Tính thực dụng

Người Thái được tiếng là rất thực dụng. Người khen, kẻ chê, tùy từng trường hợp. Nhưng cũng có nhiều điều cho ta suy ngẫm.

Năm 1998, Thái Lan đăng cai tổ chức Á vận hội, giữa lúc nền kinh tế toàn châu Á đang lâm vào cơn khủng hoảng trầm trọng. Hàng loạt các công ty tài chánh nội địa bị khánh kiệt vì không có khả năng chi trả, dẫn đến sự phá sản của nhiều công ty và nhà máy. Nạn thất nghiệp lan tràn, xã hội bắt đầu có dấu hiệu bất an. Nhưng chính tình hình tưởng như tuyệt vọng này đã tạo ra một cơ may “ngàn năm một thuở” cho xứ sở hiền hòa, nhưng rất thực dụng này. Những công trình xây dựng và nâng cấp hạ tầng cơ sở đồ sộ và hiện đại, chuẩn bị cho các cuộc thi đấu quốc tế đã cung cấp công ăn việc làm cho một số lượng nhân công đáng kể. Tất cả công trình trọng điểm đều thực hiện khẩn trương và đặt dưới sự giám sát chặt chẽ của một Phó Thủ tướng. Kinh phí tài trợ dựa vào một khoản vay lớn từ nước ngoài. Á vận hội đã diễn ra thành công ngoài sự mong đợi của mọi người. Khách tham gia cuộc vui thể thao hài lòng đến từng chi tiết, chủ nhà thì hể hả với hiệu quả đầu tư cao.

Mà không hể hả sao được? Một con đường cao tốc trên không nối từ lòng thủ đô Bangkok đến gần cửa ngõ dẫn đến địa điểm của các cuộc tranh tài giữa các phái đoàn thể thao châu Á, được đưa vào sử dụng chỉ…vài tuần trước khi Á vận hội khai mạc, đã góp phần giải quyết thực sự nạn kẹt xe trầm kha ở thành phố chật cứng 9 triệu dân này. Trường Đại học tổng hợp Thammasat, sau mười năm phát triển cơ sở ra ngoại ô, đã thừa hưởng một cơ ngơi đồ sộ gồm một bệnh viện đa khoa hiện đại, một loạt các nhà và bãi thi đấu thể thao đa năng đúng tiêu chuẩn quốc tế, và một campus rộng hàng trăm mẫu đất với đường sá ngăn nắp, một mảng thiên nhiên xanh tươi hoa-lá-bốn-mùa, những cafeteria ngăn nắp và hợp vệ sinh, những cư xá cao tầng đầy đủ tiện nghi để giải quyết ổn thỏa nhu cầu ăn, ở cho toàn thể sinh viên nội trú, giáo viên và cán bộ của trường, tổng cộng hàng chục ngàn người. Các tuyến xe buýt công cộng được tăng cường và thay mới để phục vụ khách viếng Á vận hội trước đây, nay vẫn tiếp tục hoạt động trên lộ trình này để đưa đón hành khách hàng ngày. Tuy nhiên, phải nói cái lời lớn nhất mà Thái Lan đã thu được từ Á vận hội 1998 này là những cơ hội học hỏi và thử nghiệm tiềm/khả năng của thế hệ đương thời trước ngưỡng cửa hội nhập quốc tế và những thách thức gay gắt mở ra trong thiên niên kỷ mới.

Cũng trong thời gian này, vị đương kim Thủ tướng Thái Lan, lúc đó còn là một Phó Thủ tướng trẻ và năng nổ, được giao trách nhiệm giải quyết nạn kẹt xe nan giải ở Bangkok. Vốn là một tiến sĩ về tội phạm học, cựu thiếu tướng cảnh sát hoàng gia, đứng đầu một doanh nghiệp thành công thuộc hàng tỉ phú và một nhà chính trị gia đang lên…, ông có đủ tự tin để hứa với quốc dân sẽ dứt điểm nạn kẹt xe trong vòng… một trăm ngày! Để thúc đẩy tiến độ thực hiện như đã hứa, ông tập trung tăng cường chốt cảnh sát thường trực ở khắp các giao lộ hay bị tắc nghẽn, đồng thời tăng phụ cấp “hiểm nguy” cho cảnh sát viên thi hành công vụ ngoài trời. Để bảo đảm sức khoẻ, cảnh sát đứng đường phải đeo khẩu trang để giảm “rủi ro nghề nghiệp” (do hít thở bụi bặm), được rút ngắn thời gian làm việc trong ngày và buộc phải khám bệnh thường kỳ để phòng ngừa và ngăn chặn các bệnh đường hô hấp và phổi. Người ta được kể rằng thỉnh thoảng ông đã phải xuất tiền túi khá lớn (xin vợ) ra để tưởng thưởng các cảnh sát viên tạo được những thành tích khả quan, hoặc ông phải tạm bỏ chiếc xe hơi đắt tiền ở nhà, để đi xe buýt công cộng hay xe ôm đến văn phòng Phủ Thủ tướng, dưới ống kính của đài truyền hình!

Dĩ nhiên là ngài Phó Thủ tướng đầy sáng kiến và năng động đã không thể giải quyết được nạn kẹt xe hoàn toàn trong vòng hạn định đã hứa với quốc dân, nhưng đã không có nhiều người phê phán hay chê trách gì ông cho lắm. Suy cho cùng, chí ít ông cũng đã tạo những cơn chấn động cần thiết trong một xã hội đang mê ngủ trong “cơn say mê cám dỗ vật chất”, để bớt nghĩ về mình mà nghĩ nhiều hơn về tương lai bền vững của một thành phố đang ngột ngạt vì khói bụi và tắc nghẽn giao thông thường xuyên. Và cuối cùng thì Bangkok cũng đã được Liên hợp quốc trao giải thưởng là một trong những thành phố đã lập được những tiến bộ khả quan trong cố gắng cải thiện môi trường (xanh hơn và sạch hơn) trong năm 2000. Điều lý thú hơn nữa là ông đã trở thành Thủ tướng Thái Lan sau đó!

Tính thực dụng cố hữu của người Thái còn đi xa hơn, có khi đến độ khó tin theo cách nghĩ thông thường của người Việt ta. Chẳng hạn để giảm số tai nạn lưu thông đang có khuynh hướng gia tăng trên các trục lộ chính, chính phủ đương nhiệm đã đề nghị các trạm xăng thiết lập các dịch vụ mát-x để cánh lái xe đường dài không bị mệt mỏi và buồn ngủ, có thể lạc tay lái bất chợt. Đọc tin này, những người bạn mà tôi biết đã lý luận theo kiểu ta: sau một lượt dịch vụ xoa bóp, có thể là “tỉnh ngủ” thật đấy, nhưng có hết “mệt mỏi” để tiếp tục con đường thiên lý trước mặt hay không thì chẳng ai dám tin!

Gần đây, ngài Bộ trưởng Y tế lại nâng tính thực dụng Thái lên đến cao độ. Ông viện dẫn nhiều số liệu thống kê và đối chiếu với nhiều nguồn dữ liệu để kết luận là “vòng 1” của phụ nữ Thái … có phần bé hơn mức trung bình trong khu vực! Nói là làm, ông đã cho thiết lập đồng loạt nhiều trung tâm tư vấn do ngân sách quốc gia tài trợ nhằm khuyến khích phụ nữ Thái năng tập thể dục và thay đổi khẩu phần dinh dưỡng hằng ngày để gia tăng khổ ngực của thế hệ tương lai. Đọc tin này ai cũng cám cảnh cho ông, nếu ở Việt Nam chắc chắn ngài Bộ trưởng khả kính và nhiệt tình này đã nhận được vài cái nguýt lá răm dài đến tận mây xanh: “…Ơ, cái ông này thật vớ vẩn, “vòng 1” của chị em chúng tôi bé hay lớn thì việc gì đến ông đã nào?”. Mấy ông bạn tinh ranh của tôi thì lại tò mò muốn biết sau khi “lên gân” công bố chiến dịch này trên các kênh thông tin đại chúng, ngài Bộ trưởng đã “đối phó” ra sao với chính “nội tướng” của mình? Mà báo chí Thái thì lại chẳng thấy đăng tin này. Uổng thật!