KẾT LUẬN CỦA TÁC GIẢ -

Hỡi các bạn gái trẻ cao quý mà tôi đã muốn giải hẳn lời cầu nguyện và tình thương của các bạn, thấy cho tài cán của tôi, đã khiến tôi được ơn thánh sùng cứu giúp trong khi lao vào một công việc rất nặng nề và kéo dài đến thế, tôi mong rằng đã giữ được trọn lời đã hứa ở đầu sách này. Trước hết tôi xin cảm ơn Chúa, sau là các hạn. và tôi nghĩ đã đến lúc cho cái quản bút và bàn tay trở nên mỏi mệt này được nghỉ ngơi.

Tuy nhiên, trước khi ngừng, nên xét lại vài chuyện vặt mà nhiều người trong các bạn, nói cho cùng, như bất cứ ai, có thể ngừng lại suy nghĩ, riêng tôi, tôi rất biết các truyện ngắn của tôi chẳng đáng ưu tiên được đặc quyền gì hơn các sách khác, và đó chính là một nguyên tắc tôi nhớ đã trình bày ở phần mở đầu Ngày Thứ Tư. Song tôi hiểu mặc dầu các bạn im lặng, có những câu hỏi mấp máy trên môi các bạn, tôi muốn trả lời những câu hỏi đó.

Một số trong các bạn có lẽ sẽ bảo trong khi viết các truyện này tôi đã quá thả dây cương cho sự phóng túng, rằng, chẳng hạn tôi đã khiến các chị nghe và nói ra những điều không hợp với tai hay miệng một người đàn bà đoan chính. Tôi xin chống lại điểm này. Vì tôi nghĩ không có vấn óc gì dù bất chính đến đâu lại không thể được bất cứ ai trình bày bằng những lời trong sách, đó là một sự khó khăn mà tôi cho là đã giải quyết được. Song, tôi không muốn tranh luận với các bạn vì tôi chắc sẽ bị thua, nếu trang này hay trang nọ đôi khi có vẻ hơi quá bạo thì chính chủ đề của tôi đòi hỏi vậy. Hãy xin một vị giám định cúi mình trên sách tôi. Người sẽ công nhận rằng không thể làm cho chúng đổi khác đi. Có lẽ đây đó người ta sẽ nhặt ra một đoạn liều lĩnh, một lời nói quá tự do đối với các bà thánh-ngụy-thiện nhà ta (các bà đã hướng vào cân nhắc lời lẽ hơn sự việc và chăm lo một đức hạnh ngoài mặt hơn một đức hạnh thực sự). Đàn ông, đàn bà, hàng ngày nói song sóc bản lề với chốt, cối với chày, xúc xích với dồi và mọi từ ngữ đại loại thế mà không là khiếm nhã thì tôi có tội hơn ở chỗ nào vì đã viết chúng ra? Vả chăng cán bút của tôi có quyền yêu cầu một quyền tự do đã được cấp cho cái bút lông của nhà họa sĩ. Ai sẽ trách những bức họa khỏa thân, những tư ý của trí tưởng tượng họa sĩ. Không ai thấy có điều gì đáng nói, dù anh ta vẽ thánh Misen chém rắn bằng một ngọn giáo hay thanh kiếm, hoặc thánh Giorgiơ đánh con rồng vào đâu cũng được. Xin chú ý anh ta vẽ Ađam và Evơ với biểu hiện của giới tính các người, và Chúa Cơ đốc kia, người muốn chết bị hành hình để cứu rỗi nhân loại, ông ta đóng vào chân người, trên thánh giá, một hay cả hai cái đinh. Hơn nữa phải thống nhất với nhau, những lời bị kết tội kia được nói ra ở đâu? Hẳn không phải ở tinh thần thánh thiện và một ngôn ngữ thánh thiện (dù trong biên niên sử của nó đầy dãy những chuyện mạnh hơn các chuyện của tôi rất nhiều. Cũng không phải ở các trường phái triết gia, ở đấy hơn bất cứ đâu đạo đức là nguyên tắc. Lại cũng không phải ở các môi trường giáo đồ hoặc tư tưởng. Đây là ở các vườn, các nơi vui thú nhiều người hội họp, còn trẻ, dù đầu óc đã chín chắn và không có gì trong các chuyện kể này có thể ảnh hưởng được. Và đây, ở vào thời mà mọi người đều có thể chạy khắp chỗ, quần cụt đội đầu để cứu mạng mình, dù thế nào chăng nữa, các câu chuyện của tôi như mọi cái khác, có thể là bổ ích hay có hại, tùy người nghe nó. Chẳng phải người ta biết là theo Xanxigliônê, Xcôlaiô[32], và nhiều người khác, rượu là tốt hơn hết cho người sống, nhưng nó có hại, khi người ta sốt. Ta sẽ bảo nó là xấu, nếu nó làm hại người sốt ư?

Chẳng phải người ta biết lửa là rất có ích và cần thiết nữa cho người? Ta sẽ bảo nó là xấu, vì nó đốt cháy nhà, các thành phố và làng mạc ư? Còn về khí giới, đó là một công cụ cứu mình cho ai muốn sống yên ổn, và nhiều khi là giết người đối với các nạn nhân không phải là của sự độc ác của chính họ, mà của sự độc ác của những kẻ tấn công tội lỗi. Một tâm hồn hư hỏng chưa bao giờ nghe lành mạnh một lời nói, nó không lợi dụng được cái gì là trung thực. Ngược lại. Cái gì là kém trung thực không thể làm hư một tâm hồn vững vàng, cũng như bùn nhơ không làm hư được mặt trời, hay những ô uế của trái đất không làm hư được những cái đẹp của bầu trời. Sách nào, lời nào, văn thư nào là chí tôn, chí kính, chí cao hơn các thánh thư? Vậy mà chẳng đã có những người, vì giải thích sai lấm những sách đó, đã bị mất ơn Chúa và là kéo theo cả những tín đồ của họ nữa ư? Mọi cái cùng là tốt trong một số trường hợp, song nếu không phải cha nào có thể gây nên những phá hoại to lớn. Các truyện ngắn của tôi cũng vậy. Ai muốn áp dụng chúng không tốt sẽ có thể rút ra ở chúng những lời khuyên nguy hiểm và những gương độc hại, ai muốn sự trái lại cũng sẽ làm được dễ dàng. Song ta phải thấy ở điều hiển nhiên: nó sẽ đem đến những kết quả tốt nếu nó được đọc ở nơi, ở thời thích đáng và hỏi những người mà vì họ nó đã được viết ra. Ai ưng kinh nhật tụng của mình hơn nó sẽ là rất phải lẽ; người đó có thế cứ yên tâm và tin rằng người ta sẽ không chạy theo sau mình để bắt mình đọc nó, ấy là không kể các bà mê đạo nhà ta ngang nhiên nói và có khi làm mạnh hơn rất nhiều so với tất cả những gì có trong các truyện kể của tôi. Có những nữ độc giả cũng sẽ nói rằng giá bỏ đi nhiều truyện thì tốt hơn. Đồng ý. Song tôi đã chỉ có thể và chỉ được viết theo cái gì người ta đã kể. Truyện kể hay, đó là việc làm của tác giả, nếu tôi thay đổi gì vào đấy, tôi sẽ làm hỏng truyện. Ngay cả thừa nhận, sự thực không phải thế, tôi đồng thời là tác giả và người viết nữa, chắc chắn tôi sẽ không lấy làm xấu hổ rằng các truyện ấy không phải là hay tất cả. Nhà sáng tạo nào - trừ Chúa - làm tròn được một kiệt tác tuyệt đối. Saclơmanhơ tạo nên các dũng sĩ, cũng không thể đào tạo thật nhiều để dựng cả một đội quân với họ. Trong mọi vật có những phẩm chất khác nhau là điều không thể tránh. Người ta thấy rằng chẳng có cánh đồng nào trồng trọt thật tốt, mà không tìm ra được lẫn vài cây cỏ, những cây gai góc? Hơn nữa, tôi chỉ nói chuyện với những thiếu phụ không tự thị, như phần đông các bạn là thế. Tôi có là rồ dại mới lao mình vào một cuộc tìm kiếm vất vả, chắt lọc tinh túy, đắn đo câu cú cho ra văn vẻ. Các nữ độc giả của tôi chỉ có việc gạt sang bên cái gì làm phật ý bạn, và chọn lấy cái gì bạn thích. Sẽ chẳng ai bị lừa dối cả, ở đầu mỗi truyện ngắn có lời tóm tắt được trình bày trong truyện kể. Thưa các bà, trong số các bà sẽ có những người còn nói rằng truyện này truyện nọ dài quá. Tôi xin phép lưu ý các bà đó rằng, nếu người ta bận công việc khác thì có mà điên mới đọc các truyện của tôi, dù có ngắn đi nữa. Từ lúc tôi bắt đầu viết cho đến giờ này là lúc hết khó nhọc, đã trôi qua bao ngày dài. Nhưng tôi không quên rằng tôi đã dành những vất vả của mình cho những người nhàn rỗi, chứ không cho những người khác. Khi đọc để qua giờ nhàn hạ thì sẽ chẳng sách nào có vẻ là dài, nếu nó đáp ứng nhu cầu mình cảm thấy. Sách trích yếu thích hợp với sinh viên hơn, họ làm việc không để qua thì giờ, mà để dùng nó một cách hợp lý, các bà không biết dùng nó làm gì, thưa các bà, các bà có tất cả những lúc không dành cho thú vui tình ái. Các bà hãy tự nhủ không ai trong chị em các bà đi học ở Aten, Bôlônhơ hay Pari. Vậy phải nói với các bà rõ hơn với những người mà triết học kinh viện đã mài sắc trí tuệ. Tôi cũng biết có bà bẻ rằng các trang sách này chứa nhiều câu quá vui vẻ hay nghịch ngợm, không hợp với văn thơ, một người nghiêm trang, có chút trọng lượng nào đó. Bổn phận tôi là phải cảm ơn các bà ấy có nhiệt tình lo tới quang vinh của tôi. Song phải trả lời những dè dặt đó. Tôi thú thực rằng nhiều lần trong đời tôi, người ta đã đặt tôi lên cân. Nói với các bà chưa làm thử điều đó, tôi tự cho là mình không nặng, trái lại tôi nhẹ tới mức nổi trên mặt nước chứ không chìm xuống đáy. Một mặt khác, những bài giảng thánh kinh của các thầy dòng mục đích là gợi cho người ta sự hối lỗi, mà chẳng có đầy câu dí dỏm, nhảm nhí, hóm hỉnh ư? Tôi đã nghĩ giọng vui đùa ấy sẽ thích hợp các tiểu phẩm, viết để chống lại tính khí bực bội của các bà. Nếu các nữ độc giả của tôi cười nhiều quá thì đã có những ai ca của Jêrên[33], khổ nạn của Chúa cứu thế, lời than của Madơlen[34] dễ dàng chấm dứt sự vui vẻ đó. Cuối cùng, theo lời một số bà, ai có thể nghi ngờ người ta không trách tôi điều ấy? Tôi là một anh ác khẩu, độc địa, vì đôi khi tôi viết sự thực về các thầy tu. Xin hãy khoan dung đối với những lời buộc tội ấy, vì cái tội mà các bà buộc tôi đó không phải là không có lý do riêng biệt. Các thầy tu chẳng phải là những người trung hậu, vì lòng yêu kính Chúa mà trốn tránh lao động và vất vả, thỉnh thoảng tháo cống, khi họ quay cối xay, và không đi rêu rao trên các mái nhà đó sao. Nếu tất cả họ đều không toát ra một hơi hướng lờ mờ dê đực thì giao thiệp với họ sẽ thú vị hơn rõ rệt. Song, tôi phải thú nhận một điều. Mọi điều ở hạ giới này, không những không ổn định, mà không ngừng thay đổi. Lưỡi tôi cũng bị quy luật ấy chi phối, như như vậy cái lưỡi mà tôi không dám nói gì về nó ấy, vì tôi nghi ngờ sự xét đoán ấy của mình và tôi không thừa nhận nó liên quan đến con người tôi. Cuối cùng, một trong các bà làng giềng đã bảo tôi, mới đây thôi, rằng đó là ngọn lưỡi tốt nhất và dịu ngọt nhất đời, và khi bà ta khen thế, tôi khẳng định với các bạn rằng tôi chẳng còn mấy truyện ngắn để kể.

Tôi thấy nói vậy là đủ. Tôi không muốn trả lời dài hơn những người hăm hở khiển trách tôi. Hãy để cho ai nấy từ giờ nói và nghĩ gì tùy ý, vì đã đến lúc kết thúc lời lẽ của tôi. Tôi cung kính cảm tạ Chúa đã ban cho tôi sự giúp đỡ của Người vì nhìn thấy những thử thách dài của tôi, và đưa tôi đến mục đích hằng mong muốn. Tôi cầu xin Người, thưa các bà khả ái, giữ các bà trong thánh sủng của Người, và nếu đọc các truyện ngắn này, may ra một số các bà đã có được đôi chút vui thú thì tác giả mong được sự khoan dung của các bà.