Chương 5 (tt)

Dù không cuồng tín nhưng Lan mê tín và luôn tin con người có số, khi số đã vận vào thì khó có thể thoát, số phận lôi người ta đi và bế lên ngai vàng hay quẳng ra lề đường như vứt một con chuột chết. Cô nói chuyện đó với Laglan, chồng cô nhún vai, giọng riễu cợt, sao lại có thể tin vào thứ không hình hài, không âm thanh, không mùi vị.

Những khi gặp rắc rối hay phía trước mù mịt không biết lối đi, người Tàu, người An Nam thường tìm đến bói toán.

- Nếu ông ta bảo không thì sao?

- Thì đó là số.

- Anh lấy em cũng là số, không phải vì tình yêu sao?

- Số anh phải yêu em.

Laglan bật cười. Không tin nhưng Laglan vẫn theo vợ đi gieo quẻ. Con đường vào làng Thủ Lệ thật đẹp. Theo lời Trúc, đây là ngôi làng cổ. Xưa làng bắt cheo [1] cao nên đường toàn lát gạch Bát Tràng. Hàng cúc tần hai bên xanh ngắt. Cúc tần cũng là cây thuốc nam vì thế người ta thường thái nhỏ cho vào dồi chó, ăn có vị đăng đắng đỡ ngấy lại không lo đi nhanh về chậm.

Đến đoạn rẽ là rào dâm bụt, chủ nhà cho xén bằng rất công phu chắc hẳn phải có tâm hồn nhưng kỹ tính. Hồi nhỏ, trẻ con làng cô lấy lá này đặt lên tay rồi vỗ, gọi là pháo lá, tiếng kêu to chả kém tiếng pháo đất. Lại còn thi xem pháo đứa nào kêu to hơn và lúc giải tán thì cả hàng rào dài còn trơ cành và lá non.

Nhờ Trúc dặn kỹ nên Lan không phải hỏi thăm ai. Nhà cụ Tài ở giữa làng. Năm gian nhà lợp ngói vẩy cá đã cũ. Trên mái có đôi rồng chầu nguyệt, đầu hồi có hình con dơi đắp nổi. Vì ông cụ thân sinh đỗ kỳ thi Hội đời vua Minh Mạng, có chức quan nên triều đình mới cho làm năm gian. Lệnh này áp cho dân Bắc Kỳ từ thời vua Gia Long. Cụ Tài ngồi trên sập gụ diềm chạy hàng chữ phúc đang uống chè, mái tóc bạc, mắt sáng, trán rộng và cao thật đúng bậc chính nhân quân tử. Cụ đỗ kỳ thi Hương đời vua Tự Đức nhưng vợ trọng bệnh rồi mất, cụ buồn không đi thi Hội cũng chẳng làm quan. Nhà có năm mẫu ruộng, hàng năm nhiều hoa lợi nên cụ chỉ ở nhà đọc sách. Hai vợ chồng Lan rón rén lại gần.

- Thưa cụ... Hôm trước sợ cụ không tiếp con đã nhờ anh Trúc cháu cụ cử Khiêm đến thưa trước... Được cụ cho phép hôm nay vợ chồng con đến quấy quả cụ...

Cụ Tài có tiếng trong giới Nho học Hà Nội về bốc quẻ nhưng chỉ xem cho bạn bè, con cháu họ hàng, hiếm khi xem cho người lạ. Lan biết cụ quý Trúc lắm mới nhận lời.

Mở cánh tủ chè cụ lấy ra một hộp gỗ nhỏ bên trong có ba đồng tiền trinh đã nhẵn cạnh. Cụ ra bể nước mưa rửa tay mới bắt đầu quẻ bói. Theo lời Trúc dặn, cụ không lấy tiền, nhưng để quẻ thiêng, Lan lấy tờ bạc đặt vào đĩa trên bàn thờ rồi lạy ba lạy.

- Thưa cụ, con và chồng con muốn nhờ cụ xem giúp năm nay có làm được việc lớn không ạ... - Lan nhỏ nhẹ.

Laglan lặng im tò mò quan sát. Cụ cho ba đồng tiền vào cái bát nhỏ, lấy tay bịt miệng xóc mấy lần mới thả ra đĩa. Nhìn kỹ mặt từng đồng trinh, cụ lấy que tre tròn bóng đặt ra sập. Đến lần thứ sáu thì các que tre xếp thành hàng, que thò ra que thụt vào. Tính toán trong đầu hồi lâu cụ thong thả.

- Trong quẻ này Cấn là quái thượng, cũng là ngoại quái, Khôn là quái hạ cũng là nội quái. Cấn tượng sơn là núi, Khôn tượng địa là đất nên quẻ là Sơn Địa Bác, sau quẻ Bí đến quẻ Bác. Bác nghĩa là mòn hết, Bí cực tác Bác. Đây là quẻ rất xấu, không nên làm vì có kẻ tiểu nhân hãm hại.

Lan lặng người. Đã đi xem là phải tin, quẻ xấu là giời không cho nhưng cô thấy tiếc, cơ hội nghìn năm có một. Laglan thấy nét mặt vợ không vui, ông hiểu sự việc.

- Thưa cụ, nhờ cụ gieo cho tôi năm nay có làm được việc lớn không ạ.

Cụ Tài nhìn Laglan nghi ngờ, cụ biết người Tây không tin và còn cho đó là môn bịa đặt có bài bản. Như đoán được ý nghĩ của cụ, Laglan khoanh tay, giọng lễ phép:

- Thưa cụ! Tôi rất tin vào phép thuật này, xin cụ hãy xem cho tôi.

Định cất ba đồng trinh nhưng trước thái độ khiêm cung của anh ta, cụ lại cho vào trong bát. Cụ xóc đúng sáu lần và lấy que tre xếp ra sập. Tính toán một hồi, cụ đọc:

- Quẻ này Khảm là quái thượng, cũng là ngoại quái, Khôn là quái hạ cũng là nội quái, Khảm tượng thủy là nước, Khôn tượng địa là đất, quẻ này gọi là Thủy Địa Tỷ. Sau quẻ Sư đến quẻ Tỷ, Tỷ nghĩa là thân phụ, có liên lạc dây dính với nhau, trong đám Tỷ ắt phải có người đầu bầy. Trong đám quần chúng đó ắt phải có người chỉ huy. Quẻ này tốt có người giúp làm việc lớn thành công.

Mặt Lan tươi tắn trở lại, cô ngập ngừng:

- Như thế...

- Chị làm thì việc bất thành, nhưng tuổi anh lại rất tốt.

Cả hai ra ngoài ngõ, Laglan nói với vợ giọng hài hước giễu cợt.

- Nếu trúng thầu là do tuổi anh năm nay tốt?

Lan gật đầu.

- Vậy thì lợi nhuận không phải chia theo vốn góp mà chia theo vận, anh sẽ được nhiều hơn vì không có anh em sẽ không làm được việc lớn?

- Anh làm cả để khỏi phải chia.

Biết vợ giận, Laglan làm hòa:

- Anh đùa thôi, anh làm sao có thể mộ phu được.

Lan không trả lời, cô bực bội đi bộ ra đầu làng gọi xe tay mặc chồng với chiếc xe ngựa.

5.

Hồng sang Hà Nội được bốn ngày. Chừng hơn bốn năm ông mới có dịp quay lại thành phố này. Không ở nhà người quen, ông thuê phòng trọ của chủ người Quảng trên phố Géraud [2] cho tiện công việc.

Hồng sinh ở Hà Nội sau khi ba mẹ gồng gánh sang An Nam được hơn một năm. Mười tuổi lại theo gia đình xuống Hải Phòng nhưng thi thoảng vẫn lên Hà Nội thăm họ hàng, người thân nên Hà Nội không quá xa lạ. Hà Nội đổi khác, giờ nó đã là thành phố bảo hộ. Ông nhớ hồi bé mỗi khi nghe tiếng trống khẩu, tiếng trống báo hiệu có quan sắp đi qua để mọi người chuẩn bị đứng dậy mà chào. Những lần ấy Hồng đóng cửa nhưng ghé mắt qua khe nhìn ông quan An Nam. Ai chậm thế nào cũng bị lính cầm hèo trúc phết gãy xương. Hà Nội giờ không thấy vua ngự giá Bắc tuần, ông nhớ như đóng đinh trong đầu có người An Nam bị khép tội dám nhìn trộm long nhan. Anh này ở phố Hàng Dầu bị điếc không nghe được tiếng trống, tiếng loa đã vô tình mở cửa đúng lúc kiệu vua đi qua lập tức bị lính gông lại giải về phủ. Sau nghe dân phố đồn anh điếc bị chém đầu. Bây giờ dân hàng phố mở cửa cả ngày. Hà Nội không còn ăn cơm tối khi mặt trời chưa lặn rồi vội vàng giấu tiền sợ đêm cướp vào lục lọi. Cổng gác lù lù đầu phố bị phá bỏ. Bên hồ Gươm, chỗ ngày trước còn là ao, Hồng và lũ trẻ xuống đó câu cá giờ mọc lên mấy tòa nhà.

Bụng không đói nhưng Hồng rẽ vào quán mì vằn thắn ngay đầu phố gọi một bát. Hồi còn sống ở Hà Nội, cha ông thường dẫn ra quán này vì “vị giống đúng như ở quê”. Chủ là bà già người Quảng, nay đứng bán chắc con trai bà. Từ khi ba bắt phải về Quảng Đông, chẳng có vốn Hồng chỉ buôn bán lặt vặt. Ba ông tuyệt đối không cho đồng nào. Đang buôn bán lớn, hàng ngày đi lại giờ chôn chân một chỗ Hồng bức bối. Mấy lần lạy ba cho sang lại Hải Phòng nhưng ông quắc mắt. Rồi một công ty rất lớn kinh doanh từ Quảng Đông vắt sang tận Đông Dương biết Hồng từng buôn bán và thông thạo Bắc Kỳ đã kéo về làm. Việc đầu tiên họ giao là sang An Nam gặp Lan. Chắc họ biết ông có mối quan hệ với cô ta.

Ban đầu Hồng tính đến công ty như khách hàng giao dịch rồi đưa ra yêu cầu với Lan, nghĩ lại Hồng thấy không an toàn, văn phòng lúc nào cũng có người, nếu Lan to tiếng ông sẽ bị bắt ngay. Ngoài phố cảnh sát và chỉ điểm lượn lờ ngày đêm, khó mà dừng xe của cô ta để nói chuyện. Đến nhà riêng quá mạo hiểm nhưng an toàn hơn hai cách kia, cô ta có hô hoán cảnh binh thì bịt mồm cô ta cũng dễ và nếu nguy hiểm sẽ khử luôn và chuồn. Chiều nay đã có người bí mật chuyển cho ông giấy ra vào cổng. Mặt trời sụp xuống. Chờ nhá nhem Hồng rời nhà trọ. Đến cổng thành, Hồng hít hơi sâu bước lại trạm gác chìa giấy. Lính Tây xem kỹ, lại soi từ đầu xuống chân, không có gì khả nghi, hất hàm ra hiệu cho vào.

Lan mặc váy kiểu Tây màu đen, yếm trắng cổ xây bằng lụa Vạn Phúc, cô ngồi trên xa lông, tay bới mái tóc đen dài vừa gội. Trông thật gợi cảm dưới ánh đèn măngsông. Laglan đi Lào Cai hôm qua, tuần sau ông ta mới về.

Hồng khẽ mở cánh cửa nhẹ chân bước vào. Lan sững người trước sự xuất hiện đột ngột của Hồng. Ông ta già và gầy hơn nhưng vẻ nhanh nhẹn vẫn nguyên. Lan không hiểu làm cách nào ông ta có thể qua được cổng thành với nhiều lính canh nghiêm ngặt. Lan bảo hai hầu gái xuống sân chơi. Hồng nhìn Lan bằng con mắt thòm thèm, tiếc nuối, không ngờ cô ta ngày càng quyến rũ. Mặt cô sắt lại. Đểu cáng như Sở Khanh còn dám liều lĩnh vác mặt đến nhà cô. Hồng phủ đầu:

- Con tôi đâu?

Đụng đến con, Lan uất trào nước mắt:

- Ông đã giết nó sao còn mở mồm hỏi nó đâu. Ông cút khỏi đây ngay!

Lan vớ cái ấm chuyên giơ cao ném vào Hồng nhưng rất nhanh ông ta rướn người, một tay tóm ngay cổ tay Lan, tay kia nắm chặt vòi ấm. Mặt Hồng biến sắc không ngờ bị Lan phản ứng quyết liệt. Thế là đứa bé đã chết. Mà sao cô ta lại nói chính ông đã giết con mình. Lần cuối cùng lén gặp cô ta trước khi phải về bên kia, cô còn xoa bụng và nhẩm tính tháng đẻ. Hôm đó ông dặn nếu con trai thì đặt tên là Xá để nhớ nơi hai người lần đầu gặp nhau. Ông về bên kia có gặp đâu sao cô ta lại nói chính ông giết nó? Đứa bé ở trong bụng cô ta mà cô ta vẫn sống thì không ai có thể giết chết nó ngoài cô ta. Chắc chắn phải có một điều gì đó không bình thường.

- Cô giết nó để rảnh thân lấy chồng mới đúng không?

Lan nấc nghẹn rồi hét to:

- Ông là đồ khốn nạn!

Hồng tái mặt, ông ta liếc nhanh ra cửa nghe ngóng nhưng thật may xung quanh vẫn im lặng.

- Ông đã xui vợ đánh ghen, làm nhục tôi... Một người đang có chửa bị đánh, bị đuổi hỏi làm sao mà giữ được thai. Ông cút ngay không tôi báo cảnh binh bắt ông bây giờ.

Hồng choáng váng. Vợ ông về bên kia chỉ sau ông vài ngày. Và nếu có ở lại chắc chắn bà ta không đủ can đảm đánh người. Một mụ đàn bà nhút nhát chỉ biết nấu ăn và giặt quần áo sao dám liều lĩnh? Có thể ba ông đã dựng lên màn kịch, muốn cắt đứt con đường quay lại với cô ta của ông. Việc đó quá nhỏ với một người từng trải, luôn phải đối phó đủ hạng người để kiếm tiền nuôi gia đình. Nhưng biết đâu chính cô ta muốn lấy chồng mới đã tự phá bỏ thai nhi thì sao? Mắt Lan giàn giụa.

- Nó giống như vở tuồng Quảng Đông mà tôi xem ở Hải Phòng. Ông sai bà ta đánh tôi lại cho người vờ cứu, sai người thuốc men lại đưa tiền cho tôi đi trốn. Ai bày trò cắt thuốc vô sinh cho tôi uống? Ông hay bà già kia? Hay cả hai âm mưu làm điều thất đức?

Nếu đúng như cô ta nói thì có thể ba ông đã ra tay. Chưa chắc. Rất có thể chính cái thằng báo cho Lan ông có vợ biết cô giấu tiền trong nhà đã dựng trò để đoạt món tiền. Giờ không phải lúc thanh minh, Hồng dịu giọng:

- Dù ngọt ngào hay đắng cay thì chuyện cũng đã qua, xới lại là làm vỡ những hạnh phúc mà chúng ta từng vun vén... hôm nay tôi đến gặp cô vì lý do khác... Tôi biết cô tham gia trưng thầu phá tường thành... Tôi chắc rằng công ty của cô thế nào cũng được chọn cho dù cô không có nhiều kinh nghiệm. Nếu công ty Hoa kiều hay công ty Pháp phá thành, người An Nam có lên án bọn họ cũng không quá phiền lòng. Nhưng với cô, đó là tội tày đình. Chỉ vài câu thơ mà cô phải khốn đốn, cả họ tẩy chay, làng xóm sỉ vả, chắc phá thành hậu quả còn lớn hơn vạn lần. Cô sẽ bị người An Nam đời này, đời sau và mãi mãi nguyền rủa là kẻ phá hoại di sản của tiền nhân...

Cô không nghĩ sâu như thế, chỉ đơn giản nếu công ty cô không phá cũng có công ty khác làm việc này, Toàn quyền Đông Dương quyết rồi. Nhìn mặt Lan bợt bã, Hồng đoán Lan sợ, ông ta bồi tiếp:

- Nếu cô rút khỏi danh sách bỏ thầu, người ta sẽ chuyển vào tài khoản của cô một số tiền lớn... Thật lòng xin lỗi nỗi chuyện cô đã phải chịu đựng... Còn điều tôi vừa nói, cô nên suy nghĩ cho kỹ...

Nói xong Hồng đi ra ngay.

Cô biết tường thành này mới xây được gần trăm năm nhưng nó lại xây trên nền thành cũ có từ rất lâu. Xuống suối vàng chẳng ai nghe được người đời sau chửi rủa và cô cũng đâu có con mà sợ nó chịu tiếng... Cô không hiểu nổi tại sao người ta muốn cô rút và nếu rút họ còn chuyển cho cô một khoản tiền. Người ta là ai? Họ làm thế với mục đích gì? Con Nụ rón rén lại gần, nó đưa tờ giấy cho Lan.

- Thưa bà, giặt quần áo của ông con thấy có tờ giấy này trong túi. Đó là một bức thư Hồng gửi cho Laglan.

Thưa ngài quan tư!

Ngài có thể rõ quá khứ của vợ ngài, hoặc không biết một tí tị ti nào, tôi nghĩ nó không quá nặng nề với một người đàn ông khi đã yêu. Khi tôi yêu cô ấy tôi cũng như ngài, bỏ ngoài tai mọi điều thị phi. Chúng tôi lấy nhau khi cô ấy còn ở Nam Định rồi đưa nhau về Hải Phòng sinh sống, nếu không tin, ngài có thể hỏi cô ấy và nếu yêu chồng, cô ấy sẽ im lặng để giữ gìn hạnh phúc gia đình, còn nếu không yêu cô ấy cũng im lặng để ngài tưởng cô ấy yêu ngài, đàn bà An Nam là như vậy. Nhưng ngài sẽ đặt câu hỏi với tôi, cô ấy là vợ, vậy tôi có tổ chức cưới không? Giấy tờ của Tòa đốc lý Hải Phòng cấp cho đâu? Đó là câu hỏi tôi chỉ có thể trả lời ngài, người Á Đông chúng tôi khác nước ngài, cứ về ở với nhau là vợ chồng rồi. Nếu không là vợ tôi tại sao mọi người vẫn gọi cô ta Hồng và tại sao ngay tên công ty cũng vẫn mang tên tôi? Điều đó là gì tôi tin là ngài hiểu. Thưa ngài! Không là vợ chồng sao cô ấy lại có thai với tôi? Và tôi nói để ngài biết vì muốn lấy ngài, chính cô ta đã uống nước lá rau răm để đẩy cái thai ra ngoài. Một người mẹ giết con theo quan niệm của ngài là thế nào? Tôi tin ngài khó đồng tình. Hẹn dịp nào đó tôi sẽ được diện kiến ngài. Trân trọng cám ơn ngài!

Chồng cũ của vợ ngài.

Lời lẽ trong thư Lan vừa nói xấu cô vừa kích lòng tự trọng của Laglan. Rõ ràng ông ta có ý phá đám. Nếu không xảy ra chuyện, cô chấp nhận làm lẽ. Sao Hồng không hiểu điều đó mà phụ tình cô. Mặt cô nóng ran vì uất ức. Chắc Laglan đã đọc thư, mà sao chả thấy nói gì? Quay cuồng với những câu hỏi, cô gọi con Nụ vào bóp đầu, đến khi tay nó chỉ còn quờ trên tóc mà vẫn không đỡ...

6.

Cuộc trò chuyện với Trúc giúp Lan nhận ra điều vô cùng quan trọng, dù các thành viên hội đồng chấm thầu của Bazin không nói ra song họ đều mong công ty của An Nam trúng thầu. Có vẻ họ ngầm ủng hộ quan điểm mị dân bản xứ của chính phủ bảo hộ và cũng để cho dân chúng thấy chính “người An Nam phá thành An Nam”. Vì đấu thầu công khai nên họ vẫn phải tuân theo luật chính quốc, công ty nào bỏ giá thấp, công ty đó thắng thầu. Và nếu Tư Hồng An Nam bị loại thế nào Thống sứ Bắc Kỳ cũng ngầm thỏa thuận với công ty thắng cuộc cho Tư Hồng An Nam làm thầu phụ. Lan muốn giành trọn hợp đồng, không muốn chia nó cho ai. Khi biết Bazin mời Đốc lý Hà Nội Baille tham gia hội đồng, Lan quyết định đến nhà riêng. Chờ đúng hôm vợ con Đốc lý đi nghỉ ở Đồ Sơn, cô đến một mình.

Tư dinh quan đốc nằm ngay phía sau nơi ông ta làm việc, lúc nào cũng có tốp lính Tây, lính ta súng đạn đầy đủ đứng gác. Một lính Pháp nhận ra Lan. Cô cất giọng ngọt ngào nhờ anh vào thưa với quan đốc có cô Tư Hồng xin được gặp. Anh ta vui vẻ vào ngay. Một lúc sau ra bảo:

- Thưa bà, quan đốc đang mệt, ngài nói có việc gì sáng mai mời bà đến công sở.

Biết đàn ông Pháp luôn tôn trọng phụ nữ, Lan cũng quá rõ hai con người trong một Baille Đốc lý, nghiêm túc trong công việc và mê đàn bà đẹp. Đầu ông ta bao giờ cũng chải sáp bóng lộn, rẽ ngôi thẳng tắp luôn rẩy tí nước hoa. Lạ là nhan sắc vợ ông ta ở mức trung bình, chắc “ghét của nào giời trao của ấy”. Đôi lần có việc phải nhờ cậy, gặp ông ta bao giờ Lan cũng phải nghe ngôn từ có cánh và những câu ví khó hiểu. Tán tỉnh cũng chỉ thỏa mãn tính lãng mạn vốn có của ông mà thôi vì Hà Nội quá hẹp lại khá đông người Pháp.

- Anh vào thưa lại, nếu ngài từ chối tiếp tôi cứ đứng ở ngoài cửa cho đến sáng mai.

Anh lính tức tốc chạy vào. Cô sửa lại áo khăn.

- Xin mời bà! - Anh lính cười.

Quan đốc áo sơ-mi bỏ trong quần, tóc chắc vừa chải vì vẫn còn khe lược. Lan cố ý bắt tay rất lâu.

- Thưa bà Tư Hồng, chắc việc cần kíp lắm bà mới đến nhà tôi vào buổi tối xấu trời như hôm nay?

Lan cười tươi, nheo mắt kéo cái khăn cố tình để hở mảng vai trần, miệng chúm chím:

- Tôi vừa nói chuyện với ngài Thống sứ Chavassieux ở nhà riêng...

- Ồ, tôi biết ngài rất quý mến bà...

- Ngài Thống sứ không khuyên nhưng gợi ý tôi nên gặp quan đốc vì ngày mở thầu đang đến gần, thế nên đêm tối tôi cũng phải đến... Như ngài nói trong lễ nhậm chức, mọi việc ngài làm luôn vì chính phủ bảo hộ và dân bản xứ, chắc ngài còn nhớ...

- Xin bà nói cụ thể, tôi hay dùng câu đó...

Rút cái khăn bằng the mỏng khỏi cổ, Lan đứng dậy ưỡn ngực như muốn khoe cái yếm cổ quả tim. Đi một vòng quanh nhà cô thẽ thàng:

- Thưa ngài, tôi đến vì chuyện bỏ thầu phá thành...

- Tôi biết công ty của bà đã nộp hồ sơ cho bên Bazin, mong bà kiên nhẫn.

- Tôi muốn nói việc khác cơ...

Lan đứng ra sau lưng quan đốc, đặt nhẹ hai tay lên vai. Baille hốt hoảng định đứng dậy, Lan ấn ông xuống ghế.

- Ấy chết bà Tư Hồng, xin bà đừng làm thế...

- Nếu ngài không hứa giúp, tôi cứ ở nhà ngài qua đêm nay...

Nói xong Lan cúi người lùa bàn tay phải vào ngực trái Baille, xoa nhẹ mớ lông rậm.

- Bà không được làm thế! Tôi gọi lính gác vào bây giờ.

Lan cười:

- Để tôi gọi hộ ngài cho họ chứng kiến quan đốc bên một người đàn bà An Nam...

- Nhưng hội đồng chấm thầu đâu chỉ có mình tôi...

Baille nhấc tay Tư Hồng ra.

- Những thành viên khác là việc của tôi. Họ cũng sẽ ưu tiên dân bản xứ như ngài mà...

- Vâng... nhưng tất cả phải theo luật nước Pháp...

Lan bắt tay Baille:

- Ngài hứa ủng hộ tôi rồi đấy.

Nói xong Lan vuốt nhẹ má quan đốc đi ra. Cô cười trong bóng tối. Quanh hồ Gươm, những trụ đèn dầu vẫn sáng dù phố không còn bóng người. Về nhà, Laglan vẫn thức, mặt hằm hằm. Cô vào phòng thay quần áo. Ông ta đi theo nhìn, mắt di chuyển theo từng động tác cởi áo của vợ đầy nghi ngờ.

- Sao đêm nay anh có hành động kỳ lạ như vậy?

Laglan hậm hực:

- Em thừa biết trưng thầu phải theo luật, ai bỏ giá thấp nhất người đó thắng cuộc, vậy mà em cứ cố tình đến nhà riêng quan đốc...

Lan tiếp luôn lời chồng:

- Và đám dân Pháp ở thành phố này gọi ông ta là quan “đốc đa”, sao anh không nói nốt câu đó?

Laglan im bặt. Lan cởi nốt chiếc váy, vơ thêm cái yếm ném thẳng vào người Laglan. Cô trần truồng vào phòng tắm. Laglan lén đưa lên mũi ngửi, chẳng có mùi lạ ngoài mùi thơm ngai ngái mà ông vẫn hít hàng ngày. Bất ngờ tờ giấy lòi ra từ cái túi bên trong cạp váy, tưởng thư ông vội đọc, nào ngờ đó là tờ giấy chép những từ tiếng Pháp liên quan đến trưng thầu do chính ông dạy lúc nằm trên giường đêm qua.

Lần này không phải là lần đầu Trúc vào thành. Lúc còn nhỏ đã theo ông nội lên gò Khán Sơn nghe lỏm ông mạn đàm thi ca với nhà Nho Nguyễn văn Siêu và Lê Đình Diên. Trúc buồn bã, có thể đây là lần cuối cậu đứng trên tường ngắm tòa thành dù tàn tạ nhưng sắp mất. Đền đài và trại lính lọt cả vào tầm quan sát.

Nguyễn Ánh đánh bại nhà Tây Sơn lên ngôi lấy niên hiệu Gia Long rồi chuyển kinh đô vào Huế. Lấy cớ Thăng Long không còn là kinh đô, Gia Long ra lệnh phá thành nhà Lê cho xây thành mới và bắt gọi Bắc Thành. Thành mới hình vuông xây trên nền thành cũ nhưng nhỏ hơn, mỗi chiều rộng hơn một nghìn thước Tây với năm cửa theo phong cách Vauban, thịnh hành ở châu Âu thế kỷ XVIII. Song có điều, bên trong vẫn theo thuật phong thủy phương Đông, có núi có hồ. Gần cửa Đông là dinh tổng đốc, đề đốc, bố chánh, án sát và nhiều trại lính. Gia Long cho xây lại hoàng cung nhưng gọi là hành cung. Gần cửa Bắc cho đắp gò Tam Sơn, đỉnh cao nhất ứng với Thổ Tinh mang ý nghĩa của sự trung thành. Đầu mùa hè năm Tự Đức thứ ba sáu, lính Pháp dùng pháo nã vào cửa Bắc, lại thúc quân áp sát tường thành, dùng thang trèo lên chĩa súng bắn vào. Quan nghe súng nổ rầm rầm bỏ trốn, nghĩa sĩ chống trả quyết liệt bằng súng trường đơn sơ nhưng khí phách không thắng nổi súng máy và đạn pháo. Tình thế tuyệt vọng, Tổng đốc Hoàng Diệu đã treo cổ trên cành cây đa trên gò này. Trước đó ngài gửi cho Tự mấy chữ “Đất trung thổ trở nên địch địa, sống thẹn với nhân sĩ Bắc Hà lòng cô trung thề với Long Thành, chết mong theo Nguyễn Tri Phương dưới đất”. Phần đuôi và cũng là một đỉnh nhỏ của Tam Sơn ứng với Thủy Tinh. Còn phía nam thời Hậu Lê từng là gò đất cao có tháp, năm 1812 Gia Long cho xây kỳ đài, nó ứng với sao Hỏa. Khán Sơn nằm ở phía Tây có đỉnh khá bằng, cây cối um tùm ứng với sao Kim trấn trị phía Tây. Thời hưng thịnh, vua Lê Thánh Tông thường đứng trên đỉnh gò Khán chứng kiến quân sĩ thao lược quân sự. Phía đông có Thổ Sơn ứng với sao Mộc trấn phương đông. Trên chính Nùng Sơn là điện Kính Thiên, điện xây hơi nghiêng về hướng Tây...

Chuyện cũ cứ hiện ra trong đầu Trúc. Nhưng giờ dinh tổng đốc, dinh tuần phủ đều là trại lính. Tổng trú sứ Constans ra lệnh phá điện Kính Thiên để xây nhà chỉ huy sở pháo binh. Chắc không lâu nữa, Khán Sơn, Tam Sơn, cũng bị san phẳng. Dù không còn là kinh đô nhưng Trúc thấy xót xa, huống chi là cử Hiền, cử Thạch. Từ ngày Pháp chiếm Hà Nội, không chịu nổi mất mát, đổ vỡ và sự coi thường, khinh bỉ, nhiều nhà Nho bỏ về quê. Nho giáo đã cuối chiều ở thành phố này. Tim Trúc nhoi nhói, máu dâng lên mặt, hóa ra muốn “vững thành bền quốc” thì “quân vi dân vi quốc”, vua không vì dân vì nước dẫu thành có vững nước cũng chẳng bền.

- Tôi biết thầy nghĩ gì rồi.

Trúc giật mình quay lại, giọng lúng túng:

- Tôi đi khảo sát để báo cáo quan Đốc lý.

- Trông thầy thất thần là tôi biết lòng thầy...

- Nhà đang có cột chống giờ bỏ đi tôi cũng xót... Nhân đây tôi muốn nói với chị... - Trúc ngập ngừng.

- Nếu trúng thầu, tôi chỉ nhờ một việc, chị nói với quan Toàn quyền Lanessan giữ lại Kỳ đài và đôi rồng đá ở điện Kính Thiên... nếu được cả Khán Sơn thì càng tốt... Quan thanh tra học chính Dumoutier hứa cũng sẽ nói thêm...

Lan chẳng hiểu lịch sử, cũng chẳng biết thành có ý nghĩa thế nào với các nhà Nho. Nhưng cô biết rõ các nhà Nho coi thường hạng người như cô. Chữ Me Tây cũng từ họ mà ra. Tại sao họ lại nhờ thầy ký nói với cô điều đó? Việc đó rất lớn, lớn đến mức mới chỉ nghe nói cô đã lo. Cô không chắc chắn mình trúng thầu. Và nếu bị đánh bại cô sẽ không thể làm được việc thầy ký và các nhà Nho tin tưởng gửi gắm. Bỗng nhiên lòng cô hừng hực “mình không nên thua bọn họ, không thể thua vụ này”.

Địa điểm mở thầu là phòng họp của hội đồng thành phố, nó nằm chính giữa Tòa đốc lý nhìn ra thẳng hồ Gươm. Đại diện các công ty đã có mặt từ sớm, ai cũng giấu sự căng thẳng bằng nụ cười gượng. Họ bắt tay xã giao rồi tản ra thành từng nhóm. Lan mặc áo năm thân may bằng lụa trắng Vạn Phúc, hàng khuy hổ phách óng ánh bật lên vẻ sang trọng. Đầu vấn khăn nhiễu điều làm tăng sự chín chắn nhưng trông già hơn tuổi. Cô cười với ngài Thống sứ và Đốc lý khi hai ông bước vào. Đốc lý có vẻ ngượng ngùng. Trúc cũng có mặt và thấy tú Khai lấp ló hành lang. Vậy là tú Khai làm công cho Lan.

Cô chúm chím đi lại đầy tự tin. Ngoài việc thuê nhân công nhà quê, cô còn nhìn ra tiền từ đống gạch đá cũ. Đó là khoản tiền rất lớn. Cô phát hiện ra điều này khi tình cờ đi qua Hàng Gai, nghe được lời phàn nàn của chủ nhà đang xây phải chờ gạch hãng Bourgoin Meiffre. Laglan không tin, cô giải thích người An Nam rất thích gạch đá liên quan đến thành quách đền đài, họ tin dùng nó có lộc âm. Lan nói thêm Bourgoin Meiffre làm ra không đủ bán và họ vừa phải cho nhập máy ép hơi nước tân tiến cỡ lớn từ Pháp sang để tăng số lượng, Laglan mới ừ à.

Phillippe bắt tay cô như muốn nói “rồi cô sẽ hối tiếc vì không bắt tay với chúng tôi”. Một hồi thanh la đồng kêu tèng tèng, buổi bỏ thầu bắt đầu. Viên chủ tọa cao nghều, hắng giọng.

- Tôi tuyên bố buổi bỏ thầu bắt đầu. Thưa quý bà, thưa các quý ông! Tham dự lễ bốc thăm hôm nay có ngài Thống sứ Bắc Kỳ, ngài Đốc lý Hà Nội, ngài phụ trách luật và ngài phụ trách ngân sách thành phố. Họ cũng là các thành viên trong hội đồng trưng thầu cùng với đại diện của hãng Bazin.

Tiếng vỗ tay rào rào. Laglan ghé tai vợ:

- Ông ta nói thứ tiếng Pháp rất nhà quê.

Lan dúi tay vào lưng chồng. Viên chủ tọa lại hắng giọng.

- Dù quý bà, quý ông đã biết luật nhưng tôi vẫn nhắc lại, công ty nào bỏ thấp nhất, công ty đó sẽ trúng thầu, nếu tất cả bỏ giá bằng nhau tất cả đều trúng. Bây giờ, xin mời quý bà, quý ông!

Ông ta đánh một tiếng vào thanh la. Căn phòng yên lặng, người của công ty này nhìn người công ty kia như muốn nói “các vị trả giá trước đi”. Dù lần đầu nhưng Lan được bạn bè chồng truyền kinh nghiệm cứ bỏ trước để thăm dò đối thủ, Lan đứng lên dõng dạc:

- Tôi bỏ giá một trăm sáu mươi nghìn đồng.

Mọi ánh mắt dồn về phía Lan. Đại diện Quảng Đông địa ốc là một ông trung tuổi, tóc bím, áo dài đến gối kiểu truyền thống Trung Hoa nói rõ ràng:

- Tôi bỏ giá một trăm năm tám nghìn.

Đại diện Cung ứng vật liệu Đông Dương, Công ty Thầu xây dựng An Nam bỏ một trăm năm bảy nghìn đồng. Phúc Kiến địa ốc bỏ một trăm năm sáu nghìn đồng.

Không khí phòng thầu bắt đầu nóng lên. Viên chủ tọa tuyên bố:

- Công ty nào trả thấp hơn giá một trăm năm sáu nghìn đồng?

Căn phòng im phăng phắc. Ông ta gõ chiếc búa gỗ vào thanh la.

- Một trăm năm sáu nghìn lần thứ nhất!

Chẳng công ty nào trả thêm, ông ta lại gõ và hô to:

- Một trăm năm sáu nghìn lần thứ hai?

Lan đảo mắt rất nhanh nhìn xung quanh, giọng tự tin:

- Tôi bỏ một trăm năm mươi nghìn!

Căn phòng xôn xao. Đại diện Quảng Đông địa ốc tiếp luôn:

- Tôi bỏ một trăm bốn tám nghìn!

Các công ty còn lại cũng bỏ giá này. Vậy là đã rõ, trò chơi của bọn họ lộ ra. Không chờ chủ tọa chốt giá, Lan tiếp luôn:

- Tôi bỏ giá một trăm hai mươi nghìn đồng.

Cái giá Lan đưa ra khiến người các công ty quá bất ngờ. Họ chụm đầu thì thào. Chờ hồi lâu không thấy công ty nào bỏ tiếp, chủ tọa gõ thanh la.

- Một trăm hai mươi nghìn lần thứ nhất!

Vẫn im lặng.

- Một trăm hai mươi nghìn lần thứ hai!

Các công ty không nghĩ đến giá đó vì nó quá thấp nên không ai phản ứng.

- Một trăm hai mươi nghìn lần thứ ba!

Chủ tọa chờ đợi nhưng không cánh tay nào giơ lên. Ông ta nhìn một lượt, gõ thanh la chốt rồi dõng dạc.

- Tôi tuyên bố, Tư Hồng An Nam công ty thắng thầu với giá một trăm hai mươi nghìn đồng. Xin chúc mừng bà Tư Hồng!

Quan Thống sứ, quan Đốc lý lại bắt tay Lan. Đại diện các công ty cũng bắt tay chúc mừng và Lan đoán họ nghi ngờ với giá đó cô làm lấy tiếng chứ chẳng thể có lãi. Laglan hôn vợ.

- Giờ thì anh tin vào số chưa?

- Số của anh năm nay làm được việc lớn mà. - Laglan đùa vợ.

Trúng thầu là ngoài mong đợi bởi Lan biết đối thủ quá mạnh và cô cũng chỉ muốn thử sức. Lan nhẩm tính những việc phải làm ngay, trước mắt là đặt xe cút kít, vào làng rèn Hòe Thị [3] đặt xà beng, búa chim. Theo gợi ý của Trúc, nên chia ra nhiều gói nhỏ vì mình cô không thể ôm hết được và có thể giao cho cả ký Bưởi. Tuy mới biết anh này, chả hiểu sao cô đầy tin tưởng. Rất trẻ mà đã giúp hãng thầu Châu Á cung cấp đá xây Tòa đốc lý và bưu điện. Tú Khai đến bên Trúc nói nhỏ:

- Tôi làm ký cho Tư Hồng An Nam được một tháng nay rồi... chắc cụ cử Thạch và cử Hiền không vui... có dịp tôi sẽ...

Trúc hiểu ý tú Khai. Thực lòng anh chả trách, hoàn cảnh khiến tú Khai thay đổi.

Chú thích:

[1] Tục lệ con trai lấy vợ làng phải nộp một khoản tiền hay gạch lát đường làng mới cho đón dâu.

[2] Nay là phố Tạ Hiện, quận Hoàn Kiếm.

[3] Nay thuộc phường Xuân Phương, quận Nam Từ Liêm.