ĐÁNH CUỘC (hay KHI CHÚA TRỜI HỌC VẼ)

Misen Scanza chứng minh cho vài bạn thanh niên rằng gia đình Baronxi là dòng họ cổ xưa nhất thế giới. Anh được cuộc một bữa ăn với họ.

( Fiammet kể chuyện)

Các cô còn đang cười về câu trả lời nhanh trí và sắc sảo của ông Giôttô thì Hoàng Hậu ra hiệu bảo Fiammet nói. Nàng vâng lời và bắt đầu như sau:

- Bạn Păngfin nói đến nhà Baronxi mà có lẽ các bạn không biết mặt, làm cho tôi nhớ đến một chuyện không kém thú vị, so với chuyện các bạn vừa nghe, nó sẽ chứng tỏ với các bạn rằng dòng dõi cao quý của gia đình ấy lâu đời biết chừng nào. Chuyện này cũng không ra ngoài đề tài chúng ta đang bàn tới. Nó thế này:

Cách đây không bao lâu, ở Flôrăngx, người ta biết có một chàng thanh niên tên là Misen Scanza. Chàng rất vui tính và có lắm chuyện khôi hài đủ loại, nên thanh niên đô thị nô nức tìm đến chơi với chàng. Một hôm, chàng Mông Ughi trò chuyện với nhiều bạn thân, họ tranh cãi xem trong các gia đình ở Flôrăngx, gia đình nào lâu đời và có dòng dõi cao quý nhất. Người thì bảo dòng họ nhà Uberti đáng coi là hơn về mặt đó, người thì bảo là nhà Lămbecti, người khác nói có những dòng họ lâu do hơn và kể ra. Tóm lại, mỗi người nói một phách, tùy theo ý kiến là sự quan tâm của mình. Scanza, sau khi nghe mọi ý nghĩ khác nhau của họ, mỉm cười bảo họ:

- Các anh lầm tuốt, và các anh chẳng biết gì thế mà cũng cứ nói. Tôi thì tôi cho rằng dòng họ lâu đời nhất, và lẽ ra cũng là cao quý nhất, không những của Flôrăngx, mà của cả thế giới nữa, hay ít ra, để khỏi là nói ngoa, của cả xứ Toxcan này là dòng họ nhà Baronxi. Tất cả các nhà thông thái và tất cả những ai quen biết họ như tôi, đều đồng ý với tôi. Để các anh khỏi lầm lẫn, tôi nói đây là nói về nhà Baronxi, hàng xóm của chúng ta, ở gần nhà thờ Đức-thánh-Ba-dòng-Cả.

Các bạn của Scanza, mới đầu tưởng chàng ta nói về những nhà Baronxi nào mà họ không biết, té ra là những người mà họ biết là một dòng họ cũng chẳng lâu đời gì cho làm thì cười vang lên và hỏi chàng nói thế có là đúng đắn không:

- Nhà Baronxi thì chúng tôi biết rõ như anh. Anh bảo họ là những người quý tộc lâu đời nhất của đô thị thì anh cho chúng tôi là đồ ngốc à?

Scanza đáp:

- Thế thì, các anh ạ, các anh không biết họ đâu, bởi vì các anh không đồng ý với tôi. Vả chăng, tôi đâu dám coi các anh là đồ ngốc, và tôi rất tin ở sự thực tôi đưa ra, cho nên tôi sẵn sàng nhận cuộc với ai muốn đánh cuộc bữa ăn tối nay cho sáu chúng ta đây. Tôi còn đi xa hơn. Tôi chấp nhận bất cứ ai mà các anh chọn làm trọng tài.

Một anh tên là Nêri Mannini nhận cuộc và họ thỏa thuận nghe theo ý kiến của Pierô đe Flơrăngxanh, chủ nhân nhà họ đang ở chơi. Họ đi gặp ngay Piêrô, để được cái thú thấy Scanza, thua cuộc và được đùa cợt chàng. Chủ nhân, tuy trẻ tuổi, là một người khôn và óc phán đoán chắc chắn. Sau khi nghe Nêri nói, anh quay sang đối thủ của Nêri, và hỏi chàng sẽ chứng tỏ điều chàng đưa ra như thế nào.

- Tôi chứng tỏ cừ đến đâu ấy chứ, khiến các anh với các anh khác bắt buộc phải thú nhận rằng tôi nói phải.

Rồi chàng nói thêm:

- Theo điều các anh này công nhận thì một gia đình càng lâu đời bao nhiêu càng là cao quý bấy nhiêu, thế mà gia đình Baronxi chính là lâu đời nhất ở Flôrăng, vậy thì nó là gia đình cao quý nhất. Để được cuộc, vậy tôi chỉ còn phải chứng minh sự lâu đời của dòng họ Baronxi thôi. Chứng cớ của tôi đây. Hết thảy mọi người đều là tác phẩm của Đức Chúa trời. Người ta thấy hiển nhiên Chúa đã nặn ra họ Baronxi khi Chúa mới là họa sĩ học nghề, và Chúa chỉ nặn ra những người khác sau khi Chúa đã trở nên bậc thầy trong nghệ thuật hội họa. Để tin được điều ấy, các anh cứ so sánh những người họ Baronxi với các họ khác mà xem, ở những họ khác, các anh sẽ thấy những đường nét đúng mực cân đối, hài hòa, còn các nét ở họ Barônxi, các anh sẽ thấy chỉ là phác họa. Và thật tình, một anh thì mặt dài ngoằng và hẹp, anh khác lại rộng quá khổ, anh này mũi tẹt anh kia mũi dài một chân[28], anh thì cằm dài và vểnh, hàm như hàm lừa, anh khác cằm ngắn và lẹm mặt lại giống như mặt khỉ. Trong gia đình ấy có người mắt này to hơn hay thấp hơn mắt kia, tóm lại mặt mũi các ông ấy giống như các bộ mặt mà trẻ con tập vẽ nghệch ngoạc vạch ra. Vậy thì rõ ràng Đức Chúa Trời không phải là nhà họa sĩ lớn khi vẽ ra họ, do đó các anh nhất định phải kết luận rằng họ là những người lâu đời nhất, và vì vậy là cao quý hơn những người khác.

Phán quan Pierô, người trọng tài của Nêri, và tất cả những người khác nhớ lại những người nhà Baronxi hình thù, đúng như vừa nghe mô tả, đều cười phá lên vì một lý lẽ thú vị như thế, và đồng thanh công nhận rằng Scanza được cuộc. Khi ra về, họ cứ nói hoài không chán:

- Hắn nói phải, hắn nói phải, nhà Baronxi là nhà lâu đời nhất và cao quý nhất ở Flôrăngx.

Cho nên tôi kết luận rằng, khi Păngfin muốn chứng minh tất cả vẻ xấu xí của ông Forê, bạn ấy đã có lý khi cho rằng sự dị dạng của ông ta bằng cách bảo rằng đem đặt ông ta lên cạnh một người trong họ Baronxi ông ta còn tệ hơn nhiều.