CHƯƠNG 3

Tấp chiếc xe xích lô vào một góc trước cổng chợ chờ khách, Quốc Tri rút chiếc khăn tay nhỏ nhét trong túi phía sau quần lau những giọt mồ hôi nhểu giọt trên trán. Nhìn cảnh tượng ồn ào tấp nập của người người đang cuốn xô trong cuộc sống sinh hoạt trước chợ, anh nghe một thoáng xót xa cho dòng đời của chính mình đang dật dờ không biết tương lai sẽ trôi dạt về đâu.

Trần gian này hình như không phải lúc nào cũng công bằng, mặc dù người ta vẫn cho đó là một điều nên có và đáng có. Nhưng cái lý thuyết ấy tiếc thay lại xa vời với thực tế quá. Nếu có người sinh ra đã được hưởng một cuộc đời nhung lụa vương giả, thì cũng có kẻ mãi chìm đắm trong xác xơ khổ nghèo. Nói đâu xa, trong một gia đình thôi cũng có người được đối xử khác với người kia rồi. Chỉ một đơn vị xã hội nhỏ nhoi như thế mà đã có sự khác biệt, thì nói gì đến cả chốn hồng trần.

Mười chín tuổi, Quốc Tri đã đủ khôn để nhận thức được cái phức tạp của chợ đời, cái trần trụi xấu xí của cơm áo gạo tiền không giống như những mảng trời hồng rực rỡ mà nhiều bạn bè cùng trang lứa với anh vẫn đang mơ mộng. Đúng, sự chai sạn khi phải vật lộn với mưu sinh để tồn tại thì làm gì còn chỗ cho những ước vọng xa vời phù phiếm, giống như câu hát trong một bản nhạc của Trầm Tử Thiêng anh đã từng nghe và vô cùng tâm đắc.

“…Đời không như là mơ,

nên đời thường giết chết mộng mơ.”

Nói đến mộng mơ, Quốc Tri lại nhếch môi cười buồn. Anh cũng ấp ủ những ước mơ đó chứ. Mơ có được một mái gia đình ấm êm an bình như nhiều người khác. Mơ được thảnh thơi ăn học chuẩn bị những kiến thức cần thiết để xây dựng một tương lai. Mơ có những ngày tháng vô tư cùng bạn bè. Và còn… mơ đến một người nữa.

Mà thôi, người ấy xa vời quá, huyền hoặc quá, mơ thôi còn không dám thì làm gì có chuyện thực mà vọng tưởng đến cho mất thời giờ! Bất giác Quốc Tri khe khẽ ngân nga mấy câu hát trong bài Khúc Thụy Du của nhạc sĩ Anh Bằng phổ thơ Du Tử Lê mà nghe lòng mình chênh vênh cay đắng.

“…Tôi là chim bói cá

Em là bóng trăng ngà

Chỉ cách một mặt hồ

Mà muôn trùng chia xa.”

Một tốp học sinh trạc tuổi Quốc Tri của trường nào trong đồng phục trắng cười nói ríu rít vừa chạy ngang qua con đường trước chợ, khiến Quốc Tri như một phản xạ kéo chiếc mũ rộng vành thấp xuống che khuất khuôn mặt. Chẳng hiểu từ bao giờ anh lại có cái thói quen kỳ lạ ấy, làm như muốn che đậy sự tồn tại của mình trong vai trò một người lao động thế này trước ánh mắt bạn bè chăng! Anh ngại gì chứ, nếu đây là một việc làm lương thiện? Cũng không biết rõ. Ngại với ai? Cũng chẳng hiểu, nhưng hình như chỉ với một người.

Nhìn những gương mặt học trò trắng trẻo sáng ngời rất hồn nhiên và những tiếng cười lanh lảnh thật sảng khoái ấy, Quốc Tri chợt thèm được hóa thân như họ ghê gớm. Khỏi cần một tấm gương soi anh cũng biết khuôn mặt của mình lúc này chắc là trầm tư trĩu nặng lắm, bụi bặm đen điu lắm. Không trầm tư sao được khi phải lo cơm áo từng ngày, với một tương lai chông chênh mờ mịt! Không đen điu sao được khi dãi dầu nắng gió, bụi đường bết trên những dòng mồ hôi chát mặn.

Đã mười năm rồi nhỉ, mười năm người mẹ yêu quý của Quốc Tri vì bạo bệnh mà bỏ hai anh em anh để đi về cõi vĩnh hằng, một bước ngoặc định mệnh oan nghiệt đã thay đổi cuộc đời anh. Có lẽ cái cuộc sống gà trống nuôi con nó xa lạ quá, đơn điệu nhàm chán quá hay sao ấy, mà chỉ hai năm sau vào một ngày nọ ông Huân đưa một người đàn bà về bảo hai con:

-Đây là dì Lệ. Các con chào dì đi!

Hai đứa trẻ ngơ ngác nhìn người đàn bà lạ mà cha chúng vừa giới thiệu, chẳng hiểu gì nhưng cũng lễ phép vòng tay chào:

-Con chào dì!

Bà Lệ nở một nụ cười thật rộng trên bờ môi đỏ màu son, xoa đầu hai đứa khen:

-Chào các con. Các con ngoan lắm!

Ông Huân ngồi xuống ghế ôm hai con vào lòng bảo:

-Từ hôm nay dì Lệ sẽ về sống với chúng ta để thay mẹ săn sóc các con. Các con có chịu không nào?

Trong bộ óc non nớt của một đứa bé mười một tuổi, lúc đó Quốc Tri đâu hiểu được điều này có ý nghĩa như thế nào. Nó chỉ biết có thêm một người đến ở chung, và chỉ là vậy thôi. Nghe ba hỏi thì nó chỉ biết vâng dạ gật đầu. Mà dù có không bằng lòng đi nữa một khi ba nó đã quyết định rồi thì cũng chịu thôi, chứ hai đứa nhóc thì có bản lĩnh và tư cách gì mà dám mở lời phản đối?

Vài năm đầu trôi qua khi ông Huân còn làm ra tiền và là trụ cột kinh tế của cả nhà, không khí gia đình cũng tàm tạm. Trong thời gian đó bà Lệ không có con. Nghe nói bà bị chứng u nang buồng trứng nên vô sinh. Hơn nữa bà cũng chả thiết tha gì chuyện con cái cho lắm. Hai anh em Quốc Tri vẫn được cho ăn học, dù không còn được cưng chiều như xưa nhưng cũng không đến nỗi nào tàn tệ.

Nhưng rồi cũng như vạn vật luôn chuyển biến, vũ trụ còn thay đổi thì nói gì cái cơ thể yếu đuối tạm bợ của con người, sức khỏe ông Huân bỗng từ từ xuống cấp. Bụng ưởng ra như cóc chửa. Da vàng rộm như nghệ. Đi xét nghiệm họ nói ông bị xơ gan, hậu quả của một loại siêu viêm gan mãn tính. Nghe họ giải thích mà ông hoang mang vô kể. Cả cuộc đời ông không phong lưu đa tình, không chích choác nghiện ngập, làm sao mắc chứng bệnh quái ác này?

Sau một hồi nghĩ lại kỹ càng, ông sực nhớ xưa kia lúc bị giải phẫu vì viêm túi mật, ông bị mất máu nhiều sao đó mà họ phải truyền máu. Thời đó không biết có khi nào họ dùng máu của mấy đứa nghiện xì ke ghiền quá đi bán máu để chích cho qua cơn ghiền không nhỉ? Chẳng ai dám quả quyết, chỉ có hậu quả bây giờ là ông và gia cang mình gánh chịu.

Bệnh càng lâu thì kéo theo một hệ quả hiển nhiên là gia đình càng xuống dốc, khi tiền bạc tài sản trong nhà dần dần đội nón mà đi. Ba cái bệnh kinh niên như thế này nó tiêu tốn kinh khủng. Dần dà bà Lệ cảm thấy áp lực của cuộc sống gia đình ngày càng đè nặng lên vai mình. Từ ngày về với cha con ông Huân bà chỉ ở nhà cơm nước nội trợ. Bao nhiêu tiền bạc kiếm được của ông, bà đều quản lý hết. Dù ở nhà nhưng áo quần bà rất sang trọng, nữ trang lấp lánh đầy mình. Rồi từ khi ông làm ít đi vì sức khỏe yếu cho đến lúc nghỉ hẳn thì bà lấy vốn của ông mở một xe bánh mì thịt, cá mòi chưng sốt cà và xíu mại bán ngay trước đầu ngõ khu phố lao động, cũng kiếm được thu nhập tàm tạm.

Từ khi ông Huân bệnh nặng thì cả nhà đều sống vào chiếc xe bánh mì ấy cùng với số tài sản để dành lâu nay của ông moi ra cho chi phí y tế cầm cự qua ngày. Không biết tiền của ông do bà cai quản bà chi ra bao nhiêu cho ông điều trị, chỉ biết một điều là bà bắt đầu bực mình ra mặt và gắt gỏng thường xuyên. Có lần bà đã bảo Quốc Tri:

-Ba mày bây giờ bệnh nặng, mày cũng lớn rồi lo kiếm gì làm phụ giúp đi. Tao không còn kham nổi bao lâu nữa đâu.

Ông Huân ngồi dã dượi trên ghế, đưa đôi mắt vàng khè vì bệnh nhìn bà càu nhàu:

-Nó còn đi học chưa hết phổ thông bà bảo nó làm gì bây giờ!

Bà Lệ quay ngoắt sang gườm vào mặt ông, cong cớn:

-Sao lại không được? Bây giờ ở thành thị chỉ ăn với học sướng thân nên tuổi này mà cứ nghĩ chưa làm được gì. Xuống dưới vùng nông thôn mà xem con người ta bằng tuổi nó đã làm được bao nhiêu việc.

Từ ngày bệnh nặng ông Huân không còn một tiếng nói nào đối với người bạn tình mà không có mấy nghĩa này. Nghe bà nói vậy tuy thấy cũng có cái lý của bà nhưng ông cũng nghe một chút gì xót xa, chống chế:

-Ừ thì mỗi nơi mỗi khác. Sống ở đâu thì phải thích ứng với nơi đó mới được chứ.

-Đứa nào đứa nấy đã lớn sầm sầm, chỉ biết ăn và ăn! Sao tôi lại khổ thế này không biết!

Bà Lệ gắt lên rồi ngoảy đít bỏ đi thẳng vào buồng trong. Giọng bà the thé như kim châm vào tim người đối diện. Ông Huân chua chát gắng gượng nuốt cục tức vào lòng mà ứ nghẹn. Nhưng ngặt nổi tấm thân bệnh hoạn tự lo còn không xong lấy gì mà lo cho con.

Từ hôm đó bà Lệ càng lúc càng gia tăng cường độ xỉa xói với mấy cha con ông Huân. Bà đặc biệt thấy gai mắt với hai đứa con riêng của chồng. Gọi là chồng cho thuận miệng vậy thôi, chứ hai người đâu có cưới hỏi hôn thú gì đâu. Thấy hai đứa nhỏ ngày càng lớn ăn tiêu tốn kém bộn mà chẳng đem về được xu nào, bà thấy sao mình lỗ quá, tự dưng về sống chung để bây giờ làm mọi cho mấy cha con nhà này. Lúc xưa bà sung sướng khi được ông Huân ngỏ lời đem về sống chung bao nhiêu thì bây giờ bà hối tiếc bấy nhiêu. Đôi khi cái tưởng như vậy mà không phải vậy. Đời chẳng biết đâu thực hư mà lường!

Cho đến một ngày bà thẳng thừng ra lệnh:

-Hai anh em mày nghỉ học đi cho tao. Đi làm gì thì làm phụ giúp tao kiếm tiền. Con Thảo Ly đi bán đậu phụng rang hay vé số, còn thằng Tri đi đạp xích lô hay xe ba gác gì cũng được. Ba tụi bây cứ bệnh rề rề kiểu này tao lo hết nổi rồi. Tụi bây hiểu chưa?

Con bé Thảo Ly em gái Quốc Tri ngơ ngác:

-Con phải nghỉ học hả dì? Con không thích nghỉ học đâu.

Bà Lệ lừ mắt, độp ngay:

-Không thích cũng phải chịu. Mày đi học sướng cái thân để cho tao cực như đầy tớ à?

Năm đó Quốc Tri đang chuẩn bị bước vào năm cuối cấp ba, còn Thảo Ly vừa vào lớp năm. Nghe giọng bà mẹ kế nạt nộ bắt hai anh em nghỉ học, Thảo Ly mếu máo khóc rưng rức, còn Quốc Tri thì thấy lòng buồn rười rượi, xem như con đường học vấn của hai anh em đã đi vào ngõ cụt. Thương thân một, anh thương em mình mười. Nó còn nhỏ quá, học hành chăm chỉ, yêu trường mến bạn, vậy mà coi như học chưa xong được cấp một. Không được đi học sẽ là một thiệt hại tri thức nặng nề mà sẽ kéo theo một tương lai dốt nát đen điu. Cái hậu quả này không chỉ cho đời nó mà cả tới đời sau.

Lâu nay nghe những lời nói ra nói vào của bà Lệ, Quốc Tri thấy nhục nhã và đau đến tận xương. Cái tự ái của một thằng con trai không cho phép anh cứ tiếp tục mặt dày ăn bám vào bà ta mãi như thế này, mặc dù trên thực tế không ai biết chính xác của cải của ông Huân bà Lệ nắm giữ là bao nhiêu, và có thực sự anh đang ăn bám bà không hay chỉ sống vào đồng tiền của cha mình.

Điều chắc chắn là những câu nói xóc xỉa khó nghe của bà Lệ chà xát vào lòng tự trọng của Quốc Tri ghê gớm. Anh đã trải qua nhiều đêm trăn trở muốn kiếm một việc gì đó để làm ra tiền, nhưng chưa bao giờ nghĩ đến chuyện bỏ học. Được vào và tốt nghiệp đại học luôn là ước mơ của anh, nên dù gia cảnh điêu tàn anh luôn đặt hết tim óc mình vào việc học.

Bây giờ nghe bà Lệ nói vậy, Quốc Tri suy tính thật nhanh rồi điềm đạm thưa:

-Con sẽ đi làm, nhưng con bé Ly còn nhỏ lắm có đi bán vé số cũng không được bao nhiêu đâu.

Bà Lệ khoát tay cương quyết:

-Không được bao nhiêu cũng có còn hơn không. Ai cũng đi làm, nó ở nhà làm gì. Một người ở nhà suốt ngày rồi chưa đủ sao?

Vừa nói bà vừa liếc xéo ông Huân, không cần giấu giếm đang ám chỉ ông bây giờ đã là một phế nhân tàn tạ, khiến ông uất đến nghẹn cả thở mà chẳng làm gì được. Đúng là tình đời đen như mõm chó, ông chửi thầm trong bụng. Khi xưa mạnh khỏe làm ra tiền thì mụ ta ngon ngọt chìu chuộng, còn bây giờ thì cạnh khóe nghiến đay.

Quốc Tri sạm mặt lại, đanh giọng:

-Xin dì đừng nặng nhẹ ba con. Từ ngày dì về đây ba con chưa đối xử tệ với dì bao giờ mà…

Ngưng một chút anh tiếp:

-Còn việc con bé Ly đi bán vé số, con sẽ làm luôn thay cho nó để có phần tiền của nó đưa cho dì. Như vậy dì vừa ý chưa?

Bà Lệ trề môi ra ngẫm nghĩ ít giây rồi ra vẻ đồng thuận:

-Mày tính làm gì đây?

Phẩy tay ra vẻ chán chường, Quốc Tri lầu bầu:

-Đạp xích lô hay xe ba gác gì cũng được như dì nói hồi nãy đó.

Ông Huân nhìn con ray rứt:

-Con liệu có làm được không hả Tri?

-Dạ, con cũng lớn rồi ba à! Trước lạ sau quen, ai sao mình vậy. Ba yên tâm đi! - chàng trai trẻ cương quyết.

Cúi đầu ra vẻ tư lự u hoài, ông Huân lặng im một hồi, đoạn ngẩng lên nhìn bà Lệ rụt rè đề nghị:

-Bà bỏ ra chút vốn mua cho nó chiếc xe để nó đi làm, được không bà?

Nghe hỏi bà Lệ giật người lên như bị ai chích điện, to giọng:

-Vốn đào đâu ra mà đưa! Tiền viện phí thuốc thang cho ông lâu nay một núi của cũng tan chứ ở đó mà ham. Tôi chỉ có thể đưa cho nó ít tiền đi mướn xe chạy ngày đầu tiên, rồi kiếm được tiền thì trích ra một phần để mướn xe tiếp cho ngày hôm sau. Còn bao nhiêu thì đem về đưa cho tôi phụ lo cơm nước.

Im lặng giây lát để xem có ai ý kiến gì không, bà kết luận một câu xanh dờn:

-Thằng Tri lo mà ráng làm cho đàng hoàng. Ngày nào không đem tiền về tao cho nhịn.

Mấy cha con nhìn nhau, mặt ai cũng chảy dài ra thểu não. Căn phòng bỗng dưng im lặng một cách ngột ngạt. Trong tình cảnh này người ngoài nhìn vào không hiểu sẽ nghĩ ai đáng tội nghiệp đây: Một ông chồng hờ bệnh hoạn sống vật vờ như người sắp chết? Một bà vợ tạm xui xẻo nai lưng ra gánh gia đình của ai đâu? Một chàng trai trẻ vào đời với hai bàn tay trắng cơ cực lam lũ? Hay một con bé với nguy cơ thất học từng ngày?

Từ ngày ấy Quốc Tri bước vào công cuộc tìm kiếm mưu sinh bằng chiếc xích lô rong ruổi khắp các nẻo đường của thành phố. Không muốn bỏ học, anh tranh thủ đi học buổi sáng, xong vừa tan trường là về ngay vác xe đi cày cho tới tối để có được khoản tiền cần thiết mà giao cho bà Lệ. Ngày nào chạy xe được khá khá khách thì còn đỡ, xui gặp ngày ế ẩm về nhà là bà Lệ nặng nhẹ chì chiết chịu không thấu. Vì vậy sáng hôm sau anh đành phải bỏ học làm việc bù để kiếm thêm đắp lại cho ngày hôm qua thất bát.

Những lúc chờ khách không có gì làm, Quốc Tri tranh thủ đem bài ra học. Trên xe lúc nào anh cũng đem theo một hai cuốn sách giáo khoa hoặc đề cương luyện thi đại học. Ngoài ra anh cũng say mê học ngoại ngữ và có vốn Anh văn rất khá. Từ lúc vào lớp Sáu anh đã bắt đầu học Anh văn và hết sức chuyên tâm với môn học này. Nó là một niềm đam mê kỳ lạ đối với anh, và chính nhờ lòng hăng say chăm chỉ ấy mà khả năng Anh ngữ của Quốc Tri có thể nói vượt xa các bạn cùng trang lứa. Những cuốn sách anh chắt chiu mua được ngoài tiệm lần lượt thay nhau trở nên cũ sờn nhàu nát vất ra chẳng ai thèm lượm, nhưng chữ nghĩa trong đó đã được lưu giữ một cách vững chắc trong bộ óc của mình. Quả là một sự đánh đổi hoàn toàn xứng đáng.

Thế là cũng từ đó người ta sẽ thỉnh thoảng thấy một chàng trai tuổi còn rất trẻ với nước da rám đen vì nắng gió phong trần, gương mặt thanh tú cương trực nhưng lúc nào cũng trĩu nặng ưu tư đứng bên chiếc xích lô chờ khách trước các cổng chợ, tay cầm cuốn sách say sưa học. Người ý tứ biết quan sát không khỏi thương cảm cho tấm gương hiếu học của một cậu học trò luôn phấn đấu bằng hết khả năng mình trong nghịch cảnh để vươn lên. Nhìn hình ảnh này người ta sẽ không khỏi liên tưởng ngay đến một loài cỏ dại bền bỉ mọc ở những bờ đá ven đường. Trong điều kiện khắc nghiệt khô hạn chúng sẽ nhạt nhòa phôi phai, nhưng chỉ cần cơ hội đến qua vài trận mưa là chúng lại vươn mình trỗi dậy với sức sống mãnh liệt như chứng tỏ sự dẻo dai thích nghi với mọi hoàn cảnh để sinh tồn và phát triển.

Vắng mặt khá thường xuyên trong lớp vì việc làm sinh nhai, Quốc Tri buồn lắm và có một cảm giác tội lỗi sao đâu. Xưa nay anh chưa bao giờ bê bối trong chuyện bút nghiên tới mức này, tự dưng bây giờ đến trường mà bữa được bữa mất nó không giống cái tác phong đứng đắn xưa nay của mình tí nào. Nhiều đứa không hiểu chuyện trong lớp xầm xì rằng anh trốn học đi chơi lêu lỏng, chắc thuộc thành phần bất hảo tha hóa đây. Quốc Tri phần tự ái, phần mệt mỏi về thể chất, chán nản trong tinh thần, nên cũng chẳng buồn giải thích với ai. Anh trở nên lặng lẽ như một cái bóng, vào lớp chỉ trầm lặng học và chép bài, xong là hối hả biến nhanh khỏi trường.

Ai nghĩ sao mặc họ, mình có nhiều thứ phải lo quá rồi chẳng dư hơi đâu mà lo chuyện khác nữa! Quốc Tri tự nhủ. Thôi thì năm nay ráng cho qua để tốt nghiệp là được rồi. Ba cái danh hiệu học sinh khá giỏi gì đó dẹp qua một bên cho xong. Mục tiêu chính là kỳ thi vào đại học kìa, nhất định phải kiếm được một suất học bổng thì mới có cơ hội được học tiếp. Một khả năng thật nhỏ nhoi và mong manh nhưng phải ráng hết sức thôi. Đừng bao giờ buông tay bỏ cuộc!

☘︎