CHƯƠNG VIII

Vũ đang chuẩn bị đi gặp Nguyệt thì chính nàng đã tìm đến chàng ở trụ sở Thành Đoàn. Thấy

Nguyệt, Vũ reo lên:

– Trời ơi Nguyệt! Anh đang định đi tìm em? Nguyệt lạnh lùng:

– Em vắng mặt hai tuần. Sao bây giờ anh mới định đi tìm em.

Vũ lúng túng:

– Ờ... cũng có nhiều vấn đề... cũng có nhiều công việc phải giải quyết.

Nguyệt mỉm cười chua chát:

– Chứ không phải anh tránh né cái vụ lộn xộn ở cơ sở ngành in số 10 hả.

Vũ kêu lên:

– Trời ơi! Sao em lại nghĩ thế. Suốt hai tuần nay anh đôn đáo để gỡ vụ này cho em.

Nguyệt sừng sộ:

– Tại sao lại gỡ cho em. Anh dư biết em không hề dính líu trong vụ đó.

Vũ buột mồm:

– Thì chính vì vậy anh mới phải dụng công biện minh cho quá trình hành động của em.

Nàng mai mỉa:

– Phải rồi! Chứ nếu không thì sức mấy, anh phải lo cho thân anh trước đã.

Vũ vò đầu bứt tai:

– Khổ quá, em cứ cái giọng trách móc ấy hoài. Em phải nhìn vào thực tế. Vấn đề nó quá tế nhị chứ đâu có đơn giản như một với một là hai được.

Rồi chàng đổi giọng vui mừng:

– Nhưng xong hết rồi. Anh được lệnh liên lạc với em để em hoàn toàn yên tâm trong công tác.

Nguyệt nổi giận:

– Bao giờ em cũng hoàn toàn yên tâm trong công tác hết, đâu phải chờ lệnh trên ban phát cho thì mới có được điều kiện ấy.

Vũ nài nỉ:

– Thôi mà em. Thì cứ coi như ách giữa đàng. Cơn xui xẻo nó đến thì phải chấp nhận vậy. Nhưng trong cái rủi, có cái may. Em được lệnh thuyên chuyển công tác.

Nguyệt hất hàm:

– Đi đâu?

– Đố em biết. Nhưng chắc chắn kỳ này em sẽ được đề bạt ở chỗ tốt hơn, nhiều tương lai chính trị hơn.

Nguyệt nhún vai:

– Em không màng. Em công tác ở đâu thì cũng thế. Vũ cười:

– Đó là vì em chưa biết chỗ mới này đó thôi. Em sẽ được hoạt động gần gũi với những thủ trưởng cao cấp.

– Ai?

– Đồng chí Sáu Thu! Em nhớ đồng chí Sáu Thu chứ. Nguyệt không nhịn được nữa, rít lên:

– A! Sáu Thu hả! Em nhờ anh nói với nó là khôn hồn thì hãy tránh mặt em ra. Nếu không, em sẽ tát vào mặt nó rồi đến đâu thì đến.

Vũ vừa sợ hãi, vừa ngơ ngác:

– Chết! Chết! Chuyện gì thế em?

– Chuyện gì, anh không cần biết. Nhưng không bao giờ em còn nhìn mặt nó, chứ đừng nói là tới làm việc chung với nó.

Vũ lôi tay nàng đi xuống cầu thang để tránh sự tò mò của mọi người. Chàng dẫn Nguyệt xuống Câu Lạc Bộ, gọi nước uống rồi thì thào nói với Nguyệt:

– Anh chắc có sự hiểu lầm nào đây. Nhưng em phải biết rằng, người dụng công nhiều nhất trong việc gỡ rối cho em ở bên Sở Công An là đồng chí Sáu Thu. Em mà không nhận công tác mới này thì rầy rà to.

Nguyệt đanh mặt lại:

– Rầy rà nghĩa là làm sao?

Vũ đổi sắc mặt lạnh lùng. Chàng có cảm giác như Nguyệt là quân vừa mới được cấp trên đánh giá cao một chút đã lên mặt làm bộ. Tính chất của Bọn tiểu Tư Sản vẫn là như thế. Vũ nói:

– Em vẫn chưa đánh giá hết tầm mức quan trọng của vụ phản động xẩy ra ở cơ sở ngành in số 10. Việc bây giờ tạm yên đấy, nhưng không có nghĩa là đã hoàn toàn yên hẳn. Đồng chí Sáu Thu sẽ rất cần thiết cho em để qua khỏi vụ này.

Nguyệt nghiến răng ken két. Nàng cố giữ bình tĩnh và rán hết sức để cho giọng nói được bình thường:

– Ông ta đã nói gì với anh?

– Không nói gì nhiều, nhưng đại khái vấn đề là như thế. Đồng chí ấy muốn thu dụng em làm một chức vụ mới vì đồng chí ấy đánh giá cao trình độ học tập của em trong khóa học về Công Đoàn vừa rồi.

– Ý anh thế nào? Vũ ngập ngừng:

– Anh thấy là nên nhận. Trước hết là để bên Sở Công an đỡ rắc rối. Sau nữa, đây là một dịp tiến thân của em. Không dễ gì mà được đề bạt lạm việc bên cạnh đồng chí Sáu Thu.

– Còn nếu không nhận thì sao?

Vũ không dấu được vẻ bối rối của mình:

– Cái này rầy rà. Cả cho anh lẫn cho em. Nguyệt tức giận:

– Tại sao lại dính anh vào đó?

Nghĩ đến kỳ hạn mà Sáu Thu giao phó, Vũ cảm thấy cần phải xuống nước với Nguyệt. Chàng nài nỉ:

– Anh không biết đã có vấn đề gì xẩy ra giữa em và đồng chí Sáu Thu, nhưng dù thế nào thì chắc cũng có thể dàn xếp ổn thỏa, trong tình đồng chí cả. Vấn đề là phải quan tâm đến chuyện công tác trước mắt. Hình như đồng chí Sáu Thu chỉ có một thời gian nhất định để hoàn tất công việc sắp xếp trên Bộ. Nếu em dùng dằng thì trễ hết mọi công việc.

Rồi chàng đổi giọng dọa nạt:

– Vả chăng, vấn đề ở cơ sở ngành in số 10 chưa hoàn toàn được giải quyết hẳn, nếu đồng chí Sáu Thu không tiếp tục đóng góp phần ý kiến của mình. Tình hình như thế, em phải sáng suốt nhận định.

Nguyệt đứng dậy, giọng lạnh nhạt:

– Đó là vấn đề của riêng em, anh không cần phải lo ngại. Em sẽ trả lời dứt khoát, sau khi đã suy nghĩ...

Vũ cố níu:

– Thì vấn đề của em cũng là vấn đề của anh chứ. Bao giờ anh cũng hết lòng chia xẻ với em. Anh mong em sẽ có quyết định đúng.

Nguyệt nhìn Vũ bằng một cái nhìn mai mỉa. Nàng khẽ nhún vai rồi đi thẳng ra cửa. Nàng biết Vũ đang nhìn theo mình. Hẳn chàng cũng đã nhận thấy điều gì bất ổn đã xảy đến giữa hai người. Riêng Nguyệt, nàng biết rõ kể từ nay nàng sẽ mất Vũ. Chàng có nhiều điểm dễ thương nhưng không thể là người đồng hành với mình. Bởi vì Vũ đã đi được một chặng đường, và bây giờ chàng đứng lại, với thân phận của một kẻ hoàn toàn bị động như một thứ tay sai. Còn Nguyệt thì khác. Nàng có cảm giác như mình mới chỉ ở giai đoạn khởi hành!

Ở trụ sở Thành đoàn ra, Nguyệt đạp xe lang thang đi khắp mọi nơi. Đã lâu lắm nàng mới có một ngày rảnh rỗi để nhìn ra mọi sinh hoạt trong thành phố. Những ngày dài dằng dặc chúi mũi vào công việc, Nguyệt như người cắt đứt mọi liên lạc với thế giới bên ngoài. Nàng có cảm giác như người đi xa vừa mới trở về. Chung quanh nàng, cái gì cũng đổi mới, cũng khác lạ. Không. Nói đúng hơn, mọi sự khác lạ có lẽ bắt nguồn từ tâm hồn đổi mới của nàng. Những ngày trước, khi đi ngang qua khu bùng binh chợ Bến Thành Sàigòn, Nguyệt thấy nhiều người nằm la liệt trên hè phố, nàng chỉ băn khoăn tự hỏi tại sao những người này không chịu đi về vùng Kinh Tế mới. Theo trí tưởng tượng của nàng, vùng kinh tế mới là một nơi chốn ở đó con người có thể gây dựng lại cuộc đời của mình với hai bàn tay trắng và sự cần cù, chăm chỉ. Đất hoang sẽ được khai phá. Những khu trù mật sẽ được dựng lên. Những tàn tích chiến tranh sẽ bị xóa bỏ. Đất nước thanh bình. Người người ấm no. Một con đường giản dị như thế tại sao người ta chối bỏ? Bây giờ Nguyệt mới thấy sự thảm hại của những con người chỉ ôm lấy một mớ lý thuyết. Trong những ngày đầu tham gia sinh hoạt đoàn thể, Nguyệt như người ở trong một cơn sốt hối hả về hội họp và học tập. Họp liên miên và tài liệu học tập thì hết xấp này đến xấp kia. Người ta nghiên cứu, thảo luận, đưa ra những biện pháp hoàn toàn chỉ dựa trên giấy tờ. Giấy tờ ở Thành. Giấy tờ ở Quận. Giấy tờ ở Phường, Khóm. Cuối cùng là nhân dân lao động là những người chịu ảnh hưởng trực tiếp của đời sống thực tế. Họ đã tình nguyện đi kinh tế mới ở những đợt đầu tiên vì tin theo những lời hứa hẹn của giấy tờ. Rồi người ta trốn về. Rồi người nọ truyền tai người kia. Vùng Kinh Tế Mới bỗng trở thành một nơi khủng khiếp, chỉ dùng để đầy ải những kẻ có «vấn đề» đối với chế độ mới.

Hôm nay, nhìn lại những đám người sống lúc nhúc trên hè phố với những manh chiếu rách, những mảnh quần áo vá chằng vá đụp giăng đầy ở cột đèn, ở bờ tường, ở trước ngưỡng của những cửa tiệm đã đóng kín, Nguyệt mới thấy cái hố thảm cách biệt giữa thực tế và lý thuyết, giữa đời sống của quần chúng và của những kẻ chơi trò Cách mạng. Bây giờ thì Nguyệt đã cháy. Cháy một cách thảm hại kèm theo sự thua thiệt lớn lao nhất, vượt quá sức tưởng tượng của chính nàng. Nàng đã phấn đấu rất nhiều trong những đêm dài trằn trọc để cố gắng giải thoát khỏi ý nghĩ đi kiếm một liều độc dược. Chết. Điều đó quá dễ, nhưng thà chết cho một ý nghĩa nào đó, chứ không phải chết trong hận thù, trong cay đắng tủi nhục. Nhưng sống mà kéo dài kiếp sống cay đắng, tủi nhục cũng không phải là đời sống đáng sống. Nàng tiếp tục đào sâu về sự mất mát của mình. Thật ra, chung quanh nàng đã có đầy rẫy những mất mát, nhiều khi còn to lớn sự mất mát của nàng gấp bội. Gia đình tan vỡ. Sự nghiệp tiêu tan. Vợ chồng, con cái chia lìa. Bạn bè gặp nhau ngỡ ngàng, nghi kỵ. Những mất mát ấy nếu đem lại cho quê hương một sự đổi mới tốt đẹp hơn, (như Nguyệt đã từng suy nghĩ từ những ngày đầu tham gia sinh hoạt đoàn thể) thì cũng có thể chấp nhận được, coi như một sự hy sinh vì tương lai của xứ sở. Nhưng thực chất đó không phải là sự hy sinh đúng nghĩa. Đó chỉ là thảm cảnh những nạn nhân của hận thù, là hậu quả của một loại ý thức cuồng tín, tin vào sách vở hơn là nhìn vào thực trạng của quê hương. Chủ nghĩa đã khô cứng từ hàng trăm năm nay, nhưng đời sống thì vẫn thay đổi từng giờ, từng phút. Nó đang thay đổi và sẽ còn thay đổi, nói theo kiểu duy vật biện chứng thì bất cứ sự vật nào, hiện tượng nào, kể cả những hiện tượng tự nhiên cho đến xã hội loài người đều ở trong trạng thái vận động. Vận động không chỉ đơn thuần ở sự đổi vị trí mà còn là chuyển hóa, là nẩy sinh, là phát triển. Những người tôn thờ chủ nghĩa Marx Engels đã phản bội ngay chính lý thuết của họ khi họ trở thành những kẻ mù quáng, tín điều, bảo thủ, cực đoan và trì trệ. Xã hội miền Bắc sau 30 năm được «soi đường bởi ánh sáng của chủ nghĩa Marx-Lénine» là một chứng minh cụ thể. Chuyển hóa ở đâu? Nẩy sinh ở đâu? Phát triển ở đâu? Nếu có chuyển hóa, có nẩy sinh, có phát triển thì nước Việt Nam bây giờ đã chẳng đứng vào hàng ngũ của những nước kém phát triển và chậm tiến nhất thế giới.

Nhưng đó là vấn đề của giới lãnh đạo miền Bắc. Không phải giới lãnh đạo cứ sai lầm thì nhân dân lao động phải câm nín, khuất phục và cam chịu thân phận nạn nhân của mình. Chỉ khi nào người dân thoát ra khỏi cái tâm lý thụ động, nhận chân được rằng quyền làm người phải do chính mình định đoạt chứ không phải là một ân huệ trông chờ ở Đảng hay nhà nước ban phát. Thì khi đó đời sống mới thực sự thay đổi.

Nếu trước đây, đã có nhiều người lên đường đi làm Cách mạng để tranh đấu lấy quyền làm người đã từng bị thực dân, phong kiến tước đoạt, thì chính họ phải hiểu được rằng lý tưởng chính đáng của họ chưa hoàn tất. Tuyệt đại đa số quần chúng trong xã hội Cộng sản chưa ai có quyền làm người cả. Thành quả của cuộc đấu tranh gian khổ của đông đảo hàng ngũ Cán bộ, chiến sĩ sau bao nhiêu năm vẫn chỉ là sự chuyển hóa cái quyền tước đoạt từ ách thống trị này qua ách thống trị khác. Chấp nhận buông xuôi bây giờ là tự xóa bỏ lý tưởng đấu tranh của mình, là tiếp tay cho cường quyền, bạo lực chứ không phải tiêu diệt cường quyền bạo lực.

Nhận thức này thực ra không mới mẻ gì. Nó đã nảy sinh, tản mạn, rải rác ở nhiều tầng lớp quần chúng cũng như Cán bộ. Nó là những đốm sáng hiu hắt trong tâm tưởng mọi người giữa chế độ cùm kẹp, thủ tiêu, tù đày ở xã hội miền Bắc, nhưng đã trở thành những tia lửa nhen nhúm trong xã hội miền Nam kể từ sau ngày 30-4- 1975. Những tia lửa nhen nhúm ấy cần thời gian để tỏa rộng. Nó chắc chắn sẽ tỏa rộng, vì không có điều gì tồn tại vĩnh cữu, kể cả chủ nghĩa Cộng sản và những quái thai phát sinh từ chủ nghĩa đó.

Con người, với những vốn liếng kiến thức về hai chữ Tự Do của thế kỷ 20 không dễ gì chịu khuất phục, cam phận làm thân trâu ngựa. Trong bóng tối đầy đọa, họ sẽ biết nhìn nhận ra nhau, biết chia xẻ với nhau những ước mơ lớn. Và một ngày không xa, họ sẽ biết đứng dậy, để làm lại lịch sử. Đó là một điều khẳng định!

* * *

Nguyệt đã tiến tới nhà ông Năm Tỏa trong tâm trạng hoang mang, buồn chán và thất vọng của mình. Sau nhiều ngày không gặp gỡ, ông kêu lên:

– Cháu xuống sắc dễ sợ! Bác chẳng được tin tức gì của cháu cả.

Tự nhiên Nguyệt òa lên khóc. Cơn dồn nén, tức tủi trong bao nhiêu ngày qua, chưa làm nàng chảy một giọt nước mắt, mà bây giờ, ở đây, Nguyệt không cầm giữ được. Nàng ôm lấy ông Năm, gục đầu vào vai ông nức nở như một đứa con nít. Ông cứ để mặc sức cho Nguyệt trút hết cơn phẫn hận của mình, mặc dầu lỏng ông tê tái, xót xa. Chẳng cần Nguyệt nói ra, ông cũng đoán được sự thực tồi tệ đã xẩy ra cho Nguyệt. Ông lấy làm tiếc rằng sự tiên liệu của ông quá đơn giản và hạn hẹp. Nếu sáng suốt hơn, ông đã chẳng để Nguyệt sa phải cơ sự chua xót như thế này.

Hồi lâu, khi Nguyệt đã kiềm chế được cơn xúc động của mình, nàng lau khô nước mắt rồi hỏi:

– Theo ý bác, cháu phải làm gì bây giờ? Ông Năm đáp:

– Trốn tránh khỏi nanh vuốt của thằng Sáu Thu. Nó chưa tha cho cháu đâu.

– Cháu cũng nghĩ như vậy. Nên cháu đã hoãn binh lời đề nghị thuyên chuyển công tác do Thành đoàn sắp xếp.

– Hoãn binh là khôn ngoan. Cháu sẽ có đủ thì giờ để biến ra khỏi Sàigòn. Cháu ở lại ngày nào nguy hiểm cho cháu ngày đó.

Thấy Nguyệt không đáp, ông Năm Tỏa nói tiếp:

– Sao không! Sáu Thu sẽ giở mọi thủ đoạn để chiếm đoạt được cháu. Không thỏa mãn, nó sẽ đẩy cháu vào tù vì vụ xẩy ra ở cơ sở ngành in số 10. Nó có đủ lý do che đậy cho âm mưu thâm độc của nó.

Ngừng lại để suy nghĩ một lát, ông Năm tiếp:

– Cháu Nguyệt! Tại sao cháu chưa «đi»?

– Cháu đã thưa với bác rồi, vượt biên là giải pháp cuối cùng cháu nghĩ tới. Hồi trước đã thế, bây giờ sau cơn hoạn nạn, cháu lại càng kiên quyết hơn. Cháu có thể làm bất cứ cái gì để góp phần vào cuộc thay đổi cái xã hội tồi tệ này. Chỉ như thế, cháu mới cảm thấy bớt đi cái đau đớn mất mát mà cháu đang phải chịu đựng.

– Đấu tranh là một chặng đường dài cực kỳ gian khổ. Cháu không phải là loại người sinh ra để làm công việc ấy.

– Nhưng nếu sống an nhàn để mà gậm nhấm nỗi tủi nhục này thì còn đau khổ nhiều hơn. Cháu đã suy nghĩ kỹ rồi. Nếu có làm được gì, bác cho cháu đi theo.

– Cháu đừng hứa hẹn vội vàng về một điều gì. Hãy tự thử thách chính mình một thời gian trước đã. Đấu tranh không phải là một trò chơi, một chọn lựa bốc đồng, nhất thời hay vì bó buộc do hoàn cảnh cá nhân thúc đẩy. Nó phải được trang bị bằng một lý tưởng.

– Cháu biết rõ điều đó.

– Vậy thì tốt. Nhưng trước mắt là phải nghĩ tới hoàn cảnh hiện nay của cháu đã. Rời Sài gòn là điều phải làm, nhưng không phải là rời vĩnh viễn. Do đó phải chuẩn bị những điều kiện để khả dĩ sau này cháu có thể trở lại sinh hoạt bình thường.

– Bác là người có cái nhìn rất xa. Cháu không nghĩ ra điều ấy.

– Vậy bác phác họa thủ kế hoạch sơ khởi như thế này: cháu về nhà chuẩn bị y như cháu chuẩn bị để vượt biên. Động cơ mà cháu biến khỏi Sàigòn là động cơ vượt biên. Nó là chuyện phổ biến ngay cả trong hàng ngũ cán bộ, công nhân viên chức, do đó không có gì nguy hại.

Nguyệt hồi hộp chờ ông Năm suy nghĩ. Rồi ông nói tiếp:

– Bác có nhiều nơi để cháu có thể trốn tránh. Mai mốt, đánh giá tình hình thấy cháu trở lại được, cháu sẽ có giấy trả tự do sau khi bị giam giữ vì tội vượt biên không thành.

Nguyệt reo lên:

– Hay quá!

Ông Năm mỉm cười:

– Vấn đề là cháu có chịu nổi kham khổ trong thời gian lánh mặt không đã.

– Cháu cam quyết với bác rằng đó không phải là vấn đề. Chỉ mong rằng bác đừng «nhốt» cháu lâu quá, không hoạt động được gì, cháu sốt ruột.

– Cháu hiểu lầm rồi. Không phải bác dàn cảnh để đem nhốt cháu vào tù đâu. Cháu sẽ được đưa đến một chỗ để cháu có cơ hội học hỏi nhiều hơn. Cháu sẽ gặp gỡ nhiều người, cùng chí hướng. Cháu sẽ thấy mình không cô đơn.

Nguyệt hoan hỉ:

– Cháu hoàn toàn yên tâm theo sự sắp xếp của bác.

– Vậy cháu về đi. Hẹn cháu ba ngày nữa, bác sẽ cho cháu biết những chi tiết cuối cùng.

Lúc Nguyệt đi ra, ông Năm Tỏa dặn với:

– Cháu nhớ trả lời với Thành Đoàn là cháu chấp nhận công tác mới. Mình sẽ rảnh rang thì giờ để thu xếp công việc hơn.