- XVI -

Dưới làng Ná Đắng xa xôi kia, lúc sắp chín. Giữa khoảng xanh rừng, lốm đốm những miếng nương vàng ngọt. Mùa này lúa tốt.

Hồi ấy, bỗng nhiên dọc suối Nậm Ma lại rộn lên có tin đồn vua sắp ra. Những người nhút nhát lại đem giết chó trắng, dê trắng, gà trắng, gà đốm. Có người đuổi trâu vào rừng, rồi có người khác đến xui làm thịt trâu cúng trong ấy. Những người xưa nay thường suy nghĩ chín chắn, khẽ bảo nhau: "Khéo không có lại bọn tay sai đế quốc Mỹ bên Lào về cho uống thuốc lú muốn cho ta bỏ gặt lúa sớm đấy." Quả nhiên, có người đã bỏ canh nương. Lợn cỏ ra ăn hết lúa, hết đậu.

Trưởng thôn Pàng định lên Phiềng Sa báo cáo với chủ tịch Tỏa, như lần trước. Nhưng mấy hôm có nước trong, đương lúc rộ cá, lại mải bắt cá, chưa đi.

Sáng hôm ấy, Pàng vác lưới ra suối. Vừa đến ghềnh đá, gặp mấy người Mèo lạ, áo đen, ngợ như lối áo của người bên kia về. Biên giới cách đây một cánh rừng già, không có đường, nhưng chỗ nào cũng qua được.

Nghĩ họ đi lướt qua, Pàng thu cái chài tỏa vào ngực, bước tránh lối rồi định đứng lại hỏi. Nhưng ba người nọ đã chụm lại trước mặt và sau lưng Pàng. Một người hỏi Pàng trước:

- Xóm này có ai ở nhà không?

Pàng nhìn sững mặt người hỏi, rồi hỏi lại:

- Các người có giấy thông hành không?

Người kia nói to:

- Mày còn chưa biết bây giờ bên sông Mã, ngoài sông Đà, tất cả các suối đương kiêng bắt cá, kiêng ra nương à?

- Không được. Chính phủ bảo nhân dân sản xuất...

- Con rắn, con hổ cắn mày! Mày theo cán bộ thì bố mẹ mày có sống lại cũng không biết đường về đâu.

Pàng không hãi ai dọa. Pàng tin Thào Khay hơn tin ma. Nhưng Pàng sợ bọn vượt biên giới vào thường có súng ngắn. Pàng toan lách đi. Một đứa nắm cánh tay Pàng giữ lại

- Bây giờ chỉ còn có mày không tốt nên mày chưa biết, mày làm lây cả xóm này cũng chưa biết. Vua đã về trên núi đợi xem người Xá người Mèo có một lòng thì xuống đem chúng ta đi đòi vua Kinh, vua Thái lấy ruộng, lấy nhà gạch, lấy muối, lấy bạc trắng. Ai cũng một lòng cả rồi. Chỉ còn có mày nữa là đủ người đi đón vua...

Không phải thế! Những câu mê tín và đe dọa chẳng làm Pàng run. Pàng sinh trên đất Huổi Ca dũng cảm, Pàng đã biết bộ đội, đã trông thấy thằng Pháp chết, thằng Pháp chạy, rồi Chính phủ ta vững vàng về lấy lại đất nước. Pàng cũng nghe nói chúa đất người Mèo là Mùa Sống Cổ theo đế quốc Mỹ bây giờ đi ăn cướp bên nước Lào. Thằng chúa đất Mùa Sống Cổ! Người các núi kể mấy đời chưa vơi tội mày, ai còn thiết gì lũ vua quan, chúa đất chúng mày nữa!

Mặt Pàng vẫn thản nhiên. Một người trong bọn chúng bước đến rút khẩu súng ngắn giấu dưới áo ra. Mũi súng thúc Pàng đau chói xương sống.

- Đi đằng này!

Không biết làm thế nào, Pàng cứ ôm chặt cái chài.

Chúng dúi Pàng đi. Chúng đẩy Pàng vòng qua suối rồi trèo lên bờ đá nhấp nhô, đi ngược lên.

Đi ngược lên, quanh co mãi.

Một lúc, Pàng trông thấy trên bãi đá lố nhố một đám người thật lạ lùng. Họ mặc quần áo nẹp đỏ, lưng thêu dấu áo thống quán và áo quản mán nhà quan. Có người áo thày cúng vạt dài. Lại có người quần chàm quần vải mộc, rách toang cả ống, mình lại trần trùng trục. Trong bọn rách rưới ấy có người Dao lan tiển, người Mèo, người Xá ở suối Nậm Ma. Nom ai cũng hao hao như quen mà không thật nhận hẳn ra ai. Ai cũng xanh tái. Không hiểu vì họ uống nhiều rượu quá hay vì bị cái súng bắt lên đây, còn đương cơn sợ. Họ lặng lẽ đi lại, họ đứng không ai nói với ai, rầu rĩ đăm đăm, xám ngắt.

Ba bốn người mặc áo nhà quan xúm lại, đổ rượu, đổ nước cho ba bốn người Mèo nằm sóng soài dưới đất. Bọn người say sẵn cứ liên miên giội rượu, giội nước vào miệng, vào mặt những người ốp đồng nằm ngửa giữa bãi đá. Đã mấy ngày đêm, nước với rượu ròng ròng xuống, đọng vũng xung quanh. Tiếng reo, tiếng gõ sừng trâu, sừng bò tót. Người quỳ khấn rì rầm. Khói hương mịt mù nhạt thếch như khói đất cỏ tranh. Trên tấm lá chuối trải rộng, đặt cúng lăn lóc từng tảng thịt nướng, thịt chín tím ngắt, lẫn lộn nhặng và ruồi trâu từng đàn vù vù lên như ong.

Chốc chốc, lại lào xào nói:

- Uống... uống… bay nào… bay!...

Mấy người loay hoay nâng lưng, nâng cổ con đồng. Một con đồng vừa được đổ rượu, nhổm dậy, hoa chân hoa tay, chạy quanh. Rồi lại kềnh xuống, vập đầu vào đá. Mấy người khác xúm vào, kéo con đồng lên, cũng say khướt, loạng choạng quơ tay ngã vồ theo.

Một người Mèo nhồm nhoàm nhai thịt đương khật khưỡng ra nằm làm con đồng mới cho người xung quanh xúm lại đổ rượu, đổ nước, khấn vái. Rồi trong khói hương bốc như hun, sừng trâu, sừng bò tót reo khấn lại vang động. Người ta tới tấp đổ rượu, đổ nước cho những con đồng nằm đợi bay lên trời đón vua.

Bị xô thúc vào sườn, Pàng ngơ ngẩn quay lại. Thì ra đấy là cái lão Ngù cao lớn, hôm họp xóm Ná Đắng nó đã đứng lên trả lời “không biết" lúc Thào Khay hỏi. Nó bảo Pàng:

- Quan bảo còn có người chưa tốt bụng cho nên chưa đón được vua. Mày tốt bụng rồi à? Mày bỏ trưởng thôn rồi a?

- Không biết!

- Thế mày vẫn chưa tốt a?

- Không được tuyên truyền nhảm!

- Thế thì phải giết mày. Thôi, tao thương tao bảo trước cho mà biết. Ra kia reo quẻ xin vua cho được sống đi!

Một người chen đến, không nhìn mặt ai, cứ thì thào chõ vào nói:

- Khó lắm, sang Lào thôi.

Người khác:

- Ừ vua đã ra đứng đợi người của ta trên sông Mã bên đầu nước Lào rồi.

- Có ngần này người thôi à? Sao bảo đi đón vua đông lắm mà? Bao giờ đi?

- Bao giờ có người của vua về đưa đi thì đi.

Nhiều câu hỏi săn đón, nháo nhác.

- Thật không?

- Thật.

- Bao giờ người của vua ta về đưa đi?

- Mai.

- Không đợi nhiều người nữa đến à?

- Không đợi được nữa rồi?

Những cái mặt thức đêm trắng bệch, bủng ra, đương nghĩ đến bước đường đưa nhau sang ngọn sông Mã đón những điều tốt đẹp bằng nghe nói. Biết bao lo âu, bao chờ đợi, bao ngày đêm thúc giục ngon ngọt và ghê gớm, bao đồn thổi khủng khiếp và say mê. Con gà cuối cùng đã giết để người nuôi xem điềm tốt ứng vào cẳng nó thế nào rồi. Nương lúa bỏ gặt đã mọc mộng cho con chuột, con rím ra phá hại, rơi rụng như mưa. Nhà cửa đã bỏ đi, chẳng dám trở về, về thì xấu hổ, về thì sợ. Mà ở đây thì không còn gì, đói khát đến nơi. Chỉ còn độc một việc đợi vua đem các thứ ngon lành về cho ăn. Mãi không thấy vua đến thì phải đi, phải đi thôi.

Một ông già người Mèo lẩn thẩn đến, bảo Pàng ngồi xuống.

Pàng hỏi:

- Cụ già ở đâu?

- Ở suối Tà Ngào.

- Tận Tà Ngào mà cũng ra đây a?

- Phải, ta ở Tà Ngào nghe nói ngoài này có người của vua về dạy cúng lễ.

- Bỏ gặt mà đi đấy a?

- Ta nghe nói rồi vua về sẽ cho tất cả, con ạ.

Pàng lắc đầu, thở dài. Đâu cũng thấy thế, cũng nghe nói thế, dần dần, Pàng nao núng, ngơ ngác. Pàng sốt ruột sốt gan, không còn bụng dạ nào nhịn được nữa. Xem ra thì nó muốn đi, muốn phản bội. Pàng là người Chính phủ ở xóm, Pàng phải phản đối nó. Nhưng bây giờ bị nó bắt được, nó sẽ giết Pàng hay sao đây?

Cái thằng áo đen ban sáng lại chợt đến. Mặt rượu cứ lúc tím ngắt, lúc đỏ lựng. Bước đi đà đưa, lơ lửng chân lên chân xuống. Cái lưng áo lúc nãy còn lành, giờ đã rách trống hốc. Có lẽ nó vừa ốp đồng lên cơn nằm rê trên mặt đá đợi bay đằng kia.

- Mày đứng đây à?

Hơi rượu sực vào mặt Pàng.

Nó nghiến răng:

- Quỳ xuống!

Pàng cũng nghiến răng:

- Không!

Hai con mắt ngầu đỏ trợn tròn vào mặt Pàng.

- Tao phải giết con dê thối này cho vua ta ra.

Tiếng rượu gầm lên: "Giết mày... Giết mày..." Pàng rùng người, thấy rợn hơn cả lúc nãy bị mũi súng ấn vào sống lưng. Pàng ngơ ngác nói:

- Giết, giết à…

Nó gật đầu:

- Biết sợ thì được tao tha. Bây giờ tao cho về, đem vợ con, gọi cả xóm lên đây.

Có tiếng quát:

- Đừng cho nó về. Nó đi báo bộ đội thì chết hết. Giết nó đi!

Người mặt bự rượu giơ khẩu súng, ngoắc họng lại phía tiếng quát rồi, quay ra thúc Pàng:

- Đi!

Pàng đi xuống mấy bước.

Ai nói sau tảng đá, lè nhè, lấp lửng:

- Ra Ná Đắng mà bắt nốt mấy con lợn. Ta còn cúng rồi ăn uống cho hết đêm nay nữa.

- Mai đi rồi a?

- Giữ thằng Pàng lại!

- Chẳng biết gọi xóm Ná Đắng đi có được không? Nhỡ nó trốn ra báo cán bộ thì chết.

- Ngày mai sang Lào thật ư? Không đợi người đến nhiều nữa à? Còn người đến nữa không?

- Ngày mai sang Lào rồi.

- Thằng Pàng trốn đi báo bộ đội thì sao?

- Không lo. Có súng đi theo kề cổ nó...

Pàng nghe chưa hết, đã có mấy đứa nhảy xô xuống. Pàng thót lưng, cắm cúi đi. Một lúc, quay lại, vẫn thấy bọn nó theo đằng sau. Bọn này vừa theo cạnh Pàng vừa ra xóm cướp lợn.

Pàng chợt thấy nhẹ tay, nhớ ra mình đã nhãng đâu mất cái chài. Cái chài của Pàng có một trăm vòng chân sắt, của hương hỏa mấy đời cha ông truyền lại, bây giờ bỏ quên hay đứa nào lấy mất. Pàng xót ruột, tiếc quá. Pàng không nghĩ ra được.

Xuống đến chỗ quang, Pàng mới tỉnh táo trở lại. Pàng lại nhớ ra trách nhiệm trưởng thôn và mình là người Chính phủ. Bọn xấu này sợ Pàng lên báo ủy ban cho nên chúng bắt Pàng đi. Chúng muốn giục Pàng làm xấu tất cả mọi người Xá. Nếu Pàng xấu thì Pàng cũng theo nó, đem vợ con, đem nhân dân cả xóm theo nó sang Lào.

Nhưng không!

Bước trên sườn đá dốc, Pàng vụt nghĩ: về nhà hay là trốn lên Phiềng Sa? Có những đứa đương cầm súng theo sau, làm thế nào bây giờ? Trốn đi hay về xóm?

Pàng mệt lử, bước rơi từng bước. Những ý nghĩ trong đầu cứ lúc thoáng đãng, lúc thoáng đãng, lúc mơ hồ.