LỜI NGƯỜI DỊCH

Bạn đọc thân mến,

Cuốn sách quý bạn đang cầm trên tay thuật lại những biến cố xảy ra cách đây đã 200 năm ở châu Âu, với những đặc trưng về ngôn ngữ, văn hóa, chính trị, quân sự, xã hội rất khác với văn hóa, ngôn ngữ Việt Nam, chính vì vậy trong nhiều trường hợp, người dịch buộc phải chọn một giải pháp tạm coi là hợp lý hơn cả để vừa giúp ngôn ngữ của bản dịch dễ hiểu, dễ tiếp cận với bạn đọc Việt Nam, vừa trung thành với tinh thần của văn bản gốc. Một số trường hợp hay gặp nhất trong bản dịch, chúng tôi xin phép được tóm lược dưới đây:

Về các tước hiệu quý tộc châu Âu, trong phần lớn trường hợp chúng tôi vẫn giữ cách chuyển ngữ truyền thống là khớp tương đương một số tước hiệu quý tộc châu Âu với các bậc phong quý tộc Trung Hoa mà lâu nay các dịch giả Việt Nam vẫn dùng (Duke: công tước, Marquis: hầu tước, Count: bá tước, Viscount: tử tước, Baron: nam tước, Archiduke hay Grand Duke: đại công tước), tuy nhiên, với tước hiệu “prince”, do từ này mang nhiều sắc thái khác nhau nên tùy trường hợp chúng tôi đã cố gắng chuyển dịch sang tiếng Việt cho phù hợp với hoàn cảnh (Ví dụ: những trường hợp là con trai các vị vua, hoàng đế sẽ được dịch là “hoàng tử”, một số quý tộc Nga được dịch thành “công tước”, hay thống chế Poniatowski là cháu vua Ba Lan cuối cùng được gọi là “hoàng thân”…). Các danh xưng “Sir” và “Lord” của các quý tộc Anh được thống nhất chuyển ngữ thành “Ngài” và “Huân tước.”

Về quân đội các quốc gia châu Âu thời Napoleon, tên gọi của các loại quân khá phức tạp. Phần lớn trường hợp, chúng tôi cố gắng chuyển ngữ sang tiếng Việt với những tên gọi đã quen thuộc như “khinh binh”, “khinh kỵ binh”, “lính thủ pháo”, v.v… Trong một số trường hợp để giúp bạn đọc dễ theo dõi, chúng tôi có bổ sung chú thích khi một số loại đơn vị quân đặc thù được nhắc tới. Một khó khăn nữa trong chuyển ngữ là các đơn vị cấp “bán lữ đoàn”, và “trung đoàn” trong quân đội châu Âu thời đó trong bản gốc không nêu rõ quy mô đơn vị mà chỉ nêu số hiệu (Ví dụ: 57th Line là “bán lữ đoàn bộ binh 57”), chúng tôi đã nỗ lực tra cứu số hiệu của các đơn vị này trong các nguồn thông tin lịch sử về thời Napoleon để chuyển dịch cho hợp lý, nhưng trong nhiều trường hợp cũng không tìm được thông tin.

Về địa danh, về cơ bản chúng tôi giữ nguyên cách viết địa danh trong bản gốc, trừ một số tên địa danh, chủ yếu ở Pháp, mà cách gọi Pháp đã quen với người Việt được chúng tôi chuyển sang tên gọi Pháp (Ví dụ: Corse thay vì Corsica, Lyon thay vì Lyons…).

Về tên riêng, một số trường hợp những nhân vật lịch sử đã quen thuộc với người Việt trong bản gốc có tên hay họ được viết Anh hóa, chúng tôi xin mạn phép giữ nguyên tên này cho nhất quán với toàn hệ thống các tên đang được dùng thời hiện đại, kèm theo chú thích tên tiếng Việt của lần xuất hiện đầu tiên (cho bạn đọc nắm rõ hơn). Chẳng hạn, vua Phổ Frederick William được chú thích Friedrich Wilhelm trong lần xuất hiện đầu tiên, Sa hoàng Paul I được chú thích Pavel I trong lần xuất hiện đầu tiên, v.v…

Về tên các cuốn sách, tờ báo, bài luận, tác phẩm văn, thơ, nhạc… trong trường hợp bản tiếng Anh có nêu tựa gốc, chúng tôi giữ lại tựa gốc và in nghiêng kèm theo tựa đã dịch sang tiếng Việt, còn các trường hợp khác đều được dịch hoàn toàn sang tiếng Việt để bạn đọc tiện theo dõi. Trong trường hợp bạn đọc muốn tìm tài liệu gốc, có thể dễ dàng tham khảo phần chú thích ở cuối sách. Trong ấn bản tiếng Việt này, tất cả các chú thích đặt ở chân trang đều là của tác giả, còn lại là chú thích của dịch giả (ND) và biên tập viên (BT).

Về tên các huân huy chương, tổ chức, chúng tôi dịch sang tiếng Việt theo cách gọi trong bản tiếng Anh hoặc theo tên gốc của huân huy chương, tổ chức được nêu trong bản tiếng Anh. Chẳng hạn, Ordre de la Légion d’Honneur, huân chương cao quý nhất thời Napoleon, được dịch theo đúng tên gọi gốc là Huân chương Binh đoàn Danh dự (trong khi ở Việt Nam vẫn quen gọi là Bắc đẩu Bội tinh).

Việc chuyển ngữ một cuốn sách đồ sộ, có nội dung phong phú, phức tạp như Napoleon Đại đế là công việc khó khăn, và chắc chắn sẽ còn những điểm chưa hoàn thiện. Trên đây chỉ là một số nhỏ trong rất nhiều khía cạnh của bản dịch mà người dịch nói riêng cũng như tập thể nhóm dịch – hiệu đính – biên tập nói chung của Napoleon Đại đế rất hy vọng nhận được phản hồi từ bạn đọc như những đánh giá, kiểm chứng khách quan, toàn diện nhất để giúp chúng tôi bổ khuyết các thiếu sót không khỏi vẫn còn hiện hữu trong bản dịch lần đầu, làm cơ sở cho chúng tôi có được những bản dịch hoàn thiện hơn trong những lần tái bản tiếp theo. Vì những đóng góp hết sức quý báu mà chúng tôi tin chắc sẽ nhận được từ các quý bạn đọc, mong các quý bạn đọc hãy nhận từ chúng tôi lời cảm ơn chân thành nhất.

Chúng tôi hy vọng về tổng thể ấn bản tiếng Việt này đem lại được cho bạn đọc một trải nghiệm thú vị khi lần giở các trang sách để đồng hành với một trong những nhân vật kỳ lạ nhất trong lịch sử loài người, người đã “cho chúng ta thấy những gì một con người nhỏ bé như chúng ta có thể đạt được trong một thời gian ngắn ngủi như thế.”

Trân trọng.