Chương 9

Nguyện vừa đi vừa nghĩ ngợi trong bóng mát những giàn cây toả ra hai bên vệ đường. Gió và mầu trời hòa hợp vào nhau một buổi sáng đẹp đẽ trong những buổi sáng chủ nhật đẹp đẽ nhất của Hà Nội. Chung quanh Nguyện, đâu đấy, sự yên lặng của một ngày nghỉ việc với những cuộc tản bộ thanh nhàn.

Lòng thư thái, sung sướng của Nguyện hầu như bị chết hẳn, khi nàng bắt đầu nhận thấy cảnh sống eo hẹp trong gia đình nàng. Cô quay lại nhìn cuộc đời thơ ấu, Nguyện cũng chỉ thấy trên đấy những sự buồn bã nối tiếp nhau kết thành một chuỗi ngày chán nản.

Thầy Nguyện vì địa vị ngày xưa, bắt buộc, phải sống theo một lề lối trưởng giả, che đậy hoàn cảnh túng thiếu trong nhà bằng cách bày biện trang hoàng cho có vẻ quan cách. Bộ ấm chén chè tàu vẫn được lau chùi sạch sẽ, cất cẩn thận vào trong tủ kính để làm vì. Từ lâu lắm, ông Phủ đã thôi không vướng cái thú khề khà mỗi buổi sáng dăm chén nước chè tàu trước khi ra công đường xét việc. Hai cái trường kỷ, bộ ghế ngựa vẫn còn cố hãnh diện giữ lấy nước sơn của một thời danh vọng đã đến cái ngày tàn trông thấy. Mấy bức tường, trên đấy treo lơ thơ vài bức hoành phi, tranh tàu, từng chứng kiến sự thay đổi của thời gian, cũng bắt đầu để hở những vết đinh long lở như những dấu vết nghèo túng rổ trên cái trưởng giả chỉ còn hình. Mấy bông hoa giấy đã tới thay cho cho chùm hoa thật khi xưa ngày ngày hãnh diện cắm trong chiếc bình lọ cổ bày giữa phòng khách. Cái thanh thế có thể gọi được là to tát của gia đình Nguyện, đã vụt bay đi như những cánh hoa tàn cuốn theo chiều gió, như một tiếng thở dài thoát ra tự trong đáy chiếc bình ra.

Rồi trên những cái mà óc người ta cố muốn khoác mãi cái vỏ giàu sang lên, mà tay người ta cố bày biện để giữ nguyên cái căn bản cũ thời gian đã giãi xuống những lớp thay đổi hung tàn.

Tháng thánh gia đình Nguyện sống bằng hoa lợi mấy mẫu ruộng cho cấy rẽ ở nhà quê, tiền chơi thăm, đóng họ của bà Phủ.

Lòng già theo đuổi, ông Phủ còn thỉnh thoảng cúi nhìn trên cái váng của thời xưa, như để mơ lại bao nhiêu ngày rực rỡ trước. Thủa đương thời, còn tại chức ông Phủ từng nổi tiếng là thanh liêm, nên khi ông xoa hai bàn tay trả lại những chức tước, thì cảnh nhà thanh bạch theo sát chân ông ngay.

Ông thường bảo Nguyện:

- Trải hai mươi năm trời trong đường hoạn lộ, thầy nhận thấy rằng người ta chỉ sống sung sướng lúc về hưu, cáo lão, là chưa hề làm một việc gì trái với lương tâm và bổn phận.

Câu nói ấy, Nguyện hiểu là thầy nàng nói để ủy lạo mình trước cảnh sống chật vật nhưng vẫn phải giấu kín. Nàng khó chịu vô cùng là mỗi lần về nhà quê thăm lúa, lấy nợ nàng phải nghe những câu quá lễ phép của người làng:

- Thưa cô, hai cụ lớn độ này có được mạnh không ạ.

Nhiều lần, Nguyện đã phải nói:

- Các ông cứ gọi thế làm chúng tôi nể quá. Quan cách gì nữa, thầy tôi về hưu lâu rồi kia mà.

Thì những người ấy lại lễ phép, nghiêm nghị:

- Cô dạy thế. Quan lớn không muốn làm quan nữa thôi chứ; còn chúng tôi bao giờ cũng phải hết lòng kính mến như trước.

Nguyện vừa buồn, vừa tức cười trước những hàng lý luận đầy nhân nghĩa như thế. Những lúc ấy, Nguyện bắt buộc phải nghĩ đến thanh thế nhà mình, đến người cha đáng trọng đang cầm lái cuộc đời nàng bây giờ. Nhiều lần, ngắm ông Phủ tỉ mỉ đến thành ra gần trong sự cố duy trì lấy cái bề ngoài của thanh danh ngày xưa, Nguyện sinh lòng sợ sệt kính trọng. Nguyện thấy mái tóc bạc, bộ râu ấy như kiêu hãnh bảo nàng:

- Con hãy trông thầy, con hãy trông những việc tỉ mỉ của thầy làm, con sẽ tự biết sự theo mới của con chưa chắc là đã có ích.

Những lúc tưởng nghe thầy nàng nói thế, Nguyện không nghĩ đến sự nghiêm khắc của chế độ cũ. Bị phân vân giữa hai nền văn minh, và trước cái mới cũng như cái cũ, Nguyện đều có sự sùng kính và phản đối như nhau. Tự nhiên, Nguyện lo lắng nghĩ thầm:

- Có lẽ ta không thành công được.

Thủy và nàng, ngoài mối tình thành thực yêu nhau, đều thấy mình bất lực vì thiếu khí giới trước sự đầy đủ điều kiện của người thứ ba là Quân.

Nguyện đã đi qua mấy phố, tâm óc nàng vẩn vơ.

Những tiếng rao quà buổi sáng lanh lảnh, đập vào nắng, vào gió, vang ra như tiếng dội của kỷ niệm nằm ngủ đã lâu ngày, cảnh đời an nhàn và đẹp đẽ, như mầu áo của các cô thiếu nữ sóng bước nhau.

- Nguyện! Nguyện đi đâu đấy?

Nguyện nhận ra là mấy người bạn. Nàng mỉm cười:

- Nguyện đi có việc hơi cần một chút. Chiều lại chơi nhé!

Rồi nàng rảo bước đi, tai còn nghe văng vẳng:

- Mày thì suốt đời bận!

Tiếp theo đấy những tiếng cười mà Nguyện không để ý. Khi đến gần nhà Quân, Nguyện đưa tay lên nén tiếng trống ngực đập mạnh. Má Nguyện tự nhiên đỏ lên. Nàng băn khoăn ngắm lại bộ quần áo, ngượng nghịu vì sự phục sức quá đơn giản của mình.

Nguyện không dám vào vội, đứng nhìn cái vườn hoa trước nhà với những lối đi sạch sẽ, phẳng lì. Nàng đoán là Quân đương ngồi làm vìệc trên gác, vì từ khung cửa sổ gần đấy thỉnh thoảng lại bay ra một làn khói thuốc lá. Không ngần ngại, Nguyện đưa tay giật chuông. Thấy thằng xe chạy ra mở cổng, nàng hỏi:

- Ông Quân có nhà không bác?

Thằng xe nhìn Nguyện từ đầu xuống gót khiến nàng phải tức.

- Cô hỏi có việc gì cần không?

- Cần lắm. Bác làm ơn vào bảo với ông Quân có cô Nguyện đến thăm.

Khi người xe chạy vào rồi, Nguyện mới nhận thấy cái táo bạo, liều lĩnh của mình. Nàng không biết Quân sẽ tiếp nàng bằng cách nào, vì chàng chưa từng nói chuyện với nàng lần nào hết.

Nguyện nghĩ thầm:

- Biết đâu lại chả nên việc; đã đến, ta cứ vào.

Nguyện thấy một cái đầu thò ra ngoài cửa, rồi một tiếng kêu ngạc nhiên.

- Cô Nguyện!

Quân chạy xuống, lễ phép mời Nguyện vào nhà. Lúc Nguyện đã ngồi vào chỗ, Quân cất tiếng hỏi:

- Chắc hôm nay cô đến thăm tôi có việc cần?

- Vâng, cần lắm, nên tôi mới dám đường đột vào thăm ông.

Nguyện cố ý dằn từng tiếng “ông” để Quân nghe rõ, rồi nàng tiếp:

- Về chuyện bức thư tôi gửi hầu ông

Quân rất điềm tĩnh, vừa nhìn Nguyện vừa nói:

- Vâng tôi đã nhận được, và hình như tôi đã trả lời cô rồi thì phải.

Nguyện bối rối:

- Chính vì bức thư ấy mà tôi phải lại mong ông một lần nữa…

Có cái gì nén lấy cổ Nguyện, nàng không nói tiếp được nữa, làm Quân phải đỡ lời:

- Cô muốn đến bảo tôi ngừng hẳn sự đi lại với bên nhà để…

Đến lượt Quân, chàng cũng ngừng nốt.

Cuộc nói chuyện của hai người bắt đầu bước vào một sự tranh luận ráo riết. Nguyện không hiền lành nữa:

- Ông có thể ngừng lại bất cứ lúc nào miễn là ông nghĩ đến sự giao tình mật thiết giữa chúng tôi lâu nay. Tôi tin rằng ông sẽ làm được, vì ông là một người có học, mà người có học bao giờ cũng hơn người.

Quân cười lạnh lẽo:

- Cái học tôi e vô ích trong việc này. Tôi tưởng nên lấy cảm tình ra nói thì hơn. Cô đã yêu, tất cô biết được rằng muốn dứt một tình yêu, cái việc ấy không phải là việc làm trong một lúc, mà là trong hằng năm, có khi suốt đời người ta chưa làm xong được.

- Tôi tưởng cuộc hôn lễ này không nên có vì…

- Vì cô không bằng lòng?

Nguyện dằn giọng:

- Và tôi còn muốn ông thôi ngay đi nữa.

Quân trầm mặc, nhìn khói thuốc lá cầm nơi tay:

- Tôi đã thưa với cô rằng việc này, tôi không ngừng ngay bây giờ được. Trước kia ưng cô, là việc của tôi, bây giờ cưới xin lại là việc của những người mà quyền phép không muốn tôi cưỡng lại.

Nguyện giận đến cực điểm. Nàng nhìn Quân:

- Thế nghĩa là ông cứ muốn theo đuổi mãi cái việc rất vô ích cho ông?

Quân cười tự nhiên:

- Không phải hẳn vô ích riêng cho tôi, mà còn cho nhiều người khác nữa. Cô có thể cho tôi biết có cái tài trí nào trong đời lại xóa ngay được trong chốc lát một mối tình dẫu là không chính đáng, và cái học vấn nào xui người ta nhắm mắt làm một sự liều lĩnh trái ngược với khuôn phép của gia đình?

Nguyện đứng dậy, nhìn Quân:

- Một lần nữa tôi mong ông bỏ những ý nghĩ ấy đi. Ông đã làm cho tôi đau khổ ông còn làm cho người khác đau khổ nữa. Ông với tôi không thể cùng đi chung một con đường được. Chúng ta nên xa nhau là hơn.

Quân vẫn bình thản:

- Tôi tưởng cái người đau khổ nhất trong ba người đau khổ đáng lý phải là tôi. Tôi không muốn phá tan hạnh phúc của ai hết nhưng tôi có quyền không bỏ cái mục đích tôi theo đuổi, nghĩa là tôi vẫn yêu. Ai lại cấm đoán một người yêu, dẫu chỉ bằng một mối tình vô vọng?

Nguyện im lặng hẳn, trong khi Quân điềm tĩnh tiếp theo, giọng nói của chàng mỗi lúc một mạnh thêm lên:

- Tôi nói lại một lần nữa là tôi không thể chiều ý cô được, vì tôi không thể cưỡng lại những người trên tôi, vì tôi không thể cưỡng lại tôi nữa. Nếu tôi chắc rằng mối tình cô đối với người bạn nghèo kia là trong sáng, đẹp đẽ thì tôi cũng tin chắc sự chung thủy ở tấm tình tôi đối với cô hiện giờ. Nếu cô chìu về cái trên, đó chỉ là vì lòng vị kỷ, muốn thoả mãn riêng cho mình và lạnh lùng trước cái đau khổ của người khác.

Quân không nói nữa; chàng ngừng bặt lại vì chàng thấy cảm động quá, run lên. Bỗng một tiếng gieo mình trên ghế, khiến Quân như người mới mơ choàng mắt dậy, sực tỉnh. Chàng thấy Nguyện đương gục đầu xuống thành ghế khóc, tóc rối xòa trên mặt. Nàng thổn thức:

- Ông… ông là một người tàn nhẫn!

Quân yên lặng suy nghĩ, thỉnh thoảng đưa mắt nhìn Nguyện. Trong gian phòng rộng rãi, Quân nghe rõ tiếng nấc nhỏ khiến Quân ngờ rằng chính trong lòng chàng cũng đương thầm chảy những giọt nước mắt, đương thầm rộn những tiếng nức nở của người chàng yêu nhưng không hề yêu chàng.

Một lúc sau, Nguyện quay lên nhìn Quân. Mắt nàng đỏ ngầu, rồi không nói nửa lời, Nguyện quay ra về.

Trông theo Nguyện không thèm quay lại nhìn chàng, Quân thở dài trở vào nhà và lần này, đến lượt Quân ôm mặt trước bàn viết…