17. Vì cảm động mà đi bộ (Cảm kích đồ hành)

Cháu của Trần Thái Vương [1] tên Đạo Tái, hiệu Văn Túc, là đồ đệ của Nhân Vương [2]. Từ nhỏ có tài danh, mười bốn tuổi xin vào trường thi, liền đỗ Giáp khoa [3]. Nhân Vương rất mực quý trọng, có ý đưa làm quan to, không may chết sớm, nên chưa kịp làm chức Tể tướng. Nhân Vương xuất gia tu hành khắc khổ. Văn Túc từ đấy đi bộ và nói:

- Đấng Chí thượng [4] đi chân đất khắp núi sông, ta đã không thể đi theo, còn có lòng nào mà lên xe [5] xuống ngựa?

Suốt đời không đổi. Một hôm Nhân Vương về thành, Văn Túc đến chào. Vua bảo cung trù [6] dọn những thứ hải vị cho ăn, cười nói hết sức vui vẻ. Vua ứng khẩu rằng:

Hồng nhuận bác quy cước,

Hoàng hương chá mã an.

Sơn tăng trì tĩnh giới,

Đồng tọa bất đồng xan.

Nghĩa là:

Quy cước [7] bóc đỏ thắm,

Mã an [8] nước vàng thơm.

Sơn tăng gìn trai giới,

Cùng ngồi, chẳng cùng ăn.

Xem vua tôi anh em tương đắc như vậy, thật đáng cảm động [9].

Chú thích:

[1] Chỉ Trần Thái Tông.

[2] Chỉ Trần Thái Tông. Đạo Tái là con của Trần Quang Khải; đứng vào hàng con chú con bác với Trần Nhân Tông (về ngôi thứ, Đạo Tái gọi Trần Nhân Tông bằng anh).

[3] Giáp khoa: khoa mục cao nhất, khó nhất trong kỳ thi.

[4] Chí thượng: đây là chỉ nhà vua.

[5] Xe: nguyên văn chữ Hán là “trác” (cái bàn), rõ ràng là viết sai. Theo mạch văn, phải là “xa” (cái xe).

[6] Cung trù: nhà bếp trong cùng đình.

[7] Quy cước: một giống trai ở biển, dùng làm món ăn.

[8] Mã an: cũng dùng làm món ăn, nhưng chưa rõ là loại gì.

[9] Theo ĐVSKTT, thì bốn câu thơ trên là làm vào lúc Thượng hoàng Trần Nhân Tông sắp sửa xuất gia (chứ không phải sau khi xuất gia). Chữ thứ hai câu thơ đều chép là “thấp” (chứ không phải là “nhuận”. Xem ĐVSKTT; Bản kỷ; Quyển VI; Kỷ nhà Trần).