CON CHIM ƯNG

Frêđêri Anbêrinhi yêu, mà chẳng được yêu lại, chàng chi phí hết tài sản để tỏ sự hào hoa của mình. Chỉ còn lại cho chàng một con chim ưng duy nhất. Không còn có gì khác nữa, chàng hiến con chim đó làm bữa ăn cho ý trung nhân đến thăm ở nhà mình. Nàng biết thế, thay đổi thái độ đối với chàng, lấy chàng làm chồng, và gây dựng cơ đồ cho chàng.

(Fiammet kể chuyện).

Ngày xưa ở Flôrăngx có một người quý tộc trẻ tuổi rất giàu tên là Frêđêri, con trai ông Philippơ Anbêrinhi, nhà dòng dõi trâm anh. Nghệ thuật và tạo hóa đã không dè xẻn chút gì để cho chàng trở thành một thanh niên hoàn hảo; không ai sánh được với chàng trong giới quý tộc trẻ tuổi xứ Tôxcan. Như chuyện khá thường tình đối với những ai ở vào trạc tuổi và địa vị của chàng. Chàng đem lòng yêu một bà quý phái, tên là Giôvanna, thời bấy giờ nổi tiếng là một trong những phụ nữ đẹp và đáng yêu nhất ở Flôrăngx. Chàng không từ một việc gì không làm để được bà yêu; tiệc tùng, đấu thương, cưỡi ngựa, đấu kiếm, tặng phẩm huy hoàng cùng đủ mọi cách khác, nhưng bà kia, đức hạnh ngang với sắc đẹp rất ít bận lòng về chỗ mình là đối tượng của những tiêu pha ngông cuồng đó và chẳng vì thế mà kém khinh bỉ gã si tình. Frêđêri không nản lòng, chàng cứ tiếp tục cung cách ấy và ra sức phung phí bất chấp có đúng chỗ hay không, đến nỗi tất cả các cơ nghiệp lớn, chàng chỉ còn một thửa đất nhỏ, lợi tức rất ít ỏi chẳng đủ sống, ngoài ra chàng chỉ còn giữ lại của thời phong lưu cũ có một con chim ưng tuyệt diệu để đi săn. Tuy vẫn say mê hơn bao giờ hết người đã làm cho mình khánh kiệt, thấy mình không thể sống lịch sự ở đô thị được nữa, chàng quyết định lui về nơi ruộng đất còn lại, ở đây chàng chăm săn bắn được đến đâu hay đến đó, vừa để cố quên lãng cảnh nghèo túng mà chàng chỉ quy lỗi cho mình thôi, vừa để khỏi phải hạ mình xin ai cứu giúp. Chàng đã sống một thời gian cảnh đời mới mẻ đó thì bỗng chồng bà Giôvanna lâm bệnh và mất, ông chỉ kịp làm chúc thư, đặt con trai, đã hơi lớn, làm người thừa kế mọi tài sản của ông, nhiều vô kể, và nếu gặp trường hợp con chết không có người trực hệ kế thừa chính thức thì chuyển sang cho vợ mà ông đã rất mực yêu thương. Mùa hạ đã tới. Theo lệ thường, người quả phụ về nông thôn sống qua mùa hè, ở một ngôi nhà của một bà ở gần nhà Frêđêri. Về sống lân cận, chú bé vốn thích rình mò, không bao lâu làm quen với chàng, chú đến thăm chàng luôn thích chơi với những chó và chim của chàng. Chú được dịp thấy con chim ưng, mà chú đã nghe nói đến nhiều. Con chim ấy làm chú thích thú đến mức chú thèm khát được làm chủ nó; nhưng chú biết Frêđêri quý nó lắm nên không đám ngỏ ý xin. Nỗi buồn bực không có được cái mình ao ước khiến chú hao còm đến phát ốm. Chú nói với mẹ như sau về nguyên nhân bệnh trạng của mình.

- Ồ! Mẹ yêu ơi, nếu mẹ làm thế nào cho con có được con chim ưng của ông Frêđêri thì con sẽ chóng khỏi thôi.

Bà mẹ đâm ra mơ màng hồi lâu và nghĩ xem nên làm gì đây; bà biết Frêđêri đã yêu bà từ lâu, đã bị khánh kiệt vì bà, và bà vẫn cứ hờ hững đối với những săn đón của chàng. Làm thế nào, bà tự nhủ, làm thế nào dám hỏi con chim ưng ấy, nghe nói đó là con chim hay nhất hạng, chưa từng thấy bao giờ, hơn nữa nó lại giúp cho chủ nó sống qua ngày? Chẳng lẽ ta lại chẳng biết điều đến nỗi muốn tước đoạt của người quý tộc phương tiện giải trí độc nhất ấy nữa sao?

Những suy nghĩ ấy khiến bà ra phân vân, mặc dù tin chắc rằng nếu bà hỏi thì thể nào cũng được con chim. Do đó, bà im lặng, không biết trả lời con ra sao; nhưng chú bé, vẫn cứ ốm, vẫn cứ buồn, đưa cho cái gì cũng từ chối, cứ nằng nặc đòi con chim ưng. Sau cùng, tình mẫu tử thắng mọi suy nghĩ, bà mẹ quyết chiều ý chú với bất cứ giá nào, dứt khoát bảo chú rằng chú sẽ có con chim ấy, và thực sự quyết định đích thân đi xin nó. Bà bảo chú:

- Con đừng buồn nữa, hãy chỉ cố gắng chữa bệnh, đi mẹ hứa với con là việc đầu tiên mẹ làm sáng mai là tìm con chim ưng đem về cho con.

Lời hứa ấy làm chú bé vui mừng đến nỗi ngay từ hôm ấy chú thấy người dễ chịu hơn nhiều.

Hôm sau bà mẹ chỉ cùng một bà nữa theo chân, đi chơi tha thẩn đến căn nhà nhỏ của Frêđêri. Khi bà đến, tình cờ chàng ở trong vườn đang sửa sang vườn tược vì hôm để thời tiết không thích hợp để đi săn với chim ưng. Bà cho vào báo tin nói là bà muốn nói chuyện với chàng.

Ta dễ tưởng tượng chàng ngạc nhiên chừng nào, khi nghe nói là người đàn bà muốn gặp mình. Mừng rỡ vô cùng. chàng chạy mau ra đón tiếp và trông thấy bà từ rất xa, chàng đã chào bà rất kính cẩn. Về phía bà Giôvanna, bà cũng đến trước mặt chàng và chào chàng một cách hết sức đoan chính và duyên dáng. Sau những lời thăm hỏi thường lệ bà nói với chàng:

- Ông Frêđêri, tôi đến đây để bù đắp ông về những tổn thất vì ông yêu mến tôi hơi quá lẽ phải, và phần thưởng là tôi đến với bà bạn đây để xin ông cho ăn bữa trưa nhé.

Chàng nhẹ nhàng khiêm tốn trả lời bà:

- Thưa bà, tôi không nhớ là không có mất mát chút gì vì bà, trái lại bà đã tạo cho tôi những thắng lợi rất lớn, khiến nếu tôi có được người ta cho là chút giá trị gì trị gì hơn chính là tôi phải chịu ơn những tình cảm bà đã gây nên cho tôi. Cái ơn bà ban cho tôi hôm nay là vô cùng quý báu và làm nức lòng tôi, thậm chí, dù nghèo, tôi cũng không muốn đánh đổi nó lấy những của cải mà tôi đã mất, sau khi chào mừng bà như vậy, chàng tiếp đón bà trong căn nhà nhỏ, rồi sau đưa bà ra vườn. Chàng biết tìm ai để tiếp chuyện bà, trong khi chàng đi sửa soạn bữa ăn trưa. Không bao giờ bằng lúc này nhà quý tộc trung thực ấy cảm thấy những buồn bực của cảnh nghèo khiến chàng ở tình thế quá kém cỏi để tiếp đón con người quý yêu đến thế đối với lòng chàng, chàng rất muốn khoản đãi bà linh đình, vậy mà hôm đó chàng trơ trụi chẳng có thứ gì. Chàng buồn tấm tức, nguyền rủa số phận mình, và chạy lăng xăng như người chẳng biết định ra sao nữa, bực nhất là chẳng có lấy một đồng nào, hoặc áo quần đồ đạc gì để cầm cố mà vay mượn. Trong khi giờ ăn trưa gần đến, chàng chưa làm được gì hết thảy, mặc dù chàng có thừa thì giờ. Chàng đang không biết định đoạt ra sao thì chợt nhìn. lên con chim ưng, đứng yên chót vót trên ngăn chuồng nó. Chàng liền quyết định hy sinh nó đi, để ít nhất cũng có một món gì tử tế thết bà quả phụ duyên đáng đã cho chàng cái vinh dự là đến thăm chàng. Thế là chàng bắt nó, vặn cổ vặt lông nó và xiên nó vào xiên quay. Khi mọi việc đã sẵn sàng, chàng vui vẻ trở lại vườn để mời bà Giôvanna và bà bạn đi theo đến ngồi vào bàn ăn. Ăn xong và sau một hồi lâu chuyện trò rất vui vẻ. bà Giônanna cho là đến lúc nên nói ra mục đích đến thăm liền nói như sau:

- Ông Frêđêri ạ, nếu ông còn nhớ tất cả những gì ông đã làm vì tôi, và sự thận trọng to lớn của tôi, có lẽ đã khiến ông nghĩ rằng tôi có tâm hồn sỏi đá và tàn nhẫn thì tôi chắc thể nào ông cũng ngạc nhiên về tính tự trị của tôi khi ông biết lý do đích thực đã đưa tôi đến nhà ông. Tuy nhiên nếu ông có con cái hay đáng lẽ phải có thì bấy giờ ông sẽ biết sức mạnh của tình mẹ mạnh mẽ nhường nào, tôi lin chắc ông sẽ tha thứ cho tôi. Song ông không có con, còn tôi có một đứa, tôi không thể nào thoát khỏi những quy luật chung của mọi bà mẹ, đó là điều bất buộc tôi chống lại lẽ phải chống lại ý muốn của chính tôi, đến xin ông một thứ mà tôi biết ông yêu quý lắm và thực đáng yêu quý, bởi vì nó là niềm an ủi duy nhất mà số phận đã để lại cho ông tóm lại một câu, đó là con chim ưng của ông mà tôi xin ông. Con trai tôi ốm, nó quá thèm muốn con chim ấy, đến nỗi tôi rất lo, nếu tôi không đem về cho nó được thì bệnh nó nặng lên và nỗi buồn làm cho nó chết mất, vì thế nên tôi cầu van ông, không phải nhân danh tình bạn, vì ông chẳng đáng coi tôi là bạn, nhưng nhân danh, lòng từ tâm nọ. Lòng nhân hậu hào hiệp chưa hề bao giờ thay đổi, và nó làm cho ông cao quý hơn những người khác, tôi xin nhắc lại, tôi cầu van ông ban cho tôi cái ân huệ mà tôi xin ông. Con trai tôi được khỏe lại, có lẽ cuộc sống là nhờ ông, và do việc nhân đức ấy ông sẽ có, quyền mãi mãi đối với chau, mà tôi thì mang ơn ông suốt đời.

Frêđêri không thể làm thỏa mãn ý muốn của bà vì bà đã ăn mất thứ bà yêu cầu chàng nên bắt đầu khóc trước khi có thể trả lời bà được lấy một câu. Bà tưởng nỗi buồn vì mất con chim ưng là nguyên nhân nước mắt của chàng bà đã toan rút bỏ lời xin, song bà còn chờ đợi chàng trả lời sau khi thôi không khóc nữa. Chàng nói:

- Thưa bà, ngay từ lúc đầu, tôi say mê vẻ duyên dáng của bà, tôi đã nhận thấy là số phận tôi ngang trái trong rất nhiều điều và tôi đã than vãn vì những khắt khe của nó, song tất cả những thất bại tôi đã phải chịu đều không thấm gì so với điều nó làm tôi đau khổ hôm nay, một nỗi chua xót sâu sắc sẽ còn lại mãi mãi trong tâm hồn tôi! Ôi! Nó có thể nào giáng cho tôi một đòn đau hơn độc ác hơn nữa khi tôi nghĩ rằng bà đã mất công chiếu cố tới cái lều tranh này, là khi tôi giàu có hẳn là bà chẳng thèm tôi, và bà hỏi xin một thứ mà tôi tuyệt đối không thể nào biếu bà được! Hỡi số phận ác nghiệt. Vậy sẽ không bao giờ mi thôi hành hạ ta sao? Tôi đã nhẫn nại chịu đựng mọi sự bất hạnh của tôi, nhưng thưa bà, tôi xin thú thật với bà sự bất hạnh này làm tôi đau điếng, tôi không còn con chim ưng nữa, ngay khi bà ban cho ân sủng bảo tôi rằng bà đến xơi bữa trưa với tôi, cảm kích vì cái ơn lớn ấy, tôi đã nghĩ, tùy theo khả năng nhỏ mọn của tôi, phải dâng bà một món ăn tinh tế hơn các món thường dọn ra cho những người khác. Tôi đã nghĩ đến con chim ưng, tôi nghĩ nó sẽ làm món ăn tạm được để trình lên bà, tôi đã biết nó không đắn đo dù nó là hay đến mấy để đi săn chăng nữa và tôi đã cho dọn lên để bà xơi vậy. Nhưng vì bà lại muốn nó còn sống thì tôi sẽ không bao giờ tự an ủi được vì đã mời bà xơi thịt nó rồi. Tôi càng nhìn thấy quá rõ ràng số kiếp khốn nạn của tôi là không làm được điều gì đẹp lòng bà hết.

Nói xong, để bà tin là ông chẳng hề dám lừa phỉnh bà ông cho đem lông, móng và mỏ chim lên.

Bà Giôvanna rất trách chàng đã giết một con chim ưng giá trị như thế để dọn cho bà ăn, nhưng trong đáy lòng, bà vô cùng cảm kích tấm lòng hào hiệp mà tai biến và sự nghèo khổ đã không thể làm mất được. Rồi bà nói với chàng:

- Suốt đời tôi sẽ ghi nhớ sự hy sinh của ông, dù bề trên an bài số phận con tôi thế nào chăng nữa.

Thấy không còn hy vọng có được con chim ưng, bà cáo biệt Frêđêric, cảm ơn lòng trung thực và những thiện ý của chàng, bà ra về rất buồn, nghĩ xem nên nói gì với con để an ủi chú bé về tai biến đã xảy ra. Bà thấy chú càng ốm hơn và đau lòng nhìn chú chết vài ngày sau đó, hoặc vì nỗi buồn không được con chim ưng làm bệnh tình chú nặng lên, hoặc vì bệnh chú tự nó là bệnh phải chết.

Cái chết đó khiến bà rất buồn. Sau vài hôm khóc lóc, bà bị các anh em ruột thúc giục bà tái giá, bởi vì bà còn trẻ và rất giàu. Bà không muốn lắm, song thấy mình ngày nào cũng bị thân nhân và bạn hữu giục giã, nhớ đến chàng Frêđêri đã giết con chim ưng của mình cho bà ăn, bà bảo thân nhân:

- Nếu được các vị vui lòng thì tôi sẽ tự nguyện ở góa. Nhưng vì các vị cứ muốn tôi tái giá thì tôi xin nói trước với các vị rằng tôi sẽ không bao giờ nhận lấy ai làm chồng ngoài ông Frêđêri Anbêrinhi.

Anh em bà kêu lên, chế giễu bà:

- Chị nói gì vậy? Chị có nói đúng đắn không đấy? Chúng tôi không thể tin được. Chị không biết nhà quý tộc ấy bây giờ nghèo xơ xác hết sức à?

- Tôi biết, - bà đáp, - nhưng tôi ưng một người cần đến tiền của hơn là tiền của cần đến một người.

Anh em thấy bà nhất quyết không lấy ai khác ngoài chàng Frêđêri, vả chăng cũng không thể tự giấu mình rằng Frêđêri là một người quý tộc rất trung thực, bèn bằng lòng để bà lấy Frêđêri, dù chàng ta rất nghèo. Đám cưới rất lộng lẫy, ông chồng mới mà nghịch cảnh đã khiến trở thành người khôn, thấy mình lần thứ hai, lại làm chủ một cơ nghiệp lớn, trở nên tiết kiệm, và cùng với người mình hằng yêu dấu bấy lâu, sống những ngày sung sướng trong vui thú và hòa hợp êm ấm hoàn hảo nhất.