Người nổi tiếng

Trầm cảm khiến bạn cảm thấy đơn độc. Đó là một trong những triệu chứng chính của nó. Nên sẽ có ích khi biết rằng bạn không một mình. Vì bản chất xã hội của chúng ta và vì một văn hóa quan tâm đến người nổi tiếng kể chuyện đời tư, nên ta thường nghe thấy người nổi tiếng bị các chứng bệnh. Nhưng không sao. Càng nghe nhiều càng tốt. À thì, không phải lúc nào cũng vậy. Là người viết, tôi không đặc biệt thích nghĩ về Ernest Hemingway và việc ông làm với khẩu súng, hay đầu Sylvia Plath trong lò. Tôi thậm chí không thích ngẫm quá sâu về Vincent Van Gogh không-phải-nhà-văn và cái tai ông. Và khi tôi nghe về một nhà văn cùng thời tôi ngưỡng mộ, David Foster Wallace, treo cổ tự vẫn ngày 12 tháng Chín 2008, thì nó quả làm bùng lên trong tôi cơn trầm cảm tồi tệ nhất kể từ Thời Kỳ Tồi Tệ. Và cũng không cứ phải là nhà văn. Tôi là một trong hàng triệu người không chỉ buồn vì cái chết của Robin Williams mà còn sợ, như thể không hiểu sao nó làm chúng ta dễ có kết cục như vậy hơn.

Nhưng nghĩ lại thì, hầu hết người bị trầm cảm - ngay cả người nổi tiếng nhất bị trầm cảm - cũng không đi đến chỗ tự tử. Mark Twain bị trầm cảm mà chết vì đau tim. Tennessee Williams chết vì nghẹn nắp lọ thuốc nhỏ mắt ông vẫn dùng.

Thỉnh thoảng cũng an ủi khi chỉ nhìn tên những người đã bị trầm cảm - hay vẫn đang bị trầm cảm - nhưng rõ ràng họ có (hay đã có) những thứ khác lớn lao trong đời. Nên đây là danh sách của tôi:

Buzz Aldrin

Halle Berry

Zach Braff

Russell Brand

Frank Bruno

Alastair Campbell

Jim Carrey

Winston Churchill

Richard Dreyfuss

Carrie Fisher

F. Scott Fitzgerald

Stephen Fry

Judy Garland

Jon Hamm

Anne Hathaway

Billy Joel

Angelina Jolie

Stephen King

Abraham Lincoln

Wolfgang Amadeus Mozart

Isaac Newton

Al Pacino

Gwyneth Paltrow

Dolly Parton

Công nương Diana

Christina Ricci

Teddy Roosevelt

Winona Ryder

Brooke Shields

Charles Shulz

Ben Stiller

William Styron

Emma Thompson

Uma Thurman

Marcus Trescothick

Ruby Wax

Robbie Williams

Tennessee Williams

Catherine Zeta-Jones

Vậy cái này dạy ta điều gì? Rằng trầm cảm có thể xảy ra cho thủ tướng, tổng thống, cầu thủ bóng chày, nhà biên kịch, võ sĩ quyền anh, các ngôi sao phim hài ăn khách của Hollywood. À, ta biết điều đó rồi. Còn gì nữa? Rằng danh vọng và tiền bạc không làm ta miễn nhiễm các vấn đề sức khỏe tâm thần. Ta gần như cũng biết điều đó rồi. Có lẽ mục đích không phải là dạy ta cái gì hết, trừ việc biết về giai đoạn Jim Carrey dùng Prozac hay chứng rối loạn lưỡng cực của công chúa Leia có ích cho chúng ta vì, dù ta biết nó có thể xảy ra với bất kỳ ai, được nghe xác nhận rằng nó quả thật có thể xảy ra cho bất kỳ ai thì không bao giờ là thừa.

Tôi nhớ từng ngồi trong phòng nha sĩ đọc bài phỏng vấn Halle Berry mà cô nói cởi mở về lúc cô ngồi trong xe, trong garage và cố tự tử bằng ngộ độc khí CO. Cô nói với người phỏng vấn rằng thứ duy nhất ngăn cô là ý nghĩ mẹ cô tìm thấy cô.

Thấy cô mỉm cười và trông mạnh mẽ trong tạp chí đó đã giúp tôi. Đó có thể là ảo giác photoshop, nhưng gì đi nữa, cô còn sống và có vẻ hạnh phúc và là một thành viên đồng loại với tôi. Nên phải, chúng ta thích những câu chuyện về bình phục. Ta thích cấu trúc kể chuyện vươn lên-ngã xuống-lại vươn lên. Tạp chí người nổi tiếng đăng không ngớt những câu chuyện thế này.

Rất nhiều người hồ nghi chuyện người nổi tiếng bị trầm cảm, như thể sau khi đạt một mức độ thành công và tiền bạc nào rồi thì con người ta trở nên miễn nhiễm các chứng bệnh tâm thần. Dường như người ta chỉ nói thế này về bệnh tâm thần. Họ không nói vậy về cúm, chẳng hạn. Không như sách hay phim, trầm cảm không cần phải là về cái gì đó.

Còn nữa, một điều trầm cảm thường làm là khiến bạn cảm thấy có lỗi. Trầm cảm nói, “Nhìn anh đi, có cuộc đời tử tế, có bạn trai/bạn gái/chồng/vợ/con/cún cưng/ sofa/người theo dõi Twitter, có việc làm ngon, không bị các vấn đề sức khỏe thể chất, có kỳ nghỉ ở Rome để trông chờ, thế chấp trả gần hết, cha mẹ không ly dị, có bất cứ gì anh đang có,” nhiều nữa.

Thật ra, trầm cảm có thể trầm trọng thêm vì những thứ có vẻ ổn thỏa bên ngoài, vì vực thẳm giữa cái bạn cảm thấy và cái người ta nghĩ bạn cảm thấy đâm rộng hơn. Nếu bạn cảm thấy cũng trầm cảm như ai đó trong trại tù binh đương nhiên cảm thấy, nhưng bạn không ở trong trại tù binh mà đang ngồi trong một căn nhà song lập đẹp đẽ trong thế giới tự do, lúc đó bạn sẽ nghĩ “Khỉ thật, đây là mọi thứ mình hằng mong muốn, sao mình lại không thấy hài lòng?”

Bạn có thể thấy mình, như trong bài hát của Talking Heads, trong căn nhà đẹp, với người vợ đẹp, thắc mắc làm sao mà bạn lại rơi vào tình cảnh đó. Nhìn tháng ngày. Băn khoăn làm sao leo lên đến tột đỉnh. Thắc mắc còn thiếu cái gì. Tự hỏi phải chăng mọi thứ ta đã muốn trong đời là sai. Băn khoăn có phải smartphone và buồng tắm đẹp và ti vi hiện đại ta tưởng là một phần giải pháp, lại là một phần vấn đề. Thắc mắc có phải, trong bàn cờ đời sống, mọi thứ ta nghĩ là cái thang thật ra lại là con rắn, làm ta tuột vèo xuống tận đáy. Bất cứ Phật tử nào cũng sẽ nói cho bạn, sự chấp luyến của cải vật chất sẽ dẫn đến khổ thêm.

Người ta nói mất trí là phản ứng hợp lý với một thế giới điên loạn. Có lẽ trầm cảm phần nào chỉ là phản ứng với một đời sống ta không thật sự hiểu. Tất nhiên, thử nghĩ thì không ai hiểu đời mình hoàn toàn. Trầm cảm có cái khó chịu là ta không thể tránh khỏi nghĩ về đời sống. Trầm cảm làm nổi rõ con người tư tưởng trong ta. Cứ hỏi Abraham Lincoln thì biết.