KHÔNG GÌ LỪA DỐI HƠN BỘ MẶT (hay CHẢ NHẠO XANH )

Forê đơ Rabata và họa sĩ Giôttô ở Maghelơ trở về. Nhìn bạn xấu xí và lôi thôi lốc thốc quá. Forê chế giễu và bị bạn đáp lại đích đáng

(Păngfin kể chuyện).

Câu trả lời của anh bếp người Vơnidơ làm cử tọa cười nôn ruột. Hoàng Hậu thấy Nêifin không nói gì thêm, liền ra lệnh cho Făngfin kể chuyện của mình. Păngfin vâng lời ngay và nói như sau:

- Như chị Păngpinê cho ta thấy nếu số phận đặt những người có giá trị lớn vào những nghề thấp hèn thì tạo hóa cũng thế, đôi khi thích đặt những tài tử lớn và cao quý vào những thân hình xấu xí. Người ta đã thấy một thí dụ trong nhiều thí dụ khác, ở hai đồng hương của ta mà tôi xin kể các bạn nghe chuyện vắn tắt.

Ông Forê đơ Rabata là một người bé nhỏ rất khó coi, mặt phẳng, mũi tẹt như mũi chó săn chồn, tóm lại ông cổ quái đến nỗi, giả sử có đem ông ra so sánh với người dị dạng nhất trong dòng họ Baronxi[27], người ta vẫn còn thấy là ông khó coi quá. Tuy nhiên, mặc dầu dị dạng, ông vẫn là một nhà pháp luật học lớn, thậm chí các vị bác học cùng thời đã phải coi ông là một bộ pháp điển sống về dân luật.

Giôttô, nhà họa sĩ nổi tiếng, cũng xấu không kém. Trí tưởng tượng của ông rất phong phú có thế nắm được mọi quan hệ giữa các sự vật, diễn tả những mọi vẻ tinh vi nhất của chúng, và cây bút vẽ của ông rắn rỏi, đầy hiện thực. đến mức các tác phẩm của ông gây ảo tưởng, khiến người ta lầm là tạo vật, trong khi đây chỉ là sự bắt chước mà thôi. Chính ông là người đã làm cho ngành hội họa sống lại thoát khỏi tình trạng bạc nhược và thô thiển mà nó bị chìm đắm vào, do những họa sĩ ít học và bất tài, chỉ lo làm thích mắt những kẻ ngu dốt và kiếm tiền nhiều hơn là làm đẹp lòng những người hiểu biết và tìm kiếm quang vinh, cho nên người ta coi ông là một trong những ánh sáng của trường phái Flôrăngx. Điều đề cao phẩm giá ông hết sức là đức tính khiêm tốn rất hiếm có trong số những người cùng nghề với ông. Ông có tham vọng làm bậc vương giả trong các họa sĩ, vậy mà ông không muốn ai tặng ông cái tên là bậc thầy. Song, đức khiêm tốn của ông chỉ càng rọi thêm ánh hào quang cho tài năng ông, khiến mỗi ngày ông có thêm những kẻ ghen ghét trong các họa sĩ khác, và cả trong số chính các môn đệ của ông nữa.

Hai người cùng xấu xí và mặt mũi cùng khó coi như nhau ấy đều có dinh cơ ở Maghelô - một làng gần Flôrăngx. Sau khi qua vài ngày mùa hè ở đấy, khi trở về Flôrăngx, họ gặp nhau giữa đường, cưỡi ngựa xấu và ăn mặc cũng xấu ngang nhau. Trong lúc họ cùng đi thủng thỉnh với nhau như thế, họ bất chợt gặp một trận mưa rào mùa hè, như những trận mưa đột ngột đến rồi có khi cũng đột ngột tạnh. Để tránh mưa, họ vào ẩn trong ngôi nhà tranh của một nông dân quen biết. Nhưng mưa vẫn không hề ngớt. Đợi sốt ruột và muốn về thành phố khi còn sáng trời mỗi người mượn của bác nông dân ấy một chiếc áo choàng cũ vải len thô màu xám và một cái mũ tồi tàn, vì không thấy có gì hơn nữa, rồi lại lên đường. Họ đi được một lát. Vừa nghe Giôttô nói chuyện, ông này vốn nói năng hoạt bát, ông Forê vừa đưa mắt nhìn ông ta từ chân lên đến đầu, và thấy ông ta xấu quá và ăn mặc lôi thôi lốc thốc quá, nên chẳng nghĩ rằng chính mình cũng chẳng đẹp đẽ hơn gì, ông phá ra cười và bảo Giôttô:

- Nếu bây giờ chúng ta gặp người nào chưa hề gặp ông và biết ông bao giờ thì ông có nghĩ rằng hắn ta cho ông là nhà họa sĩ ưu tú nhất đời không?

Ông Giôttô đáp ngay tức khắc:

- Thưa ông, có chứ, nếu nhìn ông từ chân lên đến đầu hẳn ta có thể tin là ông chỉ mới học thông chữ cái.

Nhà pháp luật học thấy mình bị đả bằng chính võ khi mình dùng để chọc bạn đồng hành thì liền im thin thít và nhận ra sự sơ xuất của mình.

Câu chuyện này, mà tôi xin đảm bảo là có thực, dạy ta rằng đừng nên hao giờ chế giễu người khác khi chính mình cũng có điều đáng chế giễu.