- 7 -

Nhận thức về các hoạt động hàng ngày

Những người coi cuộc sống thế gian là một trở ngại đối với Giáo pháp không thấy Giáo pháp trong các hoạt động hàng ngày: Họ không phát hiện ra rằng không có các hoạt động hàng ngày bên ngoài Giáo pháp. – Thiền sư Đạo Nguyên.

Để nhận biết sâu sắc hơn, tính liên tục, tạo động lực cho việc thực hành, phải được duy trì ít nhất vài giờ trong ngày. Tính liên tục nảy sinh thông qua sự chú ý cẩn thận và chính xác đến các chuyển động, hành động, cảm thọ và trạng thái tâm trí, bất cứ điều gì nổi bật, càng lâu càng tốt trong suốt thời gian thường lệ trong ngày.

Không có gì có thể coi là không quan trọng khi ghi nhận các hoạt động hàng ngày: việc nhà, ăn uống, đánh răng. Liên tục ghi nhận bất kỳ và mọi chuyển động và hoạt động để thiết lập thói quen sao cho việc ghi nhận chúng trong thói quen hàng ngày của bạn trở thành bản chất thứ hai. Tất nhiên, điều này không dễ thiết lập và do đó đòi hỏi sự kiên nhẫn và kiên trì - đặc biệt là đối xử tốt với bản thân khi bạn cảm thấy thất vọng vì thường xuyên quên!

Nếu bạn gặp khó khăn, hãy chuẩn bị cho mình một bài tập chánh niệm hàng ngày bằng cách sử dụng 'trình kích hoạt' như một lời nhắc nhở. Ví dụ, bạn có thể sử dụng việc tiếp xúc với nước như một yếu tố kích hoạt để nhắc nhở bạn có mặt với bất cứ điều gì bạn đang làm trong khi bạn đang làm việc đó, chẳng hạn như rửa tay, rửa bát đĩa, tưới vườn, tắm rửa cho chó, v.v. Nếu bạn chỉ thành công một lần trong việc chú ý hoàn toàn, đó có thể là bước khởi đầu để thiết lập thói quen chánh niệm.

Sẽ rất hữu ích nếu củng cố những nỗ lực của bạn trong việc chú ý trong cuộc sống hàng ngày bằng cách xem lại hoặc ghi lại những ghi nhận hàng ngày của bạn - nhưng không đưa ra phán xét - và ghi lại sự thực hành của bạn trong nhật ký hành thiền.

Nhận Thức Về Cảm Thọ

Đức Phật nói, 'mọi thứ đều hội tụ trong cảm thọ'. Nhận thức về cảm thọ là yếu tố then chốt trong thiền định. Rất nhiều khó khăn trong việc hành thiền bắt nguồn từ việc không chú ý hoặc không nhận thức được phản ứng trước những cảm thọ khó chịu. Chúng ta dành phần lớn cuộc đời của mình để nỗ lực không ngừng nhằm gia tăng những cảm thọ dễ chịu và tránh những cảm thọ khó chịu. Nếu chúng ta không thừa nhận cảm thọ thì chúng sẽ kéo dài và chúng ta bị mắc kẹt trong một số trạng thái - tích cực hoặc tiêu cực. Tuy nhiên, bản thân cảm giác, ở trạng thái ban đầu, khá trung tính khi nó chỉ ghi nhận tác động của một đối tượng là dễ chịu, khó chịu hoặc thờ ơ. Chỉ khi có thêm những cảm xúc, chẳng hạn như khi liên quan đến câu chuyện cá nhân của một người, thì sự sợ hãi, hận thù và lo lắng mới nảy sinh. Cảm thọ và cảm xúc có thể tách rời. Nhiều ấn tượng yếu ớt hơn mà chúng ta nhận được trong ngày chỉ dừng lại ở việc ghi nhận những cảm thọ mờ nhạt và ngắn ngủi. Điều này cho thấy rằng việc dừng lại ở cảm thọ trần trụi hay nguyên sơ là có thể về mặt tâm lý.

Chú ý đến những cảm thọ, ngay cả khi chúng mờ nhạt và ngắn ngủi, có thể được duy trì suốt cả ngày khi tâm an tĩnh và tỉnh táo, bởi vì thực sự có nhiều trường hợp khi một người không hoàn toàn bận tâm và có thể ghi nhận những cảm thọ một cách rõ ràng ở giai đoạn đầu tiên của chúng. Tuy nhiên, nếu ban đầu bạn không thể phân biệt được các cảm thọ, như một chiến lược, hãy thử tự hỏi bản thân một câu hỏi kiểm tra: 'Cảm thọ hiện tại là gì?'. Bằng cách này, bạn có thể giải quyết mớ hỗn độn của những cảm thọ bối rối thường có.

Điều đặc biệt quan trọng là phải tách biệt các cảm thọ khỏi ý nghĩ dù là nhỏ nhất về 'tôi' hay 'của tôi'. Không nên có tham chiếu về bản ngã chẳng hạn như 'Tôi cảm thấy' cũng như không nên có bất kỳ suy nghĩ nào là chủ nhân của cảm thọ: 'Tôi có những cảm thọ dễ chịu hay tôi đau đớn' mà thay vào đó là 'Có những cảm thọ dễ chịu' hay 'Có đau đớn' '. Nhận thức về cảm thọ mà không có tham chiếu bản ngã cho phép thiền giả giữ sự chú ý tập trung vào cảm thọ riêng biệt. Đây là ý nghĩa trong Kinh Niệm Xứ "Vị ấy quán thọ trong thọ".

Trước tiên, bạn nên phát triển nhận thức về những cảm thọ khi chúng phát sinh, phân biệt rõ ràng chúng là dễ chịu, khó chịu hay trung tính. Với sự chú ý, không có thứ gọi là cảm xúc lẫn lộn. Chú ý nên được duy trì trong suốt khoảng thời gian ngắn của cảm thọ cụ thể cho đến khi cảm thọ đó kết thúc. Nếu điểm biến mất của cảm thọ được nhìn thấy nhiều lần với sự rõ ràng ngày càng tăng thì việc nắm bắt và cuối cùng sẽ dễ dàng hơn nhiều để ngăn chặn những suy nghĩ và cảm xúc thường diễn ra thường xuyên và liên kết với nhau theo thói quen: nếu cảm thọ khó chịu thì phản ứng tiêu cực xảy ra; nếu nó dễ chịu thì sự bám chấp phát sinh. Như vậy tâm hầu như chỉ phản ứng: thích, không thích. Kết quả là bạn đang bị mắc kẹt trong vòng khổ đau có điều kiện do mối liên kết của cảm thọ và chấp thủ. Nhưng không cần phải như vậy. Bằng cách ngăn chặn cảm thọ ngay chính tại căn môn, không có cảm thọ tiếp theo, cảm thọ sẽ không đi xa hơn, do đó không dính mắc, không thích cũng không không thích, hết chuyện, hết khổ.

Khi sự chú ý 'trần trụi', nghĩa là, ghi nhận cảm thọ mà không có phản ứng trong trạng thái tiếp nhận, được hướng đến sự sinh khởi và biến mất của cảm thọ, thì những sự thêm vào gây ô nhiễm bị ngăn chặn và bị ngăn cản không cho phát triển thêm. Vì vậy, dần dần những cảm thọ thô thiển yếu đi và biến mất - người ta mất hứng thú - do đó, sự buông bỏ phát sinh, đó là một sự 'buông bỏ' tự nhiên, không cần nỗ lực.

Đức Phật ví cảm thọ như bong bóng. Nếu cảm thọ có thể được nhìn thấy trong bản chất giống như bong bóng, nổ tung và vỡ tung của chúng, thì mối liên kết của chúng với sự nắm bắt và dính mắc sẽ ngày càng yếu đi cho đến khi sợi xích cuối cùng bị phá vỡ. Thông qua thực hành này, sự dính mắc, một loại cảm thọ bế tắc, sẽ được loại bỏ một cách khéo léo. Điều này không có nghĩa là thực hành này sẽ dẫn đến sự xa cách lạnh lùng hoặc rút lui về mặt cảm xúc. Ngược lại, tâm trí sẽ trở nên rộng mở hơn và thoát khỏi cơn sốt chấp thủ. Từ cái thấy này, một không gian bên trong sẽ được cung cấp cho sự phát triển của những cảm xúc tốt đẹp hơn: lòng nhân ái, lòng trắc ẩn, sự kiên nhẫn và chịu đựng.