- 12 - KẺ CÓ SẼ ĐƯỢC CHO THÊM -(Mt. 25:29)

Cố Ủi, thân phụ của hai linh mục, cha Gần và cha Sơn có lần nói, "Làm giầu thì dễ, làm nghèo mới khó" khi ngài còn sinh thời, sống tại Mississippi, miền Nam Hoa Kỳ. Câu nói đã một thời trở thành giai thoại; người bàn ra, kẻ tán vô; đôi lần tôi được người quen, cháu của cố giải thích; cố muốn nói, người có tiền của, giàu có, thì làm gì cũng dễ dàng. Nghe thì nghe vậy bởi tôi nhiều lần hứng bậy xổ đôi lời, và bị đáp lại như tát vào mặt nên nghiệm được câu phúc âm, "Của thánh đừng cho chó, châu ngọc chớ quăng trước miệng heo, kẻo chúng dày đạp dưới chân và quay lại cắn xé các ngươi." (Mt. 7:6). Lý do, tôi cũng nghe được từ đâu đó không nhớ tên người nói, nơi miền Bắc Việt Nam vào thời k‎ỳ đấu tố cường hào, ác bá, địa chủ, cũng như sau này, sau năm 1975 nơi miền Nam Việt Nam có phong trào đánh tư sản, mại bản, câu nói, "Làm giầu thì dễ, làm nghèo mới khó," đã không biết bao nhiêu người muốn được mang tiếng nghèo hèn hầu tránh tai họa dù thực sự là cường hào, ác bá, cũng như địa chủ, hay bị gán cho như thế để tránh bị trả thù riêng nào đó mà không được.

Kinh nghiệm bản thân minh chứng, nếu nói theo lá số tử vi hoặc tướng diện bao gồm ẩn tướng, tôi được sinh ra mang thân triệu phú, nhưng trãi qua cuộc sống, tôi có được hưởng cái gọi là triệu phú hay không lại là chuyện khác. Hơn nữa, tiền nhân dân Việt để lại câu, "Con vua thì lại làm vua; con chú sãi chùa thì quét lá đa." Câu này có lẽ chỉ đúng với thời quân chủ xa xưa hoặc ngày nay nơi các nước quân chủ lập hiến mà thôi. Nơi đất Hoa Kỳ, bốn năm một lần bầu tổng thống thì coi chừng con tổng thống có thể sau này đi quét lá đa cũng là sự việc có thể. Bao nhiêu người Việt, trước năm 1975, giàu có, quyền hành, và nay, năm 2021, họ ra sao; đồng thời, những người với thân phận nghèo hèn, sau thời k‎ỳ vượt biên tới nước thứ ba, cuộc đời như diều gặp gió đối nghịch hẳn với những người "con vua" thời trước. Có lẽ câu, "Trời nào có phụ ai đâu; hay làm thời giầu, có chí thì nên" đúng được một phần nào đó.

Tôi nói "Đúng được một phần nào đó" cũng chỉ do kinh nghiệm bản thân mà thôi; thực ra vận số và thân phận một người là cả một sự huyền nhiệm bình thường mấy ai hiểu được. Có câu nói, "Cầu mong không bằng gặp may; gặp may không bằng tốt số; tốt số cũng thua ý trời." Chả thế mà mấy thày đoán tử vi, qu‎í vị bói mu rùa luôn còn nhiều cơ hội ăn nên làm ra. Một điều khó hiểu đó là hình như những ai được sinh ra để giàu có, mới có thể giàu có nổi. Bởi biết bao người, lo chăm chỉ làm việc, tiêu pha chừng mực, lo lắng cho gia đình, nhưng dẫu hay làm, tiêu pha chắt bóp mà vẫn không thể giầu. Có trường hợp, ông kia, làm lụng, nuôi heo, kí cóp mấy năm để dành được một số tiền định bụng mua chiếc xe máy mới thay thế cho chiếc xe máy cũ đã gần rão; thì đùng một cái, bà vợ bị bệnh phải vào nhà thương điều trị; thế là chiếc xe cũ vẫn còn được trọng dụng. Mấy năm sau, ông cũng để dành được thêm một món, chuẩn bị mua chiếc xe máy mới, thì con trai ông ta lại bị đụng xe gãy chân, và thay vì tiền mua xe mới, nó đã trở thành tiền trả bệnh viện.

Thế mà phúc âm phán, "Và mọi kẻ có thì sẽ được cho thêm mà nên dư dật; còn kẻ không có, thì điều có cũng bị giựt mất" (Mt. 25:29). Không hiểu quí vị cảm thấy thế nào khi nghe hoặc đọc qua câu này, thiển nghĩ, câu phúc âm ngang đến độ khiến kẻ nghe điếc luôn; đã có lại được cho thêm, không có thì điều có cũng bị giựt mất; không bị điếc hoặc cố lờ đi cho lòng khỏi xốn xang thì người muốn nhận biết, nhận thức sự thể, sự việc nào phúc âm muốn nói tới, tất nhiên đầu óc đành quay mòng mòng, chưa điên cũng khùng luôn vì tâm não bị dồn vào góc tối suy tư khó bề tránh thoát.

Dẫu nín nhịn được thay vì hứng lên nổ bậy với câu, "Làm giầu thì dễ, làm nghèo mới khó" và phanh phui được phần nào không đúng của câu, "Trời nào có phụ ai đâu; hay làm thời giầu, có chí thì nên," thế mà câu phúc âm đã khiến đầu óc tôi quay mòng mòng, đến độ nghi ngờ Lm. Nguyễn Thế Thuấn dịch sai chăng. Mở cuốn The New Oxford Annotated Bible thì câu này được viết, "For to every one who has will more be given, and he will have abundance; but from him who has not, even what he has will be taken away" (Mt. 25:29).

Tại sao đã có thì lại được cho thêm mà nên dư dật? Được cho thêm với điều kiện gì thì không thấy nói, và nơi trường hợp nào cũng chẳng hề giải thích, phúc âm chỉ buông, "Và mọi kẻ có thì sẽ được cho thêm mà nên dư dật." Thế sao những người giầu có còn phải làm việc như điên? Vì không thế, "Miệng ăn, núi lở." Họ có thêm bởi làm việc và cũng bởi như lời giải thích của người họ hàng của cố Ủi, "Làm giầu thì dễ, làm nghèo mới khó." Dĩ nhiên, có tiền thì làm gì không dễ; ai chẳng biết thế, bởi, "Vai mang túi bạc kè kè, nói khuếch, nói khoác người nghe rầm rầm." Đàng này, phúc âm chỉ nói, "Và mọi kẻ có thì sẽ được cho thêm mà nên dư dật," không điều kiện, không đòi hỏi. Ôi lời Chúa, có lẽ chỉ Chúa mới hiểu.

Đọc lại hai dụ ngôn trước của câu này, dụ ngôn Mười Trinh Nữ và dụ ngôn Ba Người Làm Công, phúc âm nhắc nhở một người cần biết suy nghĩ, đặt vấn đề, xét mọi trường hợp có thể xảy ra và khuyến khích đừng lo âu sợ hãi gì, cứ thử bừa đi vì tất cả những toan tính đều ở trong tư tưởng, trong suy tư. Nhưng, "Và mọi kẻ có thì sẽ được cho thêm mà nên dư dật; còn kẻ không có, thì điều có cũng bị giựt mất" là thế nào đối với suy tư? Hoặc tâm trí cần ở trạng thái nào? Người được trao một nén vàng đã vì e sợ không dám làm gì mà đem chôn và bị kết án là, "Tôi tớ bất hảo và lười biếng" (Mt. 25:31). Một đàng không làm chi thì bị kết án bất lương và lười biếng. Đàng này, "Và mọi kẻ có thì sẽ được cho thêm mà nên dư dật;" thì cho thêm mang ý chi? Ai cho, và cho thế nào?

Vô tình, câu, "Người trước hết sẽ trở nên sau hết" (Who comes first, ends up last) nơi Lão học; câu này cũng được ghi trong phúc âm, "Nhưng có nhiều kẻ đầu hết sẽ nên cuối hết, và có những kẻ cuối hết sẽ nên đầu hết" (Mt. 19:30), trở về nơi tâm trí; câu nói kỳ cục này đã thách đố tôi vật lộn với nó mấy năm trời mãi tới khi không nhớ có việc phải đi đâu ngang qua vùng có ferry tôi mới hiểu được. Số là có lần đọc nơi một cuốn sách nào đó, một vị thiền sư giải thích sự việc qua đò ngày xưa của những người buôn thúng bán bưng cần phải dùng đò qua sông. Con đò đưa khách qua sông ngày xưa được dùng sào chống hay dùng mái chèo để bơi. Vì con đò nhỏ và hẹp nên những ai xuống đò đầu tiên thì được chủ đò xếp ngồi đàng lái và người xuống đò cuối cùng phải ngồi đàng mũi của con đò. Khi đò đã ghé qua bến bên kia sông, tất nhiên người lên đò cuối cùng ngồi nơi đầu mũi sẽ bước lên bến trước hết mọi người. Thấy lời giải thích cũng có lý và hợp tình, thuận nghĩa, tôi đành tạm dặn lòng chấp nhận cho qua. Nhưng khi phải dùng ferry nơi tiểu bang Louisiana, xe nào xuống ferry trước sẽ lên trước vì ferry có hai cửa lên và xuống, tôi mới nhận ra khúc mắc nào đó khiến lòng chỉ tạm chấp nhận sự việc giải thích của vị thiền sư không mang tính bao quát ý nghĩa câu nói, "Người trước hết sẽ trở nên sau hết;" để rồi một lần khi làm khung để ghép một miếng gián ép, tôi đã không để ý nên phải sửa lại bốn lần. Tất nhiên lần thứ tư, tôi làm hoàn chỉnh và thuận ý hơn lần đầu. Nhờ sự sai lầm này, tôi chợt nhận biết câu, "Người trước hết sẽ trở nên sau hết" không nói chi về người mà nói về sự việc. Bất cứ công việc nào, một người làm lần đầu tiên, phẩm chất sẽ bết bát nhất. Nhưng sau khi làm cũng công việc ấy cả ngàn lần, lần cuối cùng phẩm chất sẽ tuyệt vời hơn hết. "Người trước hết sẽ trở nên sau hết." Sự nhận thức này đưa đến kết luận; những câu nói nơi đạo học nói về thực trạng, sự việc nào đó ngay nơi mình.

Và thế là tôi tự hỏi, "Và mọi kẻ có thì sẽ được cho thêm mà nên dư dật; còn kẻ không có, thì điều có cũng bị giựt mất" nói về hiện trạng nào nơi tôi? Hoạt động nào? Nói đến hoạt động, tôi mới nhận ra, bất cứ công việc nào mình tiếp tục thực hiện thì càng ngày sự thực hiện công việc đó càng trở nên linh hoạt; ngược lại bất cứ sự thực hiện hay luyện tập nào mình ngưng không thực hiện nữa thì mỗi ngày nó dần dà bị mai một. "Và mọi kẻ có thì sẽ được cho thêm mà nên dư dật; còn kẻ không có, thì điều có cũng bị giựt mất." Chẳng có gì được gọi là cho thêm mà ngôn từ được dùng như chiếc bẫy để tâm trí bị vướng vô góc tối suy tư.

Nơi trường hợp suy tư, nghiệm xét về Tin Mừng Nước Trời, thuở ban đầu, tâm trí sẽ bị vô phương tiến tới bởi phúc âm chỉ nói ám định về Nước Trời, Nước Thiên Chúa, và không có bất cứ định nghĩa nào về Tin Mửng. Thế nên, tâm trí lại cần mò mẫm từng thành phần của Tin Mừng Nước Thiên Chúa. Thiên Chúa là gì? Nước Thiên Chúa là gì? v.v...

Càng suy tư, nghiệm xét, càng ngày tâm trí càng thảnh thơi đặt vấn đề để nhận thức. Không l‎ỳ lợm tiếp tục suy tư, "Thì điều có cũng bị giựt mất."