Quyền lực và vinh quang

Một cuốn sách tôi nhớ đã đọc (đọc lại) là Quyền lực và vinh quang của Graham Greene.

Graham Greene là một chọn lựa thú vị. Tôi đã nghiên cứu nhà văn này khi làm luận văn tốt nghiệp ở đại học Leeds. Tôi không hiểu tại sao mình chọn học phần đó. Tôi không thật sự biết gì về Graham Greene. Tôi biết về Brighton Rock nhưng tôi chưa đọc cuốn đó bao giờ. Tôi còn nghe là ông sống ở Nottinghamshire và ghét vùng đó. Tôi từng sống ở Nottinghamshire và, lúc đó, cũng thường ghét nó. Có lẽ lý do là vậy.

Trong vài tuần đầu tôi nghĩ đó là một sai lầm nghiêm trọng. Chỉ có mình tôi chọn học phần này. Nên thầy hướng dẫn ghét tôi. Tôi không biết “ghét” có đúng từ không, nhưng chắc chắn là ông không ưa tôi. Ông theo đạo Công giáo, luôn mặc trịnh trọng và nói chuyện với tôi rằng cái vẻ khinh khi tinh vi.

Những giờ học đó lê thê và có mọi niềm vui thư thái thản nhiên của một chuyến đến bác sĩ khám tinh hoàn. Chắc là tôi thường bốc mùi bia, vì tôi thường làm vài lon trên tàu đến Leeds (từ Hull, Andrea với tôi vẫn còn sống ở đó). Rồi cuối học phần tôi viết bài luận văn hay nhất tôi từng viết, được cho 69%. Không được điểm xuất sắc. Tôi xem đó là xúc phạm cá nhân.

Dù sao, tôi thích Graham Greene. Tác phẩm của ông đầy cái bất ổn mà tôi hiểu được. Có đủ loại bất ổn. Bất ổn do cảm giác có lỗi, tình dục, Công giáo, tình yêu không được đền đáp, ham muốn bị cấm đoán, cái nóng xứ nhiệt đới, chính trị, chiến tranh. Mọi thứ đều bất ổn, trừ phần văn.

Tôi thích cách ông viết. Tôi thích cách ông so sánh một thứ vững chắc với thứ trừu tượng. “Hắn nốc rượu mạnh như nguyền rủa.” Giờ tôi còn thích kỹ thuật này hơn nữa, vì sự phân chia giữa thế giới vật chất và phi vật chất dường như nhòa đi. Khi bị trầm cảm. Ngay cả cơ thể tôi cũng có vẻ phi thực và trừu tượng và phần nào hư cấu.

Quyền lực và vinh quang viết về một “linh mục whisky” đi qua Mexico trong thập niên 1930, lúc Công giáo bị cấm. Trong suốt cuốn tiểu thuyết anh ta bị trung úy cảnh sát được giao nhiệm vụ lần theo anh ta truy đuổi.

Lần đầu đọc truyện này ở trường đại học tôi đã thích, nhưng giờ thì yêu. Từng là kể mấp mé nghiện rượu ở Ibiza nên cũng không khó khăn gì lắm để đồng cảm với một tên mấp mé nghiện rượu ở Mexico.

Đó là cuốn sách tối tăm, căng thẳng. Nhưng khi ta cảm thấy tối tăm và căng thẳng thì đây là kiểu sách duy nhất tác động tới ta. Nhưng trong đó cũng có lạc quan. Khả năng cứu chuộc. Đó là cuốn sách về khả năng chữa lành của tình yêu.

“Ghét là do thiếu trí tưởng tượng,” ta nghe vậy.

Nhưng còn: “Thời thơ ấu luôn có một khoảnh khắc mà cửa mở cho tương lai vào.” Kinh nghiệm xoay quanh sự ngây thơ và ngây thơ một khi đã mất thì không bao giờ có lại được. Cuốn sách này - như nhiều cuốn của ông - nói về cảm giác có lỗi của người Công giáo. Nhưng với tôi nó là về trầm cảm. Greene là người trầm cảm. Ông đã như thế từ nhỏ, khi bị bắt nạt ở trường mà ông bố không được lòng mọi người của ông làm hiệu trưởng. Ông toan tự tử bằng trò chơi đơn độc là cò quay Nga. Với tôi, cảm giác có lỗi không phải cảm giác có lỗi tâm linh của Công giáo mà là cảm giác có lỗi tâm lý trầm cảm đem đến. Và nó giúp làm vơi tình trạng cô lập do bệnh gây nên.

Những sách khác tôi đọc trong giai đoạn này:

Những thành phố vô hình của Italo Calvino - Cuốn sách hay vô cùng. Các thành phố tưởng tượng, mỗi thành phố gần giống như Venice nhưng không hề giống Venice. Những giấc mơ trên trang giấy. Phi thực đến mức chúng gần như làm bật gốc được những ảo tượng kỳ lạ của tôi.

Ngựa chứng đầu xanh của S. E. Hinton - Cuốn sách làm tôi chính thức bắt đầu đọc sách lúc lên mười. Vẫn luôn là cuốn đọc “chạy trốn” ưa thích của tôi. Nó đặc chất Mỹ và có đối thoại cảm động tuyệt vời. (Ví dụ: “Hãy là vàng mãi, Ponyboy à,” Johnny nói khi nằm chờ chết trên giường, sau khi đọc bài thơ “Không gì vàng còn mãi” của Robert Frost.)

Kẻ ngoại cuộc của Albert Camus - Tôi cũng có chút cảm tình cho những kẻ ngoại cuộc. Một thất vọng hiện sinh. Cái tê cứng của giọng văn có tác dụng xoa dịu kỳ lạ.

Từ điển trích dẫn tóm lược Collins - Trích dẫn thì dễ đọc.

Những lá thư của Keats - Tôi đã học Keats ở trường đại học. Thi sĩ trẻ cổ điển này nhạy cảm và bi đát và mãnh liệt và tôi cảm nhận được những điều này.

Cam không phải loại quả duy nhất của Jeanette Winterson - Tôi thích cách viết của Jeanette. Mỗi chữ chứa đựng sức mạnh hoặc sự khôn ngoan. Tôi cầm nó lên mở hú họa để đọc các câu có thể tác động đến tôi. “Tôi cứ như chạy thành một vòng tròn lớn và lại gặp mình ở vạch xuất phát.”

Vox của Nicholson Baker - Một cuốn tiểu thuyết chỉ gồm một cảnh làm tình qua điện thoại, kích thích và làm tôi mê mệt ngày tôi mười sáu. Đối thoại thuần túy. Hơn nữa, dễ đọc và toàn sex, hay ý tưởng về sex, và đối với một đầu óc non trẻ, đầy lo âu, nghĩ đến sex có thể là một thứ làm sao nhãng mang tính tích cực.

Tiền - Thư tuyệt mệnh của Martin Amis - Tiền là hài hước tôi biết tỏ tường. Tôi viết luận văn về nó. Nó toàn thứ văn xuôi mạnh bạo, nghênh ngang, sắc sảo, buồn cười, nam tính (dù đôi lúc cũng khá thù địch). Nó có sự mãnh liệt. Và vẻ đẹp buồn bã giữa hài kịch. (“Anh yếu đi từng giờ. Đôi khi, ngồi một mình trong căn hộ ở London nhìn đăm đăm ra cửa sổ, tôi nghĩ thật u ám, thật khó khăn, thật nặng nề làm sao, khi ngồi nhìn mưa mà không hiểu mưa rơi do đâu.” [1]

Nhật ký của Samuel Pepys - Đặc biệt tôi đọc chỗ về Đại Hỏa Hoạn và dịch bệnh. Có gì đó rất an ủi khi ta đọc cái cách Pepys đùa bỡn suốt các sự kiện như tận thế trong đời sống thế kỷ mười bảy.

Bắt trẻ đồng xanh của J. D. Salinger - Vì Holden là một người bạn từ lâu.

Thơ ca Thế chiến I của Penguin - Những bài thơ như “Địa ngục kỳ lạ” của Ivor Gurney (“Trái tim thiêu cháy - mà mặt vẫn phải không cho thấy là tim đang cháy”) và “Ca bệnh tâm thần” của Wilfred Owen (mô tả bệnh nhân bị choáng trong bệnh viện tâm thần) cuốn hút nhưng làm tôi băn khoăn. Tôi chưa trải qua chiến tranh vậy nhưng tôi hiểu được cảm xúc đau đớn chứa đựng trong từng ngày mới, như “Bình minh hé rạng như vết thương lại rướm máu”. Cách trầm cảm và lo âu trùng lắp với rối loạn căng thẳng hậu sang chấn thu hút tôi. Chúng ta có từng trải qua một sang chấn nào đó mà không biết? Tiếng ồn và tốc độ của đời sống hiện đại có phải là sang chấn cho não người hang động của chúng ta? Tôi mềm yếu như thế sao? Hay đời là một kiểu chiến tranh mà hầu hết mọi người không nhìn thấy?

Lịch sử thế giới trong mười chương rưỡi của Julian Barnes - Chỉ vì nó là cuốn sách tôi đọc và yêu trước rồi, nó buồn cười và kỳ lạ và tôi biết nó tường tận.

Mẹo sống của Margaret Atwood - Truyện ngắn. Những ngọn đồi nhỏ phải trèo. Một truyện ngắn có tên “Rác chính hiệu” là truyện tôi ưa thích nhất. Về mấy cậu thiếu niên nhìn thèm thuồng mấy cô phục vụ.

Biển Sargasso mênh mông của Jean Rhys - Một cuốn tiền truyện cho Jane Eyre. Về “người đàn bà điên trên gác mái” và chuyện bà bị điên. Chủ yếu lấy bối cảnh ở vùng biển Caribê. Nỗi tuyệt vọng và cách biệt cảm thấy ở thiên đường là cái tôi hiểu nhất, cảm thấy khủng khiếp “ở nơi đẹp nhất thế giới”, nó làm tôi nhớ tuần cuối đó ở Tây Ban Nha.

Theo bản dịch Tiền - Thư tuyệt mệnh của Miel G. (Nhã Nam, NXB Hội Nhà văn, 2017).