Thông điệp cuối năm

Những ngày cuối năm ở Bắc âu trời thường rất ảm đạm. Nhìn ra cửa sổ chỉ thấy những cành cây trơ trụi lá trong một nền trời mây âm u, như những cánh tay của thiên nhiên đầy quyền uy vẫn còn vấn vương không muốn giã từ một năm đã không nương tay gieo rắc đủ loại tai ương trên khắp địa cầu. Dù chưa kết thúc, có lẽ năm 2005 sẽ ghi vào lịch sử nhân loại kỷ lục về số lượng và mức độ thiệt hại vượt bực do những cơn cuồng nộ của thiên nhiên đem lại. Theo tính toán của hãng bảo hiểm Swiss Re vừa công bố, toàn bộ thiệt hại vật chất (đặc biệt là sóng thần, bão lụt và động đất) gây ra trong năm 2005 (được gọi là “năm của thiên tai”) được ước tính khoảng 225 tỉ Mỹ kim, trong số đó chỉ có 80 tỉ được bảo hiểm. Chỉ riêng thiệt hại từ cơn lũ Katrina, thiên nhiên cũng đã mạnh tay tạo một món nợ khổng lồ 45 tỉ Mỹ kim cho cư dân New Orleans, phần lớn là dân Mỹ da đen thuộc tầng lớp nghèo nhất trong xã hội!

Có lẽ phải có một lý do nào đó (khó lòng giải thích) để thiên nhiên phóng tay giăng bức tranh thê lương đó vào những ngày cuối năm với tổng hợp mưa tuyết, gió lớn và giá băng, như một lời nhắc nhở đối với sự nhẫn tâm không kém của loài người đối với thiên nhiên. Nhưng thiên nhiên chẳng bao giờ đẩy con người vào tận cùng tuyệt vọng. Như một kịch bản có hậu (happy ending) đầy tính nhân văn đã được an bài, sau những “biểu lộ của bất mãn”, thiên nhiên lại trở về cùng con người với một bộ mặt hiền hòa, thân thiện, rộng lượng và hậu hĩ. Như một điều kỳ diệu, đêm Giáng sinh vốn ảm đạm và lạnh lẽo đến thế (khiến lòng người dễ trở nên mẫn cảm, động lòng trắc ẩn cho số phận của mình và của người), sáng hôm sau mặt trời lại hiện ra rạng rỡ trong nền trời xanh trong không một gợn mây, chan hòa nắng tươi rói trên những cành cây ủ dột trụi lá, như thể không hề tồn tại hôm qua. Đối với nhiều người đã nhìn ra cửa sổ sáng hôm nay và cảm nhận được sự nhiệm mầu của thiên nhiên, thông điệp Giáng sinh năm nay thật rõ ràng cho một cuộc sống nhân loại hòa hợp và bền vững: thỏa hiệp, hòa hợp và chia sẻ.

Để cho một cuộc sống tốt đẹp hơn, có lẽ con người phải biết quên mình một ít và nghĩ đến người khác nhiều hơn chút nữa. Đó là chính là “định chuẩn giá trị” mới mà tuổi trẻ trên thế giới và đặc biệt ở Hà Lan đang hướng đến và cố gắng tạo dựng. Bên cạnh những bức tường đầy các vệt sơn và hình vẽ graffiti hỗn tạp, biểu hiện của sự thiếu định hướng và nổi loạn tự nhiên của tuổi trẻ, là những tấm áp-phích mời gọi xây dựng một một trường sống chan hòa, “trở về với thiên nhiên” trong lành giữa cây cỏ và sông nước hài hòa. Những mẩu quảng cáo trên các kênh TV kêu gọi những bàn tay thân ái hãy đưa ra để đón lấy một người cơ nhỡ, giúp một người có tuổi qua đường hay xoa đầu một hài nhi. Chỉ với những cử chỉ giản dị này thôi, con người đang dần dần trở về với trách nhiệm xã hội nguyên thủy: sống cho người, để được sống cho mình. Và nguyên tắc sống mới “thỏa hiệp, hòa hợp và chia sẻ” đó đã mở rộng ra ngoài biên giới của gia đình, xã hội, quốc gia mà bao trùm cả cộng đồng nhân loại của một thế kỹ thuật số đang thành hình với i-Pod và điện thoại di động, chẳng còn phân biệt đâu là giới hạn giữa các châu lục hay màu da.

Các bạn trẻ Hà Lan năm nay lại có thêm những ngày cuối năm “biết sống” có ý nghĩa như thế, trong tinh thần thông điệp nhân ái của mùa Giáng sinh. Từ 9 giờ sáng ngày 19 tháng 12 đến 3 giờ chiều ngày 24 tháng 12, ba DJ (người phụ trách chọn và phát nhạc ở các tụ điểm giải trí) trẻ đã quyết định “tuyệt thực” trong một nhà kính (glazen huis) ở Utrecht, trong sáu ngày để quyên tiền giúp trẻ con nạn nhân của cuộc nội chiến được đoàn tụ hoặc có một mái ấm gia đình ở Congo (Red een kind in Congo)! Trong thời gian dài này, tuy nguyện không ăn uống gì, họ sẽ phục vụ phát nhạc theo lời yêu cầu (serious request) của thính giả liên tục không ngừng nghỉ. Sáng kiến của ba bạn trẻ DJ đã được dân chúng Hà Lan ủng hộ nhiệt liệt, đa số những thính giả đã đến tận nơi yêu cầu (5 euro cho một bản nhạc), gửi mẩu nhắn tin cổ vũ (“cố lên”) qua SMS (40 xu) và tham gia các cuộc đấu giá các vật phẩm được các nhà hảo tâm biếu trên mạng lại là các thiếu nhi và thanh niên trong độ tuổi đôi mươi! Kết quả cuối cùng thật đáng kể và đáng khâm phục. Chỉ với những “chia sẻ” (gom góp từ những con heo tiết kiệm!) nhỏ, sáng kiến giản dị của ba bạn trẻ đó đã đem lại 1.203.549 euro, vượt qua mức kỷ lục năm ngoái (915.955 euro) của một hoạt động tương tự ở Neude dành cho trẻ em ở Dafur, Sudan. Một món tiền tuy không lớn, nhưng đủ để tạo một “quả tim toàn cầu” vĩ đại!

Có lẽ không có bức thông điệp Giáng sinh nào có ý nghĩa hơn cho tuổi trẻ Hà Lan, khi ba người DJ trẻ, kiệt sức vì tuyệt thực sau sáu ngày miệt mài nhưng thật vui khi bước ra khỏi căn phòng kính trong suốt đó, chỉ vài giờ trước khi mọi người quây quần kỷ niệm giờ Chúa giáng sinh, vì đã quên mình để “phục vụ” người. Nhờ họ, những đứa trẻ da đen chẳng hề quen biết, không gia đình, không quyến thuộc, không lý lịch, không cả một tương lai nào đó rồi đây sẽ được “phục hồi” quyền làm người và quyền sống trong một thế giới đầy tai ương từ thiên nhiên và từ chính đồng loại của mình. Mọi sự đã bắt đầu từ những cử chỉ rất nhỏ nhoi và tầm thường!

Trách nhiệm hướng về xã hội từ nhận thức của cá nhân, với sự đồng lòng và khích lệ của một cộng đồng xã hội “biết quên mình và nghĩ đến người” đang hình thành và phổ biến trên toàn cầu có lẽ là cách duy và tốt đẹp nhất giúp xóa bớt đi, hoặc cứu vãn, phần nào những mảng đen hay những vết màu loang lổ đang manh nha biến dạng và làm băng hoại xã hội và đời sống hiện nay trên khắp thế giới.

Gầy dựng được một chút ý thức “trách nhiệm xã hội” (dù với hình thức tự nguyện và giản dị kiểu Hà lan) có lẽ sẽ giúp xóa bớt được những mẩu graffiti “khoan cắt bê tông”, đua xe cuối tuần và tâm lý vô cảm trước thảm trạng của đời sống đang trở thành những hiện tượng phổ biến trên đường phố ở nước ta.

Blaricum, 25-12-2005