- 7 - Chiếc xe thổ tả

Lễ cưới trôi qua được ba tuần mà tôi vẫn chưa gặp được bà mẹ kế.

‘Vậy khi nào tụi con có thể ghé qua gặp cô dâu may mắn đây?’ tôi hỏi ba.

‘Chưa đâu. Chưa đâu’

‘Vậy thì khi nào?’

‘Từ từ đã.’

‘Vì sao phải từ từ?’

‘Vì cô ấy chưa ở đây.’

‘Không ở nhà? Vậy cô ấy ở đâu?’

‘Không cần quan tâm. Chỉ là không phải ở đây’

Ông già bướng bỉnh. Ông ta chẳng chịu hé răng nửa lời. Nhưng tôi vẫn có cách lần ra thôi. Tôi khiêu khích ông. ‘Vợ gì mà kỳ vậy? Không thèm sống chung với chồng sao?’

‘Cô ấy sẽ đến sớm thôi. Trong vòng ba tuần nữa. Khi Stanislav học xong.’

‘Học hành thì có liên quan gì chứ? Nếu cô ấy yêu ba thì cô ấy phải ở bên cạnh ba.’

‘Nhưng nhà của anh ta kế bên trường. Thuận lợi hơn cho Stanislav’

‘Đường Hall? Nơi Bob Tumer ở? Vậy là cô ấy vẫn sống chung với Bob Tumer?’

‘Ừ. Không. Nhưng mối quan hệ của họ lúc này hết sức thuần khiết. Cô ấy đã đoan chắc với ba như thế.’ (Ông nhấn mạnh ‘chờ ắc chắc’.)

Ngu ngốc. Bị cắm sừng mất rồi. Có tranh cãi với ba cũng vô dụng thôi.

Giữa tháng Tám, trời nóng hầm hập, chúng tôi ghé thăm ba. Máy gặt đập liên hoàn chạy qua chạy lại rì rầm trên đồng như những con gián khổng lồ. Nhiều nơi đã thu hoạch xong, những kiện rơm khô to tròn được quấn quanh bởi các lá nhựa dẻo màu đen đang nằm rải rác giữa các gốc rạ trông chẳng khác nào những mảnh vỡ của một cỗ máy khổng lồ - vụ thu hoạch ở vùng Cambridge chẳng có gì đẹp đẽ thơ mộng cả. Người ta đã mang máy xén hàng rào ra xén gọn mấy bụi tầm xuân và mâm xôi mọc chen chúc trên hàng rào cây. Chẳng bao lâu nữa sẽ đến lúc đốt cháy gốc rạ trên cánh đồng bắp, còn cánh đồng khoai tây và đậu thì sẽ được xịt thuốc làm rụng lá.

Khu vườn của mẹ tôi vẫn là thiên đường trú ngụ của chim chóc và sâu bọ. Quả trĩu nặng trên cây, chưa đến độ chín, ăn vào khiến người ta đau bụng. Ong vò vẽ và đám ruồi bọ tha hồ ngốn ngấu những quả rơi dưới đất do gió lay rụng, trong khi bầy sẻ tham lam say sưa bữa tiệc muỗi mắt, lũ chim hét đào tìm giòi, còn đàn ong mật béo mập thì vù vù chui vào chùm hoa mao địa hoàng đang xòe nở. Hồng phấn và hồng nhưng chen chúc sánh vai với bìm bìm trong từng luống hoa. Cửa sổ phòng ăn dưới nhà mở toang nhìn ra vườn, ba tôi đeo mắt kính ngồi đó với một quyển sách đặt trên đùi. Bàn đã trải khăn đàng hoàng thay vì lót giấy báo như lần trước. Trong bình cắm vài bông hoa giả.

‘Chào ba’ Tôi cúi xuống hôn lên má ông. Râu ria lởm chởm.

‘Chào ông ngoại’ Anna lên tiếng.

‘Chào Nikolai’ Mike nói.

‘À ha. Các con đến thật là tốt. Nadia. Anushka. Michael’

Ôm hôn chào nhau một lượt. Ông có vẻ khỏe mạnh.

‘Dyid, ông ngoại viết sách tới đâu rồi?’ Anna hỏi. Nó rất thương ông và coi ông là một thiên tài. Vì nó, tôi cố lờ đi tính kỳ quặc, cơn hồi xuân đáng tởm và sự thiếu vệ sinh của ông.

‘Tốt. Tốt lắm. Ông sắp viết đến đoạn thú vị nhất rồi. Sự phát triển của xích sắt. Giây phút quan trọng trong lịch sử loài người.’

‘Con đi đun nước nhé ba?’

‘Kể cho cháu nghe về xích sắt đi’ Anna hỏi không chút mỉa mai.

‘À há. Cháu biết đấy, vào thời tiền sử, người ta vận chuyển những tảng đá lớn bằng các hộc lăn làm từ thân cây. Nhìn này’ Ông xếp lên bàn một hàng bút chì 2H đã chuốt nhọn rồi đặt một quyển sách lên trên. ‘Vài người đẩy tảng đá, còn những người khác - sau khi tảng đá lăn qua trục lăn - phải nhặt trục lăn ở đằng sau, rồi đi vòng lên để nó ở trước tảng đá. Với dây xích, các trục lăn di chuyển nhờ dây và các mối nối’

Ba, Anna và Mike thay phiên nhau đẩy quyển sách trên những cây viết chì, rồi chuyển chúng từ đằng sau ra đằng trước, càng lúc càng nhanh.

Tôi bước vào bếp, chuẩn bị một khay trà, đổ sữa vào bình và đi tìm bánh quy. Cô ả ở đâu? Có nhà không? Vẫn còn trốn chúng tôi sao? Rồi tôi nhìn thấy ả - một phụ nữ tóc vàng cao lớn thơ thẩn đi tới từ sau vườn, chân mang giày cao gót hở ngón. Bước đi của ả uể oải khinh thường, cứ như chúng tôi chẳng đáng để ả chào đón. Ả mặc váy jean siêu ngắn dài chưa đến đầu gối, áo sát nách màu hồng ôm sát lấy bộ ngực phì nhiêu tung tẩy theo từng bước đi. Tôi nhìn chằm chằm. Hở hang, phô bày da thịt quá lố lăng. Đầy đặn ở ngưỡng sắp phì. Khi ả tới gần tôi mới thấy tóc ả, thắt bím rối kiểu Bardot hững hờ buông ngang bờ vai trần, được nhuộm vàng hở ra đoạn chân tóc màu nâu. Khuôn mặt rộng và quyến rũ. Gò má cao. Cánh mũi nở. Mắt to, màu nâu vàng như mật, được kẻ viền đen đậm xếch lên ở đuôi mắt kiểu Cleopatra. Miệng bĩu ra hồ như đang cười khinh thị, môi tô một lớp son hồng đào nhạt lem cả ra ngoài vành môi như thể ả muốn làm đôi môi đầy đặn hơn.

Đĩ thõa. Chó cái. Điếm rẻ tiền. Người đàn bà thế chỗ của mẹ tôi. Tôi giơ tay ra và cố nhăn răng cười.

‘Xin chào Valentina. Thật vui là cuối cùng cũng được gặp cô’

Bàn tay của ả lạnh lẽo, mềm mụp, hờ hững bắt tay tôi. Móng tay dài sơn màu hồng đào óng ánh hợp với màu son. Tôi thấy cách ả đánh giá mình - nhỏ con, gầy giơ, đen đúa, không ngực. Chả phải là đàn bà. Ả cười với Mike, nụ cười uể oải tinh quái.

‘Anh thích vodka chứ?’

‘Tôi vừa pha trà rồi’ tôi nói.

Ba tôi dán mắt vào ả mỗi lần ả đi qua đi lại.

Khi tôi mười sáu, ba cấm không cho tôi trang điểm. Ông bắt tôi lên lầu rửa sạch phấn trước khi đi chơi.

‘Nadia, nếu mọi phụ nữ đều trét son phấn lòe loẹt lên mặt, nghĩ thử xem, làm sao còn có chọn lọc tự nhiên nữa chứ? Hậu quả tất yếu là sẽ tạo ra một giống nòi xấu xí. Con không muốn chuyện đó xảy ra chứ, phải không?’

Đúng là một bậc trí giả. Tại sao ba không thể như những người cha bình thường khác, nói thẳng ra là mình không thích? Giờ nhìn ông nhỏ dãi thèm thuồng trước con điếm Nga phết phấn dày cộp này đi. Hay bây giờ ông cận nặng đến nỗi không thể thấy là ả đang đánh phấn. Có lẽ ông nghĩ ả sinh ra đã có đôi môi hồng đào lóng lánh ánh ngọc hai cùng đuôi mắt đen nhánh xếch lên kiểu Cleopatra.

Một bóng người khác xuất hiện nơi cửa, một thằng nhóc mười mấy tuổi. Hơi tròn trịa một chút, khuôn mặt ngây thơ đầy tàn nhang, răng cửa sứt, tóc nâu quăn, mắt kính tròn.

‘Cháu là Stanislav phải không’ tôi buột miệng. ‘Vâng.’ Nụ cười duyên với hàm răng sứt.

‘Rất vui được gặp cháu. Tôi nghe kể về cháu nhiều, uống chút trà nhé’

Anna liếc mắt thăm dò thằng nhỏ, mặt không đổi sắc. Thằng nhỏ ít tuổi hơn nó, do đó nó không quan tâm lắm.

Chúng tôi gượng gạo ngồi xuống. Stanislav là người duy nhất có vẻ thoải mái. Nó kể cho chúng tôi nghe chuyện ở trường, thầy giáo yêu thích nhất, thầy giáo khó ưa nhất, đội tuyển bóng đá thích nhất, nhóm nhạc thích nhất, chiếc đồng hồ thể thao không thấm nước bị mất ở hồ Balaton, đôi giày thể thao Nike mới, món ăn ưa thích: mì ống, nó lo bạn bè sẽ trêu chọc nếu mình phát phì, bữa tiệc vừa dự hôm thứ Bảy, chú chó con mới của cậu bạn Gary. Giọng nó tự tin, lên bổng xuống trầm êm ái, âm điệu vui vẻ. Nó hoàn toàn thoải mái. Không ai nói gì cả. Những điều không nói ra thành lời như đám mây đen đè nặng trong lòng chúng tôi. Bên ngoài mưa lác đác rơi, chúng tôi nghe thấy tiếng sấm đì đùng ngoài xa. Ba tôi đóng cửa sổ lại. Stanislav vẫn say sưa kể chuyện.

Sau bữa trà, tôi đem ly tách đi rửa nhưng Valentina vẫy tay đuổi đi. Cô ả đeo găng tay cao su bảo vệ những ngón tay đẫy đà son ánh hồng, đeo tạp dề có diềm đăng ten vào, rồi hớt bọt xà phòng trong bát.

‘Tôi làm’ ả nói. ‘Các người đi đi.’

‘Chúng ta đi ra nghĩa trang’ ba tôi nói.

‘Cháu đi theo với’ Stanislav nói.

‘Stanislav, không, ở nhà giúp mẹ cháu đi.’

Nếu không nó sẽ kể cho chúng tôi nghe về nghĩa trang yêu thích nhất mất.

Khi từ nghĩa trang quay về nhà, chúng tôi uống thêm một tách trà rồi dùng bữa tối. Valentina sẽ nấu cho chúng ta ăn, ba tôi nói; cô ấy là một đầu bếp giỏi. Chúng tôi ngồi quanh bàn chờ đợi. Stanislav kể cho chúng tôi nghe về một trận bóng mà nó ghi được hai bàn. Mike, Anna và tôi mỉm cười lịch sự. Ba tôi rạng ngời niềm tự hào. Trong lúc đó, Valentina đeo tạp dề diềm đăng ten tất bật trong bếp. Ả hâm nóng sáu phần ăn đông lạnh đã-làm-sẵn, thịt nướng cắt lát rưới nước xốt, đậu và khoai tây, rồi tự hào bưng ra bàn.

Chúng tôi ăn trong im lặng, nghe được cả tiếng dao nghiến trên đĩa khi cố gắng xắt miếng thịt hâm nóng dai nhách. Đến Stanislav cũng câm miệng được vài ba phút. Khi ăn đến đậu, ba tôi bắt đầu ho. Lớp da nhăn nhúm nơi cổ họng. Tôi rót nước cho ông.

‘Ngon tuyệt’ Mike tuyên bố, nhìn quanh chờ hưởng ứng. Tất cả chúng tôi đều lẩm bẩm tán thành.

Valentina mỉm cười chiến thắng.

‘Tôi nấu hiện đại, chứ không nấu kiểu nông dân.’

Món tráng miệng là kem dâu lấy từ tủ đá.

‘Món khoái khẩu của cháu’ Stanislav cười khúc khích. Nó bắt đầu liệt kê những vị kem ưa thích cho chúng tôi nghe.

Ba tôi lục lọi ngăn kéo rồi lấy ra một xấp giấy. Đó là chương mới nhất của quyển sách ông đang viết do tôi dịch giúp. Ông muốn đọc nó cho Mike, Valentina và Stanislav.

‘Mọi người sẽ hiểu thêm chút ít về lịch sử quê hương yêu dấu của chúng ta.’

Nhưng Stanislav chợt nhớ là nó còn có bài tập về nhà, Anna đã vào làng mua ít sữa, còn Valentina thì bận nói chuyện điện thoại ở phòng bên, nên chỉ có mình tôi và Mike ngồi với ông trong căn phòng khách có cửa sổ lớn.

Trong lịch sử Ukraina, máy kéo đóng những vai trò trái ngược. Thời xưa, Ukraina là một nước nông nghiệp. Để một nước nông nghiệp phát huy tối đa tiềm năng nông nghiệp thì cơ khí hóa là việc tất yếu. Nhưng cách tiến hành cơ khí hóa thời bấy giờ thì thật sự rất kinh khủng.

Giọng ông trở nên nặng nề, có bao nhiêu lời không sao thốt ra hay viết ra trĩu nặng trên những con chữ ông đang đọc.

Sau cuộc Cách mạng năm 1917, nước Nga bắt đầu trở thành một nước công nghiệp với lực lượng vô sản thành thị không ngừng tăng lên. Giai cấp vô sản này được tuyển mộ từ nông dân ở nông thôn. Nhưng nếu nông dân phải rời làng quê, thì dân thành thị ăn gì mà sống?

Cách giải quyết của Stalin cho vấn đề khó khăn này là ban sắc lệnh công nghiệp hóa nông thôn. Do đó, thay vì nông dân sở hữu những mảnh đất nhỏ lẻ, toàn bộ đất đai được tập trung vào những nông trại lớn, tổ chức theo kiểu nhà máy. Tên gọi của kiểu tổ chức này là Kolkhoz, có nghĩa là nông trang tập thể. Không có nơi nào nguyên tắc của Kolkhoz lại được áp dụng triệt để như ở Ukraina. Ở nơi người nông dân tá điền dùng ngựa hay bò để kéo cày, kolkhoz dùng ngựa sắt, tên ban đầu của máy kéo. Được lắp ráp sơ sài, không chắc chắn, bánh xe bằng sắt không có lốp, nhưng những chiếc máy kéo đầu tiên vẫn dư sức làm việc thay cho hai mươi người.

Sự xuất hiện của máy kéo cũng có tầm quan trọng mang tính biểu tượng, bởi nó có thể xới luôn cả dải đất ngăn cách giữa mảnh ruộng của các nông dân tá điền, tạo thành một kolkhoz rộng lớn. Do đó, nó là điềm báo cho sự sụp đổ của cả giai cấp phú nông kulak, những người nông dân có ruộng, và họ trở thành kẻ thù của cách mạng trong mắt Stalin.

Con ngựa sắt phá hủy nếp sống truyền thống làng quê, nhưng ngành công nghiệp máy kéo ở Ukraina có dịp phát triển mạnh. Tuy nhiên hợp tác xã kolkhoz không mấy hiệu quả, đa phần là do bị nông dân phản đối. Họ không tham gia vào hợp tác xã mà tự mình trồng trọt phần đất riêng của mình.

Ông ngừng lại, lặng lẽ gom mấy tờ giấy. Kính của ông xệ xuống sống mũi, tròng kính quá dày đến nỗi hầu như tôi không thấy được mắt ông, nhưng tôi tưởng như đã nhìn thấy một giọt lệ rơi xuống. Trong khoảng lặng sau đó, tôi có thể nghe tiếng Valentina vẫn đang nói chuyện điện thoại ở phòng bên, và tiếng nhạc khe khẽ phát ra từ phòng của Stanislav. Phía xa, kim đồng hồ trên nhà thờ làng chỉ số bảy.

'Tuyệt lắm, Nikolai’ Mike vỗ tay.

‘Ba à, tuyệt lắm’ Tôi vỗ tay tuy có miễn cưỡng hơn Mike. Chủ nghĩa dân tộc Ukraina làm tôi cảm thấy khó chịu - nó lỗi thời và chẳng liên quan gì đến tôi cả. Người nông dân ở ngoài đồng, những bài ca thu hoạch, đất mẹ: mấy thứ này thì có liên quan gì đến tôi chứ? Tôi là một phụ nữ hiện đại. Tôi biết về cấu trúc luận. Tôi có một người chồng biết nấu cháo ngô. Vậy thì vì sao tôi lại cảm thấy chút xúc động bất chợt này chứ?

Cửa sau mở ra. Anna đã quay về. Valentina nói chuyện điện thoại xong, bước vào phòng vỗ tay khen ngợi, những đầu ngón tay màu ánh hồng khẽ chạm vào nhau. Cô ả mỉm cười vẻ thỏa mãn, cứ như là chính mình đã viết nên tuyệt tác văn chương này vậy, và hôn vào mũi ba tôi. ‘Holubchik!’ Con bồ câu bé bỏng. Ba tôi sướng rơn.

Đã đến giờ chúng tôi quay về nhà. Chúng tôi bắt tay nhau, thực hiện màn hôn má tạm biệt một cách gượng gạo. Cuộc viếng thăm có thể coi là thành công.

‘Cô ả thế nào?’ chị tôi hỏi qua điện thoại.

Tôi tả cho chị nghe về chiếc váy siêu ngắn, kiểu tóc và cách trang điểm. Giọng tôi khách quan, thản nhiên. ‘Chúa ơi, tôi biết ngay mà!’ Vera kêu lên.

(Tôi thích thú cuộc nói chuyện ngồi lê đôi mách này biết bao! Chuyện gì đã xảy ra với tôi vậy? Trước nay tôi vẫn là người bênh vực bình quyền cho phụ nữ. Giờ tôi bỗng trở thành một bà hàng tôm hàng cá.)

Tôi kể cho chị nghe về đôi găng cao su, móng tay sơn màu hồng lóng lánh ánh ngọc trai.

‘Ừ... ừ, tôi có thể tưởng tượng ra được’ Giọng chị đầy vẻ hậm hực. Đôi bàn tay của mẹ rám nắng và chai sần vì nấu nướng và làm vườn. Tôi biết ngay nó là hạng gái gì mà. Ba đã cưới phải một con điếm!’ (Tôi không nói điều đó ra miệng đâu đấy nhé!)

‘Nhưng Vera này, chị không thể đánh giá người ta qua vẻ bề ngoài được’ (Ha! Xem tôi đã chín chắn và người lớn thế nào này!) ‘Dù sao chăng nữa, cách ăn mặc ở Ukraina khác ở đây - họ muốn chối bỏ nguồn gốc nông dân, chỉ vậy thôi.’

‘Nadia, sao cô ngây thơ quá thế?’

‘Không đâu Vera. Có một giáo sư xã hội học người Ukraina ghé thăm trường em năm ngoái, cô ta cũng ăn mặc y như thế. Cô ta cảm thấy khó chịu khi thấy đa số bạn bè em đều không trang điểm, họ mặc quần jean hay quần thụng, trong khi cô ta chỉ thèm bận đồ hàng hiệu. Cô ta nói không thể phản bội nữ tính của mình được’

‘Đúng vậy’

Chị tôi thà chết chứ không chịu mặc quần jean (đương nhiên trừ quần jean hàng hiệu) hay quần thụng. Nói đi cũng phải nói lại, chị cũng thà chết chứ không đi giày cao gót hở ngón và váy jean siêu ngắn.

Tôi kể cho chị nghe về mấy phần ăn đông lạnh hâm nóng lại. Lúc này thì chúng tôi đồng quan điểm. ‘Điều đáng buồn là ba có lẽ cũng chẳng thấy có gì khác biệt’ chị lẩm bẩm. ‘Tội nghiệp cho mẹ’

Xung đột đầu tiên trong cuộc sống hôn nhân của họ diễn ra không lâu sau lần viếng thăm của chúng tôi. Valentina đòi mua xe mới - không phải xe đã dùng rồi đâu nhé. Phải là một chiếc xe tốt. Ít nhất phải là Mercedes hay Jaguar. BMW thì tạm được. Không xe Ford. Chiếc xe sẽ được dùng để chở Stanislav đến ngôi trường quý tộc của nó khi mà đám bạn nó chỉ ngồi xe Saab và Range Rover. Ba tôi tìm được một chiếc Ford Fiesta còn tốt mà ông đủ tiền mua. Valentina không thể chịu được Ford Fiesta. Cô ả cũng không thèm cả Ford Escort. Hai bên cãi nhau ầm ĩ.

‘Nói ý kiến của con cho ba nghe đi, Nadezhda’ Ông bực tức gọi cho tôi.

‘Con nghĩ mua Ford Fiesta là được rồi’ (Tôi lái chiếc Ford Escort.)

‘Nhưng cô ta không chịu’

‘Vậy ba làm sao thì làm’ Dù gì thì ông cũng sẽ làm theo ý mình thôi.

Ba có một ít tiền trong ngân hàng. Trái phiếu Hưu trí, ba năm nữa thì mãn kỳ, nhưng kệ xác, quý bà này muốn có một chiếc xe mới và ông muốn là người hào phóng. Họ chọn một chiếc Rover cũ, đủ rộng để thỏa mãn tham vọng của Valentina, đủ cũ để ba tôi có thể chi trả. Ông bán Trái phiếu Hưu trí, dùng phần lớn số tiền mua xe cho Valentina. Hai trăm bảng còn lại ông gửi cho con gái tôi, Anna. Anna vừa thi tốt nghiệp với điểm số rất cao, số tiền đó sẽ giúp nó vào đại học. Tôi cảm thấy ái ngại khi nhận tiền, nhưng không thấy bứt rứt. Tôi tự nhủ nếu ba không đưa số tiền này cho Anna vào học đại học thì cũng đưa cho Valentina mua một chiếc Mercedes thôi.

‘Để đền bù lại sự bất công của khoản phụ lục di chúc’ ông nói, ‘số tiền này chỉ dành riêng cho Anna chứ con gái Vera không có phần.’

Tôi lo lắng vì biết Bà Chị Lớn thế nào cũng nổi khùng lên. Nhưng tôi muốn báo thù vụ phụ lục di chúc.

‘Tuyệt lắm ba à. Lên đại học nó sẽ cần dùng đến khoản tiền này’

Giờ thì ông cháy túi - ông đã hết sạch tiền.

Anna rất mừng khi tôi nói với nó về món quà của ông ngoại.

‘Ôi, ông thật dễ thương. Hồi Alice và Lexy lên đại học, chắc ông cũng đã cho quà các chị ấy phải không?’

‘Mẹ cho là vậy’

Valentina mê mẩn chiếc Rover. Nó láng coóng, bóng loáng, màu xanh kim loại, động cơ ba lít, ghế bọc da tỏa mùi xì gà đắt tiền, bàn điều khiển làm bằng gỗ hồ đào và đã chạy tổng cộng 186.000 dặm. Họ lái chiếc xe khắp phố rồi đậu kế bên mấy chiếc Saab và Range Rover bên ngoài trường của Stanislav. Valentina có bằng lái xe quốc tế cấp ở Temopil, có giá trị trong một năm. Cô ấy chưa bao giờ thi lái xe, ba tôi nói, nhưng cô ấy mua bằng lái từ tiền bán cốt lết heo của mẹ. Họ đi thăm gia đình Zadchuk và Charlotte, bạn của cô ả, cùng ông cậu ở Selby. Sau đó chiếc xe bị hỏng. Khớp ly hợp bị gãy. Ba tôi bèn gọi điện thoại tới.

‘Nadezhda, con cho ba mượn 100 bảng để sửa xe nhé. Ba sẽ trả lại khi nhận được lương hưu’

‘Ba à’ tôi nói, ‘lẽ ra ba nên mua chiếc Ford Fiesta’ Tôi gửi cho ông một tấm séc.

Sau đó ông gọi cho chị tôi. Chị gọi cho tôi.

‘Chiếc xe bị làm sao?’

‘Em không biết’

‘Ba muốn mượn 100 bảng để sửa thắng. Tôi nói với ba, Valentina không trả nổi sao? Cô ta kiếm cũng khá mà’ ‘Ba trả lời sao?’

‘Ba không chịu nghe. Ông ấy không dám hỏi cô ả. Ông bảo cô ả cần gửi tiền về Ukraina cho bà mẹ bị ốm. Cô tin nổi không’ Giọng chị đầy bực bội. ‘Mỗi lần tôi phê phán ả là ba lại nhảy dựng lên bênh vực ngay.’

‘Có lẽ ba vẫn còn yêu cô ta.’ (Tôi vẫn còn là kẻ lãng mạn.)

‘Ừ, tôi cũng nghĩ vậy. Tôi cũng nghĩ vậy.’ Chị thở dài sườn sượt. ‘Đàn ông thật là ngu ngốc.’

‘Bà Zadchuk nói với cô ta là người chồng có nghĩa vụ trả tiền cho xe của vợ.’

‘Nghĩa vụ cơ à? Dễ thương thế! Quái dị thì có! Ba nói với cô vậy à?’

‘Ba hỏi em nghĩ sao. Cứ như em đã là người ủng hộ bình quyền nam nữ thì phải có đủ hiểu biết về quyền lợi của các bà vợ ấy.’ Tôi không biết chị nghĩ gì về việc nam nữ bình quyền.

‘Mẹ chúng ta có bao giờ ưa nhà Zadchuk đâu, phải không?’ Vera lầm bầm.

‘Em nghĩ đó là do lòng tự tôn của ba. Ông không thể hỏi tiền phụ nữ. Ông cho rằng đàn ông phải đứng mũi chịu sào’

‘Ba vừa hỏi tiền chị em mình đó thôi, Nadazhda.’

‘Nhưng chúng mình không hẳn là phụ nữ, phải không?’

Mike gọi điện cho ba. Họ nói dông dài về điểm mạnh và điểm yếu của hệ thống phanh thủy lực. Cuộc nói chuyện kéo dài năm mươi phút. Phần lớn thời gian Mike im lặng, anh chỉ thỉnh thoảng ậm ừ cho có lệ.

Một tháng sau lại có một vụ cãi lộn khác xảy ra. Chị gái của Valentina từ Ukraina đến thăm. Chị ta muốn tận mắt thấy cuộc sống tươi đẹp ở Tây phương như Valentina miêu tả trong thư - căn nhà hiện đại thanh nhã, xe đẹp, người chồng góa vợ giàu có. cần phải có xe hơi đón chị ta ở Heathrow. Ba tôi nói chiếc Rover không chạy nổi chặng đường đến London rồi quay trở lại. Động cơ rỉ xăng, phanh rỉ nước. Động cơ bốc khói. Một chiếc ghế bị gãy sụp. Những chỗ người bán mông má lại trước đó thì bị gỉ sét. Stanislav tóm tắt lại vấn đề.

‘Ô tô không xịn.’ Nó mỉm cười ngọt ngào, gần như chế nhạo.

Valentina quay sang ba tôi.

‘Đồ đàn ông bẩn tính. Đồ lắm tiền keo kiệt. Hứa tiền. Tiền nằm trong ngân hàng. Hứa xe. Xe thổ tả’

‘Em đòi có một chiếc xe hạng sang. Ô tô xịn. Nhìn thì sang, nhưng không chạy được. Ha ha.’

‘Xe thổ tả. Chồng thổ tả. Phì!’ ả ta nhổ nước bọt.

‘Em học cái từ "thổ tả" ở đâu đấy?’ ba tôi hỏi. Ông không quen bị mắng mỏ sai phái. Ông đã quen muốn gì được nấy, thích được nâng niu chiều chuộng.

‘Ông là kỹ sư. Sao không sửa xe? Kỹ sư thổ tả.’

Ba tôi từng tháo rời và lắp ráp động cơ trong ga ra từ khi tôi bắt đầu khôn lớn. Nhưng giờ ông không chui xuống gầm xe được nữa: căn bệnh sưng khớp không cho phép.

‘Nói với chị của em là đi xe lửa xuống đây’ ba tôi đáp lại. ‘Xe lửa. Máy bay. Mọi phương tiện giao thông hiện đại ở đây đều tốt hơn. Xe thổ tả. Đương nhiên là xe thổ tả rồi. Chính em muốn mà. Giờ em đã có nó.’

Và lại một vấn đề khác nảy sinh. Lò nướng thổ tả. Cái lò nướng trong bếp mẹ tôi vẫn dùng xưa nay giờ đã quá cũ. Chỉ còn có hai vòng bếp dùng được, đồng hồ hẹn giờ đã hỏng dù bản thân cái lò thì vẫn còn hoạt động. Cái lò nướng này đã nấu lên những món ăn tuyệt vời của nghệ thuật ẩm thực suốt hơn ba mươi năm nay, nhưng nó sẽ không gây ấn tượng với chị gái của Valentina. Lò nướng chạy bằng điện, mà chỉ có kẻ ngốc mới không biết điện thì không sang bằng ga. Chẳng phải chính Lênin còn công nhận rằng cộng sản là chủ nghĩa xã hội cộng với điện khí hóa hay sao?

Ba tôi đồng ý mua một cái lò nướng mới. Ông thích tiêu tiền mà, nhưng chẳng còn tiền để tiêu. Đành phải mua trả góp. Ông đã thấy ở Co-op có quảng cáo giảm giá đặc biệt. Valentina đẩy Nikolai vào chiếc xe thổ tả rồi đưa ông vào thị trấn để mua một cái lò nướng sang trọng. Phải là lò nướng ga. Phải màu nâu. Ôi trời, cái bếp nâu không nằm trong diện bán hạ giá. Nó có giá gấp đôi.

‘Nhìn này, Valenka, cũng là một cái lò nướng y hệt vậy mà. Cũng cái nút vặn như thế. Cũng chạy ga. Mọi thứ đều giống hệt’

‘Thời Liên Xô cũ, lò nướng nào cũng màu trắng. Lò thổ tả.’

‘Nhưng mọi thứ trong nhà bếp đều màu trắng mà - máy giặt màu trắng, tủ lạnh màu trắng, tủ đá màu trắng, tủ chén màu trắng - nói thử xem vì sao ta phải mua lò nướng màu nâu chứ?’

‘Đồ lắm tiền keo kiệt. Ông muốn cho tôi cái lò nướng thổ tả.’

‘Vợ tôi dùng nó nấu ăn hơn ba mươi năm trời. Ngon hơn em nấu.’

‘Vợ ông là một bà nông dân. Bà nông dân già, nấu ăn theo kiểu nông dân. Với người hiện đại, lò nướng phải là lò nướng ga, màu lò nướng phải là màu nâu.’ Cô ả nói chậm dằn từng tiếng, cứ như đang giảng bài vỡ lòng cho một tên khờ dại.

Ba tôi ký giấy mua trả góp một cái lò nướng của người hiện đại. Cả đời ông chưa bao giờ phải vay tiền lần nào. Vì vậy, hành vi ‘trái phép’ lần này khiến ông ngây ngất. Hồi mẹ còn sống, tiền được cất trong một hộp thiếc đựng kẹo giấu bên dưới tấm ván sàn phủ vải. Muốn mua thứ gì thì phải để dành đủ tiền trước đã. Lúc nào cũng trả tiền mặt. Lúc nào cũng mua ở Co-op. Tem mua hàng Co-op cũng được kẹp vào một quyển sách giấu dưới ván sàn. Về sau, khi mẹ phát hiện chơi hụi sẽ có lãi, số tiền chơi hụi vẫn được tích lũy từ những đồng tiền mặt giấu dưới sàn.

Một vấn đề khác: căn nhà dơ bẩn. Máy hút bụi thổ tả. Chiếc máy hút bụi Hoover Junior kiểu cũ không còn hút tốt nữa. Valentina đã thấy quảng cáo một chiếc máy hút bụi dành cho người hiện đại. Màu xanh. Dùng xy lanh. Thấy chưa, không cần đẩy đi lòng vòng. Chỉ cần hút, hút và hút. Ba tôi lại ký giấy mua trả góp lần nữa.

Ba tôi kể cho tôi nghe mọi chuyện, nên đương nhiên tôi chỉ nghe được câu chuyện từ phía ông. Có lẽ còn có một phiên bản khác thú vị hơn nếu nghe từ phía Valentina. Dẫu vậy, tôi không muốn nghe chút nào. Tôi tưởng tượng cảnh ba tôi lưng còng yếu đuối, run rẩy vì giận nhưng không làm sao được, mà lòng tràn ngập niềm căm tức thay cho ba.

‘Nghe này ba, ba phải bật lại cô ta. Nói với cô ta là không thể có chuyện cô ta muốn gì được nấy đâu’

‘Hừm’ ông nói. ‘Tak.’ Ông nói ừ, nhưng giọng ông chẳng có chút đanh thép nào. Ông chỉ thích càu nhàu với những thính giả biết lắng nghe, chứ không muốn động tay động chân làm gì.

‘Cô ta toàn mơ mộng hão, ba à.’

‘Nhưng không thể trách cô ấy được. Cô ấy tin vào mọi sự tuyên truyền của phương Tây.’

‘Vậy thì cô ta phải học khôn thôi, không phải thế sao?’ Giọng tôi chua chát.

‘Dù sao thì tốt nhất con đừng kể lại chuyện này cho Vera’

‘Đương nhiên là không rồi.’ (Tôi đang nôn nóng muốn nói chuyện với chị gái đây!)

‘Con thấy đấy, Nadezhda, cô ấy không phải là người xấu. Chỉ là có vài suy nghĩ sai lầm thôi. Không phải lỗi của cô ấy.’

‘Để xem.’

‘Nadezhda này...’

‘Cái gì?’

‘Con không được nói chuyện này với Vera.’

‘Tại sao không?’

‘Nó sẽ phá lên cười. Nó sẽ vênh váo: con đã bảo mà.’ ‘Con chắc là chị ấy sẽ không vậy đâu.’ (Tôi biết chắc là chị sẽ vênh mặt lên.)

‘Con biết cái con Vera này mà, loại người như nó thì...’

Mặc dù cố gắng thoát ra, tôi vẫn bị hút vào tấm bi kịch này mà quay trở lại thuở ấu thơ. Nó luôn bíu chặt lấy tôi. Cứ như chiếc máy hút bụi của người hiện đại. Hút, hút và hút. Tôi bị hút vào túi chứa bụi của quá khứ với những mảng ký ức xám xịt dính nhằng nhụa lấy nhau, nơi mọi thứ đều không có hình hài, lờ mờ và vón cục với mớ vụn vặt lãng nhách giấu trong lớp bụi cũ xưa - bụi ở khắp nơi, nhận chìm tôi, chôn sống tôi, chui vào phổi và mắt khiến tôi không thể nhìn, không thể thở, không thể gào thét.

‘Ba à, vì sao ba cứ bực bội Vera hoài vậy? Chị ấy đã làm gì?’

‘À, Vera ấy à. Nó lúc nào cũng chuyên quyền, từ hồi bé tí đã vậy. Bíu chặt lấy Ludmilla với nắm tay cứng như sắt. Bíu chặt. Bú, bú, bú. Tính tình khó ưa. Khóc. Gào.’

‘Ba à, lúc đó chị chỉ là một đứa bé, có biết gì đâu.’ ‘Hừm.’

Trái tim tôi gào lên, ‘Ba phải yêu tụi con. Ba phải yêu tụi con, dù tụi con có xấu xa đến mức nào! Bậc cha mẹ thường thì phải thế!’ Nhưng tôi không nói ra lời. Dù sao thì ông cũng không biết cư xử khác hơn. Lớn lên với bà Nadia, cùng món xúp nghèo nàn và những đòn trừng phạt nghiêm khắc.

‘Không ai trong chúng ta quyết định được tính cách của mình’ tôi nói.

‘Hừm. Đương nhiên thuyết định mệnh tâm lý này rất đáng để thảo luận’ (ông phát âm thành ‘tịnh mệnh’) ‘chẳng hạn như Leibniz, người đặt nền móng cho toán học hiện đại, tin rằng mọi thứ đều được định sẵn ngay từ lúc sinh ra.’

‘Ba à...’

‘Tak tak. Rồi lúc nào cũng hút thuốc nữa. Hút thuốc ngay bên giường bệnh của Milla. Đúng là một đứa chuyên chế nghiện ngập’ Ba tôi nhận thấy tôi đã mất kiên nhẫn. ‘Ba có kể cho con nghe là ba suýt chết vì thuốc lá chưa?’

Chẳng lẽ đây là mánh khóe chuyển-đề-tài-câu-chuyện sao? Hay ba trở thành kẻ rối trí rồi.

‘Con tưởng ba đâu có hút thuốc.’

Ba mẹ tôi đều không hút thuốc. Chẳng những vậy, họ còn làm trận làm thượng khi tôi bắt đầu hút thuốc năm mười lăm tuổi khiến tôi, dù chẳng mê gì thuốc, vẫn cố hút đến vài năm sau mới bỏ, để dằn mặt ba mẹ.

‘Hà! Bởi vì ba không hút thuốc nên thuốc lá mới cứu sống ba, và cũng vì vậy mà suýt nữa nó hại chết ba.’ Ông chuyển sang giọng kể chuyện thong thả. Giờ ông đã hoàn toàn tự chủ, lái chiếc xe kéo của mình đi qua những vết cày lồi lõm của quá khứ. ‘Con biết đấy, trong trại lao động tập trung của quân Đức nơi chúng ta tìm thấy chính mình ở cuối cuộc chiến tranh, thuốc lá được mọi người coi là tiền tệ. Thù lao nhận được là hàng đống bánh mì, hàng đống mỡ và hàng đống thuốc lá. Do đó ai không hút thuốc thì có thể đổi lấy thức ăn, quần áo hay những thứ xa xỉ như xà bông, chăn mền. Nhờ có thuốc lá, chúng ta đã luôn được đủ ăn đủ mặc. Đó là cách chúng ta sống sót qua được cuộc chiến.’ Ba nhìn chằm chằm lên khoảng tường phía sau tôi. ‘Thật không may giờ Vera lại nghiện thuốc lá. Nó có kể cho con nghe lần đầu tiên nó chạm vào thuốc lá chưa?’

‘Không, chị không kể gì với con cả. Ba muốn nói về chuyện gì?’ Tôi đã không mấy chú tâm vào những lời ba nói, giờ có muốn nghe lại cũng đã muộn. ‘Chuyện gì xảy ra với Vera và thuốc lá vậy?’

Một khoảng lặng dài.

‘Không nhớ được.’ Ông nhìn ra ngoài cửa sổ và bắt đầu ho. ‘Nadia, ba đã kể cho con nghe nồi hơi của những con tàu khổng lồ đến nhường nào chưa?’

‘Quên mấy cái nồi hơi đó đi ba. Hãy kể cho con nghe về vụ thuốc lá. Chuyện gì đã xảy ra?’

‘Không nhớ được. Nhớ để làm gì. Quá khứ có quá nhiều chuyện...’

Đương nhiên là ba nhớ, chỉ là ba không chịu nói.

Chị của Valentina đến nơi. Ba tôi trả 50 bảng cho một người đàn ông trong làng lái chiếc Ford Fiesta đến sân bay Heathrow ở London đón chị ta về. Tóc chị ta không vàng như Valentina mà đen thẫm, bới lên cầu kỳ, vài lọn tóc quăn rủ xuống gáy. Chị ta mặc một chiếc áo choàng lông thú thật, đi giày da bóng loáng, cặp môi trề tô son đỏ chót. Chị ta lướt mắt lạnh lùng nhìn qua căn nhà, lò nướng, máy hút bụi, ông chồng, rồi tuyên bố chị ta sẽ ở nhà ông cậu tại Selby.