- XIX -

Lúc ấy Thào Nhìa đương đi trong rừng. Cũng như mọi khi vào rừng lấy củi, lưng nó đeo địu. Trên mặt địu thò ra cái chuôi búa. Con ngựa nhỏ lon ton đi trước. Một tay nắm đuôi ngựa. Thào Nhìa khật khưỡng bước theo. Thào Nhìa vẫn chăm đi lấy củi, vài ngày một lần.

Nhưng hôm ấy chính là theo lệnh ông cố đạo, Thào Nhìa xuống rừng Ná Đắng, đem đoàn người các nơi đã về tụ tập ở biên giới để chạy sang Lào. Ông cố đạo trên núi hôm trước đã truyền cho làm thế.

Mà chân Thào Nhìa không thể bước, mỗi bước mới khó làm sao. Trong bụng lại còn nặng nề hơn bàn chân nữa.

Lúc nãy, mẹ hỏi:

- Mày lại đi lấy củi à?

Câu mẹ hỏi có ý nghi ngờ, đượm vẻ thương hại. Thào Nhìa muốn ngã ngay xuống gian giữa nhà - gian nhà giữa thiêng liêng của người Mèo, chỉ một khi có người chết rồi mới được đem đến cho nằm đấy. Thào Nhìa muốn ngã xuống gian giữa nhà mà kêu lên:

- Mẹ ơi! Nhìa đi đây. Năm trước, thằng Nhìa đi với khách Sìn. Bây giờ thằng Nhìa đã bán mình theo ông dạy đạo, nó lại phải đi theo ông dạy đạo. Chẳng biết có còn lần nào về được nữa không?

Thào Nhìa không dám ngã xuống. Cũng không dám nói. Đã biết bao nhiêu lần, Thào Nhìa muốn nói rồi lại không nói. Cuối cùng, Thào Nhìa sợ tất cả. Có lẽ chỉ còn một mình mẹ vẫn là mẹ mình ngày xưa. Còn thì cả đất Phiềng Sa đã ruồng bỏ ta rồi. Nhưng ngay đến mẹ ta cũng không còn thương yêu ta như ngày trước nữa đâu. Ta biết thế. Nếu bây giờ mẹ biết ta vẫn là biệt kích thì ta cũng phải đi chịu tội thôi. Cộng sản không làm gì độc ác như người Hoa Kỳ nói. Nhưng nếu bây giờ ta bảo: Các ông ơi! Tôi vẫn làm biệt kích cho người Hoa Kỳ thì không biết sẽ sống chết thế nào. Chết mất. Mẹ cũng không thể cứu nổi. Thật thế. Trời ơi! Có lẽ nào. Càng lo hơn, bơ vơ hơn. Hay là cứ nói. Khó lòng... Trăm nghìn lần nghĩ đi nghĩ lại thế.

Trong khi ấy, ông cố đạo - đi đâu ông cũng theo đến được cái điện đài trong rừng, những nạm thuốc cai nghiện mỗi ngày lại phải nuốt một ít, những cái đó như bóng ma trừng trừng mở cặp mắt trắng nhả nhìn Thào Nhìa, dỗ dành Thào Nhìa, dọa Thào Nhìa. "Ngày hôm nay là ngày vinh hiển của Chúa vì có nhiều người đã rời bỏ cộng sản, vượt biên giới đi tìm thế giới tự do. Cha báo cho con biết: nhiều nơi, có hàng nghìn người đi rồi. Ơn trên cho con thắng lợi. Con phải mau mắn lên!" Có bao nhiêu người đi hôm nay? Không biết, chỉ biết không ai quanh mình cùng đi. Chủ tịch Tỏa. Mẹ và em. Không thể dụ dỗ được. Không như ở bên Lào người ta tưởng là dễ. Biết thế này thì ông cố đạo ông thống lý không thể bằng lòng Thào Nhìa. Những người còn nghe đồn thổi đều là những người ở xa, ở dọc biên giới, hàng ngày tin tức đến lay động. Biết làm sao bây giờ?

Thào Nhìa đứng nhìn lại Phiềng Sa.

Lúc ấy, đột nhiên nhớ lại cái chợ ngày trước. Nhớ rành rõ cả hôm đưa em xuống chợ. Ngày ấy, Nhìa không hiểu tại sao người ta lại đuổi đánh mình. Nhìa tức lắm. Mãi sau, lăn lóc theo chủ khách, chủ tây ở nước người, dần dần Nhìa hiểu bọn có tiền và có quyền thì lúc nào cũng thích đuổi đánh người ta. Biết như thế, không băn khoăn, mà lại buồn hơn.

Đi đâu bây giờ? Không thể đi về đằng nào được. Chỉ còn về với cái chết là yên tĩnh thôi. Ông cha mình đã nằm ở đây. Bấy lâu mình đi, tưởng mất xác ở đâu, giờ được về nằm xuống đất quê với cha ông, thế là có phúc rồi. Nghĩ vậy Thào Nhìa thấy người nhẹ và mọi ý nghĩ đều quang đãng.

Thào Nhìa lại bước đi. Một tay nắm đuôi ngựa. Dường như chỉ còn có con ngựa nhỏ kéo hai bàn chân khập khiễng lê theo.

Thào Nhìa đã qua khu rừng ngoài, qua cả những tảng đá phía trong.

Thung lũng tỏa bóng mờ. Một tiếng chim gõ kiến khẽ dội quanh tảng đá cằn. Tiếng chó sủa, tiếng chuông cổ bò từ những làng xóm xa nào đấy vẫn chợt đến rồi vùi nhanh vào nền sương dày đặc đứng im.

Đột nhiên, trời loãng trắng ra. Gờ núi lóng lánh nạm ánh nắng. Dưới thung, rừng vừa đen xạm, đã xanh lơ.

Những lúc ấy, Thào Khay lại nhìn thấy Thào Nhìa nhô ra đằng xa, rất rõ. Dưới chân rừng thưa, con ngựa dừng lại nghênh mõm lên quơ dây lá má trên bụi cây. Thào Nhìa bước tới cạnh.

Thào Khay đoán: này này, nó sắp rút búa trên lưng địu, nó sắp chặt củi, bó lại. Xong đâu đấy, nó ngồi nghỉ. Rồi nó đứng lên, trèo vách đá, tới chỗ bí mật để điện đài, đánh tin cho đế quốc Mỹ. Nó sẽ làm thế, như lần trước.

Chỉ mới tưởng tượng thế, Thào Khay đã không còn thể chịu được cái công tác oái oăm và đau đớn này. Sớm nay, Thào Khay muốn đi báo cáo với châu, bắt ngay tức khắc thằng biệt kích. Nhưng Thào Nhìa đã lại đi củi. Thào Khay không thể rời nó. Cũng không kịp nói lại với chủ tịch Tỏa còn xuống xóm người Lừ chưa về, Thào Khay phải theo liền.

Không như lần trước, Thào Nhìa hôm nay xuống ngựa rồi ngồi thật lâu ngay bên chân ngựa. Thào Nhìa ngồi yên không nhúc nhích. Đến nỗi, có lúc Thào Khay vừa nhác mắt chỗ khác, khi nhìn lại, bóng người đã lẫn vào vằn đá, không thấy đâu nữa.

Rồi Thào Nhìa đứng dậy làm theo hệt như Thào Khay đã sắp đặt trong tưởng tượng. Thào Nhìa đương bám tay lên vách đá, chẳng khác còn kỳ đà leo cây.

Lên đến trên mỏm núi, Thào Nhìa dừng lại, ngoảnh mặt về Phiềng Sa.

Nó ngoảnh rất lâu, nhìn về những chỏm núi Phiềng Sa.

Một lúc lâu.

Mãi sau Thào Nhìa mới tụt xuống phía bên kia, như lần trước.

Thào Khay lập tức trèo theo ngay, Thào Khay đoán như có gì khác xảy ra. Thào Khay quyết sang chộp sống thằng biệt kích. Thoắt cái đã sang tới. Con ngựa, bó củi và cái rìu vẫn nguyên dưới gốc cây. Thào Khay lần lên phía bên kia.

Một tảng đá chìa mái, bành ra như cái tai voi. Cẩn thận, Thào Khay nhìn vào. Trong hốc tối, thấy buông lủng liểng hai cái chân người thò ra dưới hai ống quần đen về vệt bùn. Thào Khay nhận ra Thào Nhìa.

Thào Nhìa đã thắt cổ trong ấy.

Không do dự, Thào Khay vào, cắt nút thừng buộc dưới chòm rễ cây si trổ ngang trên đá. Một tay Thào Khay đỡ mình người thắt cổ, đặt xuống, xé toang áo nó ra. Ngực nó còn phảng phất thở.

Lát sau, Thào Nhìa mở mắt.

Thào Nhìa nói:

- Đừng cho tôi sống nữa. Tôi không phải người Mèo. Bắn cho tôi chết đi!

Ú ớ nói thế rồi, Thào Nhìa lại nhắm mắt. Nước mắt rỉ ra hai hố má.

*

* *

Lúc này, dưới chân núi, người các làng đổ từ Phiềng Sa xuống, đương ùa vào Ná Đắng không bóng người.

Nhưng thấy ngay cán bộ Nghĩa bị trói đứng ở cột nhà trưởng thôn Pàng.

Nghĩa được cởi trói.

Trong kháng chiến, chưa lần nào Nghĩa bị địch bắt. Từ khi giải phóng, không bao giờ Nghĩa tưởng mình có phen bị địch trói gô lại và khốn đốn đến độ chỉ vì chúng không giết cho nên Nghĩa chưa chết. Nghĩ thế, Nghĩa thấy chua xót và cảm rõ nỗi bấy nay giữa quần chúng và mình đã cách một vực sâu. Nghĩa thường qua lại Ná Đắng. Trong khi ấy, địch cũng tới lui được Ná Đắng, mà Nghĩa không biết. Có phải, từ khi hòa bình trở lại, trong công tác hàng ngày, Nghĩa đã không đủ tinh thần chiến đấu mặt giáp mặt kẻ thù như ngày trước, cho nên mới nên nông nỗi thế?

Lúc mọi người ồ tới, cắt dây trói cho Nghĩa, ai nấy cực kỳ mừng rỡ, reo cả lên, thì Nghĩa xấu hổ, uất ức, buồn lắm mà cũng sướng lắm, cứ nghẹn ngào không nói được.

Nhưng rồi ngay đấy, tỉnh táo lại, Nghĩa bàn với chủ tịch Tỏa, đưa một tổ du kích vượt qua suối, trèo lên đỉnh núi, nhìn phương hướng rồi tỏa đi sục những chỗ nghi ngờ bọn phản động đêm qua rút về phía ấy.

Phía ấy tắt ra biên giới.

Họ tìm lên tới chỗ đám người vòng trong vòng ngoài đương đổ rượu cho con đồng nằm đợi bay.

Thấy động, một người đàn bà Mèo đỏ, váy xòe rách lướp tướp vừa xách cổ con gà trống to xù cuối cùng mới lôi trong địu ra, vứt con gà xuống đấy, nhớn nhác. Và tất cả những người đương làm thịt gà, thịt lợn hay đương lóc xương trâu, những người quỳ lạy, những người cởi trần nằm làm con đồng cho người khác đổ rượu cũng bật dậy, chạy rúm lại một đám. Những con mắt đờ đẫn, bối rối.

Nhân dân ở Phiềng Sa xuống tới, vừa ngạc nhiên vừa thương xót, ai cũng vội vã hỏi:

- Làm sao thế này?

Những người tới sau, bực tức kêu lên:

- Thịt hết lợn gà rồi, chặt hết chân tay rồi, không định sản xuất nữa a?

Chỉ có một mình ông cụ gầy cao người Mèo ở Tà Ngào, đến đây xem đường đón vua hôm trước đã trò chuyện với trưởng thôn Pàng, lẩy bẩy bước tới, ngã xuống chân Nghĩa. Không ai biết ông cụ rên rỉ với người hay với đất, tiếng lẩm bẩm cứ dại đi:

- Vua ra vua cứu cho bố mẹ chúng tôi sống lại, vua bảo thế.

Nghĩa kêu lên:

- Nằm đây mãi thì chết chứ sống sao được? Bọn phản động đã đánh lừa nhân dân rồi.

Ông cụ già vẫn úp mặt, nói lầm rầm:

- Không, người của vua bảo chúng tôi ở đây. Vua về vua cho lợn gà trâu bò, vua cho một cây ngô mọc ra thóc, ra đậu và thuốc phiện, hết lại có, ăn cả đời chưa tàn cây.

Ông cụ già ngẩn ngơ nhìn lên:

- Người của vua về bảo chúng tôi cứ đợi ở đây.

Giữa khi ấy, quay lại, thấy trưởng thôn Pàng hấp tấp dưới suối lên. Nhiều người, cũng như Pàng bị nhốt dưới đó, đương chạy lên.

Một đoàn người Phiềng Sa nữa lại vừa tìm được lối ùa tới, gọi to:

- Trưởng thôn Pàng! Trưởng thôn Pàng!

Người của ta, người của ta về cả đây rồi. Pàng thót bụng, tái mét mặt, hét:

- Bắt bọn phản động lại! Chúng nói đương chạy trốn ra đằng kia kìa.

Những người cứ chạy rối quanh. Cả những người ở đâu đến, mấy hôm ăn chực nằm chờ đón vua, bây giờ nghe tiếng trưởng thôn Pàng kêu, mới như sực tỉnh cơn thảng thốt. Người ta nhớ đến đám thống lý, thống quán và quản mán, bộ điệu độc ác nhà quan và những người áo đen, khuy tết đóng chéo, súng giắt lưng - bọn phản động, bọn buôn lậu, bọn kẻ cướp từ biên giới trà trộn vào xui người đem của đến đây ăn hết rồi bỏ sang Lào.

Đến khi người ta chạy theo Pàng ra mé núi trước mặt thì bọn phản động nọ đã lủi từ lúc nào. Không còn bóng một đứa.

Những người bị dụ dỗ lên đấy, còn lại, lạ lùng hết sức, cứ nhớ dần ra từng việc.

Chủ tịch Tỏa hỏi ông cụ:

- Lão này ở đâu?

- Tôi ở Tà Ngào.

- Lão có biết họ Giàng đúc lưỡi cày ở Tà Ngào không?

- Tôi họ Giàng ở Tà Ngào làm cày đây.

- Ô hay, họ Giàng nổi tiếng cày ở Tà Ngào đấy ư? Vào đây làm gì?

- Tôi vào đón vua.

- Cái lão này! Đã cất công vào tận đây thì phải đến ủy ban tìm chủ tịch Tỏa bàn việc đúc cày chứ sao lại chui vào rừng tìm thằng vua. Bọn phản động nói dối thế mà cũng nghe. Suýt chết không về được Tà Ngào đấy. Đứng lên thôi!

Giữa lúc đám người đương nửa say nửa thức, từ trên chóp núi nghe đưa lại những tiếng xao động tới. Kỳ lạ, thế là có người lại nằm xuống, có người đã quỳ một gối. Những khuôn mặt lại dại đi, tối đi.

Ông cụ người vùng Tà Ngào đương nói chuyện với chủ tịch Tỏa, cũng chợt nhìn lên. Bỗng ông cụ hoảng hốt quay bốn phía, bước lên bước xuống mà vẫn không biết làm thế nào sau đành đứng yên, nhắm mắt lại.

Nghĩa hỏi:

- Làm thế nào?

Ông cụ nói nhỏ:

- Người của vua ta, người vua ta đến rồi.

Những người khác trong đám, cả người Mèo và người Xá đều nói thế. Câu nói run rẩy, hư ảo - tiếng thì thầm rùng mình truyền đi giữa người và giữa quãng đá lạnh ngắt. Rồi thì mấy tay múa, tay bợm đổ rượu, những con đồng từ nãy đã lặng im, rúm lại, bây giờ đột nhiên nhảy lên, rền rĩ hát:

Vua ta về

Người không đi nương

Trâu nghỉ cày…

Những tiếng quát, tiếng gọi, tiếng kêu: "Im đi! Im đi!” của đám đông bà con các làng vừa tới cũng không át được, cản được tiếng hát, tiếng khóc nức nở vì mê mẩn cảm động của những người bị dụ dỗ lại nổi cơn mê.

Nhưng chẳng có gì lạ.

Đám "người của vua ta” mà cụ già Mèo ở Tà Ngào vừa nhìn thấy đã kêu lên, là biệt kích Thào Nhìa mới ló ra trên đầu núi - đi sau, Thào Khay nhăm nhăm xách ngang khẩu các bin. Thấy người nằm gục, người nhìn lên, hoáng lên, lạc cả tinh mắt, Thào Khay nói to:

- Tôi đây, y sĩ Thào Khay đây...

Ông già ở Tà Ngào, cả bọn người quanh đấy, cứ úp mặt không ngẩng lên. Người đứng xa, người đương đi tới, người nào trông thoáng thấy Thào Nhìa cũng khuỵu gối, không dám ngẩng mặt lên. Có người nhốn nháo lùi lại.

Nghĩa chưa hiểu sao, nhưng cứ hét to: “Không sợ! Không sợ!”.

Chủ tịch Tỏa nắm cánh tay ông già Tà Ngào lôi lên. Những người các làng vừa mới tới liền rút dao, tìm gậy, xông ra phía Thào Nhìa.

Trưởng thôn Pàng thét to: "Thằng phản động! Thằng này là thằng phản động to nhất đấy!”, rồi xăm xăm tới.

Thào Khay đã dẫn Thào Nhìa đến nơi. Thấy quang cảnh thế - và lúc nãy ở trên hốc đá Thào Nhìa đã kể hết mọi chuyện nên Thào Khay hiểu ngay. Thào Khay trông thấy Nghĩa và chủ tịch Tỏa, cả Pàng, cả bao nhiêu người các xóm vùng Phiềng Sa, toàn nhân dân ta đã đến đấy. Cũng không ngạc nhiên, trước nhất, Thào Khay nói với đám người đương nằm rạp trên những tảng đá quanh đấy:

- Nhân dân ta hãy đứng dậy, không sợ. Tôi là cán bộ Chính phủ. Thằng này là thằng biệt kích giả vờ ra hàng để bí mật đi dụ dỗ nhân dân, phá hại ta. Nó đã cùng bọn phản động lén về xui nhân dân bỏ sản xuất, bỏ Chính phủ, đi theo đế quốc Mỹ. Tôi đã bắt được nó, tôi đã bắt được cả tội nó đem đến đây.

Thào Nhìa bỗng bật tiếng khóc to:

- Mẹ ơi! Con có tội với mẹ.

Thào Khay nói:

- Nhân dân đã thấy chưa?

Nhiều người đến nhấc xốc dậy những kẻ còn quỳ la liệt quanh đấy. Tiếng nhốn nháo:

- Đập chết thằng biệt kích!

- Thằng này định giết cán bộ Nghĩa đấy!

Giữa cảnh xôn xao, dần dần, người ta hiểu những sự thật đã xảy ra.

Ông già ở Tà Ngào bấy giờ mới như người ngủ mê vừa sực tỉnh, đến nắm tay chủ tịch Tỏa, run run nói:

- Sóa Tỏa làm cày Phiềng Sa đấy ư?

- Chủ tịch Tỏa đây, Sóa Tỏa làm cày ở Phiềng Sa đây.

- Tôi mê rồi. Mấy hôm nay tôi mê nhiều quá.

- Ông tỉnh rồi. Đừng mê nữa.

Bà Giàng Súa đã lần được đến từ bao giờ. Không ai trông thấy Khúa Ly đỡ bà xuống ngựa phía ngoài. Nhưng cũng chẳng ai để ý.

Bà Giàng Súa đã thấy cả mọi sự thể. Bà Giàng Súa ngồi thụp xuống, ôm mặt, lặng im.

Một lúc lặng im lắng lại, lắng lại, cả quãng đời nặng như núi đương trở về. Bao nhiêu oan khuất, đắng cay, mới thoáng nghĩ đến, đã bủn rủn cả tay chân.

Nhưng, mở tay ra, như người tỉnh dậy, bà Giàng Súa len tới trước mặt mọi người. Bà lập cập bước. Bà trông rõ tất cả thằng Khay, con Mỵ, thằng... biệt kích. Bà nức lên. Bà ngã sụp xuống. Nhưng bà Giàng Súa lại đứng ngay dậy, đến trước Thào Nhìa.

Bà Giàng Súa cất lời, rành rọt, bình tĩnh:

- Hôm nọ, mày nói mày chẳng còn là người họ Thào. Nay tao mới biết không phải hôm ấy mày say rượu. Phải, cái thằng Thào Nhìa là con tao nó đã chết từ ngày thống lý Sống Cổ bắt nó đi tải đồ cho khách Sìn rồi. Mười lăm năm nay hồn nó về làm con hổ ngã suối Nậm Ngù rồi hóa thành anh em người Xá rồi. Từ đấy, từ đấy, “một đời người mười đời quan", vua quan cũng chẳng còn ở yên để làm chết hết được các con tao. Con ơi, không không... thằng biệt kích này không phải... con tôi, nó không phải người Mèo đâu. Nó gọi mẹ nào chứ tôi không phải là mẹ nó nữa.

Rồi bà Giàng Súa lê đến quỳ trước Thào Khay. Bà nói to: “Con ơi! Mẹ có tội với Chính phủ. Mẹ đã ngờ nó vẫn là thằng biệt kích mà mẹ không bảo con. Mẹ có tội to với Chính phủ". Rồi bà Giàng Súa gục xuống. Mỵ phải nhấc mẹ lên ngồi tựa vào phiến đá tảng.

Thào Nhìa ngửa mặt, nhắm mắt, cứ kêu luôn miệng:

- Giết tôi đi! Giết tôi đi!

Đám người đã mấy ngày ròng rã nằm núi đón vua càng hiểu hơn, nhất là từ lúc trông thật rõ thấy người của vua thật như thế. Mọi khi chỉ nghe đồn, chưa mấy ai có phúc đã được thấy. Bây giờ lại hóa ra nó là thằng biệt kích! Người của vua không oai, không đẹp, nó đương bải hoải đứng như cái xác chết chưa liệm. Cái má, cái môi dầy vêu lên, cổ lằn một vết tím rớm máu.

Lúc ấy, từ góc dưới núi, lại một đám đông tiến lên, lố nhố vàng rộm màu áo như áo bộ đội.

Đúng, các đồng chí bộ đội và công an đương giải lên một bọn - những đứa này lúc nãy vừa ở đây mà trưởng thôn Pàng đã chạy theo đuổi bắt nhưng không kịp. Chúng vẫn lòng thòng nguyên trong những bộ quần áo thống lý, quản mán. Nẹp viền vải sặc sỡ, tua ngũ sắc đeo cổ, dấu vuông đỏ đóng lưng áo. Nhưng không còn hung hăng nữa, mặt chúng cắt chẳng ra một hạt máu. Trong bọn lố nhố bước tới có lão Ngù cắm mặt xuống, đi lom khom, lênh khênh.

Từ lâu, các đồng chí công an đã chăng lưới ở biên giới.

Thào Nhìa mở mắt ra, cũng nhận được trong bọn mới bị giải tới có hai đứa nhảy dù cùng đêm trước. Đêm ấy, hai thằng ấy đã đeo vòng cổ và mặc quần áo quan Mèo sẵn như thế.