- 5 -

Không còn nhớ rõ nơi đâu, một nhà thơ đã ví ái tình như nước biển: ‘‘Nó trào lên, rồi lại xuống ngay’’. Cái ví ấy, có lẽ không mới, nhưng mà đúng. Đáng lẽ sau những phút mà mến thương đã lên đến cực điểm ở lòng Phi và Đào như trong đêm trăng sáng ấy rồi, thì ai cũng đợi đến cái kết quả này: sáng hôm sau, Phi sẽ dậy thực sớm tìm Đào; Đào đã đợi Phi bên một khóm hoa; cánh hoa lóng lánh những hạt sương mai; đôi tình nhân say đắm nhìn nhau, rồi hôn nhau một cái thực dài, và không bao giờ rời nhau ra nữa.

Nhưng mà không thế.

Sáng hôm sau, khi Phi dậy ra vườn thì chỉ gặp bà Cử. Bà cử đang lom khom cúi hái mấy ngọn mồng tơi. Thấy Phi, bà mỉm cười, đùa cháu:

- À, cháu tôi thế mà không nói lém nhỉ, sáng hôm nay cũng lại dậy sớm như hôm qua.

Phi tự phụ một cách ngây thơ:

- Hôm nay sớm hơn hôm qua nhiều chứ ạ, thưa bà?

Bà Cử cười vui vẻ, và nhắc đến Đào:

- Còn anh Đào thì chắc anh con còn ngủ, dễ thường nó ngủ đến trưa ấy, hay ít ra cũng đến lúc người ta về chợ: tối hôm qua, mãi đến khuya bà còn nghe thấy nó hát kia mà!

Nghe nhắc đến Đào, nghe nhắc đến tiếng hát đêm qua, tiếng hát nó đã làm cho Phi sung sướng, thì tự nhiên Phi thấy ngổn ngang cả lòng. Phi tưởng chừng như bà đã hiểu hết cả tâm sự của mình rồi, và mất hết lém lỉnh. Phi đứng ngây ra không biết nói gì với bà nữa.

Nhưng bà Cử lại hỏi Phi:

- Chứ hôm qua, lúc nó hát thì con còn thức không?

Phi chối vội chối vàng như một cái tội:

- Thưa không! Tuyệt nhiên con không nghe thấy gì cả ạ!

Rồi, có lẽ thẹn vì câu chối của mình, Phi chạy vụt đi, và nói lảng:

- Con ra vườn chè xem thím xã nhổ cỏ đây!

Nhưng Phi bị bà Cử gọi giật lại:

- À, con này, hôm nay con có đi lên Đồi thông một thể lên với các thợ gặt con ạ. Hôm nay họ gạt ở cánh Mả Mơ, ngay dưới chân Đồi.

Phi reo lên:

- À vâng; phải đấy! con thích xem gặt lúa lắm.

- Nhưng con có đi thì lên nhà đánh thức anh Đào dậy, anh ấy đi với một thể cho vui, con ạ.

Phi nheo mày lại, im lặng một giây rồi bảo bà:

- Thôi, thế thì con chả đi nữa bà ạ.

Bà Cử ngạc nhiên:

- Sao thế con? hôm qua đương lúc trưa nắng chang chang thì hai anh em rủ nhau lên Đồi mà hôm nay mát trời thế này thì sao lại không đi?

- Thưa bà, đi đâu kia ạ?

Nghe thấy tiếng Đào hỏi, bà Cử và Phi cùng quay ra. Phi thấy Đào tươi tắn quá. Phi muốn chạy ngay lại với Đào. Nhưng mà Phi không dám: Phi chỉ đứng yên lặng, cắn môi nhìn.

Bà Cử hỏi Đào:

- Sao hôm qua con thức khuya quá thế con?

Cũng như Phi, Đào chối vội chối vàng:

- Thưa bà, không!

- Thế sao đã khuya bà còn nghe thấy tiếng con hát?

Đào ngượng, cúi đầu, không trả lời. Phi cười lên và đưa mắt nhìn Đào, thì cũng gặp Đào đưa mắt nhìn mình.

Bà Cử không nhắc lại câu hỏi của bà nữa, chỉ bảo Đào:

- Đào đưa em Phi lên chơi Đồi, con ạ; hôm nay trời mát.

Lại cũng như Phi, Đào ngần ngừ, rồi chối:

- Thưa bà thôi, Phi đi thì con ở nhà.

Là vì, không hiểu sao cũng như Phi, Đào muốn được ở nhà một mình. Hình như khi người ta đã ‘‘biết rõ’’ nhau rồi, thì người ta muốn một mình ra một chỗ vắng để được yên lặng mà say với cái tình yêu mới nhóm.

Thấy hai cháu cùng đứng yên thờ thẫn, bà Cử lại giục một lần nữa:

- Thợ gặt họ ăn cơm sáng xong đã ra đi kia rồi các con ạ; các con đi cùng bọn họ cho vui.

Một bọn hai ba mươi người thợ gặt vừa đàn bà vừa đàn ông, lủ lượt đang đi ra phía cổng. Với những chiếc đòn xóc nhọn nghênh ngang, những chiếc hái lưỡi mới sáng loáng, họ có vẻ một đạo chiến binh. Vì đồng xa nên thằng Chè phải gánh theo cho họ một chiếc điếu cầy, một cái ‘‘nùn’’ lửa, và một ấm to nước chè tươi.

Phi gọi thằng Chè:

- Mày đợi tao đi với!

- Chị định đi học gặt à?

- Tao đi học gặt.

Thấy Đào ở lại nhà, nên Phi lại định lên Đồi Thông. Một người thợ đàn bà đưa hái của mình cho Phi, và đùa:

- Chị đi học gặt thì phải cầm hầu hái cho thầy nầy.

Phi nhẹ nhàng khoác chiếc hái lên vai và reo cười:

- Thợ gặt tân thời đây!

Phi vừa đùa vừa nhìn Đào.

Không biết nghĩ sao, thấy Phi nhìn mình thì Đào cũng đi theo Phi.

Lúc này trời đã sáng rõ. Từng làn sương sớm còn bám trên bờ những giậu duối, phảng phất như những làn khói mỏng. Hai bên đường đi, cỏ ướt đều gụt đầu xuống, vắng teo. Chỉ thỉnh thoảng ở một cầu ao, có một bà già đang lom khom vớt bèo cho bữa lợn sáng, hay từ một chiếc cổng đá một thằng bé con lững thững dắt trâu ra: nó dắt trâu lên đồi, thả con trâu tha thẩn ăn suốt ngày ở đấy, rồi sẩm tối mới lại lên dắt về.

Một vài nhà dậy trưa bây giờ mới thổi cơm sáng: những làn khói trắng đục từ nóc bếp bốc lên trên những ngọn tre. Qua những giậu duối dầy vẳng ra những tiếng bát đĩa lanh tanh, tiếng mẹ con xáo xác gọi nhau đi chợ, tiếng chim ríu rít và một vài tiếng gà trống vang dài.

Đoàn thự gặt vẫn đi lặng lẽ có vẻ nghiêm trọng. Phi và Đào không như hôm qua, và hôm mới về, không dám đi sát cạnh nhau nữa. Hình như hai người cùng ngượng. Phi đi lẫn vào đám thợ đàn bà. Đào đi lẫn vào đám đàn ông.

Tuy thế mà Phi vẫn thấy như e cái yên lặng. Phi lo lắng sự yên lặng sẽ làm cho bọn thợ gặt để ý đến Phi với Đào. Phi muốn nói cho có chuyện. Phi hỏi thằng Chè:

- Chè này, tao đố mày biết bọn này cả thày có mấy chục người?

Thằng Chè cười:

- Mười ba người đàn ông cả anh Đào nữa là mười bốn. Đàn bà kể cả chị cũng là mười bốn.

Lỗ mãng bác phó Lếu phá lên cười ha hả và đùa tiếp:

- Vừa vặn đôi nào vào đôi ấy!

Phi không ngờ hỏi câu để tránh cái ngượng của sự yên lặng của mình vừa rồi lại đưa mình đến chỗ thẹn hơn. Phi lại nói lảng:

- Chè này, con chim gì nó đang hót đấy mày?

- Con chim soan đấy chị ạ, tiếng nó hót nghe giống như tiếng nhị tây, chị nhỉ?

Một người đàn bà cười:

- Chứ Tây người ta cũng có nhị à?

- Ừ, anh Đào, anh ấy vẫn kéo nhị tây đấy thôi. Tối hôm qua anh ấy kéo mãi...

Một lần nữa, vội vàng Phi nói lảng:

- Ồ, thế mà ra đến cổng làng rồi.

Cảnh đồng lúa mênh mang trải ra trước mắt mọi người. Mặt trời đã mọc. Một hơi gió mát rợi từ chân trời thổi lại. Trên cao những vầng mây xám, hồng lên rồi tan ra trời như những vết bèo trên mặt nước ao. Ánh nắng bắt đầu đỏ trên những đồi xa, rồi mới dần dần lan xuống những cánh đồng.

Nắng mới màu hồng tươi như làm cho những thợ gặt thêm vui. Họ vừa làm, vừa véo von kể những truyện Thạch Sanh, Cúc Hoa, Hoàng Trừu. Những câu hát chen vào những tiếng cười dòn như rang nẻ.

Phi bảo Đào:

- Thôi chẳng lên Đồi Thông nữa, tôi ở dưới đồng đây xem gặt thôi.

- Tôi thì tôi phải lên đồi để vẽ.

Lên đồi, Đào lấy bút chì và quyển sổ tay ra vạch mấy hình núi xanh xa, nhưng rồi chàng bỏ ngay bút và ngồi nhìn vơ vẩn.... Chàng nhìn những đám mây, nhạt mầu dần dần đi, rồi trắng hẳn. Đám thì trắng trong như bạc. Đám thì trắng sốp như bông.

Còn Phi thì chạy tung tăng trên bờ ruộng. Nàng bắt những con cào cào cánh xanh cánh đỏ, chạy xua những con sẻ đồng đến tụ họp ở trên bãi cỏ gần ruộng gặt hay lấy lúa tết thành hình những quả găng... Nàng mải nghịch như một cô bé mười ba, mười bốn. Luôn luôn nàng bẻo lẻo hỏi thằng Chè:

- Ờ, Chè này, có con cào cào này là mầu nâu, mày nhỉ?

- Con ‘‘cào-cào ma’’ đấy, chị ạ.

- Thế à, mầy? Lúa chín thơm quá mầy nhỉ?

- Đã thấm đâu với lúa tháng mười chị! Tháng mười lúa tám, lúa giự thơm phức ấy kia chứ!

- Chè này, có gặt lâu không nhỉ?

- Còn lâu lắm chị ạ.

- Tao muốn còn mãi mãi!

Ánh nắng tươi đẹp và ấm áp buổi sáng dần dần trở nên chói và nóng; những cơn gió nồm mát ít dần đi, những tiếng hát trong trẻo thưa dần cho đến khi mặt trời cao chói ở giữa trời thì cánh đồng trở nên nặng nề như một bãi cát trắng bên sông. Mấy con bò nằm dài trên cỏ, dưới bóng đa. Những đám mây trắng loang lổ đầy trời, im lặng.

Vì đồng xa, nên thợ gặt không về ăn cơm trưa. Thím xã mang cơm cho họ. Họ ăn trong quán Rọi, bên cạnh gốc đa. Họ vừa ăn vừa quạt mồ hôi bằng nón, hay bằng những chiếc quạt mo. Phi cười hỏi:

- Này ăn xong, không tráng miệng à?

Bọn đàn bà ngơ ngác nhìn Phi.

Một anh con trai láu lỉnh trỏ tay bảo Phi:

- Chị đổi đồng cho chúng tôi tráng miệng l

- Đổi đồng là gì kia?

- Là đổi lúa lấy dưa ăn.

- Dưa ở đâu tmà đổi?

- Đằng kia, bà Thu...

Đằng xa, một người đàn bà đen đủi, thấp bé đang khạng nạng cắp một rổ đầy vừa dưa đỏ, dưa bở, dưa gang đi lại. Bà Thu, cứ đến mùa gặt tháng năm thì kiếm vài ba hào vốn, mua dưa đi khắp cánh đồng đổi lấy lúa. Mỗi ngày bà cũng lãi được độ dăm xu. Bà làm nghề này đã ba bốn mươi năm.

Phi bảo thằng Chè:

- À hay đấy nhỉ, mày gọi bà ấy đổi đi.

Bà Cử đã giao cho thằng Chè việc coi lúa, nên nó lo sợ gạt đi:

- Chết, chị! Rồi bà mắng thì sao?

Phi trêu nó, cười:

- Bà mắng thì chết mày!

Thằng Chè ngần ngừ:

- Hay thế này: lại gọi anh Đào đã, chị ạ.

Vội vàng, Phi bảo:

- Không! Không phải gọi anh Đào. Mặc kệ tao!

Khi bóng những cây đa dài lên bãi cỏ chừng một ngũ thì người ta lại xuống đồng làm. Và khi bóng dài năm sáu ngũ thì thợ đàn ông thôi gặt. Họ lên lượm lúa thành từng đon, và bắt đầu gánh về. Thợ đàn bà còn ở lại gặt cho mãi đến sầm tối, cảnh vật buồn teo trong bóng tắt, và trên trời chỉ còn lơ thơ mấy vệt ráng mầu. Phi ở cho đến lúc ấy mới về.

Việc thứ nhất của Phi, khi về đến sân trại, là đưa vào khoe với bà Cử xâu châu chấu và những ‘‘chóc’’ lúa.

- Bà ơi! Bà xem này: con bắt được nhiều châu châu lắm bà ạ!

- Thôi! Lại thằng Chè nó bắt cho con chứ gì.

- Thưa không, con bắt lấy hết cả. Bà cứ hỏi nó mà xem. Cả những ‘‘chóc’’ lúa này, con cũng ‘‘chóc’’ lấy.

Bà Cử đùa:

- Con giỏi nhỉ!

- Vâng! Con học thằng Chè có mười lăm phút thôi đấy, bà ạ.

Bà Cử cười và âu yếm bảo cháu:

- Thảo nào mà con tôi đỏ ửng cả lên! Con vào rửa mặt, rồi đi ăn cơm con ạ.

Phi ton tá chạy ra ao, rửa mặt, vừa chạy vừa cười khanh khách... Bà Cử sung sướng nhìn theo cháu và bảo với theo:

- Ăn xong rồi ra xem đập lúa, con ạ!

Một hàng cối đá đãy ần ra để trước sân ‘‘huân’’. Những thợ đàn ông về sớm, ăn cơm xong đã bắt đầu vào việc. Bằng những đôi léo tre, họ nhẹ nhàng riết ngang lưng những đon lúa và giáng mạnh xuống mặt cối chênh chếch những nhát khỏe, và chắc. Tiếng đập huỳnh huỵch, nhịp nhàng ình ịch như một điệu nhạc về một đời thái cổ, nào tiếng lúa rụng như mưa rào. Lúa tung tóe bắn ra sân. Mực dần dần lên gần ngập những chiếc cối. Phi đứng xem cạnh bà Cử, hỏi bà:

- Y như là nước dâng lên ấy, bà nhỉ?

Bà Cử cười:

- Chỉ dại thôi con! Nước lại dâng lên ngay ở sân này như thế, thì chết!

Bà đoan Cốc đang ngồi sàn gạo với thím xã ở sân cũng cười:

- Đây là nước bạc, nước vàng đấy, chị ạ.

Và hát ví:

Ai ơi đừng quản công lênh.

Bao nhiêu hạt thóc, hạt vàng bấy nhiêu,

Thím Xã bổng ngẩng lên nhìn trăng và hỏi bà Cử:

- Thưa bà, hôm nay mồng chín rồi đấy bà nhỉ?

- Thím này ngủ mơ hay sao? Hôm nay mới mồng tám chứ: mồng tám phiên chợ Nhuộng, sáng ngày thím vừa đi chợ đấy thôi.

Thím xã chép miệng:

- Chết chưa sao mới mồng tám mà trăng đã đầy thế kia: tháng này rồi gạo thóc lại hơn chán!

Bà Cử thở dài:

- Năm nay tôi đã sáu, bảy mươi tuổi mà từ ngày tôi về đây chưa thấy bao giờ thóc hơn như thế này. Chỉ có ngày còn bé hình như có một năm cũng hơn lắm: một quan tiền mà đong được một xiểng gạo đầy. Nhưng tính ra một tiền cũng chỉ được ba bốn đấu thôi, chứ không bao giờ một hào bạc lại năm bẩy đấu gạo như bây giờ.

Thím Xã phàn nàn:

- Phương ngôn nói thực chẳng câu nào sai cả ‘‘Một tiền là chín mười thưng, chị em chết đói vì chưng không tiền’’, hơn thế, mà nhà nghèo vẫn phải ăn đói.

Ngồi xem người nhà quê chất phác vừa làm việc dưới trăng vừa nói những chuyện đồng áng, thóc gạo, Phi có cảm giác như mình đương sống một cảnh mộc mạc của thời trước, đầy thi vị thô sơ. Nàng thích quá, bảo bà:

- Mùa gặt ở nhà quê vui quá!

Bà Cử nhìn cháu, cười:

- Còn gặt cho đến hết tháng này kia, con ạ

- Nhưng bây giờ đập lúa xong rồi thì còn làm gì nữa không bà?

- Chỉ còn bừa rơm nữa là xong.

Bà Cử gọi thím Lều và thím Cồn rũ những đon rơm đã đập rồi, ra sân. Đọan chú Điều đem con trâu mộng ra bừa. Chân trâu, chân người, răng bừa đè trên rơm làm rụng hết mọi hột lúa, khi đập còn sót lại, chưa rụng. Bừa hai ba lượt. Mùi rơm thơm phức dưới ánh trăng trong.

Thằng Chè đã rửa xong bát đĩa của bữa cơm tối và sửa soạn xong bữa cám cho lợn rồi. Nó rủ thằng Mễ con ông đồ Đễ đem chiếc diều cánh rơi ra vườn thả, vì hôm ấy có gió nồm to. Nó buộc diều vào một gốc xung rồi ra bậc đá cầu ao ngồi nghe tiếng sáo. Thằng Mễ lại đem chiếc sáo tre của nó ra thổi nữa. Nó thổi mấy bài mà nó vừa học được của con bác thợ kèn trong làng hôm nọ. Tiếng sáo trong tan vào trong ánh trăng xanh.

Cô Xòi con bà xã Khuynh bên hàng xóm, thấy tiếng sáo thổi, theo sáo hát lên mấy điệu hát trống quân:

Vì mây cho núi lên trời,

Vì chưng gió thổi, hoa cười với trăng..

........

Đêm qua trăng sáng lờ mờ,

Em đi ghính nước tình cờ gặp anh.

Vào vườn bẻ quả cau xanh,

Bổ ra làm tám chiềng anh xơi trầu.

........

Trăng khoe trăng tỏ hơn đèn,

Làm sao trăng lại chịu luồn đám mây.

Phi thấy lòng nàng bỗng đượm tràn đầy một cảm giác thanh thú, mát mẻ.

- Nhà quê thích quá bà ạ.

Vui thích, Phi nhắc lại câu ấy với bà.

Không thấy Đào đâu, bà Cử hỏi Phi:

- Anh Đào đâu rồi con?

Phi đáp cộc lốc:

- Thưa bà, con không biết!

Thím xã chen vào:

- Thưa bà, anh ấy đi ngủ từ ban nãy kia rồi ạ.

Phi cũng chẳng để ý đến lời thím xã, chạy ra xem chú Điều đang đánh thành đống những rơm đã bừa xong. Phi thức cho mãi đến khuya, khi xong hết mọi công việc, không còn gì vui mắt xem nữa mới đi ngủ.

Đêm hôm ấy Phi mệt lại vui, nên ngủ ngay và ngủ một giấc say không mơ, nàng đã quên hẳn Đào.