- 5 - VẢI MỚI ÁO CŨ - RƯỢU MỚI BÌ CŨ

Bấy giờ môn đồ của Gioan đến gặp Ngài mà rằng: 'Tại sao chúng tôi và Biệt phái ăn chay, còn môn đồ người thì không ăn chay.' Và đức Giê su bào họ: 'Khách đám cưới có thể làm tang, bao lâu tân lang còn ở với họ không? Nhưng sẽ đến ngày tân lang bị cất đi khỏi họ; và bấy giờ họ sẽ ăn chay' (Mt. 9:14-15). Không ai lấy mụn vải sống mà điền vào áo cũ, vì mảnh điền thêm sẽ co lại, và rách càng tệ hơn. Người ta cũng không đổ rượu mới vào bì cũ; chẳng vậy bì toạc ra, rượu thì đổ mà bì cũng hư. Nhưng rượu mới, người ta đổ vào bì mới, thế mới giữ được cả hai" (Mt. 9:16-17; Mc. 2:21-22; Lc. 5:36-38). (N.T.Thuấn dịch).

Khi còn nhỏ, gia đình tôi ở gần nhà cậu, chỉ cách mấy căn nhà lô. Nhà lô là những căn nhà sát vách bên nhau, dẫu đôi khi hai nhà chung một vách hoặc một nhà có chung hai vách với hai nhà bên cạnh tùy sự đồng thuận của những chủ nhà với nhau. Cậu tôi có ba người con gái được dì tôi, không lập gia đình, chăm sóc vì mợ qua đời sau khi sinh người con gái thứ ba. Cậu tôi thời trước có cặp trâu, thường vô rừng kéo gỗ súc về bán hoặc kéo thuê cho một số nhà máy cưa trong vùng. Nhờ đó ông làm căn nhà đồ sộ hơn các nhà khác trong cùng lô gồm mười một căn hướng mặt trước về khuôn viên nhà thờ cách một con đường bắt đầu từ quốc lộ 20 dẫn tới những khu ruộng rau được dân làng chăm bón mưu sinh.

Dì tôi làm thợ may, và nếu tôi nhớ không lầm thì chỉ có mình dì tôi nhận sửa và vá quần áo cũ cho những người dân quê, suốt đời vất vả, chân lấm, tay bùn. Cũng có một đôi tiệm may ngoài phố dọc hai bên quốc lộ 20, nhưng họ chỉ may quần áo mới, không vá những quần áo cũ cho người dân quê. Vào thời đó, cùng lắm người ta mới phải đem quần áo rách nhờ người khác sửa hoặc vá vì nhà ai cũng có kim chỉ vá chấp những miếng rách nơi quần áo làm ăn bình thường, ngoại trừ những miếng rách mất thịt vải trong khi nhà không có vải đắp lên để vá. Nơi trường hợp này, họ phải đem tới dì tôi để nhờ vá.

Tất nhiên, đã phải vá quần áo cũ thì cũng sẽ không có quần áo nào cũ hơn để cắt ra lấy vải vá vào áo cũ khác nên cần đem đến dì của tôi để nhờ vá. Vào thời đại này, năm 2021, chúng ta không thể thấy bất cứ ai mặc áo vá đi trên đường phố nơi những nước văn minh, có chăng người ta phải xé rách ống quần nơi đầu gối hoặc phần thấp hơn nơi những quần Jean tạo thành "mode" giá bán cắt cổ cho lớp trẻ đua đòi. Tuy nhiên, chỉ mấy chục năm về trước, ở những nước nghèo, ăn mặc quần áo vá là chuyện bình thường. Nơi trường hợp đem quần áo rách cũ đến nhờ dì tôi vá, vì không có vải cũ để vá, phải dùng những miếng vải mới còn thừa lại khi may đồ, dì tôi phải đem miếng vải mới ngâm nước giặt sơ, phơi khô cho co bớt đoạn mới đem vá, tránh cảnh vải mới co lại xé rách thêm mảnh vá.

Trong trường hợp may quần áo mới, thợ may thường phải tính độ co của vải mới khi cắt quần áo trước khi may, nếu không, vừa mới may xong, đem giặt trước khi mặc, vải đã bị co lại khiến đồ mới bị chật. Thế nên, khi có người đem vải mới đến nhờ dì tôi may chiếc áo dài và vì không biết chắc độ co giãn của vải ra sao, dì tôi sau khi đo đạc thân người, phải đem vải ngâm nước đoạn phơi khô, ủi cho phẳng rồi mới dám cắt tránh trường hợp đo, cắt, may đúng nhưng vải co lại khiến không mặc được. May xong, nếu khách hàng mặc không được, tất nhiên thợ may phải đền áo mới.

Phúc Âm Luca lại ghi, "Không ai xé áo mới, lấy một mụn mà điền vào áo cũ; chẳng vậy sẽ xé rách áo mới, mà mụn vá lấy từ áo mới lại không ăn với áo cũ" (Lc. 5:36). Câu phúc âm này có thể khiến người đọc hoặc nghe đặt thêm một vài vấn đề dầu hữu lý hay không. Trước hết, đã có áo mới, mắc mớ chi phải xé ra lấy mụn vải để vá vào áo cũ. Cũng có thể chiếc áo mới ấy quá nhỏ không thể mặc được, thay vì vất đi đành cắt lấy vải để vá vì nếu đã có thể mặc đâu ai dại chi cắt hay xé ra; nếu mặc vừa, vất áo cũ, mặc áo mới, vừa đỡ đàng nọ lại vừa lợi đàng kia vì áo mới sẽ bền hơn, mặc được lâu hơn, không phải tốn công vá vô áo cũ mà lại có áo lành lặn. Hơn nữa, do không nói về áo mới thế nào, câu phúc âm chỉ nêu lên, "Không ai xé áo mới, lấy mụn mà điền vào áo cũ," mà không nói về áo mới trong điều kiện nào. Dĩ nhiên, nếu trong điều kiện bình thường, áo mặc vừa vặn, lại tốt lành, mà nói "Không ai xé áo mới" hoặc phá rách ống quần Jean mới và bán giá mắc mỏ cho đám trẻ cần được để ý; thì chỉ có giới thương mại thời nay mới có thể nghĩ tới. Nhưng hơn kém hai ngàn năm trước, sự thể này có lẽ chỉ muốn nói lên điều tuyệt đối không ai thực hiện.

Vấn đề được nêu lên ở đây lại là tại sao câu nói về những chuyện bình thường, mọi người đều biết này lại được nâng lên để gọi là lời Chúa, lời khôn ngoan, hay sự khôn ngoan? Tất nhiên, phúc âm nhắc tới "Chẳng vậy sẽ xé rách áo mới," điều này mang nghĩa áo mới có thể dùng được." Mắc mớ chi sự hiểu biết tự nhiên này lại được hay cần nhắc tới, và nhắc tới để làm chi, với chủ đích gì, đồng thời sự khôn ngoan "bình dân" này cần hay nên được áp dụng, sử dụng nơi trường hợp nào? Có cần thiết không? Điều gì, sự gì con người cần để ý khi sử dụng, áp dụng câu phúc âm này.

Câu, "Người ta cũng không đổ rượu mới vào bì cũ; chẳng vậy bì toạc ra, rượu thì đổ mà bì cũng hư. Nhưng rượu mới, người ta đổ vào bì mới, thế mới giữ được cả hai" (Mt. 9:16-17; Mc. 2:21-22; Lc. 5:36-38) cũng thế. Người thời xưa chưa biết làm bình, chai, lọ thủy tinh hay nylon, người ta dùng dạ dày con vật chẳng hạn như trâu, bò, v.v... rửa sạch để làm đồ đựng rượu được gọi là bì hay bầu. Sự việc này, ngày xưa ai cũng biết và thực hành. Tuy nhiên, bởi vì khi rượu mới được cất, chất men còn nhiều do đó tạo nên sức ép rất lớn, do đó phải dùng những bì hay bầu mới có sức dãn nở mới chịu đựng nổi. Riêng đối với rượu cũ, mọi sự lên men đã hoàn tất theo thời gian nên không tạo nên sức ép do đó dùng bì cũ, sức giãn nở đã hết vì đã bị khô theo thời gian. Nơi phúc âm Luca còn được viết thêm, "Và không ai quen uống rượu cũ mà lại muốn rượu mới. Và người ta nói: Cũ mới tốt" (Lc. 5:39). Có lẽ trong nhóm soạn thảo phúc âm Luca có tay sâu rượu nên mới cận nhân tình thêm vô câu này. Cũng như chúng ta ngày nay đều nhận biết, rượu XO, lâu năm hơn rượu VSOP và các loại rượu thường, nên giá mắc hơn, và dĩ nhiên uống êm hơn. Vấn đề được nêu lên nơi đây đó là, cũng như nơi câu, "Không ai lấy mụn vải sống mà điền vào áo cũ...," lý do gì câu nói về sự việc thường tình ai cũng biết được gọi là lời Chúa, là sự khôn ngoan để rồi được ghi chép vào phúc âm. Hơn nữa, dẫu đa số người ta uống rượu, nhưng chắc chắn có một số ít không bao giờ uống rượu dù bất cứ loại rượu gì. Tất nhiên, ai cũng biết, phúc âm không phải là sách quảng cáo, mà chỉ ghi chép sự khôn ngoan. Vậy sự khôn ngoan nào nơi những câu nói, "Không ai lấy mụn vải sống mà điền vào áo cũ...," hoặc, "Người ta cũng không đổ rượu mới vào bì cũ..." vì những sự việc này ai cũng biết. Phỏng phúc âm chỉ được viết cho những người ngoài hành tinh mới đến trái đất, không biết mô tê gì nơi cuộc sống nhân gian đầy rắc rối, khổ cực, nhưng cũng lắm thú vui hấp dẫn tuyệt với đối với con người nơi bất cứ thời đại nào này? Phỏng Chúa Giêsu vì không biết an hưởng những vui thú trần gian, không tham gia kết bè kéo bạn với những người đương thời do đó được coi là lập dị hay kỳ đà cản mũi những kẻ an vui thụ hưởng niềm hoan lạc thế tục nên bị kết án, bị những chức bậc sinh sống đồng thời, nhân danh Thiên Chúa mà trừ khử đi cho đỡ vướng mắt?

Có câu nói tôi không nhớ đã đọc được nơi đâu, "Niềm vui của kẻ trí khiến kẻ ngu bực mình, trong khi niềm vui của kẻ ngu làm người trí xót thương." Nếu cho rằng phúc âm chỉ ghi lại cuộc đời, sự giảng dạy, sự khổ nạn, sự chết, và sống lại của Chúa Giêsu, thì sao có thể am hiểu, áp dụng những lời giảng dạy của Ngài nơi cuộc đời Kitô hữu. Chẳng hạn, "Nếu mắt phải của ngươi làm ngươi vấp phạm, thì hãy móc mà quăng đi khỏi ngươi; vì thà mất một chi thể còn lợi cho ngươi hơn là cả toàn thân bị xô vào hỏa ngục" (Mt. 5:29). Các nhà học giả Kinh Thánh nghĩ sao khi cho rằng phúc âm ghi lại cuộc đời, sự giảng dạy của Chúa Giêsu. Các vị ấy đã bao lần tuyên xưng mình lầm lỗi, vậy những sự tuyên xưng này phỏng chỉ là giả dối bởi đâu vị nào đui mù, què cụt. Hơn nữa, không ai nơi thế giới loài người, từ ngàn xưa đến nay thực hành câu này theo nghĩa từ chương. Như vậy, câu này mang nghĩa ám định nào đó và nghĩa ám định ra sao để có thể áp dụng, thực hiện nơi cuộc đời kẻ tuyên xưng, tuyên dương theo, hoặc trở nên một với đức Kitô?

Xét thế, hai câu, "Không ai lấy mụn vải sống mà điền vào áo cũ, vì mảnh điền thêm sẽ co lại, và rách càng tệ hơn. Người ta cũng không đổ rượu mới vào bì cũ; chẳng vậy bì toạc ra, rượu thì đổ mà bì cũng hư. Nhưng rượu mới, người ta đổ vào bì mới, thế mới giữ được cả hai" (Mt. 9:16-17; Mc. 2:21-22; Lc. 5:36-38) cũng mang nghĩa ám định trong trường hợp nào đó nơi cuộc đời một người. Đọc phúc âm, ai cũng thấy rõ, điều tiên quyết phúc âm khuyến khích mọi người, "Hãy tìm kiếm Nước trước đã, và sự công chính của Người, và các điều ấy sẽ được ban thêm cho các ngươi" Mt. 6:33). Tìm kiếm Nước Trời là hoạt động, hành động thuộc về tâm trí, hoạt động tâm linh, là sự suy tưởng, suy tư, nghiệm xét, nghiệm chứng. Đại khái, hoạt động tâm linh này còn được gọi là hành trình đức tin. Muốn tìm hiểu, suy tư về Nước Trời, chúng ta cần biết Nước Trời, Nước Thiên Chúa là gì. Muốn biết Nước Thiên Chúa là gì, chúng ta cần biết Thiên Chúa thế nào. Dĩ nhiên, muốn biết Thiên Chúa thế nào chúng ta cần biết hình ảnh của Thiên Chúa thực sự ra sao, nghĩa là cần biết thực sự mình thế nào vì "Thiên Chúa tạo dựng con người theo hình ảnh của Ngài" (KN. 1:23).

Lẽ đương nhiên, ai cũng nghĩ hoặc cho rằng mình biết rõ về mình hơn ai hết. Tuy nhiên, thực tế minh chứng, chúng ta chỉ nghĩ biết rõ về mình một cách thiên vị và không dám thực sự đối diện để nhận biết mình thế nào. Nơi trường hợp chân thành đối diện tự nhận định, nhận thức về thực thể chính mình, tất cả những gì mình có thể tự nhận định về mình được coi là cũ và những điều mới mình cần nhận ra thì kể như chưa biết. Hoạt động tâm trí, nói cách khác, hành trình nhận biết về chính mình là hoạt động, hành trình chỉ xáy đến nơi tâm trí, hành trình tâm linh. Hơn nữa, nếu thực sự chân thành nhận biết chính mình cũng cần áp dụng lời khuyên của thánh Phaolô, "Đừng dập tắt Thần Khí! Chớ khinh thị các ơn tiên tri! Nhưng hãy nghiệm xét mọi sự; điều gì lành hãy giữ lấy! Hãy kỵ điều dữ bất cứ dưới hình thức nào" (1Thes. 5:19-22); cộng thêm điều kiện, "Hãy coi chừng đừng để ai lấy cách vật trí tri làm mồi rỗng tuếch đánh bã anh em, thể theo truyền thống người phàm, thể theo nhân tố trần gian, chứ không theo đức Kitô" (Col. 2:8). Nói tới "Theo đức Kitô" lại cần để tâm tới những câu nói ngang ngược nơi phúc âm tùy trường hợp.

Như vậy, hai câu coi bộ thường tình, "Không ai lấy mụn vải sống mà điền vào áo cũ, vì mảnh điền thêm sẽ co lại, và rách càng tệ hơn. Người ta cũng không đổ rượu mới vào bì cũ; chẳng vậy bì toạc ra, rượu thì đổ mà bì cũng hư. Nhưng rượu mới, người ta đổ vào bì mới, thế mới giữ được cả hai" (Mt. 9:16-17; Mc. 2:21-22; Lc. 5:36-38), nếu để ý áp dụng nơi hành trình tâm linh một người, sẽ không thường tình chút nào mà lại trở thành điều kiện tâm trí căn bản cho một người nghiệm xét nơi hành trình tâm linh của mình. Khi nghiệm xét, bất cứ những gì làm phiền hà, ngăn cản diễn trình tâm linh tất nhiên chính là "Cớ vấp phạm" như được nhắc đến nơi câu, “Nếu mắt phải ngươi làm ngươi vấp phạm thì hãy móc mà quăng đi khỏi ngươi, vì thà mất một chi thể còn lợi cho ngươi hơn là cả toàn thân bị xô vào hỏa ngục. Và nếu tay phải ngươi làm ngươi vấp phạm thì hãy chặt mà quăng nó đi khỏi ngươi, vì thà mất một chi thể còn lợi cho ngươi hơn là cả toàn thân bị sa hỏa ngục” (Mt. 5:29-30).

Qua sự nhận định liên hệ về nhận thức giữa các câu nói trong hành trình tâm linh, hành trình nghiệm xét của một người, những câu nói coi bộ bất thường hoặc tầm thường nơi phúc âm mang nghĩa ám định, chỉ về trạng thái tâm thức cần có của một người khi đối diện với thực thể người đó muốn nhận biết. Sự thể, sự việc này nói lên tại sao phúc âm khuyên hãy đi ngõ hẹp, hay cổng hẹp, "Hãy vào cổng hẹp. Vì rộng rãi và thênh thang là con đường dẫn đến hư vong; và lắm kẻ đi ngang qua đó. Còn cổng hẹp và đường chật, thì dẫn đến sự sống, và ít kẻ gặp được nó" (Mt.7:13-14). Chỉ đơn giản nhận định mối liên hệ về những câu nói nơi phúc âm nơi hành trình nghiệm xét, chúng ta thấy, những câu nói nơi phúc âm chỉ về trạng thái tâm tư khi suy tư, suy nghiệm về một vấn đề gì nơi hành trình nghiệm xét tâm linh.

"Không ai lấy mụn vải sống mà điền vào áo cũ," "Người ta cũng không đổ rượu mới vào bì cũ" nói lên tất cả những gì chúng ta biết, những lề luật, truyền thống chúng ta theo, hoặc bất cứ những sự dạy dỗ nào chúng ta được hấp thụ, tin tưởng, đều là áo cũ, bì hay bầu cũ không thể và không hợp với nhận thức tâm tưởng đang tiến tới, đang kiếm tìm.

Vậy, muốn nhận biết thực thể mình đang muốn tìm kiếm thì phải làm sao? Xin thưa, thí dụ, phúc âm khuyên, "Hãy tìm kiếm Nước trước đã, và sự công chính của Người, và các điều ấy sẽ được ban thêm cho các ngươi" Mt. 6:33). Trước hết, Nước là Nước Trời, Nước Thiên Chúa. Thế nên muốn biết Nước Thiên Chúa cần phải biết Thiên Chúa thế nào. Muốn biết Thiên Chúa thế nào lại cần biết hình ảnh của Chúa ra sao. Hình ảnh của Thiên Chúa là chính mình. Muốn biết mình thế nào cần thực tâm đối diện chính mình, không bào chữa, lý luận, không viện sự nọ, việc kia, có sao nhận thực như thế. Từ sự nhận chân thực thể của mình, nhiều câu hỏi liên hệ sẽ được đặt ra về linh hồn, về liên hệ của linh hồn và thân xác, và tất nhiên phải đối diện với góc tối tâm tưởng. Đắm chìm nơi tận cùng của nhận thức, chẳng biết bao lâu, có thể vài tháng, có thể một đôi năm, hay mười hoặc hai mươi năm, lúc nào đó sẽ biết. Và cuối cùng, sự thể sẽ hiện thể rất hợp câu nói, "Người biết không nói, kẻ nói không biết." Một điều rõ ràng, chỉ người nào thức ngộ, người ấy biết, tôi không biết; vì cái biết của người ấy không phải là cái biết của tôi.