Vật và Người

Chiều đã muộn, chiếc xe buýt vừa rời xa lộ, đi vào khúc quanh dẫn vào làng, bỗng chậm lại và dừng hẳn như chờ đợi một điều gì. Ở một vị trí quang đãng, trước hàng cây xanh xếp hàng đều đặn cạnh một con rạch, hiện ra tấm bảng in chữ lớn: “Xin vui lòng giảm tốc độ! Đoạn này là nơi chúng tôi thường qua lại!”. Bên cạnh hình như là ảnh cái đầu của một loài vật có cánh.

Hành khách trên xe nhìn tấm bảng cười độ lượng. Người tài xế xe buýt cũng cười xuề xòa. Chỉ có tôi không thể cười được. À, ra thế. “Chúng tôi” đây không phải là trẻ con, người già cả hay người khuyết tật... vốn được xếp vào hạng ưu tiên trong xã hội Hà Lan, mà là mấy... chị ngỗng trời (thiên nga) lông trắng phau, mịn màng như tuyết đầu mùa, suốt ngày hú hí, rỉa lông cho nhau và hát hợp xướng chát chúa ở những bãi cỏ xanh mướt cạnh dòng nước trong in đậm bóng cây.

Vào tuần trước, trên đoạn đường đó một người lái xe hơi đã (bất cẩn) cán chết một con ngỗng trời trong khi “nàng” đang “tay trong tay” cùng tình nhân bước về điểm hẹn hò bên kia đường! Nhiều bó hoa tươi đã được đặt ở “hiện trường” để thương tiếc, tưởng niệm con vật vắn số. Nhiều cuộc họp dài bàn tán sôi nổi, nhiều lá thư kiến nghị nóng bỏng gửi tới chính quyền sở tại.

Và cuối cùng là “hành động thiết thực” của người dân địa phương để bảo vệ “cuộc sống an toàn và yên vui” của nhóm năm con ngỗng trời, vừa tăng “nhân khẩu” từ một cặp lẻ loi, cô đơn đến ngụ cư trên quãng đường này chỉ trong vòng hai năm qua. Người đồng hành trên xe đã giải thích vắn tắt cho tôi về lý do xuất hiện của tấm bảng kia như thế.

Phản ứng đó có lẽ chỉ xảy ra ở Hà Lan, nơi “vấn nạn bảo vệ quyền lợi của súc vật” được nâng cao, coi trọng và “chính trị hóa” ở mức độ cao nhất, bên cạnh việc hợp thức hóa một loạt hoạt động khác như sử dụng (hạn chế) vài loại ma túy, mại dâm có tổ chức, hôn nhân cùng giới tính, bức tử tự nguyện (euthanasia)...

Ở một xứ sở nơi thủ tướng và các thành viên của nội các hầu như phải xuất hiện hàng tuần trên các diễn đàn truyền hình để đối thoại với dân chúng, điều trần thường xuyên với đại diện dân cử ở quốc hội, và tiêu chuẩn tuyển dụng công chức dựa trên căn bản có khả năng sáng tạo cao để có thể phục vụ hữu hiệu “người đóng thuế”, gia đình hoàng gia bị khước từ việc được săn bắn chồn cáo trong vườn quanh lâu đài, hoặc đã bỏ ra hàng chục triệu euro để xây dựng hàng rào và hầm vượt an toàn cho thú hoang dọc trên các xa lộ..., xét ra nếu có ai phát huy sáng kiến đi đầu trong sứ mạng tạo điều kiện sinh tồn bình đẳng và hòa hợp giữa “súc vật và con người” thì cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên. Người Hà Lan vốn chẳng bao giờ bằng lòng với những gì họ đang có!

Điển hình nhất của hội chứng “não trạng Hà Lan” (holanditis) là sự ra đời Đảng của súc vật (Partij voor de Dieren, www.partijvoordedieren.nl) trong hai năm gần đây, với tôn chỉ sáng lập nhằm bảo vệ quyền lợi đích thực của những kẻ “thấp cổ bé họng” nhất, như tuyên bố của đảng này trong cuộc ra mắt cử tri lần đầu: “Chương trình của đảng được xây dựng trên tầm nhìn là súc vật - cũng như con người - là những sinh vật sống có suy nghĩ và cảm giác, vì vậy phải được con người đối xử một cách kính trọng”.

Dịp may hiếm có cho chính đảng đang ở trong thời kỳ trứng nước này là trước ngày cử tri quyết định lá phiếu của mình cho kỳ bầu cử hạ viện mới, con đê ở Marrum, một làng ven biển miền bắc tỉnh Friesland, bị vỡ sau nhiều ngày mưa bão kéo dài vào đầu tháng 11-2006, khiến hơn 18 con ngựa bị chết đuối và 120 con còn lại bị cô lập trên một cồn đất nhỏ, chơ vơ giữa vùng nước biển mênh mông và lạnh buốt của những ngày đầu mùa đông.

Dưới ống kính soi mói và sốt sắng của phóng viên truyền hình, khán giả cả nước Hà Lan đã được cập nhật từng phút, từng giờ về tình hình sinh tồn của những con vật xấu số này. Nhân viên cứu hỏa, cứu nạn, thú y, công binh, cùng với tàu đổ bộ, trực thăng quân sự đã vào cuộc. Rồi một chiếc phà bị lật, nhiều nhân viên cứu hộ bị thương.

Rồi thêm một cây cầu nổi được dựng cấp tốc nhưng người ta vẫn chỉ có thể ném xuống những tảng cỏ khô cho đám ngựa cầm hơi, mà vẫn không tìm ra được một cách ổn thỏa nào để di dời chúng vào vùng đất liền khô ráo. Đến khi sự quan tâm và kiên nhẫn của dân chúng Hà Lan đã đạt đến đỉnh điểm thì thật bất ngờ, giải pháp khả thi nhất lại đến từ những cái đầu giản dị nhất!

Vào ngày thứ ba, chiến dịch “ngựa phải tự cứu ngựa” được bàn cãi rốt ráo và nhiệm vụ cứu nạn nặng nề này được giao cho ba cô kỵ mã địa phương thực hiện. Dưới hàng triệu con mắt xót xa, hồi hộp của khán giả Hà Lan và nhiều nước trên thế giới, ba cô gái đang độ tuổi “bẻ gãy sừng trâu” ngồi trên lưng ngựa lội qua biển nước dài hàng trăm mét, có khi ngập đến tận cổ, ra đến cồn và từ đó hướng dẫn đám ngựa đã kiệt sức vì đói và lạnh, từng con một từng bước dọ dẫm và thận trọng băng qua vùng nước đầy rủi ro, bất trắc (www.YouTube.com; horses rescue, 3-11-2006) để vào bờ an toàn.

Giữa tiếng reo hò và vỗ tay cổ vũ nồng nhiệt của dân chúng trong làng và khách hiếu kỳ, ba “người hùng” kỵ sĩ trẻ tuổi mặt đỏ bừng bừng vì hưng phấn và e thẹn đã hân hoan làm dấu chữ “V” (chiến thắng) và chỉ vào một con ngựa lông đen tuyền, vượt cao hẳn tầm của đám ngựa đồng cảnh, đang thỉnh thoảng lại ngửa mặt kiêu hãnh cất những tiếng hí dài như muốn trút nỗi nhẹ nhõm lên trời.

Từ những hình ảnh phóng đại và rõ nét, khán giả đều thấy rõ là chính đàn ngựa đã tự lãnh đạo, thuyết phục những vó ngựa còn e dè do dự cùng vượt biển vào vùng đất sống, chỉ với sự tiếp trợ của con người. Hậu quả tất yếu là chủ nhân của đàn ngựa bị khởi kiện ngay sau đó vì “cố tình bạc đãi” súc vật sở hữu của mình dù đã được những “hội bảo vệ súc vật” cảnh báo nhiều lần.

Sự kiện hi hữu đó như những cánh quạt xay gió khổng lồ thổi các ứng cử viên Đảng của súc vật, người liên tục đứng sau chiến dịch cứu vật này, vào những chiếc ghế đầu tiên ở hạ viện chỉ một thời gian ngắn sau đó. Một mô hình mới nhằm mục đích phát triển mối tương quan sinh tồn hài hòa giữa vật và người đã hình thành và phổ biến trên khắp đất nước Hà Lan, và có lẽ cũng là lần đầu tiên trong lịch sử chính trị thế giới cận đại!

Mà nghe đâu Đảng của súc vật lại vừa tung chiến dịch mới đòi hỏi những con vật bị giết làm thịt “nuôi con người” phải được chết “trong phẩm giá” (in dignity). Đến mức này thì cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên, nhất là ở Hà Lan!

Blaricum, 29-4-2007