- XVIII -
Đêm ấy.
Có một người từ trong rừng Ná Đắng theo suối Nậm Ma chạy lên Phiềng Sa. Chạy suốt đêm, mờ sáng thì tới.
Đấy là ông cụ già thày cúng người Xá. Giữa bóng sương trắng bệch buổi sáng dưới dốc, ông cụ thất thểu bước ra. Người lử lả sắp chết. Chỉ còn một ý định sống trong đầu: đi tìm Chính phủ.
Mấy hôm ấy ở Phiềng Sa, người các làng đến dọn dẹp nốt lần sau cùng để đón hàng Tết lên.
Các nhà kho lương thực, trụ sở, ủy ban, trạm xá và trường học đương bộn rộn cất dựng.
Vẫn những bác thợ già người Xá, người Dao khéo tay và chăm việc bao giờ cũng ra làm sớm.
Tiếng đẽo gỗ quanh đám lửa sưởi nhen giữa đống vỏ gỗ trắng lốp, khói thông tỏa thơm ấm cả khoảng rừng.
Ông già nọ ngước trông lên. ông già đứng lại. Đói, mệt khủng khiếp, vừa chạy suốt đêm từ chỗ chết lên chỗ yên vui, nước mắt ông cụ già bảy mươi tuổi cứ lấp lánh tràn xuống ướt ròng ròng đầy mặt. Rồi ông cụ khụy ngay xuống đấy.
Các tay thợ đương đẽo gỗ chạy ra dìu ông cụ vào sưởi lửa.
Những chị trong xóm xuống suối lấy nước sớm nói có ông cụ người Xá chết trong rừng.
Chủ tịch Tỏa ở ngoài lều lò rèn nghe tin, chạy ra.
- Chưa chết đâu, chưa chết đâu. A, cái lão thày cúng này bấy lâu biệt tăm, mới ở đâu mò về thế?
Ông cụ lúc ấy đã hoàn hồn, nói:
- Cán bộ ta phải bắt ở Ná Đắng rồi!
Tất cả hỏi dồn:
- Cán bộ Nghĩa a?
- …
- Cán bộ Thào Khay a?
- Không phải.
- Cán bộ Nghĩa rồi?
- Phải bắt rồi!
Ông cụ thày cúng người Xá hổn hển kể cho chủ tịch Tỏa nghe chuyện vừa xảy ra ở Ná Đắng.
Những tiếng kêu thét:
- Giặc về Ná Đắng!
- Đế quốc lại về cướp của người Mèo, người Xá!
Những ai đương làm gỗ dưới lũng vác búa vác đá chạy cả lên.
Chủ tịch Tỏa hỏi ông già:
- Có thấy trưởng thôn Pàng dưới ấy không? Thằng Pàng thế nào.
- Không thấy.
Chủ tịch Tỏa lạ quá. Pàng đâu? Mới hôm trước, chủ tịch Tảo vừa ở Ná Đắng. Sau lần lão Ngù trốn đi, chủ tịch Tỏa còn xuống lần nữa. Ông chủ tịch xuống lần ấy bàn với trưởng thôn cho người lên học nghề rèn. Người Xá chưa có cày bừa bao giờ. Bây giờ cày bừa sắt đã đến với người Xá. Chủ tịch xã và trưởng thôn trò chuyện ăn ý lắm. Pàng rất tốt. Thào Khay nói đúng. Pàng xứng đáng là đảng viên. Có khi bọn phản động giết mất Pàng rồi!
Ông cụ người Xá ấy còn lẩm nhẩm thêm những gì nữa, nhưng xung quanh nhiều người xô đến, đã nhốn nháo lắm.
Chủ tịch Tỏa nói như hô to:
- Xuống Ná Đắng!
Đám người lặng ngắt đi, rồi bỗng reo ầm lên như nước trong núi vỡ ra.
- Xuống Ná Đắng ngay bây giờ!
Chủ tịch Tỏa đeo súng, phốc lên ngựa. Vào nhà bà Giàng Súa, không thấy Thào Nhìa, chủ tịch Tỏa càng tin việc ghê gớm đương xảy đến. Chỉ có một người về châu Yên báo tin cho ủy ban và châu ủy, còn thì cả làng chạy xuống Ná Đắng. Ai cũng thấy phải đến ngay Ná Đắng.
Khúa Ly bối rối ra tàu ngựa sau nhà. Không yên cương, Khúa Ly đóng cả cái nạng thồ vào lưng ngựa rồi trèo lên, ngồi khép chân, phóng đi.
Trong mỗi nhà khuất trên núi, khắp các làng Mèo, làng Dao, làng Thái, làng Lừ dọc suối Nậm Ma, từng toán người chạy ra, lật đật đổ ngựa xuống dốc.
Lúc ấy, các cụ già nhớ chuyện ngày trước, vua quan thù nhau thì xui cả một vùng thù nhau, đánh giết nhau. Làng nào, họ nào thua phải bỏ đất kéo đi. Làng nào được, họ nào được tha hồ giết người, đốt nhà, cướp của cải họ khác. Một đời người triền miên những chém giết đến nỗi trên mình ai cũng có vết thương. Nhát dao nhát búa chém đầy trên cuộc sống, đời này chồng chất lên đời khác.
Nhớ lại thế các cụ gọi con cháu, bảo: "Giặc cướp lại về hại nhân dân ta, nó về đến Ná Đắng rồi. Không thể được. Người Mèo không bao giờ biết sợ. Con cháu phải đi mà giết nó!"
Những người trẻ giận sôi lên: Đế quốc vua quan lại ngóc cổ! Ta phải đi đánh giập đầu con dê thối xuống!
Có người vác súng, nhiều người chạy không. Có người chỉ độc một cái dao rừng đeo lưng cũng nhất quyết xuống Ná Đắng. Những chiếc ngựa không yên nhảy lóc xóc.
Bà Giàng Súa và Mỵ luống cuống, vừa rảo bước vừa chạy. Rồi mẹ đau chân, không đi nhanh được. Hai mẹ con lạc nhau vào đám đông sôi sục đi như đan lưới. Mẹ và con càng bối rối. Bà Giàng Súa lo quá. Hay là Thào Khay bị rồi? Mọi khi Thào Khay thường xuống Ná Đắng. Bây giờ Thào Khay thế nào…
Đường lên tắt qua một dải đá nghiêng dài trước mặt, như từ bờm ngựa dốc xuống. Những tảng, những hõm, những tai đá, không biết có người giẵm đi từ bao đời, cứ áng mỗi sải chân lại hằn lõm trong đá một vết bước nhẵn lỳ. Chẳng ai chạy theo vết đá nữa. Người ùa lên như cơn lốc cuốn qua đèo.
Bà Giàng Súa bước thất thểu, vừa đi vừa kêu:
- Thào Khay! Khay!
Lại kêu:
- Nhìa ơi! Nhìa ơi!
Khúa Ly đã ruổi ngựa kịp bà Giàng Súa. Những người đi cùng đấy vực bà Giàng Súa lên ngồi trên nạng thồ ngựa của Khúa Ly. Khúa Ly xuống kéo ngựa chạy bộ. Bà Giàng Súa càng xúc động càng lo, cứ mếu máo, gọi luôn miệng:
- Thào Khay! Khay!
Làm cho Khúa Ly cũng nước mắt vòng quanh.