Chương 8

Có thể đây là cách phản ứng của tôi trước sự đố ky, ganh ghét và cách tôi bóp nghẹt chúng. Hoặc có thể tôi đã ngụy trang cho cảm giác phụ thuộc, sự cám dỗ mà tôi chịu đựng theo cách đó. Dù gì thì tôi cũng tự luyện cho mình việc sẵn lòng chấp nhận sự vượt trội về mọi mặt của Lila và cả sự phiền toái của cậu ấy nữa.

Thêm vào đó, cô giáo cũng xử sự một cách rất đúng đắn. Đúng là cô thường gọi Lila lên ngồi cạnh nhưng có vẻ như cô làm việc đó nhằm khiến cho cô học trò ngoan hơn chứ không phải để thưởng cậu ấy. Còn thực tế cô vẫn khen thưởng Marisa Sarratore, Carmela Peluso và nhất là tôi. Cô cứ để cho tôi tỏa sáng như một ánh hào quang, khích lệ tôi trở nên quy củ hơn, chăm chỉ hơn và nhạy bén hơn. Khi Lila dừng những trò nghịch ngợm của mình và vượt mặt tôi một cách dễ dàng, đầu tiên cô Oliviero khen ngợi tôi vài câu rồi chuyển sang ca tụng hết lời cô bạn tôi, Lila. Tôi cảm nhận rõ nọc độc của sự thất bại nếu để Sarratore và Peluso vượt mặt mình. Nhưng nếu tôi xếp thứ hai sau Lila, tôi sẽ bày tỏ sự tán thành lịch thiệp. Những năm đó tôi tin mình chỉ sợ duy nhất một thứ: không có mặt trong thang xếp hạng của cô Oliviero, xếp sau Lila; không nghe thấy cô nói bằng giọng hãnh diện rằng: trò Cerullo và Greco là hai trò giỏi nhất. Nếu một ngày cô nói: học giỏi nhất là trò Cerullo và Sarratore hay Cerullo và Peluso, tôi sẽ chết ngay lập tức. Thế nên tôi đã dành toàn bộ sức lực của một đứa trẻ không phải để đứng đầu lớp - có vẻ như tôi không làm được điều đấy - mà để không trượt xuống vị trí thứ ba, thứ tư hay đứng đội sổ. Tôi toàn tâm toàn ý cho việc học và cho nhiều việc khác khó khăn, lạ lẫm với tôi, chỉ để theo kịp người bạn kinh khủng và sáng chói ấy.

Sáng chói đối với tôi. Còn với tất cả chúng bạn cùng học thì Lila chỉ là một đứa bạn kinh khủng. Từ năm đầu đến năm cuối cấp một, phần vì thầy hiệu trưởng, phần vì cô Oliviero mà Lila là đứa trẻ bị ghét nhất trường và nhất khu phố.

Ít nhất hai lần trong một năm học thầy hiệu trưởng bắt buộc các lớp phải tổ chức thi tài nhằm nhặt ra những học sinh giỏi nhất và theo đó là những giáo viên dạy tốt nhất. Cô Oliviero rất thích cuộc thi này. Trong cuộc cạnh tranh không hồi kết với đồng nghiệp của mình, với những người đôi lần có vẻ như cô đã cầm chắc chiến thắng trong tay, cô dùng Lila và tôi như minh chứng rõ ràng cho tài năng dạy dỗ của mình, cho việc cô là giáo viên tiểu học giỏi nhất khu phố. Thế nên mới hay có việc cô đưa chúng tôi sang các lớp khác, kể cả khi không phải theo ý thầy hiệu trưởng, để thi đấu với những đứa trẻ khác, cả trai lẫn gái. Thường thì tôi được cử đi do thám trình độ của “địch”. Hầu như lần nào tôi cũng thắng, nhưng tôi không hề làm quá lên hay khiến thầy cô và các bạn cảm thấy bị sỉ nhục. Tôi là cô bé có búi tóc vàng, nhỏ nhắn đáng yêu, thích được thể hiện mình nhưng không hề trơ tráo, xấc xược. Ở tôi luôn toát ra sự nhã nhặn khiến người khác mềm lòng. Nên dù tôi có là học trò đọc thơ hay nhất, thuộc vanh vách bảng cửu chương, làm phép nhân chia hay liệt kê ra một loạt các dãy núi nằm trong hệ thống dãy Alps như Maritime, Cottian, Graian, Pennine v.v. thì những giáo viên khác vẫn âu yếm tôi, bạn bè thì cảm thấy sự vất vả mà tôi đã chịu đựng để nhồi nhét vào đầu ngần đấy thứ nên họ không ghét bỏ tôi.

Trường hợp của Lila thì khác. Ngay từ năm lớp một, câu ấy đã vượt xa ở mọi cuộc thi. Cô giáo thậm chí còn nói rằng chỉ cần nỗ lực một chút là cậu ấy có thể sẵn sàng tham gia kỳ thi lên lớp hai và vào học lớp ba khi chưa đầy bảy tuổi. Sự khác biệt theo đó cũng tăng lên. Lila tính nhẩm các phép toán vô cùng phức tạp, bài chép chính tả không một lỗi sai, luôn nói tiếng địa phương như tất thảy chúng tôi nhưng khi cần thì chuyển ngay sang ngôn ngữ trong sách vở, dùng được cả những từ như thường lệ, phồn thịnh, rất sẵn lòng . Lila giỏi tới mức khi cô giáo cử cậu ấy đi thi đoán thời và thể của động từ hay thi giải toán thì khả năng thích ứng với những tình huống bất lợi của mọi người đều bị thổi bay. Thái độ của cậu ấy trở nên khắc nghiệt. Lila là đối thủ quá nặng ký đối với bất cứ ai.

Thêm vào đó cậu ấy không tỏ ra một chút nhân từ nào. Nhận ra sự tài giỏi của cậu ấy với bọn trẻ con chúng tôi khi đó đồng nghĩa với việc thừa nhận chúng tôi sẽ không bao giờ làm được như cậu ấy và thi thố với cậu ấy là điều vô nghĩa. Còn với các thầy cô, điều đó đồng nghĩa với việc thú nhận họ khi bé là những đứa trẻ tầm thường. Tốc độ phản ứng của cậu ấy có thể phóng ra, bật lên và gây tổn thương chết người. Và ngoại hình của cậu ấy cùng chẳng cứu vãn được gì. Cậu ấy bừa bãi, bẩn thỉu, đầu gối và khuỷu tay lúc nào cũng đầy những vết sẹo đang lên da non mãi không lành. Cặp mắt to và sáng biết nheo lại mà ẩn phía sau, trước mỗi câu trả lời thông minh, là một cái nhìn không chỉ kém ngây thơ mà dường như còn không phải cái nhìn của con người. Mỗi chuyển động của cậu ấy đều truyền đi một thông điệp rằng có làm cậu ấy tổn thương cũng vô ích bởi dù có chuyện gì xảy ra thì cậu ấy cũng luôn khiến bạn phải trả giá nhiều hơn thế.

Vậy là sự căm ghét trở nên hữu hình. Tôi nhận ra điều đó. Cả bọn con trai lẫn hội con gái đều khó chịu với cậu ấy. Bọn con trai khó chịu ra mặt hơn. Vì một lý do bí mật mà thực tế cô Oliviero thích đưa bọn tôi vào các lớp nơi có thể hạ nhục không chỉ cô giáo và học sinh nữ mà cả các thầy và học sinh nam. Và thầy hiệu trưởng, vì lý do cũng rất bí mật của mình, đã tạo điều kiện cho những cuộc thi kiểu như vậy. Thế nên tôi từng nghĩ rằng ở trường người ta cá cược tiền, thậm chí nhiều tiền là đằng khác, trong những lần tỷ thí của bọn tôi. Nhưng có lẽ tôi nghĩ hơi quá: có thể đó chỉ là cách để giúp mấy cô giáo già nhăn nheo giải khuây hoặc để thầy hiệu trưởng giữ mấy giáo viên ít tài cán hay không chấp hành quy định phải quy thuận mình. Chuyện xảy ra vào một buổi sáng nọ khi hai đứa bọn tôi học lớp hai. Bọn tôi được đưa vào một lớp khối bốn, lớp của thầy Ferraro. Ở lớp này có Enzo Scanno, thằng con nguy hiểm của bà bán rau quả và anh trai của Marisa, Nino Sarratore, người mà tôi yêu quý.

Enzo thì bọn trẻ chúng tôi đứa nào cũng biết. Anh ta là học sinh lưu ban và ít nhất đã hai lần bị lôi đi từ lớp này sang lớp khác với cái bảng trên cổ mà thầy Ferraro - một người đàn ông có mái tóc xám vuốt ngược, rất cao và gầy, khuôn mặt nhỏ và xập xệ, cặp mắt lúc nào cũng u sầu - viết lên đó từ con lừa . Ngược lại, Nino thì rất tốt bụng, hiền lành và lặng lẽ đến nỗi tôi gần như là đứa duy nhất quen biết và quý mến anh ấy. Đương nhiên nếu nói về trường học thì Enzo chẳng là gì, bọn tôi chỉ để mắt đến anh ta vì anh ta là kẻ hơi tí thì động chân động tay. Đối thủ của chúng tôi, trong những việc cần trí thông minh, chính là Nino và - bọn tôi đã phát hiện ra khi đó - Alfonso Carracci, đúa con thứ ba của Ngài Achille, một đứa trẻ rất chỉn chu, cũng học lớp hai như bọn tôi nhưng có vẻ nhỏ con hơn số tuổi mà cậu ta có. Thầy giáo đã gọi cậu ta vào lớp bốn vì ông ấy tin tưởng cậu ta hơn Nino, người hơn cậu gần hai tuổi.

Giữa cô Oliviero và thầy Ferraro đã xảy ra một chút mâu thuẫn về sự tham gia bất ngờ của trò Carracci. Thế rồi cuộc tỷ thí bắt đầu trước mắt các lớp cùng tập trung trong một căn phòng duy nhất. Họ hỏi chúng tôi về động từ, bảng cửu chương, bốn phép toán cộng trừ nhân chia, ban đầu là viết lên bảng xong đến tính nhẩm. Giữa khung cảnh đặc biệt đó có ba thứ còn đọng lại trong đầu tôi. Đầu tiên là việc Alfonso Carracci bé nhỏ hạ gục tôi ngay lập tức. Cậu ta điềm tĩnh và chuẩn xác nhưng có cái hay là cậu ta không hứng thú với việc trở nên nổi bật. Điều tiếp theo là Nino Sarratore, thật ngạc nhiên anh ấy gần như không trả lời câu nào mà cứ trân trân như thể không hiểu hai giáo viên đang hỏi mình cái gì vậy. Điều cuối cùng là việc Lila đối đầu với con trai của Ngài Achille một cách khiên cưỡng, như thể cậu ta có thắng thì Lila cũng chẳng quan tâm. Bức tranh ấy chỉ trở nên sống động hơn khi cuộc thi chuyển sang các phép tính nhẩm, cộng, trừ, nhân, chia. Mặc cho thái độ miễn cưỡng của Lila khiến đôi lần cậu ấy im lặng như thể không hề nghe được câu hỏi, Alfonso bắt đầu mất điểm dần và hầu như phạm sai lầm ở các phép nhân chia. Mặt khác, nếu như con trai Ngài Achille nhượng bộ thì Lila cũng không phải siêu sao gì. Thế nên hai đứa có vẻ ngang tài ngang sức. Nhưng đột nhiên xảy ra một chuyện rất đỗi kinh ngạc. Hai lần liền, khi Lila không đưa ra đáp án hoặc Alfonso trả lời sai thì dưới những dãy bàn cuối cùng vang lên giọng nói đầy vẻ coi thường của Enzo Scanno. Anh ta đưa ra câu trả lời chính xác.

Tất cả: cả lớp, các giáo viên, thầy hiệu trưởng, tôi và Lila đều sửng sốt. Làm sao một học sinh chán học, kém cỏi, hư hỏng như Enzo lại có thể thực hiện được phép tính nhẩm phức tạp giỏi hơn cả tôi, hơn cả Alfonso Carraci và Nino Sarratore? Bất ngờ, Lila như thể đã tỉnh mộng. Alfonso nhanh chóng bị loại khỏi cuộc thi cùng sự đồng ý đầy tự hào của ông thầy đã sẵn sàng thay thế thí sinh bằng cuộc đấu tay đôi giữa Lila và Enzo.

Hai đứa đối đầu một hồi lâu. Bất chợt thầy hiệu trưởng bước lên thế chỗ thầy giáo và gọi thằng con nhà bà bán rau lên bục giảng, đứng cạnh Lila. Enzo rời khỏi chiếc bàn cuối lớp với tiếng cười đầy lo lắng của chính anh ta và lũ đàn em. Nhưng rồi anh ta đến đứng cạnh cái bảng, trước mặt Lila, mặt tối sầm và gượng gạo. Cặp đối thủ tiếp tục với các phép tính nhẩm càng lúc càng khó. Enzo đưa ra các kết quả bằng tiếng địa phương như thể anh ta đang đứng ngoài đường chứ không phải trong một lớp học. Còn thầy giáo thì chữa lỗi chính tả. Nhưng các con số thì luôn luôn chính xác. Cái khoảnh khắc xán lạn ấy có vẻ khiến Enzo rất tự hào. Chính anh ta cũng cảm thấy kinh ngạc về sự tài giỏi của mình. Rồi anh ta bắt đầu thụt lùi dần vì Lila đã tỉnh hẳn ra. Lúc này mắt Lila nheo lại, đầy quyết đoán và đưa ra đáp án chính xác. Cuối cùng Enzo thua cuộc. Thua nhưng không tâm phục khẩu phục. Anh ta bắt đầu chửi rủa và thốt ra những lời lẽ tục tĩu. Thầy giáo đã bắt phạt anh ta quỳ đằng sau bảng nhưng anh ta không chịu. Anh ta ăn vài phát thước vào tay rồi bị xách tai lôi vào phạt trong góc. Ngày đi học thế là kết thúc.

Nhưng kể từ lúc đó bọn con trai bắt đầu ném đá chúng tôi.