14. Sự thần dị của Minh Không (Minh Không thần dị)

Ở hương Giao Thủy [1] nước Giao Chỉ có chùa Không Lộ. Ngày xưa có một nhà sư họ Nguyễn, tên Minh Không, khoảng năm Trị Bình đời Tống [2] xuất gia đến ở chùa này, có đức hạnh và rất nổi tiếng [3]. Một hôm Minh Không từ ngoài về, có nhà sư cùng phòng đùa núp trong cửa, nhảy ra làm tiếng hổ kêu để dọa Minh Không.

Minh Không cười nói:

- Anh đã đi tu, còn muốn làm hổ ư? Ta phải cứu anh mới được!

Năm sau nhà sư kia chết. Tiếp đó, Quốc vương họ Lý sinh thế tử [4], tuổi chừng hai mươi thì bỗng nhiên khắp mình mọc lông, nhảy nhót gầm thét, đầu và mặt dần dần biến thành hình hổ. Nhà vua cầu y, vu [5], tăng, đạo khắp nơi, nhưng đều chịu bó tay. Nghe Minh Không có phép thuật, sai người đi thuyền đến mời về. Minh Không lấy một chiếc niêu nhỏ nấu cơm, định cho thủy thủ ăn. Sứ giả cười nói:

- Thủy thủ người đông, tự họ sẽ có cái ăn, không phiền tới Thường trú [6].

Minh Không nói:

- Không phải như vậy đâu. Mọi người cứ ăn một ít đi rồi sẽ thấy hậu ý của ta.

Bốn năm mươi người mỗi người xới một bát đầy, cơm vẫn không hết, mọi người lấy làm lạ. Đến tối khi lên thuyền, nhà sư dặn sứ giả và các thủy thủ đều nên ngủ kỹ một giấc:

- Đợi lúc trăng mọc, bần tăng [7] gọi dậy hãy mở thuyền, nếu không ta chẳng đi nữa đâu.

Sứ giả nài xin không được, mọi ngươi đành nằm sấp giả ngủ, duy cảm thấy bên dưới thuyền có gió lạnh. Phút chốc trăng lên, gọi dậy thuyền đã cập bến Đô thành, vượt hơn ba trăm dặm. Nhà sư bèn nhảy lên khoảng không mà vào trong cung, nấu nước để rửa cho Thế tử, tay cọ đến đâu lông hết đến đấy, thân thể liền bình phục. Vua hỏi nguyên do, đáp rằng:

- Kẻ tu hành hễ mắc niềm mê thì sám hối mà rửa đi thôi, không khó khăn gì cả.

Hỏi:

- Nhà sư biết phép thần thông gì mà có thể đi trên không được?

Đáp:

- Không phải vậy. Thần vốn có phong tật, bệnh này khi phát thì chẳng thấy muôn cảnh tượng, chẳng biết đâu là không, bèn cứ thế mà bước thôi; không phải thần thông gì hết.

Rồi đi trên không mà về. Ban thưởng các thứ đều không nhận. Vua phong cho hiệu “Thần tăng”, và nhân đó, lấy hai chữ “Không Lộ” để đặt tên chùa của nhà sư. Thế tử về sau lên làm vua, thụy là Thần Vương [8].

Chú thích:

[1] Hương Giao Thủy, nay là Xuân Trường, Nam Định.

[2] Năm Trị Bình đời Tống: “Trị Bình” là niên hiệu của Tống Anh Tông (Bắc Tống). Năm Trị Bình đời Tống, tức vào khoảng 1064 đến 1067, tương ứng với niên hiệu Chương Khánh Gia Khánh (1059- 1065) và Long Chương Thiên Tự (1066-1067) đời vua Lý Thánh Tông ở nước ta.

[3] Theo sử chép, Minh Không nguyên tên là Nguyễn Chí Thành, người xã Đàm Xá, huyện Gia Viễn, phủ Trưởng Yên, tỉnh Ninh Bình (xem ĐVSKTT; Bản kỷ; Quyển II; Kỷ nhà Lý) Chùa Giao Thủy, tức chùa Keo ngày nay.

[4] Thế tử, đây chỉ Dương Hoán, là cháu của Lý Thánh Tông, và con của Sùng Hiền hầu, về sau lên ngôi là Lý Thần Tông (1128-II38).

[5] Vu: kẻ đồng bóng.

[6] Thường trú: tiếng gọi của những nhà sư thường ở lại chùa, không đi vân du khắp nơi. Đây chỉ Minh Không.

[7] Bần tăng: chỉ Minh Không. Tiếng khiêm xưng.

[8] Tức Lý Thần Tông.