước Anh, ta không nên vì thế mà suy diễn không được theo, vì Anh là nước đế quốc tư bản.

Vũ Cang:

- Không phải cái gì Hà Nội, Hải Phòng có, các tỉnh khác đều phải có. Hà Nội có Nhân văn Giai phẩm và tư sản mại bản, Hưng Yên cũng theo thì miền Bắc này loạn.

Lạc vẫn tiếp tục mềm mỏng:

- Thưa! Tôi chỉ đang nói về luật, hiện nay việc tổ chức luyện tập võ thuật không còn bị cấm. Cũng về luật, người chịu trách nhiệm pháp lý về tổ chức đội tuyển là thầy Tám, cao hơn nữa là đồng chí hiệu trưởng, cao hơn nữa đồng chí Trưởng Ty Giáo dục tỉnh, đồng chí Khôi chỉ được thầy Tám mời làm trợ lý huấn luyện. Tại sao chỉ mình đồng chí Khôi bị bắt?

Ông Vũ Cang thoáng lúng túng, nhưng vẫn cứng rắn:

- Vì anh Khôi là người trực tiếp huấn luyện các em.

- Nội dung huấn luyện đều được các cấp trên duyệt và thực hiện công khai là các môn điền kinh. Và lúc đầu, đồng chí nói: “Đồng chí Khôi không phải dân Hưng Yên”. Rất đúng. Đồng chí Khôi là cán bộ của Tổng cục Thủy lợi, tiện đây, tôi xin giới thiệu thêm, đồng chí ấy còn là cộng tác viên của các báo Tiền phong, Nhân dân, hộ khẩu của đồng chí ấy ở Hà Nội. Các đồng chí bắt một cán bộ nhà nước, lại là người địa phương khác, không hề có một thông báo nào cho cơ quan chủ quản và địa phương người ta cư trú…? Nếu vụ này, đồng chí Tuấn đưa lên báo Nhân dân thì sao?

Ông Vũ Cang tái mặt:

- Những điều đồng chí vừa nói, nằm ngoài chức năng tranh luận và trả lời của tôi, vì chỉ đạo vụ bắt này là đồng chí Vạc, Phó Chủ tịch tỉnh. Nếu có thắc mắc gì, các đồng chí sang bên Ủy ban tỉnh, gặp trực tiếp đồng chí ấy.

Lạc nói:

- Chúng tôi nhất định sẽ sang, nhưng tôi yêu cầu đồng chỉ thả tự do cho đồng chí Khôi.

- Việc này cũng do đồng chí Vạc quyết định.

Lúc đứng dậy chia tay, Trưởng Ty Vũ Cang lưỡng lự vài giây để chọn cách cư xử, cuối cùng, ông vẫn tiễn chúng tôi ra tận chiếc Volga. Lúc bắt tay tôi, ông nói:

- Việc đưa tin lên báo Nhân dân, các đồng chí cũng nên trao đổi với đồng chí Vạc, vì chuyện bắt giữ anh Khôi là ý đồng chí ấy.

Khi cùng ngồi lên xe, Lạc nói:

- Thấy vai trò nhà báo của em giá trị chưa? Chỉ mới làm động tác giả chấm chấm, phẩy phẩy mấy phát vào sổ, ông ta đã thọt dái lên cổ, đùn trách nhiệm sang Phó Chủ tịch tỉnh.

- Đúng là em chẳng viết câu nào ra câu nào, vì chỉ lo ngay ngáy ông ta bất ngờ đòi xem thẻ nhà báo.

- Em phải nhớ đã ngồi xe Volga và đi cùng anh Lạc, thì lên thiên đường hay xuống địa ngục, cũng không đứa nào dám hỏi xem giấy tờ.

- Bây giờ mình sang Ủy ban tỉnh chứ ạ?

- Đất có Thổ công, sông có Hà bá. Giờ mình trở về trường phổ thông cấp ba, tìm một quán nước chè ngồi nghỉ, ngắm gái Hưng Yên, rồi vào trường tìm thầy, cô nào thân thế hỏi xem có quen ai giúp được mình gặp cha Vạc, Phó Chủ tịch tỉnh nhanh nhất. Chứ đi đường đăng ký ở văn phòng, nó hẹn ngày mai, ngày kia hay lấy lý do lý trấu tránh tiếp, thì anh Khôi em một ngày ở tù bằng thiên thu tại ngoại.

Chiếc Volga chạy đến trường phổ thông cấp ba thị xã. Lạc vào quán nước chè xập xệ xế cổng trường, còn tôi đi thẳng vào cổng. Sân trường đang vắng tanh, vắng ngắt, hình như do hậu quả việc anh Khôi và thầy Tám bị bắt.

Tôi hỏi bác bảo vệ già:

- Các thầy cô giáo và học sinh đội tuyển đi đâu hết rồi bác?

- Sau khi chú Khôi và thầy Tám bị bắt, thầy hiệu trưởng tạm đình chỉ mọi hoạt động của đội tuyển, chờ trên Ty về thanh tra.

- Thầy Tám được thả rồi mà?

- Chỉ tạm tha, chờ kết luận điều tra chứ chưa phải vô tội. Hóa ra thằng Khôi là gián điệp Mỹ - Diệm được cài vào Hưng Yên truyền bá môn võ phát xít Nhật, nhằm đầu độc thế hệ trẻ Hưng Yên.

Tôi chán ngán quay trở ra, định sang đường, cũng là lúc Thu An dừng xe đạp trước chiếc Volga đậu trước quán nước.

- Em đi đâu vậy?

Nhìn thấy tôi, Thu An vẫn còn thở hổn hển:

- Trời ơi! Anh mặc như chuyên gia Trung Quốc thế này, em suýt không nhận ra… Em vừa phải đạp hết hơi từ Ty Công an về đây, vừa đi, vừa hỏi người dọc đường, có thấy chiếc Volga đen đi hướng nào để tìm các anh, mệt muốn chết.

- Nhưng có chuyện gì?

Tôi đưa Thu An vào quán nước, giới thiệu với Lạc. Rồi cùng Lạc nghe Thu An kể:

- Anh Khôi và thầy Tám bị bắt được một lúc, thì bố cái Vành Khuyên cũng cho người của Ủy ban đến trường bắt Vành Khuyên về nhà, vì mấy anh công an đến bắt anh Khôi báo cho bố nó biết cái Khuyên dám chống đối công an.

Lạc ngắt lời Thu An:

- Khoan đã. Bố Vành Khuyên làm gì?

- Bố nó là Phó Chủ tịch tỉnh.

- Có phải ông Vạc?

- Thưa, đúng ạ. Nhà nó toàn tên chim. Bố nó tên Vạc, mẹ nó tên Én, chị nó là Vàng Anh, anh nó là Hồng Ưng, còn nó Vành Khuyên.

- Rồi. Em kể tiếp đi.

Thu An sôi nổi:

- Lúc đầu giờ chiều, bên Ty Công an lại gọi điện cho bác Vạc nói, sẽ có đoàn lãnh đạo Tổng cục Thủy lợi từ Hà Nội lên Hưng Yên làm việc về vụ bắt anh Khôi, bác ấy mới mắng Vành Khuyên: “Mày thấy cái máu Thị Màu lăng nhăng của mày làm mệt sang cả bố mày chưa?”. Lúc xe của các anh đến Ty Công an, bên đó cũng báo cho bác Vạc. Mẹ nó biết chuyện, mới nhờ em đi tìm anh bằng được để bác ấy gặp.

Lạc hỏi:

- Gặp làm gì?

- Em cũng không biết. Nhưng bác ấy cũng phản đối việc để công an bắt anh Khôi và thầy Tám.

Lạc hỏi:

- Bà Én làm gì?

- Mẹ bạn ấy làm cửa hàng trưởng cửa hàng Bách hóa Tổng hợp thị xã.

Lạc lại hỏi:

- Vành Khuyên với anh Khôi quan hệ thế nào?

- Nó rất yêu anh Khôi, trong khi anh Khôi đã có chị Danh Huyền ở Hà Nội…

- Bây giờ, em đưa anh đi gặp bà Én được không?

- Bác ấy nói, biết anh ở đâu, bác ấy sẽ tới gặp, nhưng em đưa anh đến bác ấy cũng được.

Tôi nói nhỏ với Lạc:

- Theo em, mình cứ đến Ủy ban tỉnh gặp thẳng ông Vạc. Bà Én chỉ là dân bán hàng mậu dịch.

Lạc cũng nói nhỏ:

- Em đừng có coi thường. Bán hàng mậu dịch ở đâu bây giờ cũng đều là vua không ngai. Hóa ra chuyện anh Khôi em có mùi vị trai gái, mình tìm cách gỡ bằng con đường luật pháp, có khi sai cửa.

Anh quay sang bảo Thu An:

- Em gửi xe trong trường, rồi đi cùng các anh.

Thu An đầy tự hào khi được lên ngồi trên chiếc Volga sang trọng, chỉ đường cho chúng tôi đi ngoằn ngoèo trong các đường phố chật, rồi dừng trước cửa hàng mậu dịch tổng hợp ở ngã tư trung tâm thị xã, là dãy nhà một tầng cấp bốn, có lẽ mới xây dựng vài năm, vì mái ngói, tường vôi, bảng hiệu, vẫn chưa kịp nhuốm màu thời gian. Bên trong cửa hàng rộng thênh thang, hàng hóa lèo tèo, người mua cũng lèo tèo. Người bán là các nữ nhân viên có già, có trẻ, đồng phục sơ mi màu trứng sáo, quần lụa đen cũ kỹ, cũng lèo tèo nhàn hạ. Vào đến hành lang rộng trước một gian phòng mà bên trên cánh cửa đang đóng kín có tấm biển “Cửa hàng trưởng”, mới thấy chen chúc hàng trăm người, tay cầm các loại sổ, đứng ngồi căng thẳng và nhẫn nại, hình như chờ để được vào duyệt hàng. Chúng tôi được bác nhân viên bảo vệ già, mặc đồ bộ đội cũ, khẽ khàng mở cửa, đưa vào phòng. Một phụ nữ khoảng năm mươi tuổi, áo đại cán ka ki, gương mặt, ánh mắt, còn vương vấn đôi nét đa tình của thời tuổi trẻ, đang tươi cười với một ông khách già, cũng đa tình không kém:

- Duyệt cho anh lần này là linh động liều, nói đúng ra là vượt rào, là trái nguyên tắc, nhưng tôn trọng chuyện có đi có lại tình nghĩa truyền thống giữa bách hóa và lương thực, em mới ký cho anh.

Gã đàn ông thay vì nhận tờ phiếu vừa được bà Én ký đưa qua, lại cầm cả bàn tay bà, và đẩy khéo tấm phong bì bên dưới:

- Anh phải đích thân sang đây là em biết tình nghĩa của anh với em đến đâu rồi.

Lúc ông khách đứng dậy, đi khuất ra cửa, bà Én mới như thấy Lạc và tôi, liền tắt nụ cười, trừng mắt với bác bảo vệ:

- Hàng trăm lần, tôi nói với anh, tuyệt đối không được đưa khách quen vào duyệt ngang, sao anh vẫn như điếc không sợ súng? Đừng tưởng là thương binh thời chống Pháp, lại do Bí thư Tỉnh ủy giới thiệu mà tôi không dám cho anh nghỉ việc đâu nhé.

Ông già cựu chiến binh nhẫn nhục, lom khom đến tận bàn làm việc của bà cửa hàng trưởng, thì thầm. Đúng lúc đó, Thu An không rõ tại sao lại vào trễ, từ ngoài lách vào:

- Cháu đưa anh Lạc ở Tổng cục Thủy lợi, là lãnh đạo của anh Khôi đến gặp bác.

Đôi mắt sắc như dao cau của bà vua không ngai lập tức biến thành mắt bồ câu hiền dịu:

- Ồ! Mời hai đồng chí ngồi.

Bà ta lại mắng bác bảo vệ:

- Hôm nay là ngày duyệt hàng, không tiếp khách khác. Anh đưa khách khác vào thì phải báo tôi trước, dặn mãi rồi chứ có phải không dặn đâu.

- Thưa! Tôi xin rút kinh nghiệm ạ. - Bác bảo vệ già khúm núm lết chân đi lùi ra khỏi phòng.

“Vua không ngai” quay sang Thu An:

- Bác tiếp hai đồng chí Tổng cục là chuyện người lớn, nên cháu về được rồi.

Chờ Thu An rời khỏi phòng, bà Én lại tươi cười với khách:

- Sao lãnh đạo Tổng cục Thủy lợi trẻ thế? Đồng chí nào là Tổng cục phó?

Lạc nói:

- Thưa! Phút cuối cùng, đồng chí Tổng cục phó bận tiếp Thủ tướng, nên cử tôi đại diện. Vả lại, thủ trưởng của tôi có nói, chuyện đồng chí Khôi, nếu gặp đúng người thông hiểu luật pháp thì không phức tạp.

- Thủ trưởng đồng chí nói đúng đấy. Hai đồng chí… Mà thôi, hai đồng chí đều ở tuổi em tôi, nên xưng chị em cho nó thân mật. Người có thể giải quyết êm vụ này là chị, chứ không phải ông Vạc Phó Chủ tịch tỉnh, ông xã chị, mà các chú đang đăng ký xin gặp đâu.

Lạc làm bộ mừng rỡ:

- Thưa! Nếu vậy thì quá tốt.

- Bây giờ chị hỏi hai chú, thằng Khôi phạm tội gì mà bị bắt?

Lạc nói:

- Ở bên Ty Công an, chúng tôi được đồng chí Trưởng Ty nói đồng chí Khôi đã tổ chức dạy võ trái phép.

- Dạy võ trái phép thì xử phạt rồi giải tán chứ sao lại bắt người? Mà bắt thì bắt thầy hiệu trưởng, sao lại bắt thằng làm thuê? Nhưng tội thằng Khôi là tội khác, nếu quy đúng tội này và chị là chánh án thì chị xử nó tù chung thân.

- Thưa! Đồng chí Khôi thực ra phạm tội gì?

- Nó có người yêu sắp cưới ở Hà Nội, nhưng vẫn lừa tình con Vành Khuyên, con gái chị. Hai đứa không vợ chồng, mà đã ngủ với nhau không biết bao nhiêu lần thì tội gì?

Lạc thấy tôi nóng mặt, liền bấm tôi bình tĩnh, rồi nói với bà Én:

- Chị có bằng chứng về chuyện này?

- Bằng chứng đầy trong giấy trắng mực đen chứ không phải vu cáo mồm như thời cải cách ruộng đất. Con Khuyên thì lười chảy thây, chưa bao giờ dậy sớm tập thể dục lấy một buổi, lại chỉ ham văn nghệ, văn gừng. Từ khi mê thằng Khôi, nó xin vào đội tuyển thể thao của tỉnh, thầy Tám phụ trách đội tuyển đã từ chối, đuổi về, nhưng thằng Khôi lại kiểm tra thân thể, chân dài, chân ngắn, rồi tán tỉnh nhận nó. Thế là hai đứa dính nhau. Thằng Khôi là trai Hà Nội bị nhiễm độc chế độ thực dân, còn con Khuyên là gái Hưng Yên mới lớn, hơ hớ như nhãn lồng bóc vỏ, làm gì có chuyện nó chỉ kiểm tra bằng mắt.

Lạc hỏi:

- Chuyện này ở trường có biết?

- Trường biết hay không, chị không cần biết, nhưng nó tự viết hết trong nhật ký, thì phải là chuyện thật. Tày trời hơn, con Khuyên còn mong có chửa, để cả thị xã Hưng Yên biết, rồi phạt vạ chuyện tình của nó như Thị Màu với thằng Nô trong Quan Âm Thị Kính. Phải ngủ với nhau bao nhiêu lần nó mới ước như thế?

- Chị có trực tiếp đọc nhật ký của Vành Khuyên?

- Chị không đọc, nhưng thằng Hồng Ưng, anh con Khuyên, là trung úy Công an Văn hóa của Ty Công an, nghi con Khuyên với thằng Khôi quan hệ bất chính, đã lục ngăn kéo con Khuyên, tìm đọc cuốn nhật ký, thuật lại cho anh chị. Nó thuộc lứa sĩ quan được đào tạo bài bản ở Trung Quốc, không thể hiểu sai chữ nghĩa của đứa học sinh lớp mười, chưa kể nó cũng rất thương em, nên không có chuyện nói xấu.

- Thái độ của anh nhà thế nào?

- Anh ấy là cán bộ thuộc diện được lựa chọn kế cận vì khóa tới, cả Bí thư lẫn Chủ tịch tỉnh đều quá tuổi nghỉ hưu. Vậy mà khi cả nước đang rầm rộ phong trào “Ba khoan”, thì con gái mình mới lớp mười đã yêu, lại còn khoe trong nhật ký “ăn cơm trước kẻng”. Năm ngoái, con Vàng Anh, chị con Khuyên, học năm thứ tư, khoa Văn, Đại học Tổng hợp Hà Nội, cũng vì yêu một thằng cùng lớp mà suýt bị đuổi khỏi trường, anh chị phải lên tận Hà Nội thu xếp, cuối cùng phải cho thằng kia đi bộ đội, chuyện mới tạm yên, không bay về Hưng Yên. Giờ lại là chuyện tày trời của con em, xảy ra trên chính quê hương mình thì tương lai của bố và mẹ nó ra sao? Không dạy được con thì làm sao đứng đầu thiên hạ?

- Xin lỗi chị. Vậy anh chị có hỏi Vành Khuyên về những điều em ấy ghi trong nhật ký?

- Bố nó tức giận, quên mình là cán bộ, đảng viên, đánh cho nó mấy cái tát nổ đom đóm mắt. Nhưng đời nào nó nhận. Con Thị Màu trong chế độ phong kiến thối nát, cả làng bắt vạ, còn đổ tội oan cho Thị Kính, bây giờ đạo đức mới văn minh hơn đạo đức cũ, không lẽ để chúng nó tự hào trở lại thời Quan Âm Thị Kính.

Lạc từ tốn thở nhẹ:

- Nghe chị nói, tôi vỡ ra nhiều chuyện. Bây giờ, chị có hướng giải quyết chuyện này thế nào?

- Rất may, con Vành Khuyên mới thấy kinh, nên chuyện có chửa tai tiếng sẽ không xảy ra. Nếu bình thường, tức là thằng Khôi lý lịch trong sạch thì quan điểm của chị rất thoáng. Thằng Khôi chỉ cần dứt bỏ con bé sắp cưới ở Hà Nội. Hai đứa vẫn ở đội tuyển thể thao tỉnh, vẫn cứ võ vẽ bình thường như không có gì xảy ra. Trong khi phong trào “Ba khoan” vẫn còn thì phải tránh hú hí một thời gian, ít nhất để con Vành Khuyên học xong đại học mới tính. Đấy là lối thoát đẹp nhất mà anh chị cùng thương cả hai đứa mới lấy khoan hồng làm gốc.

Lạc cười nịnh:

- Anh chị đúng là sáng suốt và độ lượng.

- Nhưng hôm rồi, anh sai thằng Hồng Ưng về Hà Nội điều tra xem thằng Khôi có nằm trong âm mưu làm hư hỏng con em cán bộ của bọn Mỹ - Diệm không, mới biết bố thằng Khôi là Nguyễn Hữu Lược, em ruột trùm Văn nhân Giai phẩm Nguyễn Hữu Đang… Với vết đen này, anh chị có thương con Khuyên đến mấy mà để nó dính vào thằng Khôi thì cả nhà cũng đen theo, nên phương án cuối cùng và tốt nhất là phải bằng mọi giá tách chúng nó ra.

Lạc nhếch miệng:

- Vì thế, đồng chí Khôi bị bắt.

- Chị không nói thằng Khôi bị bắt là đúng hay sai, vì nếu được xử, chị xử nó tù chung thân vì tội hại đời con gái chị, nhưng chị vẫn không tán thành việc bắt nó. Vì thế, chị mới gặp chú trước khi để chú gặp anh. Dân thương nghiệp của chị cứ lấy thương lượng đi trước thì mọi chuyện giải quyết bao giờ cũng nhanh.

- Vậy ý chị thế nào?

- Thằng Khôi không còn chỗ ở đội tuyển, nhưng nó vẫn ở Hưng Yên thì chẳng có gì đảm bảo chúng nó không dính lại với nhau, nên nếu chú điều nó khỏi Hưng Yên, chị sẽ nói anh bảo bên công an thả nó ngay chiều nay.

Lạc hỏi:

- Anh Cang, Trưởng Ty Công an trao đổi với tôi, toàn nói về luật khi quyết định bắt đồng chí Khôi, nay chị bảo họ sẽ thả đồng chí ấy ngay chiều nay thì căn cứ vào luật nào?

- Luật cấp dưới phải phục tùng cấp trên, chứ còn luật nào? Không lẽ Trưởng Ty cao hơn Phó Chủ tịch?

Lạc cười mỉm:

- Như vậy, có thể hiểu là chị Én cao hơn anh Vạc?

Bà cửa hàng trưởng khoái chí, cười khanh khách:

- Cứ cho là anh ấy sợ vợ mà nghe chị, thì cũng đúng đường lối của Đảng luôn đề cao phụ nữ, chứ có gì sai đâu. Tóm lại, chú có điều được thằng Khôi về Hà Nội hay đi tỉnh khác không? Nếu chú lấy lý do, nó là đứa không thể thay thế ở đội khảo sát, tức là giải quyết bằng tình cảm giữa tôi và chú không có cửa, thì mời chú đi gặp anh Vạc giải quyết về lý. Nhưng tôi nói trước, Phó Chủ tịch tỉnh mỗi tháng có hàng trăm cuộc họp. Anh ấy chỉ hẹn tuần sau mới tiếp chú thì thằng Khôi sẽ ở trong trại giam ít nhất một tuần. Chưa kể anh ấy nói: “Bắt là đúng luật”, thì không biết nó sẽ ngồi tù đến khi nào.

Lạc vẫn nhã nhặn:

- Nói thật với chị, muốn chuyển đồng chí Khôi về Hà Nội hay đi tỉnh khác, phải có ý kiến của Vụ Tổ chức Tổng cục. Nếu họ đồng ý, cũng không thể làm trong thời gian ngắn. Còn muốn làm ngay để đồng chí Khôi được thả ngay, trong phạm vi quyền hạn của tôi, chỉ có cách điều đồng chí ấy đi đội ở Khoái Châu, kèm theo cam đoan không dính dáng gì đến em Vành Khuyên nữa. Đồng chí Khôi là người nổi tiếng trọng danh dự, khi đã cam đoan, chắc chắn đồng chí ấy sẽ cắt đứt quan hệ.

- Trai gái đã mê nhau rồi thì danh dự cá nhân, thậm chí, danh dự gia đình, gia tộc, Tổ quốc cũng chẳng là con tép gì. Chuyện Mỵ Châu, Trọng Thủy còn rành rành ra đấy. Nhưng thôi, chú điều nó đi Khoái Châu cũng được.

- Chị có cần tôi viết giấy cam đoan?

- Không cần. Với tướng mạo và cách giao tiếp của chú, dân thương nghiệp chúng tôi chỉ nhìn là biết chú thuộc loại nói được và làm được, không nuốt lời. Trong chiều nay, hai chú ngồi Volga đến trại giam là đón được thằng Khôi.

Rời cửa hàng Bách hóa Tổng hợp, trên đường đến trại giam ở ngoại vi thị xã Hưng Yên, tôi nói với Lạc:

- Từ nhà, em đã nói với anh không hề có chuyện anh Khôi yêu con bé Vành Khuyên, rồi chuyện bố em, Nguyễn Hữu Lược là em ruột ông Nguyễn Hữu Đang Nhân văn Giai phẩm, hoàn toàn bịa đặt…

Lạc ngắt lời:

- Em không cần nói anh cũng biết hai điều trên đều sai, cũng như ở bên Ty Công an, cha Trưởng Ty bắt người sai, vẫn khăng khăng đúng luật, nhưng thanh minh chuyện trai gái cho anh em cũng như tranh cãi về luật ở Ty Công an, chỉ mất thì giờ, chẳng bao giờ có kết quả. Trong khi đích của mình là phải cứu anh Khôi ra khỏi trại giam càng sớm càng tốt. Anh em được thả tự do, đương nhiên là vô tội, thì mình nhường cho họ quyền nghĩ sai, làm sai cũng chẳng thua lỗ gì. Anh đã từng nói với em, đối với những hạng người chỉ gặp gỡ nhất thời thì hiệu quả quan trọng hơn đạo lý.

Trại giam của Ty Công an Hưng Yên ở cách trung tâm thị xã chừng hơn chục cây số. Từ Quốc lộ, rẽ theo con đường đất chạy giữa hai rặng xà cừ, khoảng năm trăm mét, đến trại giam nằm trên diện tích khá rộng, giữa cánh đồng đã qua mùa gặt chỉ còn trơ những gốc rạ. Đây có lẽ từng là trại lính hay trạm giam cũ thời Pháp tạm chiếm, có tường bao xây cao cỡ hai mét rưỡi, bên trên là hàng rào dây thép gai giăng theo lối cuộn tròn, cũ kỹ, mốc meo, ngày xưa thế nào thì nay vẫn nguyên như vậy.

Xe đến cổng trại giam, Lạc nói với tôi:

- Em lại đeo máy ảnh, tiếp tục đóng vai phóng viên báo Nhân dân cho anh. - Thấy tôi tái mặt, anh nói thêm, - yên tâm đi, không ai dám hỏi thẻ nhà báo đâu mà sợ… Gặp anh Khôi, em phải nhớ mặt lạnh, như không quen biết đấy.

Chiếc Volga đen sang trọng dừng trước cổng. Bác lái xe nhấn một tiếng còi. Anh công an trẻ vẫn đứng im trong vọng gác, nghiêm mặt nhìn ra xe, vẻ chờ đợi khách nhập gia phải tùy tục.

Bác lái hơi chùn, bảo Lạc:

- Chắc mình phải xuống xuất trình giấy tờ.

Lạc nói:

- Thế nào nó cũng phải ra đây.

Cuối cùng người công an đành phải rời vọng gác, đến bên cửa xe, chưa kịp hỏi, Lạc đã hạ kính cửa, nói lạnh lùng:

- Khi làm việc trên Ty, anh đã hẹn với thủ trưởng Đoán của em rồi.

Người công an như hiểu ra, ngoan ngoãn trở lại bốt gác nâng cần barie cho chiếc xe chạy thẳng vào cổng. Lạc cười, nói với bác lái xe và tôi:

- Thấy chưa? Muốn oai cũng phải biết cách.

Tôi hỏi:

- Làm sao anh biết tên trưởng trại giam là Đoán?

- Trung tá Nguyễn Văn Đoán, bốn mươi hai tuổi, quê ở Hải Dương, vợ là Xoan, dân Hưng Yên, y tá bệnh viện tỉnh. Cả hai đều là bộ đội từ đầu kháng chiến, nhưng bố Xoan là thầy cúng, nên đường thăng tiến cả hai cùng lận đận, chứ như người khác, Đoán phải là cấp tướng. Còn tại sao anh biết hả? Tại vì anh luôn nắm vững phương châm chiến lược trong đối nhân xử thế: “Biết địch, biết ta, trăm trận, trăm thắng”.

Vào bên trong trại giam, tôi rất ngạc nhiên khi trên sân đất rộng, râm mát dưới tán lớn của hàng chục cây xà cừ của trại, đang đông đúc một cách khác thường. Hàng trăm người già, người trẻ, phụ nữ, trẻ em, người tụm năm tụm ba, kẻ đi dạo. Nhiều người ngồi rải rác ở bậc thềm dưới mấy dãy nhà tôn, nhà lá, đều loại nhà cấp bốn, có nhiều gian ngăn cách. Số mặc áo sọc xanh nâu của tù nhân rất ít so với đa số mặc thường phục bình dân, tiện gì mặc nấy. Ở giữa sân là một sân bóng chuyền, với đám đông vây quanh làm khán giả nồng nhiệt, đang cổ vũ cho trận dấu giữa đội tù nhân mặc nguyên quần áo sọc và đối thủ quần đùi, áo may ô màu vàng nhạt, trên ngực in phù hiệu công an.

Không rõ từ giá trị của chiếc xe Volga hay do người gác cổng báo trước một cách trân trọng, mà xe chúng tôi vừa qua cổng trước sự trầm trồ chú ý của các tù nhân, thì từ cửa dãy nhà văn phòng trại giam, đã xuất hiện trung tá Nguyễn Văn Đoán niềm nở ra tận thềm đứng đón, đưa Lạc và tôi vào phòng của ông ta. Rồi chính ông ta pha ấm nước chè mời khách.

- Các đồng chí thưởng thức đi. Chè Hưng Yên trồng ngay vườn trại giam, nhưng tôi đảm bảo ngon thơm hơn chè Thái Nguyên.

Lạc nhấp một ngụm nước chè:

- Trại giam của mình sao hôm nay đông vui vậy?

Trung tá Đoán nói:

- À! Đông là vì ngoài tù nhân chịu án, còn rất nhiều các đối tượng thuộc diện có thể gây mất an ninh trật tự xã hội trong dịp Tết Nguyên Đán, như đám buôn bán tem phiếu, cờ bạc, rượu lậu, gạo lậu, thanh niên trai, gái bị địa phương xếp loại hư hỏng, tù hình sự đã cải tạo về, những đối tượng chế độ cũ, bị nghi có vấn đề chính trị… đều phải gom về đây, sau Tết tình hình yên mới thả. Còn vui vì từ nay đến Tết, tù nhân vẫn là con người, nên cũng phải tổ chức cho họ được vui Tết.

Lạc nói:

- Đồng chí Khôi của chúng tôi có thuộc diện này?

- Cậu Khôi là diện khác. Trước khi các đồng chí đến đây mấy phút, tôi nhận được điện thoại của đồng chí Cang Trưởng Ty, nói phải thả ngay cậu ấy. Nhưng tôi phản đối: “Bắt ngay cũng các anh bắt, rồi thả ngay cũng các anh thả, toàn lệnh mồm, thế thì trại giam của chúng tôi là chuồng lợn nhà các anh à?”. Anh ta nói: “Đây là lệnh của Phó Chủ tịch tỉnh”. Tôi bảo: “Lệnh của Chủ tịch nước cũng phải có giấy tờ, phải đúng thủ tục, nếu không chém đầu, tôi cũng không thả. Tôi cũng công thần đánh Pháp, Đảng viên từ hồi Cách mạng tháng Tám, chứ đâu phải hạng mới chập chững vào nghề”.

Ông Đoán nhìn thẳng vào mặt tôi:

- Là phóng viên báo Đảng, đồng chí có dám viết những điều tôi đang nói không? Lúc đưa thằng Khôi về đây, tôi đã gọi điện, nói với anh Cang: “Các anh bắt nhầm rồi”. Anh ta nói: “Tôi có đủ bằng chứng nó là người được CIA cài lên Hưng Yên để đánh phá ta, bắt đầu từ con em cán bộ và phong trào thể dục thể thao của tỉnh, anh dám nói bắt nhầm thì cứ viết tường trình phản đối, rồi lãnh đạo Ty sẽ làm việc riêng với anh về vấn đề lập trường”. Tôi chưa kịp viết thì chính anh ta bắt tôi phải thả.

Lạc nói:

- Là người quản lý đồng chí Khôi, tôi cũng bất ngờ khi được nghe đồng chí ấy bị kết tội là người của CIA.

- Trước khi nghe cậu ấy là CIA, tôi đã tin chắc cậu ấy bị bắt oan. Khi cậu ấy bị đưa về đây, còn đang trong đám đứng ở hành lang, chờ thủ tục tiếp nhận, thì ngoài sân có mấy thằng dân anh chị trong đám tù có án, chọc ghẹo, bóp vú đứa con gái thuộc diện tập trung. Đứa con gái la lối kêu cứu nhưng không ai dám can thiệp, thì cậu Khôi từ văn phòng nhảy ra. Bọn kia xúm lại, bắt cậu Khôi phải xin lỗi và bò chui qua háng cả bọn. Khôi không chịu. Cả bọn xúm vào đánh. Một mình Khôi đánh lại, hơn chục đứa ngã lăn lộn. Những người có mặt ở sân chứng kiến đều hoan hô Khôi. Bất ngờ hơn là thằng cầm đầu đám anh chị mặt bê bết máu chịu quỳ lạy xin lỗi và tôn Khôi làm đại ca, khiến cả bọn quỳ theo. Chứng kiến chuyện này, tôi mới chú ý đọc biên bản và lệnh bắt cậu ấy. Rất may thằng cháu, con bà chị ruột tôi là học trò của thầy Tám, cũng ở trong đội tuyển điền kinh học sinh của tỉnh. Vụ dạy võ chỉ có bốn em tự phát tập riêng với Khôi, còn vụ cả đội mặc đồ võ Judo, chẳng qua do tỉnh nghèo, không mua được đồng phục thi đấu cho các em, tiện có người tặng thì chỉ mặc để chụp ảnh. Việc này, thầy Tám đã xin ý kiến hiệu trưởng và lãnh đạo Ty Giáo dục. Để tránh bị hiểu lầm, thầy đã thay thắt lưng đen bằng thắt lưng đỏ, chưa kể lệnh cấm phong trào tập luyện và thi đấu võ thuật đã bỏ từ mấy năm nay, đến đứa “vỡ lòng” về luật, cũng biết vụ này chẳng ai phạm pháp, vậy mà vẫn bắt người ta.

Lạc nói:

- Trước khi đến đây, tôi rất lo sẽ phải mất nhiều thì giờ trình bày và thuyết phục đồng chí về nỗi oan của đồng chí Khôi, nay rất mừng là đồng chí đã hiểu rõ mọi chuyện. Giờ xin đồng chí cho chúng tôi gặp đồng chí Khôi, rồi được đón đồng chí ấy về.

Trung tá Đoán:

- Gặp thì không có vấn đề gì, nhưng thả ngay, chắc chắn không được.

- Nếu chỉ là vấn đề thủ tục với lãnh đạo Ty, tôi sẽ gọi điện thoại cho đồng chí Cang.

- Chỉ khúc mắc với lãnh đạo Ty, tôi cũng linh động được, nhưng đây là chuyện chúng tôi đang cần cậu Khôi, ít nhất là đến qua Tết. Còn lâu dài thì tôi muốn các đồng chí nhường đồng chí Khôi chuyển công tác sang bên công an chúng tôi. Mấy năm nay, ngành công an tỉnh đang mỏi mắt tìm huấn luyện viên võ thuật giỏi về huấn luyện cho anh em mà chưa có. Về với chúng tôi, cậu ấy sẽ được đãi ngộ xứng đáng… Tôi không biết bên Thủy lợi các đồng chí dùng người thế nào, nhưng để một huấn luyện viên võ thuật thuộc loại “vạn người mới có một” đi đo đạc thủy lợi, một việc tìm đâu cũng có người, là vô cùng lãng phí tài năng.

- Thưa anh, trong lĩnh vực khảo sát thủy lợi, đồng chí Khôi cũng là một chuyên gia giỏi, thuộc loại “vạn người mới có một”.

- Nhưng tôi chưa nói hết. Vì tình hình tù nhân đông đột xuất, cán bộ chiến sĩ trại giam lại quá ít, nên tôi đề xuất với lãnh đạo Ty phương án cho tù nhân bầu bộ phận tự quản, để hỗ trợ chúng tôi việc quản lý tù nhân. Ngay đầu giờ chiều nay, họ đã nhất loạt bầu cậu Khôi. Cậu ấy vừa là cán bộ nhà nước, lại thực ra chẳng tội tình gì. Trước khi bầu, chúng tôi đã nói đủ điều thuyết phục lãnh đạo Ty, làm công tác tư tưởng với anh chị em trong đơn vị và toàn thể tù nhân. Kết quả bầu, tôi cũng báo cáo và được lãnh đạo đồng ý. Giờ thả ngay cậu ta, thì uy tín của tôi chui xuống đất à?

Đúng lúc đó, anh Khôi được một nữ trung úy công an trẻ đẹp, đưa từ ngoài hành lang vào phòng. Anh sững sờ khi thấy tôi và anh Lạc. Anh Lạc vội ngầm đưa tay bấm đùi tôi, khi thấy tôi có vẻ muốn lao đến ôm chầm ông anh. Rồi trước con mắt săm soi nhà nghề của trung tá Đoán, anh Lạc cố ý cười vui, đứng dậy bắt tay anh Khôi:

- Xin chào đồng chí trưởng ban tự quản trại giam. - Anh chỉ vào tôi. - Nhân có đồng chí Tuấn phóng viên báo Nhân dân đi thực tế viết về ngành khảo sát thủy lợi, tôi mời đi cùng, để đồng chí ấy biết cán bộ ngành mình đủ thứ gian nan thế nào.

Anh Khôi hiểu ý chỉ bắt nhẹ tay tôi như với người mới gặp lần đầu:

- Chào đồng chí.

Trung tá Đoán ý tứ đứng dậy:

- Theo nguyên tắc, tù nhân chỉ được gặp người thân trong đúng một giờ, dưới sự giám sát của quản giáo. Nay tôi linh động để các đồng chí gặp trong hai giờ, nhưng sự giám sát của quản giáo thì không bỏ được, nên các đồng chí không được nói gì ra ngoài về quy định giao tiếp của trại giam. - Ông ta nhìn tôi. - Còn đồng chí nhà báo về viết những gì tốt đẹp, có tính xây dựng về chúng tôi thì tha hồ, nhưng viết phê bình, phê phán mà không thông qua chúng tôi là tôi sẽ kiện.

Lạc xuề xòa:

- Đồng chí an tâm. Lần đầu tiên trong đời, tôi gặp một sĩ quan công an công bằng và sáng suốt như đồng chí, nên cậu ấy về viết sai, tôi sẽ kiện, chứ không phải chờ đến lượt đồng chí.

Trước khi ra khỏi phòng, trung tá Đoán nói với anh Khôi:

- Đừng có quên những gì cậu đã thỏa thuận với tôi đấy.

- Dạ! Tôi nhớ ạ.

Trong phòng chỉ còn anh Khôi, Lạc, tôi và nữ trung úy công an. Lạc nói với anh Khôi:

- Đến giờ này, cậu đã biết vì sao bị bắt chưa?

- Đây là chuyện hết sức vô lý. Ngay tối nay, tôi sẽ viết đơn khiếu nại lên tận Chủ tịch nước và Thủ tướng.

- Thôi! Thôi! Tôi xin ông. Hồi cậu đánh nhau ở bờ Hồ Hoàn Kiếm, bị công an quận bắt oan, viết đơn kiện, được Chủ tịch Hà Nội Trần Duy Hưng can thiệp, vì lúc đó cả Hà Nội chỉ có một đơn kiện của cậu, còn bây giờ, cả nước có hàng vạn đơn kiện, đến lượt cậu được đèn trời soi xét thì đã mất hàng năm trong tù. Trưa nay, vừa nghe thằng Tuấn về Hà Nội báo tin, tôi đã phải bỏ cả việc, bỏ cả vợ, lao ngay lên Hưng Yên để cứu cậu. Lý do tại sao cậu bị bắt, rồi tại sao được thả, thằng Tuấn sẽ kể kỹ. Còn tôi, chơi với cậu từ hồi cùng đái dầm ở lớp vỡ lòng đến nay, chưa bao giờ không đánh giá cao về cậu, thậm chí, còn thừa nhận cậu luôn tốt và giỏi hơn tôi, nhưng tôi vẫn phải có lời khuyên: Biển, sông, hồ, ao đều có nước nhưng nước nào cá ấy. Mình hiểu điều đó thì sẽ biết cách thích nghi, mà không hiểu, thì là dẫu cá mập hay cá voi cũng chết ngáp trong ao.

Anh Khôi cười khinh khỉnh:

- Thế lý tưởng xã hội chủ nghĩa sẽ xây dựng nên một thế giới người với người bình đẳng, với tất cả đều là bầu trời và biển cả thì sao?

Anh Lạc cố bình tĩnh:

- Trời ơi là trời! Đang ngồi trong trại giam mà tranh cãi về lý tưởng xã hội chủ nghĩa thì đúng là lạc đề. Bây giờ, tôi hỏi cậu chuyện ngay sát sườn. Từ ngày đội khảo sát của cậu đóng ở Hưng Yên, cậu có dạy cho mấy đứa con gái ở đây viết nhật ký?

- Sao cậu lại lái sang chuyện này? Mấy em trên phố, cả con gái lẫn con trai, rồi các em ở hội chạy thể dục buổi sáng, thỉnh thoảng xuống thuyền chơi, biết tôi hằng ngày viết nhật ký, có nhờ tôi hướng dẫn cách viết, nhưng chuyện này bình thường và lành mạnh chứ có sao đâu?

- Tôi cũng coi là bình thường và lành mạnh, nhưng ở đây, có người coi viết nhật ký là nọc độc của văn hóa tiểu tư sản Hà Nội thì sao? Người ta đang vận động xây dựng hình tượng con người mới, mỗi người có bao nhiêu tâm sự, khát vọng đều phải thật thà mở lòng với các đồng chí, đồng đội, để được góp ý, cùng trở thành một tập thể mạnh, cậu lại dạy chúng nó co vào chủ nghĩa cá nhân, giấu hết tâm sự, khát vọng vào mấy tờ giấy trong sổ tay. Một đứa trong đội tuyển điền kinh học sinh của tỉnh được cậu dạy thế nào mà nó tương vào nhật ký là cậu ngắm đôi chân dài và ngực của nó đầy say đắm, rồi kể cậu và nó yêu nhau đến mức nó chỉ mong có chửa, để chuyện yêu đương và thành vợ chồng được công khai với cả tỉnh…

Nữ trung úy công an trẻ đẹp lập tức chen ngang:

- Đề nghị anh không được nói dung tục về phụ nữ trong giao tiếp với phạm nhân.

- À! Tôi thành thật xin lỗi đồng chí, vì trót quên đang ở trong trại giam.

Rồi anh Lạc nói tiếp với anh Khôi:

- Tôi và cậu cùng dân Hà Nội ngàn năm văn vật, khi nói về phụ nữ, ngực vẫn gọi là ngực, chân dài vẫn là chân dài, chửa là chửa, nhưng ở Hưng Yên, nói huỵch toẹt ra như vậy lại là dung tục. Mà người đang dạy mình là một đồng chí nữ trung úy công an rất trẻ đẹp, khiến mình không sai nhưng vẫn phải xin lỗi. Rõ ràng là rừng nào, cọp ấy.

- Cậu nói vậy, tôi hiểu. Nhưng em nào đã viết vào nhật ký điều bịa đặt tôi và em ấy yêu nhau?

- Rồi thằng Tuấn sẽ kể hết với cậu. Tôi nói sơ qua ở đây, chỉ để cậu thấy, làm việc tốt mà không thích hợp hoàn cảnh, phải lãnh tai họa, trước tiên là lỗi tại mình. Ở Hưng Yên chưa có phong trào dạy võ, cậu lại mang võ ra dạy, bọn thanh niên trai gái chưa biết viết nhật ký là gì, cậu lại dạy chúng nó viết… Sang thế kỷ thứ hai mươi mốt, học sinh từ lớp một trở lên của cả Hưng Yên đều tập võ thuật và viết nhật ký, liệu có ai nhớ dựng tượng Nguyễn Minh Khôi, người khơi mào phong trào võ thuật và viết nhật ký của tỉnh, đã vào tù vì cầm đèn chạy trước ô tô?

- Tôi đã nói hiểu rồi mà.

- Cậu hiểu rồi, tôi sẽ không nói thêm. Vấn đề còn lại là lẽ ra ngay bây giờ tôi và thằng Tuấn đón cậu ra xe, đưa cậu về với tự do, nhưng gặp bất ngờ là cậu lại được bầu làm trưởng ban tự quản tù nhân của trại giam, nên quả bóng tự do bây giờ đang ở chân cậu. Lát nữa gặp trung tá trưởng trại giam, cậu phải bằng mọi giá dứt khoát từ chối cái chức danh tai họa từ trên trời bỗng nhiên rơi vào tay mình này, thì chúng tôi sẽ chờ thêm một lúc để đón cậu về.

Tôi nói thêm:

- Có được một người lãnh đạo trại giam hiểu biết và thông cảm như anh Đoán là quá tốt, nhưng ra khỏi đây sớm lúc nào hay lúc đó thì còn tốt hơn, em thấy anh nên nghe anh Lạc.

Anh Khôi cười nhẹ, không rõ ra ý gì:

- Nếu tính từ khi lăn lộn với gian khổ ở Thanh niên Xung phong trên Lào Cai từ 1958, rồi đủ thứ gian nan lưu động khắp tứ xứ trong ngành khảo sát thủy lợi, dù cố gắng phấn đấu đến đâu cũng chỉ làm cấp phó: tổ phó, rồi đội phó, thì so với vào tù, chưa đến một ngày đã được bầu và được chọn làm trưởng ban tự quản với số tù ngót một ngàn, thì nơi đây có vẻ công bằng và cũng là một bước tiến xa với tớ.

Lạc cố nén bực tức:

- Sẽ có lúc tôi và cậu tranh luận về chuyện này. Tôi là thằng đoàn trưởng mà không sao đưa nổi cậu lên đội trưởng cũng coi là một thất bại. Còn hôm nay, từ đây ra cổng trại giam để đến với tự do chỉ chưa đầy trăm mét, không phải là lúc cậu so sánh một cách chua chát như thế.

- Nếu nói với cậu và thằng Tuấn, tôi muốn ở lại đây ít nhất là qua Tết, cho đến khi số tù tập trung có thời hạn được thả, cậu có ủng hộ không?

Câu trước, tôi còn nghi anh Khôi nói đùa, nhưng câu sau, nhìn nét mặt anh, tôi sững sờ vì biết anh nói thật.

Lạc thì chưa tin vào điều đó:

- Cậu đang nói đùa hay nói thật?

- Hỏi như vậy là cậu chưa hiểu tôi. Tôi hoàn toàn có thể nói thẳng với trung tá Đoán xin thôi làm trưởng ban tự quản vì những lý do hợp lý và ông ấy cũng sẽ để tôi đi. Đúng là tự do công dân của tôi đang ở cách cổng trại giam chưa đầy trăm mét, nhưng tự do tư tưởng của tôi chưa bao giờ mất trong đầu. Ước mơ lớn nhất của tôi là trở thành một Ostrovsky Việt Nam, viết về một thế hệ trẻ “thép đã tôi trong lửa đỏ và nước lạnh” Việt Nam. Muốn vậy, phải dám chìm ngập mình trong cả tầng lớp dưới đáy, mà ở trại giam này, tôi đã thấy từ mỗi người đều lồ lộ một số phận, mà chắc chắn sẽ là những nhân vật đầy sinh động trong các tác phẩm tương lai của tôi. Pavel cũng từng ở tù. Tôi cần ở đây để đấu tranh về việc chỉ vì sợ dân làm mất an ninh mà tùy tiện lùa bắt người ta vào trại giam để đề phòng là vi phạm pháp luật.

Như vậy là anh đã đẩy ước mơ trở thành nhà văn lên trên ước mơ phấn đấu trở thành người cộng sản như Trần Phú, Lê Hồng Phong, Hoàng Văn Thụ… Tôi định bụng nhất định sẽ hỏi anh điều này vào lúc thích hợp. Còn anh Lạc lặng đi, không nói gì. Tôi đoán anh đang nghĩ cách kiên trì thuyết phục anh Khôi bỏ ý định mà tôi tin chắc trên đời không có ai lựa chọn. Nhưng bất ngờ anh lại nói:

- Nếu cậu quyết trở thành Ostrovsky Việt Nam thì tôi tôn trọng sự lựa chọn của cậu. Chỉ xin cậu lưu ý, những con đường vươn