- 6 -

Trên bực cao là cái bàn đê đánh bài, dưới thấp là chuồng bò nồng nàn mùi phân mới, ngựa hí trong chuồng, hí rồi dậm chân, bươi chân xuống sàn, thở phì phì, cái mùi hăng hăng của phân và nước đái ngựa, của cỏ khô, lúa mạch, của chiếc mền còn ẩm xì và phẩn khô, mùi lúa mạch quyện với mùi gỗ mục, mùi da ở yên cương ngựa và vỏ dà bay tỏa lên và quyện lại như hương thơm trên đầu chúng tôi.

Cái bàn thì đứng trên những con ngựa, ngựa đứng trong nước đái nóng, thỉnh thoảng chúng chau mình, quất đuôi, đánh rắm, hí lên. Bếp rực lên như hồng ngọc, không khí xanh lên với khói. Chai lọ để dưới gầm bàn, trong tủ đựng chén và trong chậu rửa bát. Tên khờ George đang lấy một tay áo rỗng gãi cổ, Martini, anh chàng vô dụng đang chơi đại hồ cầm giả bằng chiếc máy quay đĩa, Carrie, vợ hắn đang đệm nhịp bằng thùng thiếc rượu bia. Trẻ con chơi ở chuồng bò, tay thối um lên. Ở dưới phố chỗ những căn nhà ổ chuột trẻ con đang làm một cái sân trượt tuyết. Khắp nơi đều một mầu xanh lơ, với rét lạnh và tuyết. Dì Melia đang ngồi ở một góc lần hột. Cậu Ned đang sửa chiếc yên ngựa lại. Bà, ông nội, hai bà cố nội đang ngồi sát lại lò sưởi nói chuyện về chiến tranh Pháp Phổ. George đần mang gom những đồ vô dụng lại. Những người đàn bà đang ngồi sát lại với nhau, nói thì thầm, lưỡi họ líu lại. Mọi sự đều hòa hợp với nhau như một trò chơi nát óc — những bộ mặt, tiếng nói, cử điệu, thân xác. Mỗi thứ quay chung quanh trục của mình. Máy hát đĩa lại quay lại, giọng hát to hơn và run run. Bỗng nhiên máy ngừng. Lẽ ra tôi không nên ở đó vì người ta đang bàn chuyện bí mật với nhau. Nhưng tôi đã có mặt ở đó và đang nghe. Tôi nghe thấy nói rằng cô Maggie càng ngày càng mập ra, lão chủ phòng trà Flushing đã ngủ với em gái của cô ta vì thế tại sao thằng George lại khờ. Cô ta ngủ với bất cứ ai trừ với chồng. Tôi lại được biết cô ta hay dùng dây da đánh George nhừ tử, sùi cả bọt mép ra. Mele ngồi ở một góc. Cô này lại là một trường hợp khác. Cô ta kỳ quái như một đứa trẻ con chẳng ai vượt được tính kỳ quái của cô ta. Thật cơ khổ vì Paul đã chết. Paul là chồng của Mele. Vâng, mọi sự đều êm đẹp cả, nếu người đàn bà từ Hambourg này không gặp Paul và làm hại cả đời Paul. Làm sao Paul đối đầu với một người đàn bà khôn lanh như vậy được: Một gái giang hồ lõi đời. Cần phải có biện pháp gì với Mele. Cô ta ở đâu là nguy hiểm ở đó. Có một hôm, người ta thấy cô ta ngồi cạnh lò sưởi. Bỗng nhiên lửa thấp ngọn xuống. Nói dại, nếu cô ta có ý nghĩ đốt nhà lên thì sao đây? Thật cũng tội nghiệp vì cô ta chẳng tìm đâu ra việc. Chỗ làm người ta tìm được giùm cho cô là một nhà tử tế. Mele lại trở thành con người lười biếng. Đối với Paul thì cô ta làm biếng được chứ còn đi làm...

Khi bước ra khỏi cửa, ta thấy không khí thật giá buốt và trong sáng. Khắp bầu trời chỉ thấy sao nhấp nhánh, tuyết trắng phau nằm rải trên lan can, các lối đi, các cửa sổ và hàng giậu. Tuyết trải bao la như một tấm thảm trắng phủ lên trái đất bẩn thỉu, tội lỗi này. Không khí trong sạch và giá buốt mịn như da nai tơ. Những vì sao xanh biếc, từng lớp lại từng lớp chạy nhanh như những con linh dương. Một đêm đẹp, sâu thẳm, yên lặng như dưới lớp tuyết phủ đầy, có những trái tim đập thổn thức, có những dòng máu Đức đang nóng rực tuôn chảy ra các ống cống để khóa miệng những đứa trẻ thơ đang đói lã, để rửa sạch tội ác và những xấu xa ghê tởm của thế trần. Đêm sâu thẳm, dòng sông đông đặc nước đá, những vì sao nhấp nháy, nhảy múa, lộn nhào như những con quay. Cả gia đình đi lết trên những đường phố thủng lỗ chỗ. Đi trên cái vỏ trắng tinh của Trái đất, để lại những vết chân đi. Gia đình người Đức già đó đã dùng cây Giáng sinh để quét tuyết. Nào cậu, nào mợ, cô dì, anh chị em, cha mẹ, ông bà nội. Cả gia đình ấm cúng và chuếnh choáng hơi men, không ai nghĩ về ai, cũng chẳng nghĩ rằng ngày mai mặt trời lại mọc, hoặc nghĩ tới những việc vặt phải làm, những lời dặn của bác sĩ, cũng chẳng nghĩ gì về những bổn phận phải làm lại càng làm cho đêm thâu trở nên linh thiêng lạ lùng với muôn vì sao lấp lánh, gió than dài, các nhật quang lan trổ nụ và mùi hăng hắc như nước đái quỉ bay khắp nơi.

Chẳng ai biết rằng Melia đang sắp sửa hoàn toàn mất trí, vì có lúc đi tới một góc đường, dì kiễng chân lên như một con tuần lộc và nói mình vừa cán được một mảnh trăng vàng. Rồi dì hét lên «Mặt trăng, mặt trăng!» rồi ngất đi như hồn lìa xác. Trăng vút đi với tốc độ 86 triệu dậm một phút. Ra mau, ra mau bắt lấy mặt trăng. Đó, đó, nó đó. Và không ai chạy nhanh để bắt dì lại được. Giờ tôi kể bạn nghe những gì bọn người khùng nói cho tôi nghe... Họ nói thế này «Này Henry, mai anh đưa bà ấy đi nhà thương điên giùm nhé. Đừng nói để bà biết là chúng tôi có thể trả tiền cho bà ấy được nhé.»

Được lắm! Luôn luôn vui vẻ và tươi sáng! Sáng hôm sau, chúng tôi cùng leo lên chiếc xe vận tải rồi cùng lái về đồng quê chơi. Nếu Mele có hỏi chúng tôi đi đâu thì nói là đến thăm dì Monica. Nhưng Mele chả hỏi gì cả. Nàng ngồi sát bên tôi, yên lặng, thỉnh thoảng chỉ cho tôi xem những con bò cái, nàng thấy những con bò lông xanh lơ và xanh lá cây. Nàng biết cả tên từng con. Nàng hỏi tôi, ban ngày thì mặt trăng ra sao và chúng tôi có paté gan không?

Trong lúc đi đường, tôi khóc và không cầm lại được. Khi người ta đối xử quá tốt với nhau ta phải có khóa và chìa khóa. Khi người ta quá tốt cũng là một điều sai lầm. Thật ra Mele làm biếng lắm. Nàng bẩm sinh làm biếng. Nội trợ lại rất tồi. Nàng cũng không biết cách giữ chồng sao cả. Khi Paul chạy theo một cô nào ở Hambourg, Mele chỉ biết ngồi một xó rồi khóc. Có người xui nàng phải làm một cái gì đó như hắn cho Paul một phát, gây sự ầm lên, kiện để đòi tiền cấp dưỡng, Mele chỉ ngồi yên, rồi khóc, Ôm lấy đầu. Có chút trí thông minh nào cũng bay hết cả rồi. Nàng như một chiếc vớ rách bị đá lăn lóc, luôn luôn nằm ình ra không đúng lúc tí nào cả. Có một hôm Paul cầm dây thắt cổ. Mele chắc là hiểu việc gì sẽ xảy ra, nên nàng giờ đây mới mất trí. Hôm trước đó, có người thấy nàng ăn phẩn của mình, và ngồi cạnh lò sưởi hàng giờ. Giờ đây nàng rất bình tĩnh, gọi đúng tên từng con bò. Mặt trăng như thôi miên nàng. Nàng không sợ gì cả vì có tôi đi bên cạnh, nàng luôn tin tưởng ở tôi. Tôi là người nàng quí mến hơn cả. Tuy nhiên nàng cũng ngờ là nàng đối xử rất tốt với tôi. Những người khác thì thông minh nhưng tâm hồn lại xấu. Khi thấy cậu em họ Adolphe hay đưa Mele đi dạo trên xe bò người ta đàm tiếu «Mele để ý tới thằng nhỏ!» Nhưng tôi nghĩ Mele nói chuyện một cách ngây thơ với cậu em họ như đang nói với tôi, tôi nghĩ rằng Mele có tính thật hồn nhiên, và nàng nghĩ ai cũng hồn nhiên như mình. Tôi nghĩ là Mele chả có ý thức gì về tội lỗi hoặc hối hận. Tôi ngờ rằng bẩm sinh Mele đã ngây thơ như thiên thần. Mele là một bà thánh.

Đôi khi nàng mất việc, người ta lại bảo tôi đến kiếm nàng. Mele không bao giờ biết đường về nhà cả. Tôi nhớ rõ nàng tỏ ra sung sướng mực nào khi nàng thấy tôi. Nàng nói một cách đơn sơ rằng nàng muốn tôi ở lại chơi với chúng tôi. Nhưng sao nàng có thể ở lại với chúng tôi được? Tôi vẫn tự hỏi mãi về điều đó. Làm sao người ta có thể để nàng ngồi yên mơ màng bên lò sưởi lúc nàng hứng lên muốn như vậy! Làm sao được vì mọi người phải việc dù là thánh hay thiên thần! Làm sao những kẻ mất trí phải lấy đó làm gương sáng?

Giờ tôi nghĩ rằng, có lẽ chỗ tôi đang dẫn nàng tới là chỗ tốt nhất cho nàng vì nàng chẳng làm việc gì nữa. Tôi nghĩ rằng thà là vậy còn hơn. Quẹo vào con đường nhỏ, lát sỏi để tới chiếc cổng lớn, Mele thấy người khó chịu. Ngay cả một con chó dại cũng biết khi bị mang tới ao để dìm chết. Giờ thì Mele run sợ. Họ đang chờ chúng tôi ở cổng. Cổng mở ra. Mele đã ở trong cổng, tôi ở ngoài. Họ đang cố dỗ dành nàng. Giờ họ rất tử tế với nàng, nói rất dịu dàng với nàng. Nhưng Mele sợ hãi quá, nàng quay phắt đi và chạy về phía cổng. Tôi vẫn còn đứng đó. Nàng thò tay ra song cổng ôm ghì lấy tôi. Tôi hôn lên trán nàng. Thật âu yếm. Tôi gỡ tay nàng ra. Họ lại đang bắt nàng lại. Tôi không chịu được cảnh đó. Tôi phải chạy đi. Tuy nhiên chưa đầy một phút, tôi đứng lại nhìn nàng trân trối. Đôi mắt nàng như lớn hẳn lên, mở tròn xoe, sâu thẳm như đêm đen, nhìn tôi một cách thật khó hiểu. Không có người điên nào có thể nhìn như nàng được. Không có kẻ khờ nào có thể nhìn được như vậy, ngoại trừ một thiên thần hay một vị thánh.

Tôi đã nói, Mele không phải là người nội trợ giỏi nhưng nàng biết làm mứt. Khi nghĩ tới điều đó bỗng tôi thấy một cái bình: đây là một thứ bột nhào làm bằng bánh mủn (ngâm vào bô nước tiểu) cộng với thịt ngựa chặt thật nhỏ rồi hòa với nước xốt. Sau đó vê tròn trong lòng bàn tay. Cái phòng trà nàng cùng làm với Paul tới khi người đàn bà ở Hambourg tới, gần sát khúc quẹo Đại lộ El II, không xa chùa Trung Hoa do Binh đoàn Salvation sử dụng mấy.

Khi tôi chạy ra cổng rồi, tôi lại dừng lại bên cạnh một bức tường cao, Ôm lấy mặt, dựa lưng vào tường, khóc nức nở như chưa từng bao giờ khóc như vậy. Trong khi đó, họ đang tắm cho Mele và mặc cho nàng một bộ quần áo thích hợp; họ rẽ ngồi ở giữa, chải bẹt xuống và thắt ngay lại thành một cái bím ngay sau ót. Như vậy để trông ai cũng giống ai. Tất cả đều có một vẻ điên khùng, mặc dầu chỉ một nửa khùng hoặc ba phần tư khùng. Khi bạn nói «làm ơn đưa giùm cây viết», họ trả lời «được» và đưa cho bạn cây chổi quét phòng. Nếu vô tình đái ra sàn, phải lau cho sạch. Bạn có thể khóc bao nhiêu tùy ý nhưng không được vi phạm nội qui của viện. Một nhà thương điên nào cũng phải có kỷ luật.

Tuần một lần Mele được phép tiếp khách. Các chị em nàng đã đến nhà thương điên thăm nàng từ 30 năm nay. Họ chán nơi đó lắm rồi. Khi còn nhỏ họ đã thường đến thăm người mẹ ở đảo Blackwell bà thường dặn phải chăm sóc cho Mele. Khi Mele đứng ở cổng đôi mắt tròn xoe, sáng rực lên, có lẽ tâm hồn nàng đã bay về dĩ vãng như những chuyến xe lửa tốc hành. Mọi vật như nhảy múa trong tâm trí nàng. Mắt nàng vừa to vừa sáng tới độ họ đọc thấy ý nghĩ của nàng. Nàng mở to mắt vì sợ hãi và cũng là điều làm mắt nàng sáng đẹp lên như vậy. Bạn có thể điên được nếu nhìn sự vật một cách sáng suốt như vậy. Nếu bạn hơn người, bạn có thể giữ vững lập trường đó, người ta sẽ tin ở bạn, thề hứa là làm thế giới đảo lộn cùng với bạn. Nhưng nếu bạn chỉ hơn người một chút hoặc là một tên tiểu tốt vô danh thì đừng có hòng những chuyện đó.